DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 961 fat Etsen zijn. Naar aanleiding van de tentoonstelling van de Ned. Etselub te Amsterdam. »"Weet gij wat etsen is ? > Het is flaneeren op 't koper ; ....... " C. VOSMAER. »Cet art subtil oüla main semble plus pres de la pensee que dans les autres, oüla seneation, a travers un bref et presque fluide procédé, garde quelque chose de sa fugacitéet pourtant de sa grace durable. Il n'y faut qu'un sens veilleé, une vive motion, une souple et rapide tactilité, et c'est la vie même dans la vibracilité, dans l'ondoyéet Ie chatoyéde sa lumière, un mirage char mant, l'aérienne vision d'une chose entre la conjecture et Ie réel. La peinture parait bien matérielle a cöté." CAMILLE LEMONNIEB. De bovenstaande regels van Vosmaer zijn over bekend. De definitie van Lemonnier is echter dieper en fijner. Het kwam mij zoo herhaaldelijk voor, dat men in 't algemeen zeer onzekere begrippen heeft omtrent wat etsen is, en zijn, dat dit procéd vrijwel duister is voor velen, daar het nuj meer malen voorkwam dat zeer ontwikkelde leeken m\j vroegen welk het verschil is tusschen een ets en een penteekening, dat ik geloof dat het niet overbodig is, juist nu de Ned. Etsclub hare jaarljjksche tentoonstelling geopend heeft, eenige aanteekeningen te geven ter opheldering van wat etstn, droge naalden, sta/e», proeven zijn, en zoo kort mogelijk te trachten deze verschillende zaken te beschrijven. Wat etsen is, kan in niet veel woorden gezegd worden: een metalen plaat (koper of zink) wordt (koud of warm) bedekt met een vernis of etsgrond (vast of vloeibaar), dat een gelijk laagje «p de plaat vormt, welke huid het metaal on aantastbaar maakt voor de inwerking van zuren, (b.v. salpeter of zoutzuur). Zulk een plaat met zorg gevernist, en in een »bad" van een dezer zuren, verdund met water, «sterk -water" ge plaatst, zou onveranderd blijven. Neemt men nu echter de naald, liefst een stalen etsnaald (geen ijzeren) met scherpe punt, en krast men met deze in het vernis, zóó dat het metaal aangeraakt wordt (dus ontbloot van het vernis), en plaatst men dan die plaat in't»bad", dan bijt het sterkwater het metaal, de krassen worden dieper door de vertikale inwerking van 't zuur. Zoo kan men dus teekenen op een plaat, door het vernis heen, wat men verkiest te etsen. Is deze teekening op de plaat klaar, dan ziet deze er uit donker (waar het vernis aanwezig is) met goud glinsterende lijnen (waar het vernis door de naald weg gekrast is). Deze lijnen zijn dus licht leven zoo kort, zoo onzeker is. Als ik dat heimwee, dat mijn geheele zijn vervult, van het oogenblik af dat ik alleen blijf met mijne gedachten, maar kon verdooven ! Het is alsof hij zegt: Gij zult mij toebehooren, mij alleen en alle andere gedachten en gevoelens zijn uit mijn geest en hart als weggevaagd om plaats te maken voor zijne gedachten en gevoelens zóó als vandaag heb ik nog nooit naar hem verlangd! Waarom ik hierheen kwam ! Is het zulk een geluk geweest eenige uren dezelfde lucht als hij in te ademen, mij te verbeelden dat het gelui der bel van het hotel, de bel van zijn huis de voetstappen, die men op de trappen hoort, de zijne konden zijn ? Maar daarom ben ik toch hier gekomen. Ik vertrek weer met den nachttrein. Dit is mijn laatste station op reis naar huis. Dan komt een lang, lang leven te huis eenzaam. Ach, het leven is niet kort als men zoo jong is als ik ! Ik kan het niet uithouden langer in deze benauwde kamer van het hotel te zitten. Ik weet ook niet waarom ik het doe!. Ik heb immers op niemand te wachten. En ik behoef haast niet te vreezen, dat ik hem zou tegenkomen als ik uitging. Eenige wen later. Ik ging door de nauwe, hoekige bergengten, stak de rivier over en volgde den met booraen versierden weg langs den oever. In de verte zag ik het oude kasteel. De eerste dien ik het vroeg, vertelde mij wien dit slot toebehoort en wie het bewoont. De geheele kleine provinciestad is trotsch op hem, den beroemde staatsman, die eiken zomer door brengt in het huis, waar hij geboren is. Hij heeft mij gezegd dat de portiek met klimrozen begroeid is en zelfs het slot midden in het groen ligt. Het is waar. Ik heb naar boven gekeken naar het raam op een donker vlak, het omgekeerde van een ge wone plaat op wit papier, die zwart op wit is. De plaat eenmaal zoo geteekend zjjnde vangt het eigenlijke etsprocédéaan. Zjj wordt, in een diep bord of »cuvette", gedompeld in »sterkwater" in bepaalde verhoudingen, liefst ongeveer l centimeter hoog, en een onbepaalden tijd blyft de plaat in dit »bad". Onbepaald is deze tyd, omdat naar gelang men de strepen op den afdruk donkerder, krachtiger (breeder of dieper in het metaal), of lichter (fijner of ondieper) wenscht, de plaat langer of korter in deze min of meer sterke oplossing van zuur in water moet blijven liggen. Het spreekt van zelf dat hoe meer zuur in 't water aanwezig is, hoe sneller de werking plaats heeft. Verschillende elementen werken mede om deze behandeling onzeker en wissel vallig te maken: o.a. de densiteit (betrekkelijke hardheid) van het metaal, de kwaliteit van het zuur, de temperatuur, enz., zijn van grooten invloed. Men kan in hetzelfde sterkwater verschillende soorten van lijnen »byten," door telkens de plaat er uit te halen, een gedeelte, dat men lichter wenscht te behouden met vernis af te dekken, en de overige gedeelten langer bloot te stellen aan de werking van het zuur, zoodat de streepen hoe langer hoe dieper (donkerder) zullen worden Om een voorbeeld te geven: in een eenvoudig landschap zal men b.v. den horizon het lichtst wenschen: na enkele minuten haalt men de plaat uit het bad en men dekt dit gedeelte van de plaat af met vernis; men legt de plaat weer een poos in het bad; daarna kan men weer andere gedeelten wegdekken, en dan b.v. de plannen, als men 't wenscht, nog dieper laten inbijten. Zoo kan iedereen begrijpen dat een plaat een onbepaald aantal diepten en breedte van lijnen kan vertoonen, die op de afdrukken van intens fluwelig zwart tot spinragfijn grijs zullen zijn, en dat men, zoodoende, de grootst mogelijke ver scheidenheid van effekten kan verkrijgen. Van daar een der eigenaardige bekoringen van etsen. Daar elk artiest geleid wordt door z^jn gevoel, is de kwaliteit der lijnen even afhankelijk van zijn oorspronkelijkheid als de wyze waarop deze geplaatst worden en dit heeft tot resultaat dat elke ets volkomen de betrekkelijke persoonlijkheid van den maker vertoont. Daarom zijn etsen zoo oneindig verschillend van elkander, en daarom zoo boeiend en belangwekkend wanneer ze mooi zijn. Bij deze schematische uitlegging van »wat etsen is", moet nog even vermeld worden wat bedoeld wordt met »weelce-grond etsen", (vernis-mou) en aquatint. Het eerste dezer procédés is als volgt: men vermengt grondig, met gewone harde etsvernis (of ets-grond) een vierde of vijfde deel kaarsvet, zoodat dit vernis op de plaat gestreken, niet volkomen droog wordt. Dan legt men op dit vernis een dun soort papier, waarop men ge woon teekent met potlood of krijt. Het min of meer grove grein van het papier dringt onder de drukking van het potlood in het weeke-vernis en haalt men later het beteekende papier van de plaat, waar het aan kleeft, dan ziet men de geteekende streepen, eenigszins korrelig op de donkere p'aat uitkomen. Deze wordt op de ge wone wyze in het »bad" gedaan, uitgebeten door dat, naar men mij zeide, tot zijne studeer kamer behoort. Ik zag in den tuin een paar kleine kinderen spelen zijne kinderen. Ik beefde in de waanzinnig pijnlijke hoop hem te zien en ik snelde heen, vol angst dat zij komen konde. Het is een jaar geleden, dat ik hem het laatst zag. Twee jaren sinds ik hem voor het eerst ontmoette. Ik herinner mij nog zoo goed welk een opzien het baarde in ons hotel te Montreux, toen zich het bericht ver spreidde, dat de beroemde man daar zou komen. Het ergerde mij, dat men zooveel ophef van hem maakte tot ik zelf binnen zijnen toovercirkel geraakte. Hoe goed ver stond hij het ons allen in verrukking te brengen! Mijne ouders niet minder dan mij. En hoe het mij vleide, dat hij mij venvaar digde uren lang met mij te zitten praten. Hij sprak over de politieke toestanden. Maar hij sprak ook over zijne vrouw en zijn kind. Hoe gelukkig was ik, toen ik met Nieuw jaar zijnen eersten brief kreeg en hij mij verzocht dien te beantwoorden ! En hoe trotsch was ik op eiken volgenden brief! Hij schreef over alles waarover het maar mogelijk is te schrijven, maar geen woord over liefde. Toen hadden wij elkander nog niet lief. Ik hem ten minste niet. Zoodra ik merkte wat er met mij gebeurd was, hield ik op met schrij ven. En nu enkele maanden later kwam zijn brief. Ik zit in mijn kamertje in het hotel en schrijf om den tijd te dooden. Voor mij op de tafel ligt eene han l vol aarde die ik van den grond van zijn park heb meegenomen, aarde die zijn voet betreden heeft. Dat is het eenige, dat ik van hier meeneem. Het is zonderling dat er niets gebeurd is, niets gebeurt, niets gebeuren zal ! Ik heb mij waarschijnlijk dezen ganschen dag laten dragen door de hoop, dat hij voelen zou dat ik hier was, dat hij hierheen zou komen, ongeroepen, zonder mijn toedoen, door een toeval, door eene beschikking. het sterk water, en de afdrukken hebben veel weg van potlood of krijtteekeningen. Aqua tint is niets anders dan met uiterst fijne hars deeltjes, over de plaat (die reeds geëtst is, of niet), een gelijke laag uit te spreiden. Na eene korte verwarming wordt de plaat in het »bad" gedompeld, en naar gelang men ze langer of korter er in laat, wordt ze bedekt met een donkere of lichte zeer fijne gegreinde tint, die, afgedrukt, het aanschijn heeft van een tint, vlak gewasschen met Oost-Indische inkt. »Droge-naald etsen" is een term die vaak ge bezigd wordt en even weinig beteekenis heeft als »natte-naald etsen". Droge-naald komt van het Engelsche dry-point, of van't Fransch pointe sèche. Geen grond of vernis wordt op de plaat aangebracht. Men gebruikt ze zóó, glad gepolijst als ze is. Met een zear scherpe stalen naald krast men op de gladde oppervlakte, harder of zachter, en zoodoende verkrijgt men ongemeen gevoelige en uiterst fijne, ondiepe krassen met een staand kantje, dat braam genaamd wordt en waaraan de inkt blyft hangen. Een bad van sterkwater is hier overbodig. Deze wijze van doen is altijd gebruikt geworden om platen bij te werken ; o. a. sommige »braam-drukken" van Rembrandt zijn beroemd. In den laatsten tijd echter worden vele belangrijke platen op deze w\jze geheel bewerkt, wat voor een groot deel te danken is aan het «verstalen" (de platen van een uiterst dunne staal-huid te voorzien, langs galvanoplastischen weg), waardoor de kans van slyten door het drukken aanmerkelijk vermindert, welke kans natuurlijk groot is voor teere lijnen en boven de oppervlakte der plaat uitkomende braam. (Slot volgt) Ptr. Z. llllllllllllltllltllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIUlllllIIIIIIIIIII Reclames. 40 cents per regel. TBADB MARE. MARTELUS COGNAC Dit beroemde merk is verkrijg baar bij alle soliede Wijnhandelaars en bij de representanten KOOPMANS & BRUINIER, te Amsterdam. Prijzen van af ? 2.50 per Ftecl Magazijn KEIZERSHOF", Jfieuwendijk 196. Zudenstoffen. Grootste sorteering zwart e en gekleurde, effen, gewerkte en gedatnasseerde Zode, Satyn en Surah. De nieuwste des sins en kleuren steeds voorhanden. SCHADE & OLDENKOTT. iiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiliimiiiiiiiuiiiiiii Ik verwachtte hem toen ik den weg langs ging, toen ik voor het ijzeren hek stond en zijn kind zag spelen ik ver wachtte dat ik hem een oogenblik te zien zou krijgen, slechts een enkel oogenblik. En nu voel ik mij zoo onuitsprekelijk verlaten en hopeloos, duizendmaal ellendiger dan vroeger. Neen ik kan niet van hier gaan zonder hem gezien te hebben. Ik blijf morgen nog hier! Ik ga naar hem toe of roep hem hier. Ik vraag niet of ik goed of slecht handel. Het is mij onverschillig wat er gebeurt. Ik blijf.... Buiten voor mijn raam is een balkon dat op de kalkrots uitkomt. Het is een hooge rots, bijna een berg. Daar is een tuin aan gelegd, daar zijn wandelingen en paden. Boven ligt de oude citadel, waar uit vier vensters licht schemert. Het is maneschijn ; een sterke maneschijn stroomt over de rots heen, een maneschijn die naar binnendringt en zich wiet laat buiten sluiten, die met ons eigen licht samenvloeit, al worden de gor dijnen ook toegetrokken. En ik treed op het balkon en strek mijne armen uit naar de slapende stad en het witte kasteel en denk aan hem, die niet rusten zou, als hij wist dat ik hier stond en slapend of wakend zijn droomen droom, zijn verlangen voel. Is dat het hypnotisme waarmee hij heeft gedreigd ? Die toestand waarin men eens anders droomen droomt, eens anders gedachten denkt en met afgrijzen bemerkt, dat de hooggeprezene vrije wil niet bestaat, dat er alleen een onweerstaanbare drang is heen te gaan, naar beneden van het balkon, door den tuin heen, de breede brug over, die over de rivier voert en dan daarheen daarheen. om te zeggen: AVat helpt het, wat helpt het geef mij uw hand en laat ik die over mijn oogen leggen en laat mij uitschreien in uw armen! En ik leg mijn eigen hand De Allgtmeine Wiener Medizinische Zeitung, 12 Juni 1894 schrijft: Een mondwater is als des te deugdelijker te beschouwen, naarmate het langer na het uitspoelen, de gistings- en verrottingsprocessen onderdrukt. Alle soorten mondwater werden, ten opzichte der duurzame, de verrotting tegengaande werking, belangrijk overtroffen door Odol. Prijs per heele flacon f l,?Alom verkrijgbaar. Depot van het Dresdener Chemisch Laborato rium, LINGNER, Amsterdam. Anker Hercules-Poptemonnaie Welkom St-Mcolaas-Geselienk. Alleen de prima qualiteit is voorzien vanhetFabrieksmerk. Te AMSTERDAM uitsluitend bij: VERWEEGEN & KOK, lo. 90 KalversW, Ho. Neptig. STOOKT BRUINKOLEN-BRIKETTEN Verkrijgbaar bij Handelaren m Brandstoffen. Deze sedert tal van jaren hier in gevoerde en op de meeste ten toonstellingen bekroonde bri ketten, geven debeste doofkolen, houden het langste stand, ont wikkelen de meeste hittekraoht en zijn daarom inhetgebruik dan ook veel voordeeliger dan de an dere goedkoopere merken, die bij na geen kool geven en stinken. Let toe-dat U onder het merk ^ geen andere merken gemengd krijgt! Gebr. SCHRÖDER, Rokin 50. Kunstzaal. Boekgeschenken. H. RAHRte Utrecht Pianofabriek. Binnen- en Buitenl. Muziekhandel. Amerikaansche Orgels. Ruime keuze in Huurpiano's. iiiillliilllliiiiliiiiliilillliiiilil liiiiiiiimiliniiiiilillliiiiiii iiiiiiiiiinii over mijn oogen, en schrei, zooals ik nog nooit geschreid heb En de tranen verlichten Neen, neen, ik zal het niet doen ! Ik zal niet nog een dag hier blijven, nog een avond in den maneschijn hier doorbrengen. Het is nog tijd om te vertrekken. Ik zal ver trekken. Binnen enkele minuten zal ik in den trein zitten, die mij over den breeden vloed heen draagt. En als ik den mane schijn zie weerkaatsen op de kalkrots en het witte slot voorbij vlieg, zal ik een zegen bede over hem fluisteren en over het huis welks vrede ?('/?; niet verstoren zal. En God danken dat de strijd en de verzoe king voor mij voorbij zijn." De reiziger bleef eene poos met de hand voor de oogen zitten. »En als zij gebleven was", prevelde hij »als zij gebleven was ?" In zijne verbeelding liet hij de twee moge lijkheden tegen elkaar opwegen. Hem te ontmoeten of den dood ten offer te vallen, zou het eene gelukkiger voor haar geweest zijn of het andere? En hij dacht terwijl hij voor de levenlooze gestalte van het jonge meisje bleef staan, vóór hij de zaal verliet: Wat beslist, wat bepaalt, voorzienigheid of toeval ? Maar de zwarte vleugelen des doods hadden dezen nacht hunne schaduwen over zijn levens pad geworpen. De schrikwekkende was hem zoo schrikwekkend nabij geweest, dat hij de gedachte niet verdragen kon, dat dit alles zonder plan of doel geschied ware. Hij had er behoefte aan te gevoelen dat hij zelf en de gansche wereld geleid en bestuurd werden en, met bevende lippen fluisterde hij: »Gij hebt God gedankt dat de strijd voorbij was. Ja, ik geloof, dat het de vaderlijke voorzienigheid was."