Historisch Archief 1877-1940
No. 1030
DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
financieel oogpunt beschouwd, van het aller
meeste belang voor de burgerij, is reeds veel
te lang tegengehouden door mijnheer Dividend.
De fmtatakim fa kantten van fa
Keizer Wilhelm heeft in een zijner vele
redevoeringen zeer terecht opgemerkt, dat
wij leven in »de eeuw van het verkeer."
Welk eene ontzaglijke beteekenis degeheele
stilstand van het verkeer op een der
Europees«he hoofdspoorweglijnen kan hebben, en
hoe noodlottig zulk een stilstand zou zijn
geweest, indien de werkstaking, waarvan
hij het gevolg was, niet reeds na twee dagen,
op de meest bevredigende wijze, door volko
men inwilliging van de eisenen der stakers
was geëindigd, is dezer dagen op de meest
duidelijke wijze gebleken.
Gedurende acht en veertig uren heeft op
de lijnen van den Zwitserschen Noord-Ooster
Spoorweg alks stil gedaan. Duizenden fa
brieksarbeiders, die dagelijks met de treinen
van die lijn worden vervoerd, konden niet
op hun werkplaatsen komen. In de bureaux,
op de kantoren, in de werkplaatsen, op de
scholen van een aantal steden en dorpen
ontbrak een deel van het personeel «n van
de schooljeugd. De toevoer van levensmid
delen naar de steden had op hoogst gebrek
kige wijze plaats; in de Zaricher hospitalen
en ziekenhuizen bleef de dagelijksehe toe
voer van melk uit. De postverbindingen
werden vertraagd of ontbraken geheel. Tal
van reizigers konden hun reis n iet voortzetten
of moesten, dikwijls met belangrijke kosten
en belangrijk tijdverlies, hun doel trachten te
bereiken. I« de zaken was overal -stilstand.;
de in de stations en de goederen loodsen
opgestapelde koopmansgoederen en bagages
konden noch vervoerd,noch afgegeven worden.
En dat alles om de koppigheid van n man
en de kwade trouw van eene directie, die
een gewillig werktuig was in zijne handen.
Van de vijf groote Zwitsersche
spoorweglijnen, de Noord-Ooster, de Gewtraal, de
Gothardt-liJB, de Union-Suisse en de
JuraSimplon-lijn, is de eerste zeker de slechtst
bestuurde. Zij heeft reeds aanleiding gegeven
tot eene wettelijke beperking van bet stem
recht der aandeelhouders. Maar reeds voor
dat dit plaats had, had de hoofdaandeel
houder van .die spoorwegmaatschappij, de
heer 'Guyer-Z-eller, gelegenheid gevonden om
zijn slag te slaan. In het bezit van de
meerderheid der aandeelen, had hij aan allen
de wet voorgeschreven, den raad van admi
nistratie en de directie afgeset en door andere
vervangen, die geheel uit zijn gehoorzame
dienaren bestanden, en tegenover het perso
neel eene heuding aangenomen, die eene
botsing onvermijdelijk maakte.
Tusschen de directiën der bovengenoemde
groote Zwitsersche Spoorweg-Maatschappijen
en de Vereeniging van Zwitsersche
%>oorwegambtenaren was in het vorige jaar, na
IIUIIIMIIIIIIMIHIIIIIMIMIIMIIIIIIIIIH1IHII
iHUEimiminiiummlliii!
ONDER DEN MANTEL DER LIEFDE.
Hoe het eigeniijk kwaai, was moeilijk te
zeggen, maar voor niemand o.p hut groute goed
was het, den volgenden morgen meer een geheim,
dat de paelta een zeer duister verleden achter zich
had. Men had mevrouw Tanueahofer bedroefd
zien schreien, nadat haar broer naar de logeerkamer
was gegaan, de mooiste logeerkamer, die uitzicht
had op het park. Het was wel een bewijs vau
den eri,6t der christelijke liefde, die in deze familie
heersehte, dat zijne bloedverwanten den pacha zoo
minzaam ontvingen,
Wat hij eigenlijk misdreven had, wist niemand,
niet eens de huisonderwijzer of de oude gezel
schapsjuffrouw, die nu genadebrood at. Maar dat
was juibt dubbel interessant, datgaf aan verbeelding
en praatjes zooveel te rijker stof. Het was een
heel prettige afleiding iu de eentonigheid van
het buitenlevei).
De pacha had zoo'n uitheemsch air over zich.
Zeker waren de zonden zijner jeugd ook wat wild
en uitheemsch geweest zooals men dat soms in
de boeken las, ofschoon niet in de boeken, die
mevrouw nu en dan uit hare bibliotheek onder de
kinderen en bedienden uitdeelde.
Had de pacha den ouden Adam «relied afgelegd,
of zou. men daarvan misschien nog iets te zien
krijgen? Overal heerschte et n zekere opgewonden
heid. Iemand had beweerd, dat de paelia als Turk
er zeker wel een harem op na zou houden. Maar
dat gtruclit was door de jonge mevrouw beslist
tegengesproken. Ongelukkig stonden haar zelf van
dat oogeublik af, tot hare groote kwelling, voort
durend verwarde beelden voor den geest, vau blanke
en Oostersche vrouwen iu zijden kleedereu, met
gouden tieraden om de bloote armen, die zij allen
begeerig naar den pacha uitstrekten.
Elisaoeth kon zich dientengevolge ook niet zoo
van ganscher harte verheugen over de prachtige
geborduurde stoffen, die oom Huibert voor haar
had meegebracht. Uit herinnering aau oude, lieve
vriendschap," zeide hij zacht, terwijl hij ze haar
eene te Bern gehouden conferentie, eene
i overeenkomst getroffen, in welke de voor
waarden voor de aanstelling werden geregeld,
de traktementen en de promotie naar dienst
jaren werden verbeterd, terwijl tevens werd
bepaald, dat geen der ambtenaren zou wor
den »gemassregelt" wegens deelneming aan
de loonbeweging. De eischen van het perso
neel waren niet overdreven, zooals reeds vol
doende blijkt uit het feit, dat sij zich geheel
aansloten bij de op een der groote lijnen, de
Centraal, bestaande toestanden. Al de Maat
schappijen kwamen de verplichting na, welke
i zij bij deze overeenkomst op zich hadden
genomen, alleen de Nord-Ost-Bahn niet,
hoewel ook deze schriftelijk hare toestemming
! had gegeven. De beloofde hervormingen eu
' verbeteringen werden niet ingevoerd ; integen
deel, de toestand van het personeel werd nog
slechter gemaakt. Op spitsvondige wijze inter
preteerde de directie de termen der overeen
komst zoo, dat het ontslaan van door haar
minder gewilde ambtenaren aan haar wille
keur overgelaten Weef; gelijktijdig werden
boeten en straften zeer verscherpt. Als een
staaltje, hoe gewetenloos de directie hierbij
te werk ging, deelt de Einenkalm Zeituny het
volgende mede. »Een employékreeg het nieuw
ingevoerde contract ter onderteekening; hij
las het door en onrferteekende het. Na eenigen
tijd kreeg hij het van de directie met hare
onderteekening terug, maar toen hij het op
nieuw <loor las, %emerkte hij, dat een orjfer
zorgvuldig was weggeschrapt en door *een
ander was vervangen." Met blad verzekert,
dit geval met getuigen te kunnen bewijzen.
Natuurlijk kwamen van het personeel tal
van klachten en protesten in bij de directie,
maar deze stoorde zich aan niets. De be
ambten wendden zich nu, bij monde van
hun secretaris generaal, dr. Sourbeek, tot
het Zwitsersdrie spoorweg-departemeiti; de
leider van dezen tak van staatsdienst, dr.
Zemjp, erkende volkomen het rechtmatige der
hem medegedeelde grieven, maar raadde den
secretaris aam, eerst met de directie te onder
handelen. Doch de directie sloeg
allts-onderhaitdelingen af, met de bewering, >dat zij
volkomen in haar recht was. Nu wendde
dr. "Sourbeek zich tot-den Raad van Beheer
der Maatschappij en stelde deze den eiscli,
binnen een bepaalden termijn de directie tot
het nakomen harer verplichtingen te dwingen.
Het was te voorzien, dat men ook hier nul
op het rekest zou krijgen, maar het comii
der spoorweg ambtenaren had zich voorge
nomen geen middel onbeproefd en geen stap
ongedaan te laten. Alfi termijn werd de lode
Maart vastgesteld. De Raad van Beheer
antwoordde, dat hij een commissie van enquête
zou benoercen, die op 27 Maart of anders
op 3 April rapport zou uitbrengen. Dit ont
wijkend antwoord deed de agitatie onder de
ambtenaren zér toenemen. Van langer uit
stel, dat toch tot niets kon leiden, wilde men
?niet meer hooren, en men stelde daarom aan
den voorzitter van den Raad van Beheer
?kategorisch de vraag, of de Raad voornemens
^vas, het door de directie gegeven eerewoord
igestarid te doen. Weder volgde eene
verwijilHMihimitlUMim
over reikte. Hij sprak altijd zacht eu met zekere
.plechtigheid tot haar.
Een echt, Perzisch tapijt, voor de woonkamer
bracht me-vrouw in de wolken. Hoe lief van
Huibert, dat hij er aau gedacht, had, dat het oude,
groene kleed nu wel geheel en al op moest zijn.
Aau zijn zwager, die atist.okratische neigingen
had, beloofde de paciia een Abessyuischeu jacht
hond, eu voor zijn ueefjuc had hij zweepen van
nijlpaardenvel. Om ieder had hij gedacht. Neen
er mocht gebeurd ziju, wat gebeurd was ziju
hart was rein en onbedorven gebleven. En hoe
beerlijk, dat het hem zoo geed ging, als d t c mooie
eadeaux bewezen!
Ondanks de drukte en afleiding, die het uit
pakken en iu ontvangst nemen van al die vreemde
fraaie geschenken medebracht, verloor mevrouw
Tauueniiofer haar doel niet uit, het, oog. Zij was
?den vorigen, dag bij den dominee geweest, om raad
«u had in menig gebed om kracht gevraagd, eu
was overigens .ook wel de vrouw, die zelf haar
wil wist door te zetten. Het was wel niet ge
makkelijk den paeha alleen te spreken te krijgen,
want hare jongens hingen als klitten aau hem en
bestormden hem met de zonderlingste vragen aan
gaande de zeden van het Oosten en de avonturen
van zijn leven. Maar toch vond zij gelegenheid,
hem reeds den dag na zijn aankomst te vragen,
eens bij haar iu haar boudoir te komen.
De pacha volgde haar gehoorzaam. Hoewel hij
eerst van plan scheen te zijn. zijne neefjes mee
naar binnen te loodsen, liet hij zich toch aan het
verstand brengen, dat dit nu niet, kon.
Mevrouw Tantienhofer spaarde haar broer niets.
Met nadruk, maar kalm eu met zusterlijke zacht
heid, onderhield zij hem over zijne zonde zoude,
die geen rechter had gestraft, maar die daarom
toch bleef bestaan en all(M;u door berouw en boete
kon uitgcdelgd worden.
Zij weende er bedroefde tranen bij, de goede
dikke mevrouw Tatinenhofer, want, het was
vrerselijk te denken, dat haar broeders geweten veront
rust werd door eene schuld, waar de wet
tuchtJmisstraf op stelde.
En niet door die schuld alleen! Zij zinspeelde
ook op dat meisje, dat, later zoo treurig ver
loren was gegaan. Al had die ook beter op zich
ze.f moeten passen?zoo heel vrij van schuld was
haar broer toch uiet. Voor den Heer, den Alwetende,
moest men de waarheid bekennen, de volie waarheid.
Goddauk ! Huibert, was niet verstokt. Naast zijne
zuster op de sofa zittende iu haar gezellig boudoir,
bekende hij iu ronde, mannelijke taal den vollen
zing naar de commissie van enquête.
In de vergadering van 10 Maart bleek
het, dat men wel enkele leden der commissie
van enquête vertrouwde, maar overtuigd was,
dat die commissie door de directie niet juist
zou worden ingelicht. En inderdaad ver
klaarde de commissie, nog niet in het bezit
te zijn gesteld van de noodzakelijkste be
scheiden. Dit gaf den doorslag, en met zoo
goed als algemeene stemmen werd tot de
werkstaking besloten.
Het publiek heei't zich, hoewel het, in zeer
hooge mate de nadeelen der staking ondervond,
bijna zonder uitzondering geschaard aan de
zijde <5er stakers, d ie t rouwen s voorbeeldig rustig
zijn gebleven. De storing was echter zoo
ingrijpend, dat de Bondsraad als scheidsrechter
tusschen beiden, is gekomen. Tegenover dit
h«oge staatslichaam en onder den drang der
openbare meening heeft de Noord-Ooster
spoorwegmaatschappij zich genoodzaakt ge
zien, op alle punten toe te geven.
De schade, door deze kortstondige staking
veroorzaakt, komt geheel ten laste van de
spoorwegmaatschappij. Aan alle eischen tot
schadevergoeding is onmiddellijk voldaan,
zelfs naar ons door een persoon werd
medegedeeld, die bij de staking tegenwoordig
was, en die zelf bijzonder tevreden was met
eene restitutie van hötelkosten en een ver
goeding van oponthoud met 30 fr. per dag,
aan den eisch van twee Amerikanen, die
2000 dollars per dag vroegen, op welke som
zij den door hen verloren kostbaren tijd
meenden te moeten schatten !
Indien de Nord-Ost-Bahn gedacht heeft
wijs en zuinig te handelen, door de recht
matige grieven van hare ambtenaren met
souvcreitie minachting te behandelen, dan
weet zij nu hoe zuinigheid, en vooral mis
plaatste zuinigheid, de wijsheid kan bedriegen.
ISij den Zwitserschen Bondsraad is een
wetsontwerp in onderzoek betreffende de,
naasting door den Staat van de vijf bovenge
noemde groote spoorwe»Kjue«. De fatale ter
mijn voor die naasting is '6'-) April LSDS. en
hè; y,al niet gemakkelijk zijn, vóór dien tijd
het ontwerp al de door de wet voorgeschre
ven stadia te doen doorloopen. Intusschen is
liet publiek, dat ongetwijfeld, voorzoover het
uit stemgerechtigde Zwitsersche burgers be
staat, over dit ontwerp zal worden geraad
pleegd, door de houding der Nord-Ost-Bahn
opnieuw ingelicht omtrent de gevaren, die
bij den meest belangrijken tak van verkeer
dreigen te ontstaan, indien aan eene parti
culiere maatschappij, en erger nog, aan n
enkel persoon, de beslissing over zoo groote
Itclan "«il is overgelaten. Onder die omstan
digheden is het te verwachten, dat binnen
korten tijd de exploitatie der groote Zwit
sersche spoorweglijneri geheel in handen van
?den Staat zal zijn overgegaan.
omvang van het, gebeurde bij VTichern, waarvoor
?Klara hem aangeklaagd had. Hij sprak het met,
aandoening uit, dat succes eu geluk in de wereld
uiet opwocren tegen het, genot/ van een onbevlekt
geweten. Eu hij knielde, ondanks de jicht in zijne
?voeten eu zijne andere kwalen, voor zijne zuster
neder. Zij herinnerde hem zoo aau zijn overleden
moeder, zeide hij, naru hare handen in de zijne,
bedekte ze met kussen eu smeekte haar, hem te
vergeven.
»Als men het verleden maar weer goed maken
kou," mompelde hij met, gebogen hoofd.
Mevrouw Tainiuiiboftr zag neder op zijn vergrijsd
haar, dat, in het midden van ziju schedel een kale
plek had. Het, greep haar aan, een man vau
leeftijd, een hooggeplaatst man, wien de wereld
alle mogelijke eer bewees, zich te zien verootmoe
digen, nicl voor haar, God mocht haar bewaren
voor zulke gedachten?maar voor den Heer, tegen
wien hij misdreven had. Maar vergeeft God niet,
ook de grootste zondaars r Ja deze juist hot, liefst?
Mevrouw Tannenhofer was er bijna in zekere
mate trotsch op, dat de daad van haar broeder een
werkelijk misdrijf was. 't Was alsof hem dat ecu
recht gaf op een bijzonder mooi, zacht plaatsje in
den hemel.
Haar binnerste gloeide van liefde voor dezen
dic;> gezonkcne. Zij hief hem moederlijk teeder
overeind en drukte zijn hoofd aau hare breede,
warme borst. Zij vergaf hem van ganscher harte.
A ili s, alles vergaf zij hem.
Haar lieve broer zou nu de zaligheid leereu
smaken van den vrede der kinderen Gods.
Zij begon den paciia te vragen, hoe het, stond
met zijn geloof Tot hare onuitsprekelijke ver
lichting hoorde zij, dat hij wel heel lauw, ja on
verschillig was geweest al deze jaren, maar dat hij
toeli nooit het, Evangelie verzaakt, bad. Hij
verkiaarde, dat hij den volgenden morgen gaarne mee
aau het heilig avondmaal zou gaan.
Een weinig aarzelend, kwam mevrouw
Tanneuhofer uu met de medcdeeliug voor den dag, dat
Klara er ook bij zou zijn. De p:icha trok zijne
wenkbrauwen samen en klemde de punt vau ziju
baard tussclieu zijne tanden.
Maar mevrouw Tauueniiofer ging moedig voort
met haar vredewerk.
,dk heb Klara ook voor van avond gevraagd.
Men moet, de zou niet laten ondergaan over ziju
toorn, eu tnsschen jelui duurt de vijandschap nu
al jaren lang. Dat, mag onder christenen niet.
Die arme Klara zal zich ook beter voelen, als ze
je de hand ter verzoening heeft toegestoken. Zij
TOÖNL
3ST.
ii.
Tot een van Judels' oudste herinneringen be
hoort ook, dat hij 's nac> ts om l uur r dm, als
schoorsteenvegertje in De, ketelt<i/>/ier vtui 8t.
J-'lour moest optreden. Dat was bij het gezelschap
van Weddelooper op het Roeterseiland. Dan liep
de kleine Judels al oin 8 uur in kostuum met
Weddelooper door de koffiekamer, waar hij den
geheelen avond doorbracht, tot het tijd word om
op te treden.
Judels heeft als jongentje zijn muzikale op
leiding genoten aan de stedi lijke muziekschool
te Amsterdam bij rien leeraar Merlijn, eerste viool
in het orkest van den Stadsschouwburg te gelijk
met Sander Bia, later bekend danser, broer van
Mevrouw E'igelman Bia ; te Leeuwarden als
Stads-dansmeester gestorven. Aan die muziek
school was ook leermeester Frans Stoetz, vader
van de tooneelspeelster Mevr. Christina Stoetz.
Judels is zoowel reizend muzikant thans
zegt men musicus als reizend tooneelspeler
geweest. Hij heeft er al het pleizier en al de
ellende van genoten. Eens is het gebeurd, dat
hij vier weken in Dordrecht moest doorbrengen
zonder een cent op zak, wachtende dat het schip
kwam met de tent van de Weduwe van Krachten.
liet schip zat vastgevroren in den IJ SP!. Judels
had een onderkomen in de herberg: Van Xjieyk,
voor HO centen daags, voor eten, drinken en
slapen, alles bij elkaar. De eigenaresse van dit
hotel, vrouw van Rooy, was een nijdige, mottige
vrouw. Toen Judels naar Rotterdam moest, wist
hij zich geen raad. Met een angstig hart sprak
hij vrouw van Hooy aan en zei dat hij wegging
omdat vhij moest, hoe wist hij niet, want hij kon
de /' l (J die hij nog schuldig was, haar niet be
talen en had ook geen geld om naar Rotterdam
te gaan.
Maak geen drukkie knaap, dat geld zal ik
wel krijgen en het reisgeld voor Rotterdam zal
ik je ook geven.
Ik kijk vertelt Judels de vrouw aan
en denk: ben jij een engel of een duivel.
Maar eer ik het weet heb ik een reispenning
in de hand en wordt me mondkost toegestopt,
Ik naar Rotterdam.
Daar is mijn' eerste illusie in de kunst vervlogen.
Ik speelde er weer in het orkest van de
schouwburgtent. Het was met de kermis. Op
den laatsten, den afscheidsavond, sprak Majofski
een vers uit, deftig en aandoenlijk.
Een traan ontrolt mijn manlijk oog
Nu ik ga scheiden.
Ik begon er hij te huilen, zoo mooi vond ik
het. Zoodra het scherm viel, kroop ik langs het
trapje van het orkest het tooneel op om Majofski
nog even te zien. Ik zag hem juist bij Mevrouw
limmimmHiiiiiMimiimiiiMmiiiii
is, helaas! zeer verbitterd en draagt het haar opge
legde lot niet met het noodige geduld eu met
dankbaarheid tegen den Heer voor d( u schat, dien
hij haar heeft laten behouden in hare gezonde
kindereu."
Mevrouw had zich warm gepraat. Maar het
was niet te vergeefs geweest. De pacha zeide, dat,
hij bereid was zuster Klara te vergeven en het
verleden te vergeten.
//Gij allen hier hebt mij ook veel te vergeven,"
mompelde hij bijna onverstaanbaar.
Een weinig verlegen waren mannen bij dergelijke
tooneeleu altijd. Meer kon zij niet verwachten.
Mevrouw Tannenhofer was o zoo gelukkiir.
Het schoot haar vluchtig door het hoofd, dat zij
Klara beloofd had, met Huibert een woordje over
zaken te zullen spreken, zoodra de gelegenheid
zich daartoe aanbood. Maar neen, nu niet in
dit heilige uur, waarin zij zijne ziel tot den Heer
had gebracht, mocht niet vau vuile geldzaken
sprake zijn.
Die arme Klara. Mevrouw Tannenhofer vond
het zoo naar, dat, Klara zooveel gewicht hechtte
aan geld, zoo vreesclijk op den penning was. Ach,
als de menschen toch maar wilden inzien, dat de
lieer het den zijnen geeft in den slaap!
Mevrouw Taimcnliofers rond, moederlijk gezicht
glom van verrukking, toen zij met haar arm om
den schouder van haar broeder met hem weer in
de woonkamer kwam.
VA] knikte hare dochter Elisabeth innig toe. Met
Gods hulp had zij eene ziel behouden en wat zij
gewild had, was bereikt.
* *
Mevrouw Wichrrn woonde boven den kruideniers
winkel in het dorp. In hare huiskamer rook het
naar kool, want om brandstof te sparen, kookte
zij op de kachel in de kamer. Eu de kousen en
laarzen van de jongens, die bij de kachel droogden,
voegden er nog een paar onaangename geuren bij.
De jongens zaten aau de tafel Inin schoolwerk te
maken. Zij hadden aau hun moeder de
uitnoodiging van tante Caroline overgebracht, en hadden
liet nu druk over den paclia.
Ik weet nog best, dat hij vroeger bij ons in
huis was," zei de een heel gewichtig.
Mama, ik moet tante uw antwoord brengen,"
zeide de andere. Hij verlangde er naar, ziju uit
ressanten oom weer te zien.
Mevrouw Wichern stond besluiteloos midden iu
de kamer en staarde voortdurend op een inktvlek
op den grond.
Gaat u, moeder P" vroeg hare dochter, die in