No. 1006 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Geloimg Scepticisme, 1) Hoe ging het ook weer in het mooie oude sprookje? Was het niet zóó? De vlieg wou juist wegvliegen, de koksjongen juist de vlieg vangen en de kok juist den jongen een oorveeg geven, toen, ja toen kwam er een toovergodin, en die bracht alles in slaap: de vlieg viel in slaap en bleef zitten; de koksjongen viel in slaap en bleef staan met de hand achter de vlieg, en de kok viel in slaap en bleef staan met de hand boven het hoofd van den jongen en alle menschen en dieren in paleis en park vielen in slaap, de schoone princes vooral niet te vergeten. Doch daar buiten groeiden de boomen hemel hoog, doornige hagen maakten een borstwering om het park, en de menschen uit den omtrek zeiden naderhand dat die wildernis haast een eeuw oud was. En juist toen de eeuw voorbij was, kwam de schoone prins aan; de boomen weken op zy, de doornige hagetakken trokken terug en de prins wandelde heelhuids het park in, het paleis binnen, en hij zag menschen en dieren slapen, en hij zag de princes, en die was o, o zoo schoon, en hij deed, wat ieder fatsoenlijk man doen zou, hij gaf haar een kus, en ... Pats ! daar wou de vlieg wegvliegen. Pats! daar kwam de hand van den koksjongen op den vliegenden vlieg. Pats '. daar kwam de hand van den kok op het oor van den koksjongen.. . En tot zoover erken ik gaarne dat de sprookjes dichter een uitmuntend filosoof was, en ik doe dat zonder mij te compromiteeren, want Aristoteles zelf moet het met mij eens zijn, wijl hij zegt van ontwakende langslapers: zij plakken het vroegere nu aan het latere nu en maken er n van, want den tusschentijd slaan zij over door hun bewusteloosheid. 2) Maar of de dichter verdergaand met zijn sprookje even goed filosoof blijft, daar ben ik niet zoo zeker van. Hij vertelt ons namelijk, dat de ontwaakte paleisbewoners terstond grooten honger gevoelden, en dat heb ik altijd wat raar gevonden. Want als de stoffelijke werking in den slaap doorging, dan, ik wil niet zeggen dat de menschen hadden moeten doodgaan ; dit had na tuurlijk met het verhaal in 't geheel niet gerijmd, -?dan hadden de slapers wel van den honger moeten wakker worden ; en ik vind het wat flauw, ?om alle werkingen te doen stilstaan, maar die van de ingewanden eenigszins aan den gang te houden. Prof. Bolland evenwel zou het hier wellicht met mij oneens zijn, en den sprookjesdichter bijvallen. Wellicht herkent hij in dezen poëet het diepe besef van den Germaanschen wijsgeerigen geest, dat gevoelt hoe er nog iets anders is dan ?onze menschelyke voorstelling en denking, en in het optreden van den honger wilde aanduiden, hoe er een wereld is, die doorgaat met werken, ook als wij ze niet waarnemen. Hij zal wellicht in den sprookjesdichter een broeder herkennen, onvervaard van kritiek, en sceptisch over de volstrekte waarde onzer meenigen, maar toch zóó sceptisch weder niet, of hij vindt reden om het bestaan van iets absoluuts buiten ons niet geheel te verwerpen. ttniininnnnnnnnitninnnnniini 64« Jaargang. 4 October 1896. Redacteur: Run. J. LOMAX. Adres: Stonehaven Streatham London S.W. Verzoeke alle mededeelingen, deze rubriek betreffende, aan bovenstaand adres te richten. llliiiiilllllliiiilllimiiiiiiHimiim CORRESPONDENTIE. J. de G. te A. Daar -wij de benoodigde copieen niet meer bezitten, kunnen wij de zaak niet meer nagaan. Uw opl. van 847 bereikte ons te laat. X. te A. Verzoeke niet langer aan Baltimore News (adres Pollock Montreal) te zenden. S. te Leiden. Vriendelijk bedaukt voor toezending van eindspel. Van T. Stieltjes, te Muiden. Vervaardigd voorden4en Halfjaarl. Internationalen probleemwedstrijd in dit blad. No. 352. Mat in twee (2) zetten. abcde fg h Wit: K a5, D h2, T el, E e8, P b5 en ei; c2 en g3 = 8. Zwart: K d5, B e2, P f4; c5 en f5 = 5. Oplossiug van No. 319 (Mendes). l P f6 enz. Opgelost door C. Kockelkorn, Keulen (1); S. te Gorssel (2); J. de G. te Amsterdam (2). Oplossing van No. 250 (Kuijers). l D f8 enz. Want dit is het bijzondere van zijn intreérede, dat zij niet alleen ons in kennis brengt met een menigte problemen, een leger van twijfelingen, maar toch niet met een vertwijfeling besluit. Uit het feit zelf dat w\j problemen stellen over Tijd en Verandering leidt hij af, hoe er iets van dien aard moet zijn, ook al kunnen wij de vraagstukken niet bevredigend oplossen. Want de problemen zijn velen en groot, en schuilen in onze eenvoudigste denkingen. Zelfs als wij van twee tijdsverloopen achtereen zeggen, dat zij even groot zijn, zeggen wij meer dan wij bewijzen kunnen. Hoe kunnen wij het eene uur aan het andere toetsen ? Kunnen wij ze naast elkander leggen, en ze gelijktijdig overzien 'i Geenszins, een ieder weet, dat het eerste uur voorbij is, als het tweede komt. Maar onze uur werken dan V Maar niemand kan u afdoend be wijzen, dat in uw uurwerk het eene uur even snel loopt als het andere ; niemand uitmaken, dat het wereldverloop in het eene uur even snel gaat als het andere. En ten slotte berust onze gansche tijdsmaat op de beweging der hemel lichamen, en gaan wij uit van de stelling, dat gelykmatig bewegende lichamen in gelijke tijden gelijke ruimten doorloopen. Doch deze definitie is een cirkelbewering. Want wat zijn gelijkmatig bewegende lichamen ? Die, wier snelheid niet vermindert, en die dus in gelijke tijden gelijke ruimten afleggen, o). Deze eenvoudige kritiek van een alledaagsche denking is reeds vernietigend, en toont de moor dende kracht der logika. Maar ik geloof,, dat ik kan laten zien, hoe wij volgens prof. Bolland erkennen moeten, dat de logika zoo al de kracht, dan toch niet altijd het recht tot moorden heeft. Een ieder weet dat de muzikale gewaarwording door een melodie opgewekt met het tempo in verband staat. Dit nu is geen wonder, en wij begrijpen ten volle dat de componist een bepaald tempo verlangde. Maar ook als van dat tempo wat wordt afgeweken, zullen wij niet ophouden de melodie te herkennen; wij herkennen ze, al is het effekt niet geheel hetzelfde, en de executant kan zijn tempo vél versnellen vóór wij ophouden de melodie als die melodie te her kennen, en veel mér nog, vóór wij gansch geen melodie in het geluid hooren. Maar er is een grens. Er is voor ons een prestissimo, dat door melodie niet kan worden overschreden, zonder dat zij ophoudt melodie te zijn 4). Dit nu strijdt tegen de logika. Een versnelde melodie toont de melodie, en er is door de logika geen grens van te voren1 aan te wijzen, waar buiten de versnelling tredende de melodie ver moordt. Toch is die grens er feitelijk wel, zoo als de ervaring ons leert, en dus dus, doe ik niet wat ik beloofde: want ik zou toonen, dat de logika geen recht op haar moorden heeft, en thans blijkt dat niet de logika moordt, doch de executant. Maar in allen geval heeft men hier een schoon voorbeeld, hoe een logisch besluit in strijd kan zijn met een gegeven der waarneming en dus niet onvoorwaardelijk kan geloofd worden. Dit conflikt tusschen logika en feitelijke gege vens is in de geschiedenis der wijsbegeerte wel bekend, en er is een beroemde wij-geerige school tniiiiiiinniiiiiiiiniiiiinnniiiiiiiiniiiiiiniiiiiimiiiiinniiiniiiiiiiiiiiiniinii Opgelost door C. Kockelkorn. Keulen (2); J. de G., Amsterdam (2); S. te Gorssel (2i; J. v. Wijhe. Zwolle (213); H. Mendes da Costa, Amsterdam (2). Beoordeeling No. 350). Ein leichter aber gefülliger Zweizüger. TWEEDE NAT. CORBESP.WEDSTRIJD. Drie-en-veertigste zet van Zwart. IA B i D F 1 3 5 6 7 ^ 0 T d8 ca TSÜ-if R e6 et P' ei T Ii2 T !l(> K b<5 * ? ? ? R e&-| 1)5 In groep C geen opgave ontvangen. Par ij A 10 wordt door Zwardt opg egeve J. UIT DE SCHAAKWERELD. De heer J. P. llunsiuk te Groningen verzoekt ons, het volgende bericht te willen plaatsen. NATIONALE SCHAAKWEDSTRIJD. De Schaakvereeniging Statmton" te Groningen heeft 't voornemen opgevat om, bij voldoende deel neming , ter gelegenheid van haar 25jarig bestaan op 27 Nov. a«., een nationalen schaakwedstrijd uit te schrijven. Zij stelt de deelneming open : a. voor leden van den Ned. Schaakbond ; b. voor alle leden van schaakvereenigingen ; f. voor alle beoefenaars, welke zich bij geene dezer corporatiën aansloten. Het doel is bevordering van het schaakleven, aan sluiting en oprichting van nieuwe voreenigingen, waar die niet bestaan. De wedstrijd zal worden gehouden in het buis de Beurs, 25, 26 en 27 November as., terwijl 24 Novem ber des avords receptie zal wonlen gehouden. Als p'ijzen wordt door de vereeniging ? 150 aangeboden, terwijl ruime deelneming . sU'1'i'elijke zoowel als per soonlijke, gaarne zal worden gezien. Het definitief programma kan nog niet worden me degedeeld, doch dit zal zoo spoedig mogelijk worden bekend gemaakt. De inleg, die geheel ten bate van het prijsfonds komt, is voor de lo klas.-e f 3 , voor de 2e klasse ? 1.5'1. Bij de aangifte moet de klasse, waarin men wenscht mee te doen, worden vermeld. De vereenigiug behoudt zich bet recht voor , bij onvoldoende deelneming, den wedstrijd niet te doen doorgaan. Zij, die wenschen deel te nemen, moeten vóór 7 November as., den heer H. B. van Rhijn, in de oudheid geweest, die nog altijd nawerkt, en op grond van dit conflikt de feitelijke gege vens voor een schijn heeft verklaard, waarmede de wijze zich niet bezighoudt. Maar prof. Bol land gaat met die school niet mede. Zoo tijd en verandering maar schijn zijn, dan blijft nog over den schijn te verklaren. En wie zegt, dat de schijn de verbinding is van zijn en niet-aijn, zegt iets, maar niet alles, want onverklaard blijft dan nog het optreden van die zekere verbin ding van zijn en nic/-.;ijn, die men scliijn noemt. Wanneer men de Verandering als een verloop in tijd definieert, en tevens inziet dat op eenig oogenblik niets veranderen kan, wijl een oogenblik geen duur heeft, en men dus nooit kan zeggen, wanneer er eenige verandering geschiedt, wat moet men dan doen V Moet men zeggen dat er niets, op geen enkele wijze iets gebeurt 't Maar wat was dat dan, dat zoogenaamde veran deren, en waarom spreken wij er van ? Er blijft niet veel anders over dan na te doen wat Plato deed, en een mysterieus ingrijpen aan te nemen, dat tot verandering voert, een jilo/seliny, buiten den tijd staand, en zich aan ons als een tijd van zeer korten duur openbarend. 5). Maar dat is dan ook het erkennen van het mysterie. En dat doet prof. Bolland dan ook. Mysterie is wat buiten de logika gaat, en er j's iets buiten de logika, dat wij erkennen moeten, al kunnen wij het niet begrijpen, zoo zegt hij. Wanneer prof. Bolland het gedichtje van Constantijn Huyghens leest, Tijls X-ietichuit genoemd, en aldus luidend : Flus is \vegh. Xu nu occk. 't Aenstaer.de en is noch niet. Hoe driftigh zijn de stroomen Die m' in de dinghen siet ! Daer 's altoos wat verbij, en altoos wat te komen, En nooit en isser vet, als hij dit leest zal hij denken: »heel scherp zinnig en aardig, mijnheer Iluijghens, maar als er nooit iets is. waar is dan uw gedicht en uw ge dachte, en waar zijt gij zelf V Zeg liever met Seneca: in een oogenblik van vluchtigen tijd ver wijl ik (i), want dan eerst hebt go uitgedrukt wat de zaak is: dat de kritiek ons brengt tot een negatie van al/es, en dat er toch op de een of andere wijze ii'ta moet zijn. En het zal mij daarom ook niet verwonderen, zoo prof. Bolland in den dichter van de Xchoone Slfin)islcr een voortreflijk wijsgeerig besef ziet, en het als een geniale wijsgeerige symboliek van dezen dichter beschouwt, dat hij den honger laat ontwaken, als een verbeelding der werking van dat zekere ielx, dat bestaan moest en voor ons onbegrijpelijk is. Ciui. M. VAN DKVKNTBR. 1) Verandering en Tijd. Intreerede van prof. G. J. l'. J. Bolland, Leiden, S. C. van Doesburgh, IWu;. ?>) blz. 17, noot. 8) blz. l!). 4) blz. l.'ï. 5) blz. 27. (1) blz. 7. De A-TS-C of AJiihalteliwhe lïeis/jitl.-i voor October '!Mi is bij de Amsterdamsche Boek- en Stoendrukkerij voorheen Ellerman, Harms ei Co., verschenen ; een aanbeveling voor het boekje is, Turftorenstraat te Groningen, hiervan schriftelijk in kennis stellen. Het hoofdbestuur ia samengesteld uit de heeren: A. H. Boeker, Ie voorzitter; J. l', Kansiuk, '2e voor zitter: U. B. van Rliijn, Ie secretaris; II. Zijlstra, 2e secretaris; Dr. N. Westendorp Boerma, penningmees ter. .Yssisteerende leden : L. H. Deelman, F. Baetens en R. J. Esscher. Uitvoerend comité: J. P. Runsink, voorz.; H. B. v. Khijn, secr.; \ Baetens. Comitévoor de geldelijke regeling ; D. N.W. Boerma, voorz ; H. Zijlstra, secr.; R. J. Esscher. Comitévoor regeling van den wedstrijd: H. B. v. Rhijn, voorz.; L. H. Deelman, secr.: Dr. N. W. Boerma. Speciale uitnoodigingeri kunnen niet worden gedaan, daar niet alle vereenigingen en schaakbeoefenaars in den lande het bestuur bekend zijn. Voor nadere inlichtingen wende men zich tot den heer J. P. Runsink te Groningen. Volgens een oilicieel bericht uit Boedapest hebben de volgende meesters zich voor den wedstrijd aldaar, die 5 October een aanvang neemt, aangemeld. Uit Rusland : Micliael Tschigorine en Simon Alapine (tegenwoordig te Parijs) ; uit Hongarije: Rudolf Charousek, Julius Makovetz, Goza Maroczy en Dr. Non; uit Weenen : Adolf' Albin, Georg Marco en Karl Schlechter ; uit 'Duitschland : Dr. Siogbert Tarrasch en Carl Walbrodt; Janowski uit Parijs en last not least" Harry Nelson Pillsbury uit New-York. Dit is de eerste maal dat Engeland op een groot Internat, tournooi niet vertegenwoordigd ia. Wanneer men bedenkt cUt tot voor korten tijd op alle groote wedstrijden de Engelschen, of de in Londen gevestigde meesters, met nagenoeg 't gebeele prijsfonds gingen ntrijki n ; dan vraagt men zich onwillekeurig af hoe dit rijmt met den steeds toenemeuden bloei van 't Kng'elsche schaakleven. In geen land ter wereld, wellicht niet uitzondering van Amerika, wordt meer en over 't algemeen, beter geschaakt dan in Engeland, een betere organisatie vindt men nergens, en toch beeft Engeland sedert 1880, toen Amos Burn zich voor 't eerst als een speler, hors ligne, deed kennen, geen enkelen schaker voortgebracht die zich met de Amerikaansche, Dnitsche, Oosten rijksche of Russische meesters zou kunnen meten. Do oorzaak hiervan moet o. i. gezocht worden : eerstens in 't gebrek aan oefening mot -werkelijke meesters en ten tweede i u den aangeboren afkeer der Engelschen van theoretische studie, 't Schaakspel der meesters en de theorie hebben in de laatste 20 jaar zulke veranderingen ondergaan, dat de groote meesters van weleer met uitzondering van den onvermoeiden Steinitz die 't vroeger zonder aanhoudende praktische en theore tische studiën konden stellen, thans hunne kansen bij den dag verminderd y/ien. Behalve geregelde oefening met spelers van gelijke kracht moet men tegenwoordig, wil men als schaakmeester uitmunten, ook een studiekop bezitten en daarbij een onfeilbaar behalve het gemakkelijk opzoeken, ook de bijvoeging der prijzen. Deze zijn echter in deze uitgave alleen uit het oogpunt voor Am sterdam genomen ; het alphabetische gedeelte geldt ook alleen voor Amsterdam, niet meer voor de andere plaatsen onderling, voor deze laatste is het een gewoon spoorboekje. NIEUWE UITGAVEN. Ontvangen bij de Redactie : Kenige Opmerkingen iKiur winlcirlin// rfin het ]!a/ij>oii inzake Jleitrsltoiiir, door A. W. J>K I-'I.INHS. Bij T. v. Rossum te Amsterdam, verscheen: Florence, den XIV Mei 1205?1865. Gedicht van E. ,1. Potgieter, in verhaaltrant weergegeven door W. A. Jongman, Ie onderwijzer te Amsterdam. Bij II, J. W. Becht te Amsterdam, Een nsi'oeii, dramatisch fragment door J. Hora Atlesna. Inhoud van verschillende bladen. Het Handelsblad. 29 Sept. De Beursbouw' ingez. door M. Wolfl'i. ' 30 Sept. Praatjes over cijfers" (gemeentef nancien) III. l Oct. Een welkom getuige" (De heer van Xunen over Indische zaken). 2 Oct, Naar aanleiding van 't Atjeh-advies van Prof. Huet" (door E. B. Kielstra). De Standaard. 28 Sept. De positie va,n het kabinet". 30 Sept. Klare wijn" (Unitariër in het Handels blad, over de liberale politiek). 2 Oct. Koers", I (democratische politiek). Het Centrum. 2(i Sept, Een Rustd.iywet.'' k!) Sept. Na honderd jaren" (Praukrijk . 30 Sept. Politieke verhoudingen." l Oct. Belgische toestanden." 2 Oct. Kortswijl of Ernst?" I (Unitariër van de liberale politiek). Het Volksdagblad. 2 G Sept. Woningtoezicht." 28 Sept. Venters in de Jordaan." Sociaal W e e k b l a d. 26 Sept. Hoofdgebreken van het pachtcontracl". door Mr. Z. v. d. Berg. Het congres der Britsche vakvereenigingen" ^slot). De V o l k s s t e m. 20 Sept. ,,Etn vloot van meer dan tachtig millioen''. De toekomstige kiezers van Amsterdam". Het Legerbestuur en de Bur germaatschappij." n^org voor den landbouw". De negen districts-vei eenigingen". Patrimonium. 20 Sept. Do arbeidswetgeving en de rechtstreeks daarbij belanghebbenden". De V o l k a b a n i e r '(R. K. Volksbond). 25 Sept. Neutrale Vereenigingen." De Sociaal-Democraat. 26 Sept. Saulus". (De arbeiders en de sociaal-democratie.) V r i e s c b V o l k b l a d. 27 Sept. Graafrechten en gemeentelijk grondbezit". De i a n t i r.) Nederlander. 28 Sept. Geloof en wetenschap" (rede Bollaiuli. 29 Sept. Tweeerlei Souvereiniteit" (De Standaard over het costuum). 30 Sept. Pohticoidiobie". D e L i m b. K o e r i e r. 25 Sept. Tegen het clericalisme en bet protectionisme," door M. de Ras) II. 26 Sept. De werkstaking te Maastricht" (ingez.) 26 en 25) Sept. Een lastig geval voor de weten schap" I (wonderdadige genezingen;. M i d d e l b. C t. 26 Sept. Voorheen en thans!" (Atjeh.) 29 Sept. Hofcostuum in de Tweede Kamer." l Oct, Nederland en Japan." Nieuwe W i n s c b. C t. 28 Sept. Bonden en banden" (Boerenbond en kiesvereenigingen '. Z a a u 1. C t. 30 Sept. Haagsche Brieven" (Hulde blijk). Recht voor Allen. 20 en 27 Sept, Biengt gaven van uw armoed' aan uwe Koningin!" Hulde blijk). 29 en 30 Sept. Model-arbeidersvrienden." Het nieuwe Schoolblad. 25 Sept. ,.De nieuwe Kamer en het lager onderwijs." De Bode (Bond onderwijzers), l Oct. De ver kiezing in liet N. O. G." NntimiiimiiiiiiniiitiiimiimiiiimiiiiHmiiiiiiiiiiimitiinmitiHiiiiiiiiimii geheugen om de opgedane kennis te kunnen toepassen. indien 't juiste oogenblik zich voordoet. Schiet men in deze onontbeerlrjke eigenschappen te kort, dan beeft men op een hedendaagsch Internat Congres weinig kans van slagen en n:en doet verstandig, zooals de Engelsche meesters ten opzichte van 't tournooi te Boeda-Pest, zich niet aan de groote vermoeienis en teleurstelling van een dergelijke onderneming bloot te stellen. In onze volgende rubriek hopen wij den uitslag der eerste twee ronden te kunnen mecdeelen. Zeer benieuwd zijn wij naar 't spel van den Hongaar Makovetz, die sedert zijn onverwacht succes te Dresden in 1892, waar hij met Porges 2de eii 3de prijzen deelde, niets meer van zich heeft laten hooren. Onmiddellijk na afloop van den wedstrijd te Pest zal te Weenen een kleine w-edstrijd worden gehou den, waartoe alle deelnemers te Pest door Baron von Rothschild zijn uitgcnoodigd. Jammer is 't dat de Weener wedstrijd zamen valt met de match om 't Eerste Kampioenschap der wereld tusschen Lasker en Steimtz te Moskou, welke gebeurtenis natuurlijk in belangrijkheid al 't andere overtreft. Overzicht van den wedstrijd om 't Amateui Charnpiorischap" van Engeland, gehouden te Ciitl'on. L A'kins. l j l : l | l l I l l II. Blake O ; l l l'a l , l : l l l , 7l/a . 'lElwell l o!oi > l ! l O l : l O Ij, \;?:?j 1 :/ III. .Gunston. . . .; O j j O To l : l i l '? < ? 1,5 ' Jacobs . . . J O !I 'j j O i'S O l | l l l !Lambert . . ., O i O l 0,1 0 jl'3 l l j 4U iïlumboü. . .' O j O O : O ; O l ; l l l iOwen Jones .j i ;; O j O , O . O ' ; O | l l Davis O i O l l ..; O O i O van Gelder, .i O O l O i O O 0^0 o o