10 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1018 Mal Made-Me, t de Schutterij, waarbij hij Kapitein was, en daar hij ook Afslager van de groote Ztevischmarkt was, brengt hij zijn lezers zoo nu en dan eens in het gezelschap van de Dames de la Halle." Zooals ik zeide, het is een merkwaardig bock, dat hem, die het ter hand neemt, boeit en uren achtereen kan bezighouden. En uit dat Journaal putte ik de stof voor deze schets, waarin ik eeuige, naar ik hoop niet algemeen bekende weerkundige bizonderheden denk te behandelen. Zoo vond ik op den 2/en Kovembtr van het jaar 1741 aangetcekend, dat liet een seer verschrik kelijke storm'' gewaaid had uit, het X.W., waar door zeer veel schade aan de schepen, zoowel in Texel als elders, werd aangericht en die het water zoo ongemeen hoog opjoeg, dat het 92 duim boven gewoon peil kwam te staan, hetgeen echter niet de hoogste waterstand was, dien de schrijver zich herinnerde, want hij laat er op volgen: «dus maar seven duymeu lager als in 't jaar 1717." Twee jaren later woei het wederom geweldig uit dien zelfden hoek en ouk wederom tot groot nadeel voor de vloot, eu den 7eu Maart 1744 strandde door een hevigen wind uit het N.O.t.O. een schip met 550 varkens aan Zeeburg, met het ongelukkig sevolg, dat al die dieren verdronken. Is hij slechts kort in het memorecren dezer rampen, uitvoeriger is hij op het, jaar 1750. Den 7en October zoo meldt l,ij des nachts om n uur begon het zeer zwaar uit het Z., Z.Y\ . en Z.Z.W. te waaien, hetgeen tot 's anderen daags 3 a 4 uur in den middag aanhield en vele onge lukken veroorzaakte. Onder anderen woei van liet dak van het Stadhuis op den Dam een stuk lood van omtrent 60 voet lengte en 3 ii J voet breedte, dat naar gissing wel meer dan 2000 ff. woog. Ge lukkig echter kwam hel niet naar beneden, maar bleef op twee dakveusters hangen, net of het met mense hande daar op gelegt was, met twee af hangende ende, die tot de goot toehiiigen." Het meest hadden de sclioorsteenen van dien storm te lijden en vele woeien er omver, waarvan er een, op den hoek van de Hoogstraat bij de Varkenssluis in zijn val ecu man doodelijk verwondde. Meer dan honderd zoo zware als lichie boomen ?werden ontworteld eu toen de zeetijdingen aan kwamen, vernam men met schrik, dat, meer dan 50 schepen tusschen de Hollaudsche- eu Eriesche kust waren gebleven, terwijl iii Tex'.-l, waar op dat oogenblik veel bodems lagen, meest alle veronge lukten eu daaronder het oorlogschip Maaiseu." Een diergelijke ramp trof onze Voorvaderen den 12en, Hen en l Oen Maart 1703. Het was eenige dagen achtereen bij/.ouder mooi en zacht, weer ge weest, als men syt somerse dagen,'' toen plotse ling een zeer geweldige storm uit het O. kwam opzetten waardoor kousiderabd veel schaade ge schiet is aan de scheepen in de laag, waarvan meer als houdert min of meer s waar beschadigt zijn Een Engels scheepje is tusse de andere schepen gekraakt als een noot; een Surinaamsvaarder is omgeslagen; verschyde scheepen sitte by 't Sciielvishooft e:: aan de jN'iwedainmer stijgcr als op strant; vele melkschuyten, so in den Amstel ais op 't Y, zijn omgeslagen, waarvan versehijde men sen verdronken syu." Al geven deze' berichten ook zeer wel den om vang der geledene schaden aan, toch kan men ze niet onder de wetenschappelijke rangschikken. Slechts eenmaal vond ik er een dat daarop wel aanspraak kan maken, omdat de kracht van den wind eu de thermometer- eu barometer-standen er in worden aangegeven. Die aauteekeniag, die ik in haar wil geven, luidt als volgt: AMréTlieuriet, ,,1747, 12 December, hebben wij hier en geheel om heen een seer verschrikkelijke orkaan gehat, het welke sig op de volgende wyse heeft toege dragen, 's Morgens ten 8 ure stoat de Barrometer op 28 Engelse dujmen en 7 linien, de quik Termometer van Prins op 47 graden, de manometer op 30 Rijnlantse duymeu en 3 linien, de wint waaijde met een kragt van 2 graden uit het Z.W. met harde regen. Op de middag begon de wint nog sterker te woeden met een kragt van S gra den nyt het Z.W. niet starke regeu en de Barro meter daalde tot 28 duym 5'/4 linie, de Thermo meter op 29 gr., de lugt wiert heel ligt, sodat, de manometer daalde tot 32 gr. en 2 ure na der! middag verhefte sig de wint r.og meer met donder, blixem, liagel en regen ; de Barrometer was gedaalt tot 2S duym en 4 linien, en de manometer op 33 gr. Ten 5 ure hadden wij uyt het Z.W. een hevigen storm met gedurige slagreegens, en de wint met een kragt van 10 gr, de Barometer daalde tot 28 d. 2 L, dog ten (i ure kregen wij een or kaan uyt het Z.W. met een kragt van 10 gr. Alsdoen daalde de Barrometcr tot 28 d. l'/j ]., en de manometer koa niet lager dalen nadien do pijp niet langer was. p dese tijd bleef schier geen een dak onbeschadigt en veele i-clioorsteenen en gevels der huizen wierden omver geworpen en nevens eenige hoornen met de wortels uyt de gront gerukt. Maar ten 7 uure begon de Barrometer si<; tot rijseu te veranderen en stont op 28 d. 4]/j 1., wanneer de wint van streek veranderde na het N.W. en eenigszius verminderde. Ten 7 Yi uure bedaarde de wint merkelijk, de IJarrometer klom tot 28 d. 5' 4 1., met reegen en de kragt van de wint was 8 gv. Ten 8 uure wier de wint wat be daart met een kragt van (i gr., de Lïarrometer was gereeseu tot 28 d. (i1 i 1. en de maan scheen tus sen de donkere wolkeu door. Ten S'/j uur was de Barrometer op 2S d. 7/2 1. en de manometer was gercesen 1ot. 30 d., de luirt op sommige plaatsen helder en met swartc \voiken. Ten 'J'/2 UUl' wus de Barrometer geklommen tot 2S d. 'J l. maar de wint begon sig weder te vertellen m.'t een kragt van 8 gr. gepaart met harde regen eu hagel. Ten Het zelfde overkwam ook nieenig zwaar Beurtschip in den Singel, doch ernstige ongelukken werden niet veroorzaakt." Nam Bicker llaye aldus nauwkeurig notitie van de stormen, niet minder deed hij het van de onweders. Harde donderslagen, felle bliksemschichten, verwoestende hagelbuien en vervaarlijke piasregens werden met vermelding van liet jaar waarin en dag en uur waarop /.ij woedden aan het nageslacht overgeleverd, en werd er ernstige sehade door aan gericht, dan vergat hij ook nimmer deze er bij te noemen. Zoo, bijvoorbeeld, vertelt, hij, dat er op den lü.'ii Juni 1748 hagelsteeneu vielen, waaron der er waren die een huif pond wogen, zoodat de meeste ruiten, die op lier. K.W. de windstreek waaruit- de bui losbarstle stonden, ingegooid werd e u. il et een zekere voorliefde handelt hij ook over strenge winters. Vooral het jaar 1710 muntte in dit opzicht uit. Den 5 j n Januari begon het te vriezen en wel zoo sterk, dat reeds den 7en dier maand vele scliaatsenrijders op de Huitcnsiiigels en de Stads grachten gezien werden. Van den 8,;n tot den 12en Januari nam de koude nog voortdurend toe en daa!de de thermometer ongekend laag, hetgeen den schrijver der notitie tot een vergelijking brengt met het jaar 1709 dat een voorname harde winter" was geweest. Toon zegt, hij stonden de glazen op vier graden en nu maar op twee, zoodat het nu twee graden kouder is geweest als die tijd." Die aanhoudende strenge vorst maakte de ijskorst in den Amstel wcldia zoo dik, dat de ijsbreker er met gei n mogelijkheid meer aoor kon kernen. Dit was ecu groot ongerief voor de mgeze enen van Amsterdam in het algemeen en voor de brouwers in het bijzonder, doordien er een nijpend gebrek aan verse» water begon te ontstaan. Het drink water toch voor het grootste gedeelte en al het water, dat voor du bi<;rprt>duetie noodig was, werd in de dagen toen men nog geen waterleidingen keiide, door middel van groote schuiten uit de omstreken van Muiden en \Vcesp aangevoerd. Die aanvoer hield nu geheel op eu da brouwers zagen Een teleurstelling voor liet Jinpïsme, Knor run rei-li'lii^litjr nt'ii/i:n'U/i'i^'ii : AV.it ! geen bombardemente-n, geen veUlshijjen, geen bloedvergieten V ? Waar gaat liet met do wereld lieeu'.' 10 uure was de Uaromct-r geresen tot ?:"-'rf. "JO 1., de Termometer stout op os ,^r., (!?? iminomeicr op 25 d. 8 1. en de wint eeuiuer mate ti'ler, niaiii" tussen 10 en l i uuren \\akkeide de wint, suj op met, een kragt van l O n, 12 gr. gem.'iigl, met hajd eu swaare reeden, waanlo(jr \\eder(M!i N'-1'1^. uaketi. torens eu kerken m>g mcor iii-seliiuligt wierden, sodat ik niet geloof dat bij OHM i,! 'aimrn tijd s.jo een verschrikkelijke orkaan si;r vertoont hecfi. !)es anderen daags sni'irveus ten 8 uure >ioi.d iie I!aromefcr op 2i) d. 2' i 1., de mauoineler op l I'P ;;r., de Termometer op 37 «r. en de \vint was heel stil en bedaart. In de j'hu.tarie waren r,,err als lUu boomen uyt den gront ^cwaayd, aK meede veele op al de gragtun. Op luit We>terkerksplijn lag- n verschijde seer sv\aare boome met wortel en al uyt, de grout, en de haan vaa de \\'e->terkerk-tooren was )n el agti-r over gcboogen, 'l-geene men denkt, door de blixem geschiet, te sijn, gelijk veele mensehei! ook vast stelle, dat, er een soort van aartbeving meede bij is geweest, also in de felste windt de geheele hiiyse seiiudde ei. de grjnt beefde eu sig beschijilentiijk lieweegde. Oiinoemi'iijk veel ongelukkcti sijtuk-r in alle sleeden e» fe-i piatitlandt; «zeschiet, dog meu i.oort IIKM' ju iie Madt, Goddank, niet dat eenige incnse sijn onigi'^Diiieu.'' ,\lij dunkt, (iit bericht laat aan uiig'j:ireidin'id weinig te wensehen over eu daaruit is af U; leiileu welk een diepen indruk die storm op lU-e >Meiler dier aauteekening moet gemaakt' liebiieii. Hij ver meldt er ook een iiciite aardoovinu1 ie, een n'ituurverseiiijnsel dat in die dagen ai eviu sporaiii^el: voorkwam als henen. Siïecüts nog t\\eenr;;u in al die jaren, waarin hij aan zijn dagboek werkte, memoreert hij zulke lichte schokken, ile eerste op l Xovtmber 175'"), de tweede op 1^ Eebruari l/.'jd. i Hij dien eersten deed Zidt echter nog een andere verschijnsel voor, namelijk ecu soort van waterschudding" eu de bewegirg in liet water wa< op een oogeiiblik /oo groot, dat de oorlogsschepen m het Admlralitcits dok met geweld tegen elkander aanstieten en ceuigeu losraakten eu wegdreven. L. A, Rogeard, t /ieh :;--'ii(io:i/;i iki een aanbesteding te doen om reu i;, ui ie iiiii-n /.'i^eu, heel lol. Wee>|> 'oe. Met den N'oeiraaa r-^u'eii1.';?:: er 111 '.ie bakken Jer par'ieuliere h'ii/.en «'a-, liet almede (reurn; gesteld, doch wie ?e)_' v,\i1 iiiis^en ko.i, kou Zakni maken, want er \\eril ^'i'if een Uu'ibrl'.je \'0or ileii emuu'r belaahl. Aai: wa''eri'el):\ k leed meu i;efl oonlijk bij felle v,i;:!frs. Zoo \ond :k op i il J;;nnari 1757 aue\M ei Luid, dat men 'oei: voor 1 \\ ee emmers seh inlv.u'er /,e\ie. simxers bet-aaide, tei'\\ijl 111 i /'i'i :iet lirinkwa''1!' i;:>i>r den aanhoudende vorst /oo sckursch \va-. ilal. een gaug, /ijr.ie omtrent drie cenm L>. ^ a l'J Mdver.; u\)ld. 1)1'. stond u'enot> er op (jeu l l m J;;e(ta.ri (-ti o[; (jen 2oeii \'i(niea v. ij eeu 1 \\ eeue pLViMjepaiiirr. Alen u as b'::;OiiiieiL in-t drinkwater op honderden met paarden bespan nen Meden van .'luiden naar Amsterdam (e voeren, \\i-lk Irai^port eeliter hoo^'e kosten ei:-elite, die op den p ijs va:i h; t water inoj>1en gevonden \vorueu ei: mankte, u:it men ten oxhoofd van dat, onoutbeerl jk veeiit i.iet. onder de 50 a IJO s! invers kon mei betalen ei; de/,e lu:ironneii dan o(,L al spoedig' het iis uit Amst.ei en U, jü,:i'ifs uit di; Stadsgrachten te smelteii, om op div.i; wij,;e iu hun kiieliende noo-.l ie voorzien. Deich liet aldus verkregen wal er \V;S vei'i'e' \;üi /:iuver; iiezu';iiii;etvl met alier;ei sciiad'eiijke betdy.idilcelen deed het weldra zijn nadeeiigen invloed op het, m-: n-c'ioliike oncauis.nc ^''?voeii h tu veroorzaakte u:ie ernsi li^'e ziekt;en, die vaak een doodeliiken alloop Inuhl n. Voe.r lief lieij.n.rs van senaat sent ijdeu eu arren /.iiii /.ulke \\iuiers om \,tn ie NVatertaiivien. Op Amr.lei en J .i en op oi.ze stadskanalen was het dan eeu bont geweinel en een drukte en gewuel van '^ mor^'eus \'roeg te»t 'savomis laat, en tuss.'!ieii hel ^'elael) e,'i gesnap (ie'r seliaatsenrijders kionkeu vrooiijk de heldert: iie.lieu der sleden, die in groote L'vtale over li(pt spiegelend n^-vlak iieei^ledcn naar de dorpen v;ui \\aieriana of over den Ainstel naar Ouderkerk of verder gelegen plaatsen. En Onder die luchtige arrtu mengden zich niat l (schrijver der IVopos de Ljilat zelden deftige, met twee, dvie of vier paarden bespannen koetsen. Zoo ree-i l,:cker Uaye ouder anderen den 2} JiU.uan (710 oeer een ijskorst van IS duihi dikte in d; kot Is van dei; heer \\ illem l'uis, waai voor een moeiiii; d.ne'-pau draafde, naar diens l l';fstede Oosd-rmeei ", L'-"ii jan ..p den oostelljkeu Amsteloe\-er even voorin) Underkerk. Schoon (r wel e>'ii,> een ei,kolen die.j dooi was geweest, hield de vorst in den \\inler van 17-10 aan tot, 1°. Maart, op \ve):,eu datiiai tü: (jooi voor ^oed intiad. In een aa:.te. kri:. ^ (jp iteu 24en 1'ebrunri tO'.'h leest men: ,.-:a'i l-eelc uel een eukeld( (iair d;>o\' \veer lti>.Lej';r;i i)iele p-vreest, hetu'elk see:r kwdat- is voor I-el, \vinieri-r;'au!i. maar liev vriest, hecdeu we(--i-r >o viuio..1, dat h-1 va:: (ie voor gaande naat rijkeisk drie Viii.'er dik ij.^ ircinaakt heeft eu mei, leest in de eoeraaini uyt alie plaatsen seer ve. ii- droevige onu'('lnki-.en door de on dra.uadijke k'iuile vereM,!'/.a:d.t." (lok hier in AmKOU L: om en dei. -.'oen l' earuan K n a>;i -a de brieven uit, Zuid-11-e land aaii:nerkei]|k te l.-.at- aan. door dien liet post paar,j o:;de, \ïa g ^v,;.s ueeru'evalieu ei doixhccvrorcii. Doen de couianten nn l elea ;;i"1 a'leea treurpa. ? rJee u v! \ neslant evir de Se.yd.TM-e /.ij:i aa ?-; ..oone n, a's ook eeu groot ea(ai v o. 1:oi.,:-i r-- in ? ???', aa;<no ijders, svmle du n dau somi n \ e:^.-e> ert iie "r (ia.1 o;t(;i uienselien v:<i. Sta'-.'orre ea1-; i:e.'s--n :-t.:e!t eu van hiel' wrderom dci>vuarls La1;,a- -. ? .', xM-'ko de , a i:tie anderi'a:! uui' Jank is. (lok ,ip. inae:1 dau 5' sleeden uil d.' omliuveiiiie oor;?..?.[ da u ea_; on])lisier naar Stavoren urre.-.:.1', .e is eaai' i : 11 \ rouw in eeu pr;k>ieetje van l!;a;o::p.,i <?? ;-.(/;, jen e:. -! van d, Als cei! no^a- dienen wal op l'l .\l-iaii--taa. aa;::;-Te. kend. uamelpk, dat er op di-e. aatnm ..;>< r ie, -;v :nk twee koc-'spi,arden van den in er 'vi'mre. op de Kijseil!:i"mt inj d" \\est--rkerk \an ov v- :-! -ejieruYi'. op hel ijs ijevalle» |.:ijiij. ea dr- pa;e.l.n --va Jaar lot \erv. onderin1.; niel. diur uasukt. n.a:-r nebben de burgwal op eu neer u'eio e en, nu i ti --aiMaande liet al so I:I:IL' -vdooy! ia'. Nj :-;- a >;;i;Jer cc.t nalte poot te ki'j.eeu werr e-p or \l. ai LvkoanKii.' Eu wanneer men dut b'e-t na" T e"1,-: xieh ('enigs zins verbazen dat reeds drie da1.; i, ia'es' -:e ~.eliu:lei; veder be:oinnOii te '.'aren, de^ Nea.: ?:' , Januari stil '-'('kiiTn hadden. (ioeii nut dat ai was de koud" nu..' '.'eensziiis ile lucht uit. Er voird" op --tien siren^eu winter eeu zeer uuur vooviaai. eat- dan p:. Lar. i-.^'roei sterk Me.'ne RuU' ist hin."