H°. 1006 DE AMSTERDAMMER A°. 1896. NEDERLAND Onder Redactie van J. DE KOO en JÜSTÜS VAN MAÜRIK Jr. Dit nummer bevat een Bijvoegsel. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Verschijnt eiken Zaterdagavond. Uitgevers: VAN HOLKEMA & WARENDORï', te Amsterdam, Singel bjj de Vijzelstraat, 542. Zondag 4 October. Abonnement per 3 maanden ?1.50, fr. p. post/1 1.65 Voor Indiëper jaar mail,, 10.-Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar . . . 0.12* Advertentien van 1?5 regels ?!.10, elke regel meer . . . 0.20 Reclames per regel 0.40 INHOUD: VAN VEKKE EN VAN NABIJ: Quantiteit en Qualiteit, door C. TJ. W. Baedt. De Beurs op het Damrak, door I. Gosschalk.?Johann Gottlieb Sillem f, door . Place. Vorstelijke bezoeken. MUZIEK in de hoofdstad, door S. Van Milligen. KUNST EN LETTEREN: Het Liedeken van Here Halewijn, door Ph. Z. Een psendo-Millet??De Kunsttentoonstel ling te München, door J. H. Schorer (Slot). Japonnaiseries, door Th. Molkenboer. FEUILLETON: Een Bandietenbal, door Maurits Jokai. RECLA MES. VARIA. VOOR DAMES: Het congres te Berlyn. Aan Mejuffrouw Louise Stratenus, door J. Meijer Azn. Allerlei, door E-e. Geloovig Scepti cisme, door Ch. M. yan Deventer. SCHAAKSPEL. PEN- EN POTLOODKRASSEN. Julius Pruttelman Brommeyer. ADVERTENTIEN. liteit en Wat de toekomst ook ten aanzien van Begeering en Volksvertegenwoordiging van den laatsten tijd moge boekstaven, zij zal aan beide hooge corporatiën de eer niet kun nen onthouden, met een goed quantum wets artikelen het Staatsblad te hebben voorzien. Vermogens- en bedrijfsbelasting, personeele belasting en kiesrecht, zie daar wetten voor welker quantitatieven inhoud men respect dient te hebben. De tijd was de Regeering intusschen gunstig om op wetgevend gebied ingrijpend werkzaam te zijn. Want na eenige tientallen jaren lange rust op parlementair gebied 't kon niet anders waren verschillende wetgevingen in zoo'n deplorabelen toestand, zoo verouderd, dat hare uitvoering niet langer doenlijk en wijziging dringend noodzakelijk was. In het bijzonder op belastingterritoir moest heel wat herzien en opgeruimd worden. De 2e kamer, waarin zoo menige poging tot verbetering vroeger schipbreuk had ge leden, zag in, dat er niet langer mocht worden getalmd en hoe voorzichtig ook anders, nam zij thans, onder den drang der omstandig heden, zelfs de gesplitste inkomsten belasting van Pierson in genade aan. Waarschuwingen tegen het gebrekkige sys teem dier belasting, zoowel wat haren vorm als hare uitvoering betreft, mochten niet baten. De wet moest er door; aannemen was de boodschap. Hoe jammer, dat Pierson destijds de groote fouten van zijn stelsel niet inzag, dat hij zijn oor niet te luisteren legde naar de stemmen uit de praktijk, die hem van alle kanten luide toeriepen, terug te komen op zijn onpractischen arbeid met zijn dubbele, ingewikkelde admi nistratie en zijn uniform met draagkracht dus geen rekening houdend tarief, met die twee groote fouten, die beide aan de opbrengst zooveel nadeel zouden toebrengen en die, de voorspelling is uitgekomen, de schatkist zoo ten zeerste hebben teleurgesteld. Jammer, want Pierson trad op als minister in een tijd, dat hij, met zijn begaafdheid, alles van de Volksvertegenwoordiging had gedaan gekregen. En die teleurgestelde schatkist was op haar beurt weer oorzaak van eene andere teleur stelling. Pierson had bij zijne belastinghervorming vooral het oog gericht op eene gewijzigde per soneele wet. Hij wist wel, dat die wet in 't bijzonder de oorzaak was van de vele klaagtonen tegen onze directe belastingwetgeving geuit; de per soneele wet diende, naar zijne zienswijze, aan zienlijk te worden gekortwiekt. Wel natuurlijk, dat elke wijziging dier wet in de eerste plaats moest gericht zijn op in krimping van haar gebied. Met eene ver teringsbelasting heeft men in de lagere huur waarde voorzichtig te zijn. Er huist te Am sterdam in duizende woningen met ?3 en ?-i weekhuur, zoodanige armoede, dat van eene j vordering eener grillig werkende verterings belasting althans,aldaar moet, worden afgezien. | En behoeft de onmacht tot betaling bei vreemding te verwekken ? In de duizende i arbeidersgezinnen, waar een weekloon bestaat i van /' 10 a /' 12, naast de kleine onderhuur ' van een of meer slapers, blijft na betaling van huur en van eetste levensbehoeften, een vrij karig bedrag over voor kleeding, huis raad en zoo noodig voor schoolgeld. Aan besparing van belastingpenningen kan wer kelijk daar niet gedacht worden. De praktijk leert dit voldoende. De geringe opbrengst nu der gesplitste in komsten-belasting was oorzaak dat Pierson zijne goede krachten niet kon beproeven, om eene dragelijke personeele wet te voor schijn te roepen. Het door hem destijds inge diende ontwerp leverde het treurig bewijs van zijn onmacht.... van gebrek aan middelen om het te maken gat in de opbrengst te stoppen. Toch moest de herziening der personeele wet door eene opvolgende Regeer in g ter hand worden genomen. En hoe deed deze dit ? Zij deed alsof de werking der tegenwoor dige personeele belasting haar niet bekend was en de duizende oninbare posten alleen toeschrijvend aan de te groote bedragen die gevorderd werden had zij den treurigen moed, alsof zij den spot dreef met al de ge uite klaagtonen, met al hetgeen tegen de personeele belasting was ingebracht, het mini mum zelfs te verlagen en te brengen o.a. voor Arasterdam op ? 2.50 weekhuur. Te Amsterdam, waar do hoofdadministratie reeds thans zoo goed als machteloos staat in hare controle op de legio nonvaleurs, daar zal onder de nieuwe wet het aantal onin bare posten op zijn minst zich verdubbelen en, treurige noodzakelijkheid, aldaar zal het reeds groote deurwaarderscorps aanzienlijk moeten worden uitgebreid. De Regeering speelde hoog spel, door eene wet in het leven te roepen, waarbij duizende armoedige arbeidersgezinnen, kleine ambte naren, naaisters en dergelijken toekomstig mede in de zoo stelselloos werkende verte ringsbelasting worden betrokken een wet, die het tal belastingplichtigen zoo zeer uit breidt, dat in die duizende gevallen, van kleine inkomens, zelfs van drie, vier, vijf en zes honderd gulden, eene kleine of grootere bijdrage zal worden gevorderd. De inspecteurs en ontvangers der belas tingen te Amsterdam, die reeds thans ver dwaald raken in de dikke folianten van staten der oninbare posten en die bij de afwerking dier staten, van wege hunnen omvang, nu reeds zich vrijwel geheel hebben te verlaten op de deurwaarders en op de wijze, waarop deze de invordering gelieven te regelen, zullen voortaan genoodzaakt zijn zich geheel van elke inmenging te onthouden. Het werk zal moeten worden overgelaten aan een corps ambtenaren, wier plichtsgevoel, door de wijze waarop hunne belooning is geregeld, wij zonderen gaarne de vele wel denkende deurwaarders uit zoo veel kans heeft buiten de boorden van gematigdheid te treden. »De Regeering speelde hoog spel", zeiden wij zoo juist. Van de Regeering gesproken, dachten wij in de eerste plaats aan den Minister van Binnenlandsche Zaken en daarna aan zijn ambtgenoot van Financiën. Want het spreekt vanzelf, dat dit wroeten in de onderste lagen om eene belastingbij drage, dat aankloppen bij eene breede schare arme stumpers, niet met een fiscaal doeleinde heeft plaats gegrepen, doch vrij wel uitsluitend het werk was van Van Houten, om zijn hartewenech ten aanzien der kiesrecht-regeling vervuld te zien. De nieuwe personeele wet moest hem kiezers verschaüen en moest de uitvoering der door hem in te dienen kieswet mogelijk maken. Niet te verwonderen, dat nu 'l''itinin-irit zoo gebonden was en te doen had, hetgeen liii/.ncnlandschc .\al;c.n haar voorschreef, een goed ingerichte personeele wet op zich liet wachten. De Regeering zal met hare liscale en elec torale wetsregeling, met de duizende toekom stige nonvaleurs en even zoovele niet-kiezers, noch den dank der natie inoogsten, noch hare beide wetten in het Staatsblad als standaard werken zien schitteren. Daartoe ontbreken aan de personeele ge zonde grondslagen en mitsdien ook aan de kieswet. Wij herhalen : de toekomst zal aan de hooge regeeringscorporatien van het heden groote werkzaamheid niet kunnen ontzeggen ; zij zal evenwel de ervaring opdoen, dat de quantiteit en de qualiteit van het werk, woorden zijn van geheel verschillende beteekenis. Amsterdam, Sept. '96. C. U. W. RAEDT. Aa n de Redactie van Of, Amsterdammer Weekblad voor Nederland. In het uitstekend en treffend juist artikel in uw laatste nummer, getiteld »De beurs op het Damrak" brengt de schrfjver in herinne ring de pogingen, door mij indertijd aange wend om aan te toonen, dat het verbouwen der bestaande beurs, zoodat zij aan alle eischen zoude beantwoorden, mogelijk was. Inderdaad ben ik altijd bij die meening ge bleven : in de tegenwoordige omstandigheden acht ik het zelfs door het gezond verstand geboden niets anders te doen. Ziehier in korte trekken, hetgeen ik vroeger uitvoeriger uiteen zette: afbreken der beide uitbouwsels, aanbrengen van meer licht en lucht (bovenlicht, zijlicht), en verder hel uti1 i weren- der benedenverdieping, waarmede ge] ?ard moet gaan het een weinig hooger leggen van de beursvloer zelf (tot pi. m. 6 meter boven den beganen grond). De benedenverdieping bestaat thans uit een reeks gewelven. Deze waren vroeger wellicht noodigom den variabelen waterstand in Amster dam. Thans kunnen zij zeer goed gedeeltelijk gemist, gedeeltelijk vervangen worden (door een nieuw gewelf onder, en een reeks trogof moniergewelven ter vloerhoogtel. De geheele buitenrand der benedenverdie ping komt dan vrij voor telegraaf, seinruimte, post, koffiekamer, noteerzaal, schrijfkamers, vestiaires enz. Ja zelfs is met electrisch licht de binnenruimte nog te gebruiken, mits men voor ventilatie zorge, waartoe de techniek middelen genoeg aangeeft De koornbeurs kan gelijkstraats aange bouwd worden, met de gevraagde ruimte, daarboven voorzien van boven- en daglicht, bereikbaar door een trap en een paar hei werktuigen (lifts). Zij, die voor het bezoeken der overige beurszalen, opzien togen het beklimmen van een trap, behoeven zich daarom evenmin tegen het idee te kanten. Heftoestellen, die ieder een 50 menschen, d.i. een 4000 kilo, met volkomen zekerheid torschen, behooren niet meer tot de wonderen. Daar mede is in het verkeer zóó goed te voorzien, dat in ireiniije, minuten- desnoods alle beurs bezoekers boven kunnen zijn. De geheele verbouwing behoeft, met inbe grip van verwarmings- en ventilatie-inrich tingen, met verbetering van het uiterlijk, door toevoeging van een voorgebouw, in casu een trappenhuis (reeds voor jaren door den architect De Haan in teekening gebracht), natuurlijk vrij eenvoudig, zonder praal van beeldhouwwerk enz., echter toch zoo, dat men er zich niet over heeft te schamen, niet meer te kosten dan een 3'2 a l ton. De heer Berlage (ik bedoel de vroegere, die der prijsvraag; niet die der Amerikanismen, waarin hij zich thans vermeidt) zal hierin zeker een aan zijn talent geëvenredigdc opgave kunnen vinden! Wat bereikt men daardoor ? Dat men betere tijden kan afwachten, mildere beschouwingen in nieuwe kamers, ! waarin wellicht praktijk en gezond verstand overwicht bezitten over juristerij. l Ook, dat de gemeente, door geduldige en j langzame aanknopen, het bezit verkrijgt van een beter terrein, bijvoorbeeld voor het pian . Spri; gei' of W. l'. W. of Ivrasnapolsky. Verder, dat men zooals terecht in Uw ! artikel betoogd wordt iiicl />rf/i'j/n/ifri'rt een breeden toegangsweg van de Doelenstraat i naar het ('entraalstation, iets waartoe ik in : de laatste jaren geheel bekeerd ben. j Ten slotte wilt u mij nog wel een paar regels voor een persoonlijk woord aan den schrijver van het artikel veroorloven, dat tot het mijne aanleiding gaf. Deze acht het noodig te zeggen, dat ik mij over de beursverbouwing warm maakte. Inderdaad deed ik het over dit onderwerp en over vele andere: ik beken het gaarne. Dat kan alleen een doorn in het oog zijn van dezulken, die koud, gevoelloos, negatief hun beroep maken van afbreken, van denigreeren, zeker niet ten voordeele van het algemeen belang. Een weinig meer warmte zou het gemeen schapsleven in Xederland niet deeren ! I. GOSSCHALK. Brussel, 27 September 1895. NASCIIKIFT. Het bovenstaande lag tot verzending ge reed, toen mij De Ojmierker, bouwkundig weekblad, ter hand kwam. Een tweetal artikelen vindt men daarin over de beurs, het eene onderteekend door den heer Weissman, met een teekening, waarop ook het nieuwe plan schetsmatig voorkomt. Een vergelijking met het verbouirimjsplan van den heer \V. (van 18S7) doet zien, dat het nieuwe gebouw niets geeft, dan 'tgeen door het volgen van zijn denkbeeld, en voor betrekkelijk geringe kosten, eveneens te ver krijgen ware. Dat de heer Gosschalk zich warm maakt, over de warme die wij hem toeschreven, ver wondert ons zeer, wij echter, 't is hem genoeg bekend, zijn al te zeer voor warmte, dan dat wij hem om zijn temperament zouden heb ben gegispt. RED. JOHANN GOTTLIEB SILLEM f. Op den L'iisten September is ons een man ontvallen van hooge beteekenis. Nog in de kracht der jaren werd de Heer J. G. Sillem plotseling weggerukt.Rij allen, die hem kenden heeft zijn verscheiden een diepe verslagenheid te weeg gebracht. Het verlies in zijnen dood geleden is nog niet te overzien. Hoewel hij aan het hoofd stond van een onzer grootste bankiershuizen, vond hij tijd om tal van andere belangen te behartigen. Belangen van den handel : getuige zijn lid maatschap van de besturen van vele handels instellingen, belangen ook inzonderheid van philantropischen aard, waarbij het woord philanthropie in den ruimsteu zin genomen worden moet. liet was hem eene behoefte voor anderen zoo veel mogelijk nuttig te zijn. Kwam zijn streven niet het minst aan zijn kerkgenootschap, de evangeliseh-luthersche gemeente, ten goede, men zou zich bedriegen, wanneer men meende, dat zijn veel omvat tende geest en zijn ruim hart zich tot de enge grenzen eener gemeente beperken liet. Zijn arbeid was veelzijdig. Waar christen, die, hij was, stond hij overal de belangen voor van christelijke opvoeding, van bijbel