DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1014 dat de eigenlyke waarde van een werk de innerIjjke is, die tot deze uiterlüke regelmatigheid blechts in overdrachtelijk verband staat. Daarom wil het m\j toeschijnen dat een wezenl\jke waarde by het ontwerpen van versierende ornamenten dat boekje van den heer de Groot nooit heliben zal of mag; omdat door uiterlijkheid vervangen zou worden wat aan innerlijkheid dient vooraf te gaan. Daarmede zij geenzins gezegd dat zijn werk zonder vrucht zou zijn. De vlakke-meetkundige-constructie van een ornament acht ik, indien er n;ets andera bij komt van groot gevaar evenwel is de kennis, en die geeft dit werkje van de dingen die men met constructielijnen kan verkrygen, voor den lijnteekenaar zekerlijk van groot belang. Voor den lijnteekenaar, die met meetkundige konstructies te maken heeft, zij dus dit werkje gemaakt, en verdient het zeer veel aanbeveling. En dat is trouwens ook het doel daar de schrijver dan ook in zijn voorrede zegt dat dit werkje de bedoeling heeft van bij het ornamenteeren eenige vaste regelmaat aan te geven. Dit kan, in zooverre men onder ornamenteeren ook een regelmatige verdeeling van een vlak is. Maar dit is de vorm, het schema, het uiterlijk allén, en dit is het eenige wat bij lijnteekenen noodig is. Daarom zij voor deze wetenschappelijke teeke naars dit boekje zeer aanbevolen. Til. MOLKENHOEK. De Wandschildering in het Bossche Raadhuis. De tweede wandschildering van A. J. DerKinderen voor de voorbal van dit raadhuis, werd verleden Donderdag onthuld. Nu men de beide zoo uiteenloopende werken bij elkaar de lange en breede voorhal ziet decoreeren, is de aller eerste indruk eene van algeheele harmonie tusschen deze twee schilderingen, te meer, daar een niet volkomen samengaan van de meer sterke kleuren van den Iaatsten wand met de meer ge mengde van de eerste, een weinig gevreesd werd. Een volkomen harmonie in toon en kleur is zeker bereikt, wat bij het zeer groote verschil van de werken bijzonder opmerkelijk en verheu gend is. TH. M. Op de prijsvraag voor een reclame billet door du vereeniging «Voor de K <nst" te Dordrecht, voor haar tentoonstelling beeft uitgeschreven, zijn 1)4 antwoorden ingekomen waarvan een twaaltial uitblonk voor groote artistieke waarde. De uit spraak van de jury zal binnenkort worden be kend gemaakt. De tirma E. S. van Wisselingh en Co. heeft invitatie kaarten verzonden voor eene tentoon stelling van schilderijen en teekeningen van AVilliam Estall, welke zij in hare lokalen op het Spui 2;i te Amsterdam van .ïXov. tot :M Dec. ISilG dagelijks zal gehouden worden. De firma Frans Biiffa kondigt tegen de vol gende week een tentoonstelling van werken van j[oytema aan, die eenige weken duren zal. Bij de firma E J. van Wisselingh & Co, Spui 23, zijn tentoongesteld twee werken van William Estall een teekening «Wilgen avond" en een schilderij »Laantje." De misdaad in de tonst, Nu men, aan de hand van Lombroso, er in ge slaagd is, het type van den misdadiger nauwkeurig vast, te stellen, op te sporeu, te defmieeren, te catalogiseeren, is voor het heden en de toekomst een aardig stuk werk volbracht. Interessant iutnsschen was het nu, na te gaan, in hoeverre vroegere kunstenaars ditzelfde type hebbeu gevon den, onafhankelijk vau theorie en wetenschap; in hoeverre dus hun artistieke intuïtie eu waarneming gezamenlijk, heu juist die kenmerken hebben doen weergeven, dit: achteraf door de statistieken als de doorgaande kenmerken zijn aangewezen. Hierover is een belangrijk boek geschreven door den beroemden Italiaanschcu criminalist Earico Tem; bij noemt het l t/elinqtietiti nel!' arte, en behandelt daarin een aantal misdadigers-typen uit de vroegste oudheid tot op onzen tijd. De theorie vau welke Ferri uitgaat, is misschien wat overdreven geformuleerd; liij stelt liet voor alsof de moderne crimiualistische wetenschap met al haar anthropologisch bewijsmateriaal al door de kunstenaars //bij intuïtie" was voorgevocld". Men kan dit toch eenvoudiger en plausibeler zoo voor stellen, dat de kunstenaar, m wit-ns geest eene schepping bezig is zich te vormen, goed in het werkelijk leven rondkijkt en, verschillende indivi duen beschouwend, langzamerhand door vergelijking er de karakteristieke trekken, voor zijn type noodJ£r, uit losmaakt, Ferri noemt liet ook intuïtie" wanneer aan een fontein op het Circo Agouali te Rome ethnographisch juiste Moorenkoppen te zien zijn, of wanneer op een schilderij vau Rafael een kleine Johauues alle konteeketicn van hysterische epilepsie vertoont. Dit behoeft toch alleen te be wijzen, dat, de beeldhouwer een flmken Moor goed bekeken heeft, en dat de schilder onthouden heeft hoe bij de processies de extatisch vrome knaapjes er uitzagen. Bela'igrijk intussehen is het, dat de kunstenaars juist de vijf misdadigers-typen, /j: lnfi'ii misdadigers, l,'r<iiik~ii/ni(//! misdadigers, //''/'''/«//'.'-misdadigers, //. /(?//(?////(?/'/.v-misdadigers eu misdadigers uit, Ii<irlxt',i-lii met, hun diverse kenmerken hebben weten uit, elkaar te houden. Vooral nummer ;i, vier en vijf komen voor, uit den aard der zaak bij de beeldende kunsten niet zoo dikwijls als in i i 1.1 e ratuur en drama, maar toch geven de geweldmen. schen, moordenaars, beulen, verdoemden, tyninncn" ook bij «rroote schilders eu beeldhouwers lif:r, iypu criminalc" volkomen weer. Den ,.(*rof gebouwden kop met stompzinnige trekken, liet onsyinmetrische gezicht, de boosaardige kleine oogen, de groote hoekige onderkaak, het lage achteruitloopen Ie voor hoofd, de boogvormige wenkbrauwen, de vooruit stekende jukbeenderen, het dichte, borstelige haar, de puntige of hengsclvorinige ooren, het baardeiooze gezicht,''vindt men bij Vlaamsc'ie, Fransche, Spaanscheen l tal iaansche meesters, in M iche! Angelo's Lnnlste onfilei'l, 'm de fresco's van Orcagna in het CainpoSanto te Pir.a, maar ook in de latere stukken van Goya, Ary Schefl'er, Boilly, Horace Vernet, bij Wiertz en bij den modernen Italiaan Rotta. Nog belangrijker intusschen is het, dat de oude munten en de bustes uit den keizerstijd de theorie be vestigen. De geheele Caesarsfamilie heeft een mis dadigers-kenmerk, de abnormale verwijdering der oogen van den neuswortel; maar de beruchtste Caesars, Caligula, Nero, misten geen enkel ken merk. De buste van Caligula treft terstond, zooals Ferri uit het werk vau den uitmuntenden Italiaanschen diplomaat Edmondo Mayor (Irom,ffri'Jin i/ei Cest/fi, KoiiiH 1^5) aanhaalt, door mon sterachtig onsymmetrische kinnebakkeu, ooren als handvatsels, een scheef gezicht, een sardonische of wreede uitdrukking, de bovenlip aan den ee.nen j kant opgetrokken, als van een roofdier, dat wil gaan bijten." (Dit is ook door Darwin geconsta teerd). De buste van Xero in de Ulluii heeft de geestelooze uitdrukking, zeer diepe, naar beneden vallende mondhoeken, de ooren een weinig handvatselrormig, ruw uitzieht en monsterachtig groote kaak." In het drama, en dat van Sophocles tot Ibscn, ontdekt Ferri de misdadigerstypen in al hun attrij buteu. In de antieke tragedie, uit moord en mis daad geweven, acht hij het woord anangkèsyno niem met erfelijke, physieke en moreelc ontaardiug"; Oedipns is voor hem de geboren misda diger" (?), Medea de misdadige uit waanzin", Phaedra en Orestes de misdadigers uit hartstocht". Met veel meer meesterschap intusschen teekeut Shakespeare zijn typen, Macbeth is de geboren mis dadiger, Hamlet de misdager uit waanzin, Othello die uit hartstocht. Omtrent Macbeth is Salvini h t niet met 'Ferri eens, getuige zijn vertolking; maar Ferri ziet in hem een volkomen type. Terstond na de vermoor ding van Duncan is Macbeth even m'-dedeelzaam en licht van hart als bv. Praiizini, Asselinat. Sehomberg; de tegenstelling, een tvpe op zich zelf, vormt Lady Macbeth, wivcder en gcvoelloozcr dan hij, eu ook daarin volkomen juist, want, (ook volgens Lombroso, ergi en anderen) de misdadige vrouw is wreeder en bloeddorstiger dan de man. Hare ge voeligheid" zegt l'erri, ..is geringer dan die van den man; naar mijne iiieeniug is dit aan <ie funet.iëu van het, moederschap te wijten, dat tot, iu| standhouding der soort aan de scheppende vrouw zooveel kracht, onttrekt, haar tot een geringeren graad van biologische ontwikkeling veroordeelt, en : l:;iar in pliysionomie, stem. spierkracht c» pvxe'iologic tusselien den man en het, kind plaatst." j Hamlet heeft allerlei details die met de nieuwe \ proeven overeenkomen, de kerkhofshallucinatic, het simu'eeren van waanzin met werkclijken waanzin afwisselend, de twijfclzuclit die hier een soort '? paralyse vau den wil is. Ot.hcllo is misdadiger i uit hartstocht; zijn zelfmoord is alleen de cnmidj dellijke reactie van het terstond na de misdaad terugkeerend ethiseli bewustzijn; ook de suggestie door lago moot hier niet verireteu worden. De typen in Schillers Roovers vindt Ferry p'a t. l conventioneel, (joetlie'o (iretchen gaat, hij voorbij; | hij komt, h ?!, eerst weder op Giacometii's .!?/.'/?/<' C/ff/'1 (dat Irvint; ook speelt i, op ('ossa s Ac/v, en Verjd's ("/"?"//??//// J!,!siir<i;in. De geheele serie der vond bet wel aardig dat hij mee opgeloopen was met den ander, die tot zijn intiemen j behoorde: »Zeg eens, Burril," riep Dodson, toen de schilder zijn atelier weer binnen (rad, «dat is 't heste wat je in langen tijd gemaakt hebt." Burril keek met een vragenden blik om zich heen, en zie, op den ezel stond het grootste paneeltje van Miss Gambtïll. Ze had het in haar haast vergeten. Maar thans was zijn geduld op, en bits beet hij den spreker toe: »Hou als je blieft je laffe aardigheden maar voor je, Dodson ; van flauwiteiten ben ik van daag niet gediend." In een oogenblik was Dodson overeind en op zijn paardje. Hij had rood haar, en zag er uit als een kemphaan toen hij vroeg: »Wat bedoel je daarmee ? Ik meen het waarachtig ; ik vind het duizendmaal beter dan die malle impressionistische prullen waar je in den Iaatsten tijd plezier in krijgt." Burril plofte op een divan, begroef het hoofd in de handen en kreunde van ergenis. »Houd toch je mond! Altijd dat gemaal over jullie werk!" bromde de ander. »Ik kom ( hier om uit te rusten en een kop thee te drinken. Dit is 't eenige schildersatelier in Parijs waar je een enkele maal allebei vinden kunt. Zeg eens Burril, jij bent, ook een mooie!... waarachtig al de tulband opge geten ! en... er is geen druppeltje thee meer!! Neen, hoor, als dat weer voorkomt, zullen we ergens anders dienen te gaan om wat goeds te halen.'' Burril antwoordde niet, hij zat weer recht overeind, de oogen op Dodson gericht, die nog steeds in bewondering was van Miss Gambrill's stukje. Eindelijk barstte hij uit. »Ga daar vandaan, Dodson,1' hij vloog op den ezel af en keerde het paneeltje om »je weet heel goed dat het niet van mij is.'; Maar Dodsou wierp het hoofd in den nek sloeg de armen over elkaar, zette het eene been vooruit, en zei, met voorname onver schilligheid: »Dus bedoel je daarmee d.-it jij dat, ding niet geschilderd hebt,? Xu, dan kan ik }?; zeggen dat dat jammer voor je is, want 't is verduiveld knap werk." »Hou' je bedaard, hou' je bedaard, IJurrü. Dodson is een bewonderaar van liouiiuerau,'' kwam de ander sussend tusschenbeiden. «Ver geet, dat niet, Burril, en maak je niet nijdig. Kun je niet wat, andere thee voor ons zetten:1" Maar Burril en Dodson waren in een hevigen woordenstrijd gewikkeld en lellen niet op hetgeen hij zei; hij schonk zich du* een kopje in uit, den houten theepot, dronk liet uit en zette het neer met de woorden: ISah, wat 'n bocht! Als 't blijkt, dat, ik vergif:igd ben zijn jullie aansprakelijk voor m'n dood.1' Do strijd nam onder! u.sschen steeds in hevigheid toe; Dodson's roode haren stonden steil overeind, onophoudelijk haalde h:i '/ijn hand er doorheen in zijn gesticulaties. Burril was kalmer, maar zag er onheilspellend uit. :-Goeie hemel, wat verveel jullie me toch!'' zuchtte de ander, terwijl hij opstond en zich tusschen de strijdenden plaatste. -Hou' je mond, Dodson. Laat. ons liever gezellig wat bij mekaar zitten. Burril, kom, --- iiaal je, laatste kunstsiukken voor den dag ; i'; zal ze bewonderen. Vrede bovenal, is mijn motto." Maar Burril en Dodson wilden van geen vrede hooren en nog stonden ze tegen me kaar te razen toon er gescheld werd en nirs. Shuster verscheen, voorafgegaan door een geruiseh van zijde en een sterken geur van viooltjes. Zij was klein van gestalte maar hoogst elegant gekleed ; den eersten indruk dien men van haar kreeg was van iemand die in haar eigen kring zeer gewichtig is en niet. vermoedt dat ei' buiten dien kring iets van eenig belang bestaan kan. Een paar stukken van Burril stonden zoo dat ze dadelijk in 't oog vielen, maar mrs. Shuster plantte zich op haar gemak in een stoel, met den rug er naar toe, terwijl zij den maker met veel omhaal van woorden begroette. Dodson scheen door haar ladylike voorjustitieromans a la Gaboriau slaat, hij over; zij zijn te veel maakwerk en te weinig psycholog sche studie; Victor Hugo's Mistral/les en zelfs zijn Dénier jour ifun condamnt zijn meer door des dichters fantasie geschapen dan aau de werkelijk heid ontleend; Ferri zelf had herhaaldelijk gelegen heid om op te merken, hoc- veroordeelden geheel zonder bewustzijn van den ernsl, van liet oogen blik zijn. De moderne roman de moeurs (meest de mauvaises moeurs) komt hier niet in aanmerking, om dat, hij of nti de wetenschap gekomen is, of zelf meer wetenschap dan kunst, geeft,. Xo!,->. en liourget, hebbeu geweten waai' zij z leken moesten eu daarna voor hun typen alle gegevens voor de hand gevonden; in Engeland of l)u:t,sehland schijnt Ferri geen kunst *e vermoeden; hij spreekt, alleen nog vau Ibseu, 'folstoi en Dostojevsky. I'isen heeft in lleihln (ïittih-r, de Wille &??>/, Sti't>?j,il,/rt'i> der .l/("//,w//(y//,// eu S/inUii geheel de resultaten der wetenschap gebruikt, en gevolgd; Tnlst"i in de KreMzer-Sotiati' geeft; er de karikatuur van: voor Dostojevsky's MncU der Duiftcrnis heeft Ferri enkel bewondering. Hij stelt, den schrijver als psycholoog even hoog als Daute als dichter en Shakespeare als dramaturg. De misdadigerstypen uit IJ et iJiioileiihulx, uit ScliuU at Jiuele aciit hij volkomen juist, ware schatkamers voor de criminalistische psychologie, en dat ofschoon ten tijde van Dostojevsky nog niet het, gerinsste spoor van Lombroso's school bestond, eene school wier hoofd lijnen de profetische Rus reeds vijftig jaar geleden met do grootste juistheid heeft, aangegeven. v. L. iHiHimiimmüiiiiiiiHiiiii iMiiMuiiiuiiiiiiummint Vrapsiïioetle, ANNA UK SAVOI:\IN LDMMAN. i Ym/r/.-xH/wr/e'. Amste dam, l'. N. v. Kampen cV Zoon. Wat heeft Anna de Sav. Lohman willen geven 't Ken schets van liet loven in de hoogere kringen der anti-revolutionairen; een bsüld van bet streven der calvinistische partij; een ontleding van karak ters; een pleidooi voor zekere diiiikwijv'; een maatschappelijk, een staatkundig, eon zielkundig of een wijsgeerig boek 'l lüijkens den titel heeft zij het meest gedacht aan een liiosotischen roman. l n \'rntj(')>t>j>i>ctli' wordt inderdaad veel gevrnngd. liet aantal vnnmeekens is zeer groot; imiar tot onze teleurstelling zijn hot :i!t«ma;d i ragen, ongeveer zoo oud als de wereld; eenig nieuw denkbeeld komt er in de losotieën van. tVeule de S. L. niet voor, al ontmoeten wij daar zoowaar weder den romar.-'/'j/'/cr. die eenige jaren geleden steeds gereed stond diensten te bewezen, als er eens heel diep moest worden nagedacht, liuvenal wij kunnen dat wonderbaar vreeselijk raadsel van den dood niet. oplossen," zegt hij. terwijl het leven hem niet minder wonderbaar-vreeselijk is. Immers -'t 1. ven was niet de moeite waard." >.'Waarom hadden zij (de meeste men-chori) ge leefd, waarom was de geheele menscbheid er V" Hij ook was onbevredigd bij voelde dat bet komen -zeer getroffen en streek zijn verwarde haren glad. Bnrril stelde zijne vrienden voor en mrs. Sim ter was zeer toeschietelijk eu babbelde druk tegen ii'./n. Drie mannen geheel voor haar aüeen zoo'n fortuiritje had men niet, icderen dag! Ze was dan o.ik in haar element. N:i een paar minuten werd de meid gescheld; de vu;le kopjes werden w^trüconomen endoor scho:>iie verrange;), de kruimels w>-;.rgoveegd en de schaaltjes opnieuw gevuld. \Vel droeg Ie t tafelkleed nog d-; sporen van een vorig maal. maar in een jnng»hfjeren hui-houden neemt men dit, zoo nauw niet. Mrs. Sinister werd verzocht, opnieuw thee te zetten. Keurig hi acht, zij daarop hel, theeblad in orde. Mrs. Bleakcrsvillo's theeschenki rij was een beetje .-.?i^/x /'i/i-fjit gogaan ; onder het nieuwe b^umr he'-rschie netheid en orde. Geen droppelije werd er gemorst, geen h pelt je hoorde men jinkelen. N a de thee bepaalde zich liet, gesprek tot Dodson en mrs. Shuster. Burril en zijn vriend gingen op hun gemak oj> den divan zittel; luisteren, 't, Was vermakelijk om op te merken hoe totaal mrs. Sinister Burril's tegenwoordigheid scheen te vergeten ,i zijn positie van gastheer; /:] ging geheel op m Uoilson, die allerlei onderwerpen te berde bracht, waar zij belang in stelde, en ten >lotte werd aan deze nieuwe vriendschap een hechte grondslag gelegd door de gelukkige ontdek king dat, beiden dol waren op truffels. Van dat, oogenblik al' liep hel gesprek gevoerd over eten, over allerlei iijnigheden naar aan leiding van dit zwammenproduet. Mrs. Shuster gaf genadiglijk vergunning aan de hcercn om te rooken, en weldra was hel ruime vertrek vol veeren de blauwe wolkjes die omhoog trokken en het laatste licht, van den namiddag wegnamen. De avond begon te vallen. /ij was al oog en oor voor Dodson. (ieen enkele maal werd Burril of werden zijn schilderijen genoemd, zelfs mengde ze hem niet in hun discussie over truffels. Vol animo zat ze te grasduinen in de laatste schandaaltjes, op een grappige manier soms, waar door ze minder aansi.ootelijk worden; lachend vertelde ze een paar komische anecdoto» van haar beste vrienden. Al dien tijd zalen Barri! en zijn vriend zwijnend te dampen op den divan, onder de rammelende begeleiding van deze gesprekken, door do beide sprekers totaal m'ignoreerd. Kindelijd bracht, de meid de lamp binnen, on hierdoor aan den tijd herii)i;eril, siond Mrs. SiiusUT op om te vertrekken. ;>\ Is zeker te donker om te vragen of' ik uw schilderijen eens zien mag, Mr. l>:irril 'i'' vroen zij even bij 't he-'iuraan ; maar ze was de deur haast uit eer hij kon antwoorden. »Ik vind het toch zóó prettig hier te komen'', vervolgde ze, terwijl ze op den drempel staan bleef. Theo drinken in een atelier, -- hoe dol gezellig toch!" vluchtig keek ze het ver trek rond als pa-te ze ha,n' ingenoni'Milieid ook toe op wat er in wn-i. dk houd du! van een artistieke, omgeving; en de atmosfeer hier hè, men knjgt heu eh een gevoel aN'ii' men zelve ook iets mei, de ku;j.-t. Ie maken heeft! Vindt, u niet. Mr. Did-'on? Kunst is voor mij alles, 't i- e..-n deel van m'n leven; 'k vind het toch zóó lief vaa u, mr. ISurril, dal ik zoo nu en dan eens bij u komen mag om mijn hart, op te halen aan degelijke kunst! Adieu nu; of liever ->au revoir!'' want ik hoop stellig gauw terug Ie' komen !" en, gevolgd door Do.ison. die de beleefdheid in persoon was en haar volstrekt naar haar rijtuig wilde brengen, stapte zij op. >;/!?'<; eens, ouwe jongen, maak jij me als je blieft ook dat, je weg komt", zei Ikirril, terwijl hij de deur sloot, achter het nog druk rcdcneercndc paar. >-Kn als je voorbij den conciërge loopt,, zeg hem dan dat, ik van middag verder voor niemand thuis ben." De ander, die er alles van voelde, deed wat hem gevraagd was.