10 DE AMSTERDAMMEI WI1ÏBLAD VOOR NEDERLAND. No 1013 ?weerleggen wat met de pathologische quintessens ?van ttw beschouwing in verband staat, omdat me bij het lezen daarvan al dadelijk in het oog viel, dat u. te weinig het leven moet hebben geleden, om u in de door mij beschreven pathologische toestanden te kannen verplaatsen, en er een juist oordeel over te kunnen vellen. Eerstens geeft me uw beschouwing over de moeder een bewijs voor mijn bewering. U vindt haar verstandig. En toch zal ieder, die met pliychiatrie bekend is, om van dat onuitstaanbaar, dilettantisch meegedolter nog niet eens te spreken, haar dom, verwaand, en eigenzinnig noemen. Want ze ziet tijdelijk omgepraal aan voor duurzamen ini;!oed, een wil om sterk te zijn voor een kunnen, een «cAywkracht waardeloos surrogaat voor wer kelijke kracht, een zeepbel voor een kanonskogel, waarmee ze de domme aanmatiging heeft het bij Henri onafwendbare, een uitbarsting van volslagen waanzin, te pletter te willen schieten. Ik begrijp heel goed wat u heeft verschalkt: mijn poging om in dat tooneel tusschen moeder en dokter het dramatisch evenwicht zoo stabiel mogelijk te doen zijn, door haar domme schijnargumenten de grootst mogelijke kracht te geven, haar geheele persoonlijkheid zoo objectief mogelijk te behandelen. Het feit, dat u zich heeft laten verschalken, doet me zien dat mijn streven me vrijwel gelukt is; levert me bovendien het bewijs voor wat ik boven van u zei. Het tweede bewijs levert me uw beschouwing van den dokter, welke, na wat u van de moeder zegt, ook moeielijk anders wezen kau. U zegt toch met spottende ironie, dat hij niet snik is, omdat hij de moeder een verwijt maakt over het door u genoemde, en over nog heel, heel veel meer: dat zij over dingen bazelt, waarvan ze geen flauw besef heeft, in plaats van de behandeling over te laten aan een deskundige. Het argument, waarom hij niet snik is, is absoluut scheef; want juist zijn optreden tegen de bazelende moeder doet zien, dat hij de rechte man op de rechte plaats was, die Henri doorgrondde, en een droevig eouflict had kunnen voorkomen. Daar kwam het toch voor alles op aan. Als derde bewijs kan dienen de min of meer verholen ironie, die u in het woordje /-niet snik" legt. Weet u dan niet, dat een zieke schuw terugwijkt voor een dokter, die redeneeren zou als de gezonde moeder, dat zulk een zieke zich alleen vertrouwvol overgeeft aan den waaracbtigen psychiater, die in staat is zich te verplaatsen in het lijden van den zieke, die met hem meelijdt, meevoelt, die dus zelf zenuwziek is, al is het ook in mindere mate, omdat meevoelen, meelijden zonder dat niet mogelijk is. Is het u dan ook niet bekend, dat een beroemd specialiteit op gebied van zielsziekten in ons land ik kan u den naam opgeven juist dan het scherpst zag, juist dan zijn beste genezingen kon constateeren, wanneer hijzelf het ziekst was, terwijl hij er dikwijls onbe grijpend tegenover stond als hij zich betrekkelijk normaal gevoelde ? Hadt u dat feit geweten, hadt u ook maar een ietsje van zulk een jammerlijk lijdensleven meegeleefd, die uitdrukking zou u zeker in de pen zijn gebleven. Een man van eer drijft niet den spot met ongelnk. Dan nog een voornaam punt in uw beschouwing: liet min of meer onafwendbare van het dramatisch conflict. Ook ten opzichte daarvan vind ik dat u op de oppervlakte der dingen is blijven drijven, zonder door te dringen in de diepten der psychologie, maar toch voor alles over het min of meer onaf wendbare van het conflict wordt beslist. Wat voert toch dat onafwendbare nabij: lo de domheid en verwaande eigenzinnigheid der moeder, die de catastrophe nog mogelijker maakt, door op het laatst nog te verklaren, dat een even tueel ongeluk voor haar rekening komt, en naar den overreden dokter te gaan in plaats van bij haar zoon te blijven; dit laatste als een soort mislijk bravourstuk, om a tont prix te toonen dat ze tegenover den psychiater toch gelijk heeft, wat ik toch niet van ter zijtle kan lateu zeggen, maar ?wat ieder menskh, die nadenkt, voelt; 2o de ongeneeselijkheid van Henri's hersenontsteking de moeder weet dat hij die heeft! waardoor hij vroeg of laat den moord zal moeten plegen, wat hij ook tegen die abuorme neiging vecht. 3o Het naïf, kinderlijk vertrouwen van Aleid, dat haar onbewust overlevert in de handen van den waanzinnige. Dit zijn de psychologische hoofdpunten, waarmee naar mijn meening rekening moet worden gehouden, vil men de kwestie van onafwendbaarheid aan een werkelijk ingrijpend en degelijk onderzoek onder werpen. Voor alles heeft men er op te letten hoe de zielseigenschappen als astrale werkelijkheden met elkaar in botsing komen, en de personen, waarbij ze hooren, ten verderve voeren. Hoe dat, nn tech nisch plaats vindt, is bijzaak, mits de waarschijn lijkheid geen geweld wordt aangedaan. Fiesko mnet ten ondergaan door oen psychologische mutatie bij Terriua en hij mag niet bij toeval in zee storten j en verdrinken; maar hoe dat plaats hes ft, is bij zaak, mits technisch aan den eisch der waarschijn lijk heiH wordt voldaan. In Een Visioen nu wordt het dramatisch con flict veroorzaakt door het met elkaar in botsing komen der drie genoemde psychologische toestau- j den en eigenschappen, die tot het laatst, streng consequent zijn doorgevoerd. Aan den eiscli vau onafwendbaarheid is dus naar m ij u meening vol daan; eu tevens aan den eisch der waarschijnlijk heid ten opzichte van de bijzaak, waarop uw aan dacht viel. Het is toch heel goed mogelijk dat de dokter door een rijknecht. zijn meesteres in dom heid oquivaleerend, overreden wordt,, terwijl deze in sterken draf of in galop een boek van den weg omslaat, niet verlicht door de maan, die bovendien zie decoratie maar bij tusscheupoozeu schijnt. Verder heb ik u niet te ze<rgeu. Alleen nog dit. Aan uw schrijven is duidelijk te merken dat u niets ziet van den ethischen achtergrond, die mijn werkje heeft. Dat kan ook moeielijk anders. Om u dien te doen zien, om u dus te doen voelen dat }k het werkje met een ander doel geschreven heb dan om het wreede slottooneel te krijgen, neem ik beleefd de vrijheid u te verwijzen naar mijn antwoord aan den lieer Dr. Cli. M. van Deventer in het Weekblad vau Nederland van ^5 October We voorkomen zoo verder ucodeloos geschrijf. Hopend dat u me mijn verdediging ten goede zult houden, zooals ik dat volgaarne uw aanval deed, heb ik de eer mij met verschuldigde gevoe lens van hoogachting te noemen. Uw dw. dr. J. HORA ADEMA. P.S. Er valt me nog iets in. Ik kan u nog om een andere reden duidelijk maken, waarom het ongeluk dat den dokter overkomt, volkomen ge motiveerd is. Ik heb toch op het eind van het werkje aan te toonen, dat de oogenscbijulijke kalmte van den zieke een zeepbel is, niet waar ? Goed; daartoe blaas ik hem stuk door den zieke een schrik te doen krijgen. Want doet ge een krankzinnige schrik ken, die kiemen van ontoerekenbare woestheid in zich heeft, dan zal, al ligt op dat oogeuhlik bij hem ook nog zooveel kalmte en heheer?chingskracht op de oppervlakte, die woestheid onmiddellijk met onweerstaanbaar geweld te voorschijn komen. Zoo ook met mijn krankzinnige. Met hem dien schrik te doen krijgen door het ongeluk dat den dokter overkomt, daardoor zijn waanzin te voor schijn te brengen eu de gevolgen daarvan te doen zien, toon ik dus aan dat, wat ik een zeepbel noem, werkelijk een zeepbel is. Ik beu dus verantwoord, wanneer ik dien dokter dat ongeluk laat krijgen; want hoe ik dien schrik doe veroorzaken is alweer bijzaak. Het voor alles om den schrik te doen. getiteld Hans Sterk, de Olifuntenjager, en een meisjesboek Anr/clines Beloften, door MELATI VAN JAVA. Bij dezelfde firma verscheen een vijfde druk van a vous ma Pensee, een aardig verjaardagalbumpje, dat in verschillende luxe bandjes ver krijgbaar is, en eindelijk nog een serie leesboekjes voor prijsuitdeelingen, allen naar het Engelsen bewerkt door Cath. S M. Kunnen. De firma A. M. van den Broecko te Amsterdam geeft uit: Siifve Kurt d: ('u., een roman van Sophie Elkan, uit het Zweedsch vertaald door Pu. WUSJIAN. Prijs der twee deelen /' 1. Voorts l'nlle, een historische roman in twee deelen van GKKC.OR SAMAUOW (OscAK MEDING), uit de tweede helft der vijftiende eeuw. l'itpiercn Kinderen, door JVSTUS VAN' MACTUK Jr. Volksuitgave Ilolkerna & Warendorf, Amst. (Bedachten over allerlei, door Dr. II. J. BETZ. S. L. v. Looy, Amst. Het Vegetarisme alu bnndf/i'.noot, door Jhr. F. L. OISTT. Amsterdam, S. L. van Looy. Jonge. Ranken, Sonnetten en Verzen van BETSY JUÏA. Leiden, Blankenberg & Co. Dragon, dooi* AIITIICU VON SCIIANDEL, met plaatjes van M. Bauer. Amsterdam, W. Versluys. Bisiarck's onthullingen in de Hamburger Mcnrichten,1' Mr. J. Kalff, met afbeeldingen naar eene schetsvan Joh. Braakensiek. De geschiedenis van een hulpeloozen man, naar het Zweedsch van Hendrik Branér. (Slot.) Verscheidenheid. Feuilleton. tmiifmiuiiiiiiiiKiiiiuiifiiiiifimiiifiiiiiiiiiii »In patriae serviendo consumor." (In den dienst des Vaderlands wordt ik verteerd). VARIA. Peer Gynt te Parijs. L'Oeuvre te Parij^, dat zooveel aan Ibsen te danken heeft, opende dit jaar het saizoen met dsn J'eer Gi/nt en heeft er niet veel plezier van gehad. Geprezen is de muziek van Griey, het dansen van eene juffrouw Jeanr.e Avrii in liet tafreel van »Peer als profeet'1, en de twi-o scènes tusschen Peer en zijne oude moeder. Overigens scheen alles, ofschoon men van de ,-uiui dertig tableanx er acht gemaakt had. verward en on zeker. Hoe Sarcey ir over denkt, behoeft men niet te vragen; Kagnet in de I),-lm!.< zegt : -puin- de lY.rt complexe, voila de l'art complexe. /!?<?/? Ui/n! begint als een realistisch verhaal, ;;aat door ai» een tooversprookje, vervolgt dan als niy-,t krealistisch stuk, wordt dan kinderachti.;, en eindigt geheel mystiek. Ou est ballotté. (>i nu sont pus montagnes norvógiennes, cesoM moiit.ig'Kis ? iisses". Daarentegen zijn llenri li.mci- in den /?.'--.?'?(/ ('r J'uris en Ootave Mirbean in het .l<,-<fiin' ver ontwaardigd over deze kritieken: zij verd-'digeu trouwens meer Ibsen dan de opvoering. Mirbean neemt de gelegenheid waar om a' zijn collega's voor »parelkippen'' uit te schelden, pikkend en kakelend. NIEUWE UITGAVEN'. Bij de firma Lentz en de liaan te Utrecht is verschenen eene uitgave van De Koo's, Htili'.iiwii ('rnsoë, eene llullandschc oewerki:-g der bekende fraaie editie van de firma Nisier te NennMiberg. Ook een aantal fraaie prentenboeken, door du; firma uitgegeven, zijn van hetzeilde atelier af komstig. Vermelding vet dienen nog de sierüjk uit gevoerde schenrkalwulers «Delft- Kalender '. Onze Tijdgenooten" en Maleia S.:heurka!ender''. Bij de firma Blankenberg it C.>. te Leiden verscheen een nieuwe druk van een jongensboek, j Iriueidu, door ACUIAAX VAX OHKHT. Amster dam, \V. Versluys. : Mo'/tt- liriinn. nat!1 het I'jiij?e!sfih van MAIISHAI.I. 3.u Xi>!-.i;>, door TINI-; VAX I!K;;KI:N.?Amsterdam, 11. .1. \V. Becht. ( .\nix'i',-,!ni:i~:di. .l.ini-liiti'l.-ji' i'wir j'.sW, onder j j redactie van K. W. MII:.^. Amsiurdarn, L. l J. Veen. ! 1^', l - J^'iii. Leeuwarden, Corporatieve Han- l deis.lrnkki-rij l><- f.ii/'de N'7oW, Almanak voor het jaar 1S07. l Amster.,1 i.n, Van jleSkema /v \Varendorf. | Ac'/'T/K.Ti'xc.'V" J>i"!ilriv, met proza van AI,I;KI;T [ \i:i;\\i'.:: eu vignetten vau T. ('<.>[.KNI;IIA.M>I:!;. j (Kcitfi tut Jaci'ues Perk.) Amsterdam. S. L. van j hei' r<»-slc!iji,';' /munt;/, oorspronkelijke roman, l Am>;r.-,KKirL G. J. Slotnouwer. l ('idu.'/ii/ni' lic /ii-rcs uiit-icns cl minieme*, Prove- i nant, .ie la suec^-slon de Messseur^ \\ . C A. SrAüiXr,. ,i!ir G H.'.KT^X, e! C ui: (iiiimr VA.\ K.MM:N L.i H:iye. \V. P. van Sloekum et lus. (Du vel kooping heeft plaats van '2*'> Xov. tot ?l Dec. a.s.) ( :il<m>ijitAxi'i: den' firma D. Bui.u;, te Rotterdam. (Xienwe, in p-ijs v.-nninderde boeken en goed- j koope uitgaven ; feeslgeschenken.) Inhoud van Tijdschriften. Inhoud van Ki/icn Jliinrd: De ^escliiedenis van twee mi'lda^preeke ; in 17i'-?, dooi' M. W. M.uTaine Pont. 1\. - De piaterflbakkerij in Xedorland, door Kolonel K. de Bas, met afoe-ddingen. 1. De geschiedenis van een Hottentot, door Mr. G. j II. iijtz l^Slot.) «Mevrouw Chr. Stoetz, door LLERLEI Een Jubilaeum. De Tunes heeft zijn honderdsten verjaardag ge vierd. Bij die gelegenheid heeft het (.Wy-blad een facsimile uitgegeven van zijn eerste nummer,, dat den i)en November 17'JG is verschenen. Deze uitgave zal niet alleen als curiositeit belangrijk zijn; de Times is namelijk op een belangrijken datum voor het eerst uitgekomen. Op den 9en November heeft ieder jaar de installatie plaats van den Lord Mayor van Londen. In dit eerste wordt verslag gegeven van de verkiezing van dun heer Brook Watson, opvolger van den heer Curtis, van de toespraken en adressen, en van het groote feestmaal in Guildhall, waarbij Foz en William Pitt tegenwoordig waren. Op den zelfden dag was in Londen het bericht van Washington's aftreden aangekomen; de Times publi ceerde een overzicht van het manifest, waarin de president van de Vereenigde Staten de redenen voor zijn aftreden uiteenzette en aan zijn landgenooten, behalve veel wijze raadgevingen, ook eenige prophetische waarschuwingen gaf over de oorzaken van oneenighe.ien, die eenmaal een oorlog zouden doen ontbranden tusschen de ver schillende Staten der Unie. Behalve het politieke gedeelte bevat het eerste nummer van de Tunes nog allerlei belangrijke bijzonderheden, die een maatstaf geven voor de buitengewone ontwikkeling van het volksleven gedurende n eeuw. De beurstijdingen bevatten slechts twaalf fondsen en beslaan niet meer dan zes regels. De lijst der publieke vermakelijkheden geeft slechts twee theaters op: Vru-ry Lane waar Kernble en Mrs. Siddons Riehard lli spelen, en ('oveitt G-urdcit waar Jlurlefjuin cuptice or t/te j\Lat/ic Tire gegeven wordt. Ken enkele advertentie is voldoende om de grenzen van Londen in dat tijdperk aan te geven: zij bevat de aankondiging vau een huis d."t te huur is, slaande op den hoek van (h-eut ('tiinberlaiulatreet, en van waar men niet alleen Hijde J'ark en Kensvnyton Oardens ziet, maar ook de heuvelen van Surrey. liet is al lang geleden, dat de straten van Londen het «uitzicht" van dat huis bedorven hebben! liet ('(///-blad bestond in 17% slechts uit vier bladzijden, waarvan de laatste geheel aan de advertenties gewijd was; het kostte 4/4 jience. Het facsimile is voor l jicnnij verkocht; zelfs de drukfouten zijn er niet in verbeterd. Ja, er staan drukfouten in, dat bekent de Time* zelf. en dat is een smartelijke bekentenis voor een blad, dat zich juist zoo beroemd op de voortreli'elijkheid van zijn typographie. Autobiographische bijzonderheden over Max Muller. liet maandblad Coamoiiolix bevat een interessant artikel : «Muzikale Herinneringen" van Max Muller, waarin ons medegedeeld wordt, waarom de bekende geleerde, die zeer veel van muziek houdt, philoloog en niet musicus is geworden. De kleine Max wou musicus worden. In het stadje Dessau woonde naast het huis van zijn grootvader, die eerste minister van het hertogdom was, met een jaarwedde van (j(M)O mark, aan den eeiiea kant een zeepzieder a n kaarsenfabrikant en aan den anderen een inuziekonderwijzer. Max werd, toen hij ongevoel' vijl' jaar oud \v:is, op eori goeden dag door den mnziekondervvijzer over het hek van zijn grootvaders tuin getild, en kreeg in 't geheim zijn eerste onderricht in de muziek. Toen hij zes maanden later voor zijn familie de eerste proeven van zijn vaardigheid allegde, werd de onderwijzer aangenomen en gat voortaan den jongen les voor f)0 l'iennig per uur. "VYeber was zijn peet, Payaniui, llonriütte Sonntag, Spohr en Mendelssoïm behoorden tot zijn kennissen; de laatste was het, die Max afried, zich geheel aan de muziek te wijden, ondanks zijn onbetwijfelbaren muzikaler, a.-uleg. Mendelssohn gat' hem den raad bij zijn Griuksch en Latijn to blijven, en Max Muller besloot des te gemakkelijker uien raad te kunnen opvolgen, omdat in zijn familie verscheiden gevallen van doofheid voorkwamen. De theulogio, de medicijnen en de rechten hadden niets aantrekkelijks voor hem, en daarum werd hij pdiloioog. ilet doel van zijn terzucht was een professoraat; dat hern meer ten deel gevallen is, weet men; immers hij is een der der beroemdste geleerden vau Kuropa, en koningin Victoria benoemde hum tot lid van den l'nnj ('unncil. Maar de muziek zit in bom; nu nog zingt hij melodieën, die hij in zijn juuyd gekend hooit. Hij bromt (Je bas, Huil de piccolo, neuriet do \ioloiu (l en toetert de trompet hij voelt M l s V "r" j lm. die muziek wou hebhi-n. overal waar zij zich bevond. Musici stellen a,.tijd belang in denzoon van ilcu dichter Wilhelm Muller. Toen nij eens aan Jenny Lind vertelde, wiens zoon Inj was, hu-I' zij de handen omhoog en riep uit: »\YatV de zoon van den dichter der -Miiilerheiier'.'" Xu, ga dan eens zitten, en iaat ik t; de -Schone Müllerin'' eens voorgingen,'' Kn zij begon (MI zong de voornaan!-.te liederen dezer treurige idylle, mi en dan met een kk-int hand beweging haar gezang begeleidend, waardoor zij de geheele handeling voorstelde, zooals geen actrice op hut tooneel had kunnen iloeu . . . liet was een volmaakt treurspel. Jeiiiij' Lind verhaalde hem ook de volgende aardige anecdote over den iteun Stanley (van \\'e:,üninster - Abbey). Stanley hield \eei van .1 onny Lind, maar als zij in het paleis van zijn vader te Korwich logeerde, verliet hij gere