DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 997 ScciaU j v IIIIIIIUIIIIIIIIIHIIIIIIHIHIIII iiiiiiiiiHiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiinim Made in Germany". Toen in het Engelsche Parlement dezer dagen een der staatssecretarissen den aanleg ^an een spoorweglijn van het Uganda- naar et Victoria-Nyanza-meer moest verdedigen, voerde hij als zijn voornaamste argument aan:doen wij het niet, dan zullen deDuitschers het doen. Hij wist, dat zulk een bewering indruk moest maken. Sedert eenige weken toch hebben de Engelschen het druk over de con currentie, den Engelschen in hun eigenland, in »grootrr Brittanje", over de geheele wereld, door de Duitsehers aangedaan. Een zekere mr. Williams heeft een boekje geschreven, Made in Germany getiteld, dat door den bekenden W. T. Slead tot het boek van de maand is gemaakt in zijn Review of Reviews; een boek, dat volgens dezen eminenten journalist, trots vele onvolkomenheden en onjuistheden, den verstandigen lezer tot het inzicht moet bren gen, dat zonder buitengewone en eendrachtige krachtsinspanning van kooplieden, nijveren en bewindsmannen, de oppositie niet uitgesloten, aan het VereenigdKoninkrijk binnen afzienbarentijd een onherstelbaar Sedan staat te wach ten. Lord Rosebery, gelijk men weet, het hoofd der oppositie in het Parlement, verklaarde bij de opening van een industrieschool teEpsom, dat hij het geheel met den heer Stead eens is, en de Engelsche bladen houden zich druk met het boek, en de rede van lord Rose bery, bezig. Niet allen zijn even pessimistisch gestemd als de twee genoemde grootheden. De sterkste optimisten echter moeten erken nen, dat Duitschland, afgezien van Engeland zelf, en misschien ook van zijn koloniën, na '70 een geduchte concurrent is geworden voor Engeland's handel en nijverheid. En de Engelsche regeering heeft onmiddellijk het aantal harer consuls met twee vermeerderd: n voor Berlijn, en n voor Spanje. Made in Germany is dus een topic geworden. Wij willen een enkele tirade uit dit boek over nemen, om den geest ervan te leeren kennen, en een enkele groep cijfers eruit mededeelen, die, naar het schijnt, den toets eener gestrenge kritiek kunnen doorstaan. Wie nog meent, zegt mr. Williams, dat wij voor Duitschland zoo bevreesd niet behoe ven te zijn, neme de proef met zijn dagelijksche omgeving. «Gij zult tot de ontdekking komen, dat de stof van sommige uwer eigen kleedingstukken is geweven in Duitschland. Waarschijnlijker nog is, dat sommige der ja ponnen van uw vrouw uit Duitschland zijn in gevoerd en het is buiten eenigen twijfel, dat de prachtige mantels en jacquets, waarmee haar dienstmeiden zich op Zondag uitdosschen, zijn gemaakt in Duitschland, want alleen in dat ge val kunnen zij zoo mooi zijn. De verloofde van uw onderwijzeres is een kantoorklerk in de City; maar ook hij is »made in Germany". Het speelgoed en de poppen en de prenten boeken die uw kleinen mishandelen in de kinderkamer, zijn »made in Germany"; ja, het papier van uw geliefkoosd (patriottisch) nieuwsblad heeft tien tegen een dezelfde geboorteplaats. Snuffel uw huis door, en het noodlottige merk zal u aanstaren, waar gij u ook keert; van de piano in uw salon, tot het aardewerk in uw keukenkast, al draagt het het wijdsch en leugenachtig opschrift: Een geschenk uit Margate. Ga naar uw be dienden in het sousterrain, en gij zult uw eigen gezondheidspijp vinden, »German made". Gij neemt van uw boekenrek een papieren boekomslag, bij is «made in Germany''. Gij werpt hem in het vuur, en bemerkt dat de pook in uw hand gesmeed werd in Duitschland. Als gij opstaat van uw haardkleedje, stoot gij u aan een ornament op uw schoorsteenmantel; gij neemt liet op, en leest aan den onderkant: »madc in Germany". En gij teekent uw onaangename gewaar wordingen op met een potlood, dat is »made in Germany". Tegen middernacht komt uw vrouw tehuis van een opera, »made in Germany", die hier is opgevoerd door musici, een dirigent en zangers, »made in Germany", met behulp van instrumenten en muziekboeken, »made in Germany". De stijl van den heer Williams is, gelijk zijn gezindheid, een weinig chauvinistisch. Vandaar dan ook zijn slechts betrekkelijke be trouwbaarheid als statistucus. De Daily \cirn gaat zoo ver, hem alle vertrouwen te ontzeggen. Mr. Williams zegt, dat de uitvoer van uit Engeland 120 percent is achteruit gegaan. Met iemand die zulk een onzin kan beweren, meent het blad, redeneert men niet verder. Maar de heer Stead, hoewel dezelfde fout constateerende, acht toch de cijfers, door den schrijver bijeengebracht, zóó onrustbarend, dat hij door enkele blunders er niet toe kan worden gebracht, de juistheid van het betoog irn grossen und ganzen in twijfel te trekken. Maar wat dan nog, zegt het liberale blad ; indien lord Rosebery twee parasols kan kooAustralië.... £ Brazilië£ Egypte £ Japan .... pen in plaats van n, wat bewijst dit ? Immers niet anders, dan dat de waarde van den Britschen arbeid is verdubbeld ? Deze spitsvondigheid latende voor wat zij is, willen wij een kleine groep cijfers aan Mr. Williams ontleenen. Niet aan die, welke op den invoer van Duitschland naar Engeland of zijn ko loniën betrekking heeft; maar aan die waar beide landen een gelijke mededinging voeren. Duitschland voert uit naar vreemde landen : 1884 1894 Vereenigde Staten. & 8,750.000 £ 14,500.000 1884 189.°, 315.000 £ 890.000 1884 189i 800.000 £ 3,175.000 1891 1895 Transvaal .... £ 72.000 £ 336 000 1880 1894 113000 £ 357.000 1809 1895 £ 50.000 £ 1,300.000 1885 189B Bulgarije . . . . £ 83.000 £ 480.000 Ziedaar in ieder geval de bewijzen, dat Duitschland's handel in korten tijd een ge weldige vlucht heeft genomen. De waarde van de door Britrannie uitgevoerde goederen daar. entegen is omlaag gegaan. Van per hoofd £ 8 l sh. in 1872, is zij gezonken tot £ 5 11 sh. 3 d. in '95. Van in het geheel £ 25G.257.347, tot £ 226.169.174. Voert men hiertegen aan, dat, zoo al de totale waarde geringer is geworden, de massa grooter kan zijn geweest, het neemt niet weg, dat van den invoer uit Duitschland naar Engeland de totale waarde is gestegen, en wel van £10.(129.987 in 1883, tot £ 21.032.014 in '93. En terwijl de totale waarde van naar Engeland ingevoerde goederen met £ 22.000.000 achteruit ging van 1883 tot 1893, nam de waarde der gefabriceerde goederen met meer dan £ 13.000.000 toe. Doch genoeg reeds van cijfers. Wat alge meen in Engeland wordt erkend, na het ver schijnen van mr. Williams' boek, het is dat Duitschland naast Engeland omhoog begint te streven als warenleverancier op de wereld markt, en in sommige opzichten den Engelschman reeds de loef afsteekt. De Duitscher heeft de geheimen van den handel in Engeland afgezien, en, ondernemend als hij is, de deugden van den Engelschman aan de zijne gepaard. Hij is gedienstig en vraagt naar den smaak en het gemak zijner cliënten; hij leert hun taal en schikt zich naar hun ge woonten. Hij heeft een opleiding jntvangen, die hem een voorsprong geeft boven al zijn mededingers, en hij biedt waar te koop, die beter is afgewerkt dan eenige andere. Het doet er dus weinig toe, of op het oogenblik reeds Duitschland Engeland overvleugelt, of mr. Williams' cijfers geheel of niet geheel juist zijn; de oorlog tusschen de twee landen bestaat eenmaal, en gelijk de Franschen in '70 teren nu ook de Engelschen nog veel te gaarne op hun ouden roem, dan dat hun insolentie hun geen leelijke parten zou spe len. Belangrijk om te vernemen is reeds nu, dat het algemeen geloof dwaalt, indien het de goedkoopte der duitsche waar in verhouding tot de Engelsche zou willen toeschrijven aan een evenredig laag en hoog arbeidsloon. De hooge arbeidsloonen in Engeland zijn voor een groot deel fabeltjes : Engelschen werkzaam in duitsche ijzerfabrieken, verklaren: «Onze lieden hier zijn er boter aan toe dan die in Engeland. Over het algemeen worden hierhooger Iconen betaald." Er zijn duitsche weverijen, waar de meisjes wekelijks haar 11 mark opstrijken voor precies hetzelfde werk, dat in Engeland met U a 9 shilling wordt betaald. De arbeidsdag in Duitschland is maar weinig langer dan in Engeland, en hij wordt nog voortdurend korter. Op het oogenblik dreigt de strijd over Mail f. in EiHjelaiKl te ontaarden in het oude gekibbel over protectionisme en vrijen handel. Toch wordt wel vrij algemeen gevoeld, dat de kwestie dieper ligt. Maar het is juist de insoleiuie, de sleur, die haar drijft naar een terrein, waar de afgesleten argumenten sinds lang gereed liggen, /oo lang men niet beter doet, en de zaak onder de oogen ziet, zal inderdaad het verschijnsel, dat nu reeds mannen als Stead verontrust, in omvang toenemen. Dat heel de beschaafde wereld erbij srtïnteresseerd is, en Holland, om zoo te zeggen een van Duitschland's uitvoerhavens. niet helminst, wie zal het ontkennen ? F. M. C. HliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiliiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiKiiiiniiliiiintiiimiiiiiiiMiiiiiiiiiw Volksdagblad. 27 Juli. Verzekering tegen werkeloosheid " 30 Juli. Een vriend van de waarheid". De Tijd en de Maastr. Werkstaking. Amsterdamsche Courant. 21 Juli. Ge brek aan Dirinwater". 22 Juli. De minister van Koloniën en Atjeh". 23 Juli. Het ontslag van prof. Winkler". 24 Juli. Het onderzoek naar het vaderschap" (Ingezonden). 25 Juli. Wet en rechten". 27 Juli. Een voorbeeld ?" (Glasgow). Het Nieuws v. d. Dag, O Juli. Voor smaak", door B. B. 23 Juli. Wenken vóór de groote manoeuvres", door Gladius. 27 Juli. Onverschilligen". De Tijd, 21 Juli. Atjeh" II, 22 Juli, III. 23 Juli. Een belangrijk proefscluift" I, 27 Jnli II. 24 Juli. Het vijftigjarig bestaan dor St. Vincentius-vereeniging in Nederland''. De (a n t i r.) Nederlander 27 Juli. Staats socialisme." Het Vaderland. 18 Juli. Fen Balkanbond?" door mr. J. B. B. 19/20 Juli. Is voor het behoud en de ontwikkeling van de Scheveningsche visscherij een haven te Scheveningen noodzakelijk?" door N. J. Beversen (over genomen uit De Ingenieur".) 26/27 Juli. Belangen in het Oosten", II. Nieuwe Rotter d. Courant. 25 Juli. School verzuim statistiek" I, 26 Juli, II (slot). Ut r. Dagblad, 19 Juli. Souvereiniteit" II. Contract of lijfdienstbaarheid?" 21 Juli. Het ontslag van prof. Winkler". 24 Juli. Kationeele distributie". 26 Juli. Non liqaet". (Atjeh). M i d d e l b. C t., 27 Juli. Twee slachtoffers" (ver kiezing Eerste Kamer). 28 Juli. De zaak-Den Hartog". Zaanl. C t., 2:1 Jnli. Haagsche Brieven" (voorl. verslag der Kieswet in de Eerste Kamer). L i m V». Koerier. 25 Juli Boer, paa op je Gan zen !" (De socialisten en de boeren.) D e V o l k s H t e m. 25 Juli. Regout nogmaals aan hot woord". ..Rochussen, Kruseruao, G-erriteen". De Alg. Ned. Diamantbcw. bond en de Maasstr. Wf rkstaking". Het Landbouwvraagstuk III". Sociaal Weekblad. 25 Juli. Overheids bemoeiing en volkshuisvesting" IV, (slot). De sociale vraag en het kiesrecht''. De staking te Petersburg". De V o l k s h a u i e r (K. K. Volksbond). 24 Juli. Twee partijen". (Het katholicisme en het socialisme.) De S o c i a a 1-D e m o c r a a t. 25 Juli. Eenheid bij do verkiez'ngen." De Nederlander (weekblad). 25 Juli. Armen zorg voor een kruisweg (te 's Hagc^). Hecht voor Allen. 25 en 20 Juli. 26 Juli 1886 (palingoproer)''. 28 en 29 Juli. Wij zijn niet bekwaam genoeg! (Ie rogoeren). Patrimonium. 25 Juli. Is overheidshulp in zaken op het maatschappelijk terrein gelegen altijd af te keuren V Het F r i e s c h e V o l k s b l a d. 26 Juli. Onder zoek naac het Vaderschap." Hot Sc h ooiblad. 28 Juli. Nog eens de ontslag-quaestie'1 (den Hartog). Het Nieuwe Schoolblad. 21 Juli. Die kwa-jongens !" II, door C. van Biet. De Bode. iBond van Xed. Onderwijzers), l Aug. Zaak den Hartog''. iinniitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiilliiiiiiiiiiiH u z e Inhoud van verschillende bladen. Het Handelsblad. 25 Juli. De Amsterdam sche Theemarkt." j 25. 20, 28, 21) Jall. Snel en kort recht" 2G en 30 Juli. ,,/aak den Hartog". 29 Juli. Aljeh". 30 Juli. Bantam". bl Juli. Eun nieuwe waterstaat^ wel". De S t a n d a a r d. 27 Juli. De nu-uwo kieswet". (Uitsluitingen Gemeenteraad*verkiezing'-n). Het Centrum. 24, 25 en 29 Juli. De Maasstricbtsehe Werkstak'ng." 28 Juli. llelatieve neutraliteit" (onderwij-,). 30 Juli. Internationaal" (de leus iL.-r socialisten). 31 Juli. De negen districten van Amsterdam'-, 1. fat men aan -:4> kritiek heeft, (Ingezonden'). M. < !<? //. In N*o. il'. L") van uw weekblad is de heer v. Milligen zoo vrij mij als librettist linaal u/' te maken. Waarom ''. Is liet wellicht doordien de commissie van bijstand te Gouda, die de uitvopring van Houman's werk mogelijk maakte, liet uittreksel uit mijn handschrift («lat nog steeds in ij ii eigendom is) heeft doen drukken, uitgeven en verkoopen, buiten mijn medeweten, wat zij mij hieraan zal met mij wel niemand twijfelen wel zal vergoeden en hij dus een gedeelte van : de Tempeliers1', dat voor de compositie pasklaar is gemaakt doch niet door mij heeft be . . . laat mij liever zeggen veroordeeld 'i liet moet wel haast zijn, of zouden er ook an dere beweegredenen toe geleid hebben ? Want. . . er ligt een brief vóór mij, door den lieer v. Jlilligen aan mij geschreven, die luidt als volgt : «Parijs, (i September issii, tiai'iiic //<???)? : ?Hartelijk dank voor de toezending van uw ?.libretto van ,lan van Sehaiïelaar'1, dat ik met groot genoegen heb gelexen en herlezen, en de fraaie verzen /''or bewonderd, terwijl ik de over tuiging heb gekregen, dat gij uw onderwerp vol«komen bestudeerd hebt en de episode waarin het stuk speelt zeer getrouw, en historisch imm' hebt geschetst. Daar gij mijn oordeel vraagt, -zult gij liet mij zeker niet euvel duiden dat ik u mijne opmerkingen niet terughoud, daar ik -hoop dat gij overtuigd zult zijn, dat het voort komt uit belangstelling in uw streven en waarI deering van uw groot talent. De meerdere ! -ervaring die ik in den laatsten tijd van het too\ neel heb opgedaan, brengen er mij als van zelve toe., u eenige opmerkingen te maken, die ik gaarne aar. uw oordeel onderwerpen wilde : zij betretVen hoofd zak el ij k de geschiktheid voor muzikale bewerj Idng en wat de Duitsehers noemen : de Uiihneni fiihigkeit. -In de eerste plaats had ik meer ensemble in uw gedicht gewenscht, kwartetten met koor, trio's met koor enz. enz., vooral aan het slot van ieder bedrijf of tafereel, lüj de opera is i het zaak, den dialoog zoo beknopt mogelijk te j .maken, doch de ensembles uit te breiden, anders :is de componist genoodzaakt dezelfde phrasen te dikwijls te laten herhalen, wat nit een oog><puut van nieuworen stijl afkeuring verdient. -.Mijn hoofdbezwaar is echter: Trop peu d'amour.'' l »De l-'ransehe librettisten zeggen : Sans amour i .point de succes. Daarom had ik gaarne de | -«Liefde van Jan van Schaifelaar en Maria op »het tooneel gezien, en eene uitgebreide liefde»scene, waardoor de tegenstelling; de onedele «bedoelingen van Perrol, meer waren uitgekomen. »Groote contrasten zijn trouwens voor muzikale »bewerking het meest gewenscht. »I n dit opzicht staat dunkt m ij uw »T e m p e l i e r s", waarvan de heer B o u»m a n m ij b ij m ij n v e r b l ij f i n II o 11 a n d »inzage gaf, hooge r, 1) terwijl ik uwe «verzen van Jan van Schaftelaar zou prefereeren swat natuurlijkheid en vloeiendheid betreft. «Tegenover de sterk en prachtig geteekende Heks, »had ik zoo graag een heroïeke vrouwenfiguur »gezien, die meer het verbindend element in de «handeling is. De slotscène vind ik zeer mooi, »toch geloof ik dat bet winnen zou, als de twee »slottafereelen tot n werden teruggebracht, en de »Heks daar Perrol doodde, en dan met een en»semble (solokwartet en koor) kon besloten wor»den. Bovendien is het noodzakelijk de spanning »en de intrigue zoolang mogelijk gaande te houden »m a. w. dat de ontknooping zich niet te spoedig »laat voorzien. En nu ga ik het andere gedeelte »van uw brief beantwoorden " Daarop volgt: »Uit uw schrijven merk ik, dat de »heer Ruijgrok het voornemen heeft uw gedicht »te componeeren. Ik wensch u beiden hier veel »succes op, en aangenaam zal het mij zijn, van »uw verder streven op de hoogte te blijven, daar »ik overtuigd ben dat gij met uw talent nog veel »voor de Nederlandsche kunst van u kunt doen «verwachten." Commentaar is hier dunkt mij overbodig ! Ten einde nu in het vervolg te voorkomen, dat men zich op de wijze als door de com missie van bijstand te Gouda, van mijn eigen dom meester maakt 2), of men hetzelve scheef beoordeelt, hoop ik zoowel »de Tempe- liers" als de sjan van Schafl'elaar", alsmede de »Jan Pietersz. Coen" welke laatste door den heer van 't Kruijs bewerkt wordt, en die mij daarover ook zeer vleiend berichtte gezamentlijk uit te geven, dan kan het publiek ze beoordeelen, want. . . wat heeft men aan zoo'n kritiek 'i JAC. PiiiLii'Pl. 1) Ik spatieer. '2) Het is mogelijk dat de commissie te goeder trouw gehandeld heeft, maar ook de correspon dentie hierover heb ik zorgvuldig bewaard wel te verstaan de correspondentie met den componist, de commissie te Gouda heeft hoege naamd geen nota van mij genomen. Antu'oui'd mui den lieci' J'liiliji^n. Het is dikwijls zeer interessant, een brief te lezen dien men zeven jaar geleden geschreven heeft en ik gevoel mij niet wei:. ig gevleid, dat de heer l', mijn brief' zoolang heeft bewaard, al wordt dan ook thans die brief als storrnram beproefd om een bres te maken in mijne betrouwbaarheid als kritikus. Toch bewijst die brief al bitter weinig, dat de verzen van de Tu/iijtclici's mooi zijn, want deze handelt bijna uitsluitend over ?liiii cim Xe/V'//i7««r. De geachte librettist zal mij zeker wel ver geven, dat ik mij van dit laatste werk niets meer herinner en dus kan ik nu ruoeielijk zeggen, of ik na dien tijd kritischer ben geworden (toen verkeerde ik nog in de onschuldige periode dat ik geen recensies schreef) of dat de verzen van Jini run ,sWm//'c/mjr veel mooier zijn dan die van <ie Triit)iel«-r!:. Ik vermoed het wel, want in mijn brief straalt al zoo iets door. Ik hoop daarom, dat de heer Phiiippi zijne bedreiging zal ten uitvoer brengen, om beide libretto's te laten drukken en uitgeven, want dan kan ik mij weer eens overtuigen of ik nog van hetzelfde gevoelen ben ; een mensen verandert toch om de zeven jaar, dat blijkt ook uit sommige meeningen over den operavorm in dien brief, of dat ik toen te optimistisch heb geoordeeld en onder den invloed van de Parijsche samenleving een teFransch karakter aan mijn brief heb gegeven. Dat ik in -Inn run .^clin/j'i'/nni- eene belofte zag, in de periode dat de beweging voor Xed. Opera's in hè;- eerste stadium verkeerde, is nog geen bewijs dat dr W/I^JC/KTS ook mooi moet zijn. In mij a brief haaide ik dit laatste werk alleen aan als voorbeeld, dat er meer liefje in voorkomt. Het spijt mij erg voor den heer Phiiippi, dat hij zijne grieven tegen de Goudsche commissie in verband brengt met mijn oordeel over zijl werk. Op deze bedekte insinuatie past het alleen te zwijgen. 11; heb, vóór ik de opvoering bijwoonde, den tekst van du '/Vm/ir/icrs aandachtig doorgelezen en de lezer zal, dunkt mij, mijn Bordeel begrijpen, wanneer ik eenige verzen uit ('V Tcin^i'/icrs citeer : en als staaltje van rhythmiek : ^ti-i'k nu-, de kr;K-]iU'U Om l U-r i-i-r fïlVM ::uml 11' llrlltcll, In de tweede acte lezen wij o. a. : l);U ui;i'^ iiU-t y.iju ! Hut i,;m uu-t zijn