DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 986 «n de wyze van zeggen zoo zeer in den stijl dat die tekortkomingen in vocaal opzicht voor mij niet de indruk van de geheele creatie heeft kunnen wegnemen. Mevr. Staudigl heeft groote geschiktheid voor de party van Brangane \ wat Mevr. Sucher haar aan adel in spel en zang voor is, werpt het juiste Kcht op de beide persoonlijkheden van Isolde en Srangane. En welk een trouwe wachthond is Kurwenal, zoo expressief voorgesteld door Frans Betz. Kor tom het was een van die zeldzame avonden dat men eens ongestoord geniet van eene dramatische uitvoering, dat men niet ieder oogenblik er aan herinnerd wordt dat eene onbekwame regie en onvoldoend begrip van het geheele kunstwerk allerlei tegenstrijdigheden laten aanschouwen en hooren; het was een avond waarby aller pergooniyke succes en alle ovatie was uitgesloten, waarin de illusie geen enkel oogenblik verstoord werd en waar niemand zich op den voorgrond drong ten koste van een harmonisch geheel. Aan het slot van de treffende scène van Isolden's Liebestot wilde men de uitvoerders en Viotta nog zien, doch het brandscherm daalde onmiddely'k als een wenk dat men den indruk van het laatste tableau niet wenschte te niet te doen. De Wagner-vereeniging, waarvan een 30 tal Heeren-leden eveneens met succes een werk zaam aandeel namen in de koren van de zeelieden, kan met trots op deze uitvoering terugzien en kan het, dunkt m\j, nooit genoeg waardeeren dat een man als Viotta de hoofdleiding in handen heeft, want deze uitvoering hoorende, kwam ge durig de gedachte bij mij op: Wat zou het van groot belang voor ons operawezen zy'n, indien men Viotta's raad en hulp inriep en indien hij zich bereid verklaarde eene vaste opera met zjjn kennis en hulp te steunen. Hjj heeft reeds lang getoond een man te zy'n, die voor deze taak als het ware is aangewezen. VAN MIMIGEN. Het muzikaal tijdschrift Caecïlia bevat een zeer waardeerend In Memoriam over wijlen den heer W. F. G. Nieolaïdoor mr. H. Viotta. H. M. de Koningin-Regentes heeft het Beschermvrouwschap over de Ned. Koorvereeniging aan vaard. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiitiimiHiiiiHititiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim ROME. Hoe Zola's U r h-roman ontstond, Een wordingsproces. Een nukkige, grillige rukwind neemt 'n zaad korrel op, waait haar naar een plekje heen, waar zij in goede aarde valt en, om Lukas XIII, 24 te bevestigen, tot weligen, vruciitbaren wasdom ontkiemt en opschiet, de onwederlegbare waarheid bewijzend, dat de onvoorziene samenloop van on verwachte omstandigheden de wereld beheerscht, het leven regelt, regeert. Het feit, dat een blind, uietig toeval soms, als uitgangspunt, de schijnbaar geringe, onbeduidende aanleiding tot een groote daad, een gewichtige gebeurtenis kan worden, vond in '91 '02 zijn treffende toepassing bij Emile Zola, toen hij bloot-toevallig te Lourdes de stof voor een nieuwe maatschappelijke studie in roman vorm, na zijn reusaelitigen Rouffoti-Macquart-cjelus in twintig deelen, ontdekte. Dat alles zette ik, in April '94, iu de Portefeuille zoo uitvoerig uit een, dat 't mij overbodig toeschijnt, er hier op terug te komen. Als uitgangspunt mijner mededeelingen van heden mocht die gebeurtenis echter niet onvermeld blijven. Aanvankelijk was en bleef dit gekozen Lourdes miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiijfiiijmiiiiimifiiijiiiiimiiiiiiiiiiiifiiffiiiiiftu de «jonge dames van den generaal", zooals Claudine ze noemde die bij me op een boterhammetje kwamen, in mooie zijden jurkjes en netjes gekapt!... al deed ik nog zoo mijn best om wat te be denken ... ik bleef ze stokstijf staan aan gapen, en onnoozel grinniken ... 't was be paald heel flauw, maar ik kon er niets aan doen!... Zij spraken niet anders dan ik altijd heb leeren spreken ... maar ik kon ze maar niet begrijpen!... ze knoopten liai sons aan !... en ik weet niets onbegrijpelijkers dan dat!... 't is zoo mal!... 't geeft me altijd 't idee van komediespel... niet waar, oom Albert ? ... u vat 't wel!... Jawel... ik vat het. .. maar praat niet zooveel en eet... je ossenlap zal koud worden ... Toch lekker!... een heerlijk eten, ossenlap!... ook al iets, dat we thuis nooit krijgen!... Je moeder houdt er, geloof ik, niet van. 't Is niet dat ze er niet van houdt! . .. maar ze verkiest het niet op tafel te hebben ... ze zegt, dat het een plebeïsch gerecht is ... en al wat ordinair is... of 't een schotel is of wat anders ... Ja ... 't smaakt goed !... eet nu maar!... Intusschen heeft u me nog altijd geen raad gegeven ... Een raad? Wel, meneer d'Aubières ... Maar in dat geval kindje, zei oom Albert dien je alleen met je zelf te rade te gaan .. . mijnheer d'Aubières bevalt je moeder... je moet zelf nu onderzoeken, of hij jou ook aanstaat... onderwerp uitsluitend voor n werk berekend en bestemd. Geen zweem eener arrière-pensée omtrent een serie van vervolg-romans. Toen gaf eensklaps een onvoorziene aanleiding van-buiten-af aan de latere trilogie-ingeving Les trois Villes (Lourdes, Rome, Parijs) den beslissenden stoot, die haar dan vrij snel tot volle rijpheid deed ont luiken en gedijen. In de eerste dagen van Maart '95 verstrekte de groote schrijver omtrent dit tweede zoo men wil, derde keerpunt in zijn le t,erkundige loopbaan aan een parijschen chroniqueur de volgende inlichtingen. Daar 't hoofdzakelijk mijn doel en streven is, de ipsissima verba Magis'tri in hun oorspronkelijk gewaad over te leggen, blijven Zola's zelfontbullingen bier onvertaald, op lat de Médansche meester zelf sprekend inge voerd worde, eigeumondig optrede. I. Je puis dire que c'est la prcsse qui m'a donn l'idée d'écrire Rome. En f ffet, j'étais a Lourdes, prenant des notes pour mou roman, lort que des articles parurent dans des journaux de Paris, disaut que, en racontant Phistoire de Bernadette Soubirous, j'allais parier du néo-catholicisme. On ajoutait que j'avais tort, car pour tudier Ie néo-catholicisme, disait on, il fallait aller a Rome. Or, a cette poque, je ne pensais nullement a la question etjen'avais guère a m'en préoceuper, avouez-le, pour mon livre sur Lourdes. L'idée ne m'était mfime pomt venue de donner une suite a mon roman. Mais tout en tudiant mon plan, je vins a reconnaitre que la partie du livre que j'avais réservée au Vatican ? ear je voulais en parier en passant, allait tre noyee pour ainsi dire dans les développements du thème principal. C'est alors que je pensais ;i cette soite d'invite qui m'avait téfaite par les journaux de Paris. Et je résolus de composer tout un livre sur Ie Vatican, ayant Rome comme cadre. Mou idee prit corps, se transforma et j'eus la vision tres nelte du livre que je sujs en train d'écrire. Quand je concus l'idée première de mon nouvel ouvrage, oii je voulais tudier la crise modrrue des consciences, celle-ci ne m'apparut d'abord que sous deux aspects, sous l'aspcct démocratique a Lourdes, et sous l'aspect levéet iutellectuel w. Paris. Mais deux volumes c'ctait peu pour Ie développement de ma conception, et voila qu'un jour je dis a ma femme: J'ai trouvé. Pour com pleter ma conception, il faut, eutre Luurdts et Paris, 1) un second volume sur Home." C'est ainsi que j'ai déunitivernent résolu de composer mon roman sur Rome. Ce haut sujet m'enthousiasma dés Ie premier moment, maïs, je vous Ie coufesse, j'éprouvai une certaine appréheusion, prtsque de la crainte, en l'abordant; car, si après treute amices d'étude, je puis me vauter de bien comnaitre a mon point de vue spécial, persounel, les diverscs classes de la sociétéfraii(;aise, l'ame italienue m'est fort peu eonnue, quoique je sois Ie fils d'uu Italien, d'un ingénieur vénétien de Trévise, qui, note/,-le bien, ne s'est jamais naturaliséfrancais, comme inoi je n'ai choisi la natioualitéfrancaise qu'a l'époque de la conscription militaire, lorsque mon père tait déja mort. Mais les difficultés ne ni'arrêtent point; au contraire, elies m'émoustillent. Dat alles drukte Emile Zola in den loop der menigvuldige gesprekkeu, die ik einde Mei, begin Juni '93 in zijn kunstnijverheidsmuseumachtig parijsch hotel der rue de Bruxelles 21 bis met hem voerde, aldus uit. Je voulais tudier la réaction de notre fin de siècle coutre la science. L'idée me vint de peindre Ie retour au mysticisme, au symbolisme: Ie néo-catliolicisme enfin. Dans mon roman sur Lourdes, il s'agit en effet plutot de la crédulité. Donc je me résolus a couper Ie sujet en deux 2), a mettre, pour mon roman sur Ie néo-catholicisme, Ie siége ii Rome. Dan bekende Zola nog in een dier onderhouden : Je vous confesserai aussi, que je caresse depuis longtemps l'idée, Ie désir d'écrire un livre dont l'aetion se passéhors de la Frauce, dans un monde entii'rement nouveau, tranger, dans uu milieu exotique. Varietas deleclat! De op-zich-zelf eenigszins be vreemdende inval van een modernen frauschen naturalist, de handeling van een roman in het hedendaagscli Rome te plaatsen, is trouwens niet absoluut nieuw. iiiiiiiiiiimiiiiiimiii iiiijiiiiiiiiiimiiijiiiii Of hij me aanstaat... ja ... zeker ... tot nog toe... maar uit dat oogpunt heb ik hem nog nooit bekeken... en verdraaid!... ik geloof, wanneer ik het doe .. . Je moet hem maar dikwijls zien hield tante Mathilde aan dat is gemakkelijk genoeg, omdat hij toch geregeld bij je ouders komt.. . dan kun je hem goed bestudeeren . .. en als je hem goed hebt bestudeerd . .. Nu wat dan, als ik hem goed bestu deerd heb ?... Dan zul je kunnen weten wat je hem moet antwoorden ... Dan antwoord ik: »Zut! . .." Zut ? ... Chiffon begon te lachen. O, tante, wat klinkt dat grappig, u zut te hooren zeggen! . .. u drukt erheelemaal niet mee uit, wat 't beteekerit. .. Niet wat 't beteekent ? . .. Neen !.. . Zut!!! 't is een woord, dat zeggen wil: »Loop rond!..." of' iets van dien aard . . . dus 't moet veel kordater wor den uitgesproken ... begrijpt u ? Je gelooft toch, hoop ik, dat ik op mijn leeftijd, niet meer zut zal gaan leereu zeggen ? . .. U zoudt 't anders wat best kunnen! ... u geneert je gewoonlijk ook geen duit, tante Mathilde! ... en u gebruikt soms uit drukkingen . .. die ... ik bedoel er heusch geen verwijt mee, hoor !.. . ruimschoots tegen «verbijten" opwegen. Dat's niet goed van mij! . .. Jawel!... Juist in die oogenblikken vind ik u het liefst! .. . dat bevalt me in meneer d'Aubières nu ook ... dat hij even min opgeschroefd is... ik weet heel zeker De schepper van het Rougon-Macquart-geslaeht vond deze gedachte reeds in Madame Gervuisais der gebroeders Edmond en Jules de Goncourt verwezenlijkt. Chateaubriand behoort eigenlijk niet in dit verband genoemd te worden. Reeds in Juli '92 had onze meester daaromtrent het. volgende medegedeeld. En creusant, mon roman sur Lourdes, j'ai senti des choses que je n'avais pas apercues tout d'abord. Toutes ces idees catholiques, néo-chrétiennes, qui haiitent tant uot.re fin de siècle, résonnent dans l'esprit public comme un gong quand oa y met Ie doigt. Voila ce qui fait vibrer l'opinion aujourdhui, voila ce qu'il faut traiter. Alors la pensee m'est venue d'ótrndre mon sujet. Dans mon vo lume sur Lourdes, je mettrai ce que j'ai vu la-bas, mais rien de plus. Plus tard, j'écrirai un autre volume sur Rome, dont, j'ai beaucoup entendu parier et, que j'irai tudier sur place, comme je fais toujours. .Ie peindrai cette antique sépulture du monde chiétien, que l'on est en train d'hausmanniser, et, c'est, dans eet ouvrafre que je comptc exposer les idees dn rcnovatiou reli^ieuse qui se font jour ii notre poque. La floraison du n ocatholicisme y sera tudiée, ainsi que l'iusuüisauce des courants relieieux modcrnes. Qui sait oii j'irai ? Ce serait bien curieux de tracer Ie portrait d'un pape socialiste, renoncant au pouvoir tem porei! Savez-vous que celui-la serait capable de ressaisir sa puissance et de fonder une nouvelle religion? out cela me permettra de traiter ces curieuses questions soulevées par M. Eugène Melchior de Vojué, Ie néo-christianisme et l' volution des peuples par la foi. Je vais faire entrer dans un proohaiu livre Ie mouvement, ii o-catholiqtie que préconisent M. de Vooruéet la nouvelle attitude politique de Léon XIII 3). Mais tout cela u'est encore dans mon esprit qu'a l'état de projet. J'ai beaucoup d'autres idees en tcte. Il u'y a rien qui soit, définitif. Is de eerste kiem der gedachte aan een tweeden (vervolg-)roman niet reeds gelegd in de prachtige laatste bladzijde van Lourdes over een nieuwe godsdienst-toekomst, met name in de korte passage over een katholieke democratie: Seulement, taitce possible, cette créatiijn d'un nouveau peuple chrétien ? et n'aurait-il pas fallu la venue d'un nouveau Sauveur, Ie souffléprodipcieux d'un autre Messie ? J. v. SANTEN KOLPF. (Slot volt/t). 1) Zie over die trilogie-fredachte mijn opstel: «Zola's lettcrkundigD toekomst-plannen; de Trois /"('//«?-trilogie" in de Kunstwereld van '94, nr. 10 en 17. 2) Evenzoo moest Zola te werk gaan, toen liem, onder het ontwerpen van l'Assummnir, bleek, dat, de gedroomde studie in roman-vorm over liet prol tariaat te omvangrijk voor eu boek was, en liij aau den politieken kant des volks dus een ander werk motst wijden. Zoo ontstond liet plan tot Cermindl. 3) Ni. zijn in menig opzicht betrekkelijk libe raal standpunt, altijd binnen de grenzen van (irloof, Kerk en Pausdom tegenover de socia listische beweging, de fransche republiek, en dergel. Inhoud van Tijdschriften. Inhoud Eigen Haard No. 20 van 16 Mei : Uit Licht in Duisternis, door II. van Lingen. III. Edward Jenner, 1749?182.'), door dr. C. E. Daniels (met portret en afbeeldingen). Naaistertje (bij de plaat, naar de schilderij van Jozef Israëls). Om en in de wellen der nieuwe sluizen te IJmuiden. II, door R. P. J. Tutein Nolthenius (met afbeeldingen). De Geeste lijkheid in Atjch, door G. B. Ilooijer, (met por tret van Habib Abdoe'r Rachman). Feuilleton. Advertentiën. Wij ontvingen een nummer van Orgaan, Tijd schrift gewijd aan Handel, Nijverheid, Landbouw en Hygiëne, uitgave van de Stoom-Snelpersdrukkerij Arnold de Vita, een blad dat gratis wordt verspreid, en waarin geen advertentien worden opgenomen, alleen inschrijvingen van handels merken en aanbestedingen. Redacteur is de heer J. Polak. Dit nummer bevat o.a. een opstel over iiujiiiiJtjjiijiiiiiiiiiiiimiiiiilijiiiiiiiDiimifijijiiiiiiiriimtiitmijiiiiiiiiiiiini dat mijn manier van spreken hem geen sikkepitje ergert... 't bewijs . .. En vroeg de heer de Launay wat is je papa's en je oom's meening, over dit huwelijk ? ... Papa zegt niet bijster veel.. . hij ver genoegt zich met meneer d'Aubières op te hemelen ... oom Mare zei, ik moest mezelf onderzoeken ... en later, toen ze meenden dat ik niet naar hen luisterde .. . omdat ik in een hoek zat te huilen ... Huilde je? vroegen de twee oudjes gelijktijdig, ongerust. Wel! Stel u in mijn plaats! . .. als u soms denkt dat 't grappig is ... trouwens daarom huilde ik niet... 't was om iets anders!... entin, terwijl ze dan dachten, dat ik niet naar hen luisterde ... noemden zij de lui van hun kenissen op, die dol op elkaar waren, niettegenstaande ze twintig of vijf en ? ? i M i twintig jaar verschilden . . . Hebben ze ons nog opgenoemd 'i . .. Neen . .. Welnu, Chiffon, ik ben gisteren een en tachtig jaar geworden... en tante is pas zestig.. . Zoo, maar ik heb u toch altijd een heel aardig span gevonden ... antwoordde Chiffon, den arm van haar ouden oom aan nemend, om naar het salon te gaan. Ik heb het rijtuig besteld tegen half negen ... zei mevrouw de Launay; dus ik ga me aankleeden ... Het rijtuig! . .. met dat weer? ... voor die paar honderd meters?... riep Chiflbn ; ' en eensklaps licht ziende: l Dat hebt u ook niet uit uzelf!... ik wed, dat het geen idee van u is?... het zuivere acetyleengas naar het procédévan prof. Raoul Pictet. Een nieuw geïllustreerd maandschrift is De Post- en Telegraafwereld, uitkomende bij den heer W. Hilarius Wzn. te Almeloo en geredigeerd door den heer W. Huisman Jr., commies der Posterijen aldaar. Het eerste nummer bevat o. a. de volgende artikelen : Enkele opmerkingen omtrent de Post- en Telegraafwetten in verband met Algemeene wetten, door W. Ringnalda. Quitantien, door W. Huisman Jr. Broederschap van Commiezen der Posterijen. Vacatures, Aanvullingsbladen op den Gids en Beschrijving van Standplaatsen (Amersfoort, door H. J. Lettink). Het eerste nummer is verschenen van De Men tor, populair orgaan voor verzekering en aanver wante vakken voor Nederland, Belgiëen Indië, onder redactie van mr. dr. H. S. Veldman, mr. dr. K. II. Beijen en Dirk Beerends, met vaste rubrieken gewijd aan Toynbee-werk, onder redactie van A. Winkler Prins, en Gezondheidsleer en Ziekenverpleging, onder redactie van dr. J. van Os. Bureau : Heerengracht 423, Amsterdam. niiiiimiiiiiiHii HHiiiiimiiimiii iiiiiiiiiHiitumiiimiiiiiHii 40 cents per regel. miiimmmiiiiiiiiiMiiiiiimiiiiiiimni ..... iiitmiiiiiiiiiiiniiii ..... min Dr. JAEGEB'S OKIG. Joraaal-WolartlhtaL K. F. DEUSCHLE-BENGER, Amsterdam, Kalverstraat 157. Eenig specialiteit in deze artikelen in geheel Nederland. Magazijn KEIZERSHOF", Niemvendijk 19«. Zrjdenstoffen. Grootste sorteering zwarte en gekleurde, effen, gewerkte en gedamasseerde Zy'de, Satijn en Surah. De nieuwste des sins en kleuren steeds voorhanden. SCHADE & OLDENKOTT. H. RAHRtêtrecht Pianofabriek. Binnen- en Bnitenl. Muziekliandel. Amerikaansche Orgels. Ruime keuze in Hunrpiano's. llllllltllimillllllllllllllllllllillllJIIIIIIIIIIIIHIIIMJIIIIII»» Neen, eigenlijk heeft je moeder . . . U gezegd dat u met het rijtuig moest komen . . . omdat u mooie paarden hebt . . . die in den kijker zullen loopen, want ze komen allemaal zoowat tegelijk!... ;illeen orn meneer d'Aubières te verblinden . . . Heer, heer ! . . . wat maakt ze toch altijd een bluf en beweging ! . . . Terwijl de de Launay's zich gereed maakten om uit te gaan, keek Chiffon, in e<;n luierstoel gezeten, met liefkozende blikken het groote salon rond, waar zij eertijds zoo vaak had gespeeld. Zij was gehecht aan die oude meubelen, met hun geel- gestreept trijpen bekleedsel ; de lage kastjes onder de breede vensterbanken, waarin zij haar speelgoed borg, en de fraaie, nog volkomen gave beschil derde muurvakken boven de lambrisecring, met hun saters en nimfen stoeiend tusschen de boschjes ; voorstellingen die Claudine, haar kindermeisje, aldus uitlegde: «Mannen en vrouwen die elkaar kriebelen op den muur," en de oude pendule met adelaars; en de vervelend mooie Sèvres-porselein vazen. Daiir herleefde Chiiton de heerlijkste uren harer prille jeugd en hartelijk gemeend klonk haar verzuchting, toen de oudjes haar kwamen roepen om mee te gaan : Hé! wat is het toch heerlijk gezellig hier! . . . 'tHuis gekomen stoof zij haar oom en tante voorbij, de trap op, hen toeroepend : U zegt wel dat ik kom, hè? ... 'k moet me nog kleeden ? . . . als ik zóó binnen kwam zwaaide er wat! ... 'k ga mijn oude, rose jurk aantrekken! . . . (Wordt verv