No.1005 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. M a i s o n HIRSCH & G AXMQ LUNDI prochain 28 SEFTEMBRE. Ouverture de la Saison d'Hiver. nouvectuw modètes <ie COSTUMES ei m ANTE AUX sant e&jposés dans nos satans du //? De vrowenTraag tot op liet congres te Berlijn, Dezer dagen gaf ia een tijdschrift een der be kwaamste en meest gematigde feministen, de Zwitsersche schrijfster Dr. Kiithe Schirmacher, een overzicht van de overwinningen der vrouwenbeweging tot heden, waaraan wij het een en ander ontleenen. Het feministisch congres te Parijs, in April van dit jaar gehouden, is niet zoo kalm verloopen en heeft niet zooveel succes gehad als wel te wenschen ware geweest; laat ons hopen dat het congres te Berlijn eind September 1896, het congres van Brussel in 1897 en dat van Londen in 1898 de zaak een eind verder brengen. In 1898 zal de vrouwenbeweging, als georganiseerd pogen, haar gouden feest al vieren; men kan toch zeggen dat in 1848 in Amerika de eerste stappen gedaan zijn. In dat jaar werd het eerst het stem recht voor de vrouw geëischt, en de stoot gegeven tot oprichting van de nu zoo talrijke Womrm's suffrage Leagues, die hier en daar reeds haar doel bereikt hebben. Ben groote steun voor deze stemreehtbeweging ?werd gevonden in het aantal westelijke territoriën, die toen nog bestonden en eerst later als staten in het verband der confederatie zouden worden opgenomen. Hunne wetten, hunne rechtsgewoonten moesten nog voor een deel geschapen worden; in deze gebieden, waar reeds vele vrouwen grondeigenaarsters en belastingplichtig waren, hebben zij het eerst haar recht doen gelden om er eene plaats gelijk aan die van den man in te nemen. De beweging werd nog sterker na 1865, toen, na den afscheidingsoorlog, aan de zwarten, aan de gewezen slaven, politieke reehten werden toegestaan, waarvan de vrouwen verstoken bleven. Wanneer men weet hoe sterk, nu nog, na dertig jaren het vooroordeel tegen de negers is in Amerika, kan men zich voorstellen hoe verontwaardigd de vrouwen waren over dit vernederend onderscheid. De Amerikaansche voelt zich inderdaad beleedigd wanneer men haar het kiesrecht onthoudt, en te Chicago, op de tentoonstelling, was dit gevoel weergegeven in een schilderstuk, dat sedert bij duizenden exemplaren verspreid is. Het stelde de vijf personen voor, die door de Amerikaausche wet van het kiesrecht waren uitgesloten; de roodhuid, de idioot, de krankzinnige, de tuchthuisboef en.... de vrouw. Om te beter de ironie te doen uitkomen, had men de vrouw het gelaat vol energie en waardig heid gegeven van Miss Frances Willard, presidente van het Amerikaansch Matigheids-Genootschap en men las onder de teekening: The American wonian and her politieel Peers. Op dit oogenblik zijn in Amerika in vijf-entwintig van de vijftig staten of gebieden de vrou wen kiesbaar en kiesgerechtigd voor schoolcoinmissiën en in een aantal staten nemen zij deel aan de gemeenteraadsverkiezingen. In de staten Utah, Colorado, Wyoming, Arizona en Minnesota nemen de vrouwen aan alle verkiezingen deel; alleen voor den senaat, de volksvertegenwoordiging en de presidentsverkiezingen is de manhood suffrac/e onaan getast gebleven. * Van Amerika is de beweging naar andere landen overgeslagen; het eerst naar Australië; waar men haar op verrassend radicale wijze heeft ingevoerd. Op dit oogenblik genieten in de meeste Australische landen de vrouwen meerdere of mindere politieke rechten, in eenige het volkomen recht om te kiezen of gekozen te worden. In Engeland, dat zoo wonderlijk gemengd vooruit strevend en conservatief is, vindt de beweging zelf groote tegenkanting eu toch hebben de vrouwen er reeds eenige overwinningen behaald. Zij nemen er men herinnert zich lady Randolph Churchill deel aan de verkiezingscampagne; maar ook is sedert 1870 reeds iedere Eugelsche vrouw die belasting betaalt, kiesgerechtigd en verkiesbaar voor de schoolcommissié'n; sedert 1888 mag iedere grond eigenaarster voor den gemeenteraad kiezen; sedert 1894 is zij verkiesbaar en kiesgerechtigd voor de Parish and district councils, en dit laatste ook voor de counly councils. In 1892 had miss Jane Cobden, de dochter van den beroemden staathuishoudkundige Richard Cobden, zich zelfs te Londen voor den comty council weten te doen kiezen, maar een beslissing van de bevoegde rechtbank heeft haar belet haar mandaat uitteoefenen. Op dit oogenblik staan in Engeland zeer aan zienlijke en zeer begaafde vrouwen aan het hoofd der beweging, lady Henry SomersetenladyAberdeen. Haar invloed heeft veel voor de zaak gedaan, zoodat in 1892 het wetsontwerp om aan de vrouw volkomen kiesrecht te verleenen, slechts met een kleine meerderheid in het Parlement verworpen is. * * * Een ander streven van de geavanceerde vrouwen betreft de toelating tot hooger onderwijs. Deze beweging is veel meer algemeen dan de politieke, toch is ook hier het voorbeeld van de Vereenigde Staten uitgegaan. Een Amerikaansche, Elisabeth Gladwell, heeft, na te New-York in de medicijnen gestudeerd te hebben, een plaats als interne, in het St. Bartholomeushospitsal te Londen weten te krijgen; dit was in 1850. Een Eugelsche, miss Garett, die in 1860 haar voorbeeid volgen wilde, was minder gelukkig; in hetzelfde Engeland, waar nu iedere stad van eenige beteekenis minstens een paar doctoressen heeft, in hetzelfde Londen, waar nu eene speciale medische faculteit voor vrouwen bestaat, kon zij geen andere plaats vinden dan in het apothekersgilde en nog met moeite. In J 808 werd voor 't eerst te Parijs eene vrouw als medisch student ingeschreven; het was ook een Ameri kaansche, miss Mary Putnam. Van 1867 tot 1880 openen alle landen van Europa, behalve Duitsehland, hare universiteiten voor de vrouwen, die daarna zoowel in de practijk als in het onderwijs plaatsen vinden. Als advocaat is de vrouw nog enkel in Amerika en Australiëtoegelaten; als geestelijke bij de congregationalisten reeds in 1853, bij de universalisten in 1856, sedert bij de methodisten, de baptisten, enz. Op Pinksterdag tijdens de Centennial vereenigden zich de leden van het vrouwen congres in eene zaal, waar de godsdienstoefening geleid werd door eene unitaristische predikante eu de preek werd gehouden door eene methodiste. Achter deze twee, die over haar wandeltoilet een zwarte toga droegen, zatcu achttien vrouwelijke predikanten, allen wettelijk geordend, onder welke eenige negerinnen. * * * Een van de meest sympathieke uitingen van het vrouwelijk zelfbewustzijn is deze, dat zij philanthropie en liefdadigheid bijzonder tot haar departe ment maken. Hare vereenigingen in dit opzicht zijn talloos; de machtigste intusschen is de Matigheids-Unie, die in 1874 in Amerika opgericht, in 1877 tot Engeland en Schotland uitgebreid werd. Zij heeft in 42 staten of gebieden van Amerika het onderwijs in de matigheid (het wijzen op de gevaren van de alcohol) op de lagere scholen ver plichtend doen stellen, zoodat nu twaalf millioen kinderen dit ontvangen. Wat overigens zieken verpleging, armenbezoek, gevangeniswezen, ophef fing van gevallenen, toezicht op onderwijs betreft, wordt in alle landen met steeds minder bezwaar aan de vrouwen een plaats ingeruimd. * ** Het is dus niet verwonderlijk, dat de vrouw ook in de wet een waardiger plaats vraagt dan de meeste staten haar nog toestaan, want in dit opzicht is nog het minst verkregen. De vrouw die rijk en getrouwd is, vraagt nog het beheer over haar goederen; de arme de beschikking over het door haar verdiende loon; beiden het recht van voogdij over hare kin deren en de vrijheid om elk beroep uitteoefenen. De verlaten vrouw daarenboven vraagt aan den staat meer hulp en meer bescherming. In dit opzicht is het verkregene zeer verschillend ; het voornaamste volgt hier. In Frankrijk heeft eerst onlangs de vrouw de beschikking gekregen over het door haar verdiende loon. In Engeland hebben de vrouwen sedert 1882 door de Married Womeris Pïoperty Aft het recht over haar fortuin en inkomsten te beschikken zonder dat vooraf bij huwelijks voorwaarden dit gestipuleerd is. In Duitsehland daarentegen is de toestand zeer ongunstig. In Juni van dit jaar heeft de vrouw er zich een nieuw Burgerlijk Wetboek zien opleggen, dat zeker een eind ten achteren is bij de meening van het ver lichte gedeelte der natie, en waarover op het congres te Berlijn wel een hartig woordje zal worden gesproken. * * * Het cougres is den 19den in het Englische Haus in de Mohrenstrasse geopend. Het aantal leden bedraagt ongeveer 1500; zij werden door Frau Lina Morgen stern begroet en de algemeeue indruk was, dat liet programma van de te behandelen onderwerpen blijk gaf van bedachtzame voorbereiding en een streven om de zoo verschillende Germaansche, Romaansche en Slavische elementen in een geza menlijke //Interessensphüre" bijeen te brengen. Frau Lina Morgenstern's poëtische begroeting werd gevolgd door eenige mededeelingen van het comité, door het voorlezen van een gedicht van Frau Hedwig Braun te Altona en door een rede van Mej. Elise Haighton uit Amsterdam, die een groet van de Kederlandsche vrouwen overbracht, en daaraan eeu voorstel knoopte omtrent de inter nationale congressen in het algemeen en het vormen van een permanent comité. Vervolgens sprak nog Frau Regierungsrath Meissner uit Weenen, om dauk te betuigen voor de Berlijnsche gastvrijheid, en Frau Stritt uit rea leu gaf toen een //Overzicht van de vrouwenbeweging in Duitschlaud", met feiten, cijfers en datums uit de tien laatste jaren; Frl. Margareth Melik-Beglarjauz uit Tiflis, besprak de vrouwenbeweging in Armenië, en gaf daarvan vooral de eer aan de Anneuische mannen, die van de Russische en westelijke universiteiten terug gekeerd, zich zelf hun vrouwen ontwikkelder gewenscht hebben, eu de Oostersche bekrompenheid met kracht hebben tegengegaan. Zij hebben scholen voor de meisjes opgericht, zij hebben hunne dochters uaar het buitenland gezonden en reeds groote resul taten verkregen. Miss Snoad van de International Woman's Union had het vooral over de vrouw als predikster; een verslag van Mad. Potoni I'ierre, door Frl. Dr. Kiithe Schirmacher voorgelezen, gaf een overzicht van de in Frankrijk verkregen resultaten. Zij deelde onder anderen mee dat men er reeds het ambt van stationschef voor de vrouw verkregen had. Voor Italiësprak Mad. Dr. Maria Montcssori, gedelegeerde der Assonuziotie fnimiuice. te Rome, die vooral aan de verhelling der laagste standen en het vormen van volksouderwijzeressen werkt. Züfietst, Cara Mia, Je vraagt mij in je ondeugend epistel van laatst, of ik in myn rustig buitenleven voeling genoeg houd met de wereld van vooruitgang en streven op ieder gebied, om met sympathie te volgen de »vrije vrouwenbeweging," de zucht naar eman cipatie van het zwakkere geslacht op elk terrein, zoo van wetenschap als van sport, enz. 't Had er veel van, of ik zoo van uit de verte een weinigje geinterviewd werd, en ik kreeg zoo'n gevoel van gewicht, alsof ik eenige ver wantschap bespeurde met Li-Hung-Chang, den leuken zonderling uit de verre dreven, met dit onderscheid, dat myne pen een meer betrouwbare tolk zal zijn dan de groote Chinees er op na hield, en mijne meeningen de wereld niet in beroering zullen brengen. Maar ter zake. Herinnert ge u die aardige voordracht van Van Zuijlen over een wijsje, dat hy steeds moest neuriën, over een deuntje dat hij niet kwijt kon raken, dat hem altijd en overal vervolgde ?!... In 't zelfde geval bevind ik my dezer dagen. Telkens en telkens zing ik zachtjes voor mij zelve op allerlei refreintjes en velerlei melodietjes het volgende aardige, »iin de siècle-versje", dat ik onlangs in een onzer bladen las. »Ach, das edle Weib von heute, ->Das bekanntlich Rosen rlicht, »Spricht von Zweirad und von Dreirad, »Nur vom Spinnrad spricht es nicht." »Und der Junggesell von heute, *>Folgt errötend Ihrer Spur, «Spricht von Zweirad und von Dreirad, «Doch von Ileirat schweigt er nur !" En zoo voortneuriënde en bij my zelve die veelzeggende woordekens herhalende, kan ik mij maar al te goed voorstellen, hoe gij, als echte dochter van uw tijd, bet practischer vindt het sterkere geslacht nu en dan wat distelen en door nen in den krans te vlechten, die het rozentuiltje moet vervangen. Druk de doornen vast op de heerschersslapen en doop uw zakdoek wit als maagdelijke onschuld en reinheid in de bloeddruppels der mannelijke wonden. Rood is toch de banier van het keur corps der viije-vrouwenbewegingen, vechtende voor gelijkstelling met de heeren der schepping voor t stemrecht der vrouw, enz. Nu, meer en meer kan de moderne vrouw lier zijn op hare vorderingen. Is het niet amusanter, leerrijker, durfachtiger vooral, op een tweewieler de wereld rond te tietsen in divided skirt, met sportpet op de zwie rende lokken, dan in het stille woonvertrek het spinwiel te laten snorren in huiselijke eentonig heid ! Waarlijk ! Ilichard Wagner is te vroeg geboren ! Had de beroemde componist thans nog geleefd, zyn heerlijk Spinnerlied ware nooit geschreven, maar een heldenfietszang zoude ontstaan zyn. ,1e voelt je sterk, cara mia, in je pantser van