No. 1063 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. daar een kleine onnauwkeurigheid verbeterd is, maar waarin hy wat toch hij de behandeling van de klemtoon 't allereerste vereiste is het streng volhoudt om uit te gaan van de klank, en dus ook geen andere wetten erkent dan die van 't gebruik. J. L. C. A. MEIJER. itmiMiiiiimitiiiiiiiiii iiiiiiiiiiniiiiii De schoolmeester-sollicitant en zijn schrijfboel i. In twee eenvoudige stukjes denken we iets uit de oude schoolwereld mee te deelen. 't Is gauw gezegd en veel verbreid dat de oude schoolmeesters kinderschrikken en aartstirannen zouden zijn; en ofschoon het hier niet aangaat daarover te redekavelen, mag men nog eens goed den oud-schoolmeester in zyn tyd in de lyst van zyn tyd liever! nagaan, zyn toestanden, zjjn héle geplaatstheid om het zoo te noemen, zich trachten voor te stellen om wat vaak ondubbel zinnig respect voor dien ouden schoolmeester te krijgen, die onder de namen: schoolmeester of meester, schoolleeraar, (tegenover kerkleeraar of dominé), schoolhouder, paedagoog en zelfs magister passeert. Dit punt blijve gelaten wat het zijn wil. Opmerken mag waard zijn dat tegen het einde der 18e eeuw van uit een toen wat extra veel bewogen groot land een roep kwam om Volks onderwijs en Lager Onderwijs, die in 1793 als belichaamd werd in een decreet, welk merk waardig document behouden is gebleven. Nederland echter en met name Holland heeft in dit opzicht een onvergankelyken historischen roem en had reeds in 1581, tegelyk ongeveer met de »afzwering", een merkwaardige resolutie op het gebied van Lager Onderwas vastgesteld en wel meer direct door de hand en volgens het inzicht van Willem den Zwijger. We moeten ook dit bekorten, maar herinneren dat die roep van voor een eeuw van Volkson derwijs in Nederland sterken weerklank vond en tal van voorbeelden aangeven dat het ook nu ernst met de zaak was. We hebben nog zoo'n schrijf boek met exempels van een oud-schoolmeester, waarop als bij copie voor de pers slechts n bladzijde telkenmale met een schry'f-voorbeeld is geschreven en, hoe dood-eenvoudig dat nu al lijkt, denken we toch dezen en genen geen ondienst te doen, wanneer we 't nog eens meer gezet inzien en «bepraten." Ja, we durven ons voorstellen dat ook de dames wel ietwat hart voor den ouden schoolmeester hebben en ons »naarstiglijk" willen volgen, al onthouden wy ons «nuttige lessen" in te vlechten. U zou werkelijk voorbarig oordeelen, zoo u in »des schoolmeesters schrijf boek" zaagt: een gewoon oud schry'fboek, cahier, zonder meer. We vinden erin (en zullen 't zoo meteen eens zoetjes «bepraten"): 1. «Sierlijke" aanvangsletters, wel wat extra sierlijk en gekruld, maar dat toch moet aangeven, hoe men prys stelt op zijn kleinood. Want een kleinood was het.. . Even geduld, en 't zal wel uitkomen! Voorts verschillende lettervormen, lettergrootten, ook «gebroken" letters. We vinden erin: 2. een titel, 3. een getuigschrift, den exempel-schrijver ver strekt, 4. voorbeelden in spreuken, zedelessen, maar ook o. a.: een doolhof, (alseen rariteit maar toch ook als een stukje »penne-const.") 5. een rekensom in schrift, d. w. z, allén de opgave. niet de berekening. En nu schynt het ons dat ons of zijn schryfboek waarde begint te krijgen. Dan is het toch geen verloren arbeid zoo'n stuk eens wat nauwer op te nemen. Die sierlijke aanvangsletters zijn nog een variatie op een gewoonte van vóór veel eeuwen. Men weet hoe kostelyke initialen oude kerk- en kloosterboeken kunnen hebben en zelfs geschil derde of in kleuren. Onze oude schoolmeesters trokken die uit de losse, vrye hand in ns of zoo 't heet in n trek. Elders noemde men die kunst: letters «halen". En men trok ze met zulk een tal van zonderlinge bochten dat er b.v. een pauwestaart rondom het schrift liep en de pauw-zelve bij de eerste beginletter stond. Ze verraden smaak of wansmaak naar de persoon lijkheid des schry'vers het meebrengt. Een titel is er ook: dat geeft dus almede waarde aan het kostelijke document. In het besproken oud schrijfboek is die titel wel eenvoudig, of wel: het is er pas een of'geen. Maar hy beslaat de ruimte van een bladzij en die heeft de grootte van een vel oud-Hollandsch schrijf(boek)papier en dan volgens de grootere afmeting vóór zich gelegd. Hier staat op (en anders staat niet op die bladzijde:) «Door Wicher Steenbeek, schoolmeester te Kamperdijk." Hier schijnt toch eventjes de «pedant" uit te komen: Wicher schrijft hij en de patroon noemt hem Wieger en dit laatste is bepaald goed. Nu de goede schoolmeester mag de voldoening hebben een best certificaat van den patroon te ontvangen en dat ceitincaat staat dan geheel vóór en op een de helft smaller bladzijde in dat schrijfboek vastgehecht: 'Ondergetekende getuigd door deze dat Wieger Steenbeek van zijn vroegste leertijd af tot nu toe bij mij als een braav en ijverig Leerling zig gedragen heevt, en desselvs wandel niet alleen onberispelijk, maar zelvs voorbeeldig zij geweest. En bekleed thans mede het ampt als schoolmeester, aan de Camperdijk met veel lof. «Waarom ik zijn zijn E. met vollen ruimte, als een zeer geschikt schoolmeester en Voor ganger, waar dezelve moogt komen solliciteeren, durve aanbeveelen, niet twijft'ellende: zoo de keuze op gem. Perzoon kwam te vallen, tot een gelukkige uitslag, en gewenschte bloeij voor de schooljeugd aldaar zoude verstrekken." C u i n r e, P. VAN JJEII HOEK, Den 17 Maart 178'.i. Schoolmr. &c. alhier. Dus blijkt uit dit attest dat deze schoolmeester is solliciteerende? Precies en daarom is dit zoo'n kostelijk stuk; het is hem dan ook een ware Telemachus, of om nu niet schoolmeesterig te wezen: een kleinood, als we 't pas noemden. II. Nog eventjes dan. De sollicitant neemt dit stuk onder den arm en stapt vol moed naar een plaats waar een school zal worden «verzongen". Acten zijn nog niet afgegeven voor school meesters ; schoolmeesters van den 4en, 3en, 2en, len rang heeft men nog niet; Rutger Jan Schimmelpenninck en meer zaakkundigen laten nog op zich wachten. Maar zie, dit schrijfboek is niet enkel een certificaat, maar heeft vooral ook de kracht van een Acte van Bekwaamheid. Onze gecommitteerden in steden of dorpen wilden eigenlijk niet meer plompverloren een schoolmeester aanstellen. We zijn in een overgangsperiode om het zoo eens te noemen. Men wil eigenlijk niet meer op goed geluk een afgebeund koetsier, een verloopen gelegenheidsrijmer, een schoenmaker, die aan lappen en verzolen maar den halven kost mag verdienen voor schoolmeester aanstellen en dien b.v. wel voor 70 caroli guldens goed zeggen met een schape weide daarbenevens. En nu heeft men gegevens: certificaat, het schrift en misschien eenigermate de orthographie, begaafdheid van den man als acten-schryver, als rymer, als paedagoog om de jeugd deugdzame exempelen te instrueeren. En men heeft tevens een oog op genoemde «som", rekensom. Die staat daar niet uitgerekend, niet opgelost, maar de houder van het boek kan die oplossen, zoodat men vrij gewis is een bol van een cijfermeester vóór zich te hebben. Kom ja, loopen we ons plan even vooruit en geven we zijn som : »Een stuurman zijnde op zes graaden Noorder Breete, begeerd na een Eiland te zeilen, leggende van hem Zuid West 120 mijlen; om dat Eiland aan te doen, steld hij zy'n Cours West-ZuidWest: tot op de Breete van 2 graaden, van daar regt Zuiden: tot op de Breete van het Eiland. Vrage hoe ver, en aan wat zy'de, het voornoemde Eiland lag. «Ai.twoord ?" (Ja, dat staat er, maar de man noemt het ons niet.'') We verzwijgen nu maar dat onze sollicitant ook een virtuoos is in oplossen van raadsels, waarvan op dezelfde wijze met «Antwoord" (oningevuld) een voorbeeld, en dat men uit de exempels vindt, hoe hij ook uitmunt in kennis der Bijbelsche Geschiedenis, een punt, waarop men indertijd en later wel lette. Andere zaken, b v. zingen kan men gemakkelijk vernemen, nu de personen in kwestie solli citanten daar zijn. Ze komen slechts in de kerk n voor n voor 't bordje, lezen eerst een goed eind, zoodat men hun bekwaanheid in deze kunst verneemt en zingen dan. Ja, ze zingen zelfs op heele en halve noten en volgens een historisch voor beeld in kamer- of in koortoon, naar believen. Overigens zijn boeren en burgers als «gecommit teerden" wel zoo bij de hand, dat ze evenals bij het beroepen van een predikant in diens rede stokjes rondom de kerk plaatsen om uit te kunnen maken, wie het grootste oppervlak buiten de kerk hoorbaar zingt, of wel: buldert en galmt. Ja, zoo'n sollicitant met zy'n schrijfboek is geen onbelangrijke figuur. Hij reist vreeslijk goedkoop en waar het maar eenigszins wil «op den boer", op «kloosters" en men herbergt hem al spoedig, omdat daar n eere in steekt on men hoop heeft een «geleerde!" te hooren en iemand, die in den kring aan den haard zeer onder houdend kan praten We willen op dit thema niet doordraven: hoe verleidelijk en hoe aardig ook 't kan nu niet, omdat we te veel zouden afdwalen. Maar wel gelooven we dat soms een lieve deern naar den schoolmeester-sollicitant uitkijkt en dikwerf niet geringen invloed op de benoeming heeft, en.... soms heeft een gecommitteerde óók wel een dochter uit den leeftijd, dien men vroeger in Friesland aangaf met: zij is »in de dagen van optocht". Lezer! herinner u soms nog onzen besten ouden schoolmeester! P.S. Zooals uit de «Wet op het Laager Onderwijs" van 180(5 ook al opzettelijk in het Programma van Bekwaamheid uiikomt achtte men van hoog belang ook: het versnijden run pennen". Men schreef toen immers met ganzenschachten en nog voor -10 jaar waren school meesters en huisvaders gekant tegen stalen pennen, wyl deze »de schrijfhand bedierven." Dat wt'l versnijden van pennen nu kwam op het examen uit, waar men elk der sollicitanten er eenige schachten om tot pennen te versnijden gaf, of ook: elk der sollicitanten reikte enkele door hem zelve versneden aan de gecommitteerden Een reuzenwoordenboek der Latrjnsche taal. De Universiteiten van Berlijn, Göttingen, Leipzig, München en Ween en hebben reeds m l S!'2, op voorstel van den llo/rath Von Ilartel, vereenigd om een Thesaurus tiiiijuue latinae uit te geven. De leiding der onderneming is opgedragen aan de professoren Bücheler (Bonn), Leo (Góttingen) en WiillHer (München), welke worden ter zijde gestaan door eene commissie van hoogleeraren van de vijf bovengenoemde universiteiten, onder voorzitterschap van Dr. von Ilartel De kosten der onderneming worden begroot op (505.000 Mark waarvan men 100.000 ii 150.000 Mark door verkoop hoopt te dekken. Gedurende de twintig jaren, die men voor den arbeid denkt noodig te hebben,zal elk der universiteiten 5000 Mark per jaar in de kosten bijdragen. In het prospectus wordt de uitgave eene psychologisch-historische genoemd. De Thesaurus stelt zich ten doel, de geschiede nis der latijnsche taal te schrijven, de levensge schiedenis der afzonderlijke woorden, hun ont staan, verbinding, vermeerdering, verandering in vorm en beteekenis, de wijze waarop zij elkander kunnen vervangen, hun verval en hun verdwij ning. De zittingen der Commissie worden ieder jaar in de Pinksterweek gehouden, en de rappor ten die tot dusver zijn verschenen, getuigen vol gens het Nene Wiener Tageblad voor den grooten ijver der medewerkers. BOEKBEOORDEEL ING. Uit Amerika naar Holland, door ISOLINE. Amersfoort, G. J. Slothouwer. In dit boekje wordt de geschiedenis van een hond verhaald door een hond. Isoline heeft terecht begrepen, dat de hondenliefhebbers het reeds zoo aardig zouden vinden als Black »Videlis usijue ad mortem" nog al onderhoudend zijn ge schiedenis venelde, dat zij er niet op zouden letten of het proza wat laag bij den grond bleef. Hondenproza is nu eenmaal niet van 't meest ver hevene, en hondenpoëzie, al is ze Byron nagezongen, verheft zich niet tot in de hoogte van den Mont-Blanc. Hoe dit zij, Black, van vaderszij Newfoundlander, is een trouwe, moedige vriend, en als er ooit aan valsche keffers, die het menschen en dieren lastig maken, tractaatj es zullen worden uitgereikt, laat het dan een uittreksel wezen van dit hondenboekske, want het is waard door al wat hond heet gelezen te worden, maar in 't bijzonder door de schoothondjes, die een geheel verkeerde voorstelling zich vormen van de wijze waarop de hond den hemel verdient. Dot;. NIEUWE UITGAVEN. Kwan Yin, door HENK BOEEL, Ken boek van de Goden en van de Hel, P. N. v. Kampen & Zn. De Reorganisatie onzer Zeemacht, door W. M. EK(;ELBEKTS, L. J Veen, Amsterdam. Mrs. HUNGERFORTJ, Amber, naar het Engelsch door A. MODDEBMAK .Jzn , Dieren, G. G. Opwijrda. Vrij? door FRITS LAPIDOTH, Amersfoort, Valkhoff en Van den Dries. Gods Heilif/heid gehandhaafd in het verbod tot Onderzoek naar het Vaderschap. Art. ii42 B.W., Utrecht, Stoom- Boek- en Steendrukkerij «de Industrie", J. van Druten. Luctor et Emergo of de geschiedenis der Ne derlanders in de Ind. Archipel, afi. (>, door I!, v. ECK. Zwolle, v. d. Vegt en Mehler. Der Atavismits, I. Der Atavismus und die Descendenzlehre: II. Der Atavismus und die Morphologie des Menschen, von Dr. I. II. F. KoiiLiiRL'ocE. Utrecht, G. J. C. Scrinerius. AXEL Lt'NJ)EGAi(i), 1'rometheiisnaa.rhet Zweedsch, door Pu. WIJSMAN, twee deelen, Almelo, W. Hilarius Wzn. Wrukhont, zeven schetsen van IlruKirr CRACKAXTIIOUPK bewerkt door TITJA VAX Ti IK. Almelo. W. Hilarius Wzn. Indische Rchetsen. Beelden uit het verleden. door Isiu.iNK. Amersfoort, G. J. Slothouwer. Lerenncijding, oorspronkelijke roman van ES.JEE. Haarlem, H. D. Tjeenk Willink. Inhoud van Tijdschriften. Wetenschappelijke Jtlaüen. November. Pascal als denker en als geloovige. De nieuwe sterren kunde. De bouw en de werking van het centrale zenuwstelsel. Gustave Flaubert. Watprballet. Michel Bakounine (Vervolg). De Hawaï-Archipel en zijne toekomst. Tijdschrift roor Onderwijs en Jfandcnarbeid: L. A. den Hollander. Het onderwijs in Frankrijk en de methode Cuissart. De onderzoekingen van Dr. Kremsies', omtrent de vermoeidheid bij scholieren De drie afmetingen, door J. M. Landsman. Teekenen, Meten en Rekenen I. door B. Roeier en L. de Vries. KI. de Vries Szn., Is het Slöjd-examen wel bevordelijk aan een algemeene invoering van Handenarbeid als leer vorm op de lagere school. Lezing op de Alg. Verg. Een model der Dantziger Tentoonstelling. De l'ionier No. 2: Is zusje niet welkom 'l door de Redactie. Alcohol vergif, door J. T. de Longte. Matigheid, door Ds. A. de Koe. Nuchterheid en geestdrift, door Ds. Louis A. Bahler. Uit verschillende bronnen. Overzicht van de maand en de andere rubrieken. l'/iyenhaard No. 45 : Pieterkens Pinksterdagen, door I. I'abst. II. Vreugdebedrijven in 's Gravenhage bij de electie van Prins Willem IV tot Stadhouder, nu 150 jaar geleden, door A. J. Servaas van Rooyen, met portret. I. Luitenant Wagener, met portret. Moeder en kind, naar de schilderij van Elisabeth Nourse. Zich be helpen (by de plaat). Accumulatoren, door v. d. V. In memoriam: Mr. II. A. des Amorie van der Hoeven, door Dr. M. W. Pijnappel, met portret Het aüoopen van het s.s. »Pegu", met af beeldingen. Verscheidenheid. Feuilleton. muiiiiiiiimniiii iimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiu Een wildpark. In Amerika zijn, ook zonder petroleum of speculatie, groote zaken te doen. In 18S1I kocht de heer Ausün t'orbin te Newport in New Hiimpshire een wildpark, en liet het omzetten met een afrastering van ijzerdraad, acht voet hoog en zeventwintig mijlen in omvang. Het park was 2(5,000 acres groot, het kostte hem met omheining 200,000 dollars. De bewaking vereischt 25 il 50 opzichters; de kosten van onderhoud zijn 5000 pond 'sjaars. Maar het wild is zoo reusachtig toegenomen, dat de pos sessie een geregelde en groote winst belooft. De kudde butt'els van zes stieren en achttien koeien j telt nu vijfentachtig stuks; twintig ?ninosc. (eene soort elanden) zijn nu tot honderdvijiüg ver menigvuldigd, honderdveertig dk (eene andere soort elanden) tot duizend; honderdtwintigherten van vier verschillende soorten, zijn nu twaalf honderd stuk. De heer Austin Corbin liet veertien wilde zwijnen uit het Schwarzwald komen; er zijn er nu achthonderd, en zij blijven snel ver menigvuldigen. Opmerkelijk is het, dat sedert deze veertig vierkante mijlen als park werden ingericht en met wilde dieren bevolkt, de streek er omheen wemelt van beren, panters en herten. Chrysanthemum-tentoonstelling. Op verzoek van het bestuur derNederl. Chiys. Club, hebben de dames S. A. Vening Meinesz, J. N. van Hall en C. F. J. Blooker zich bereid verklaard om als jury op te treden by den wed strijd in het bouquetten maken op Maandag 15 Nov. e. k. Voor onze schooljongens en meisjes. Gedachtig aan de wijze woorden van vader Van Alphen heeft men in den laatsten tijd heel wat bedacht om onzen schooljongens en meisjes een pleiziertje te bezorgen. Eerst de schoolwandelingen, toen de schoolreisjes en nu is het weer het bestuur der Nfderlandsche Chrysanthemum Club dat schoolkinderen gelegenheid geeft haar schoone tentoonstelling, die van 12?16 November a. s. in Natura Artis Magistra wordt gehouden, gratis te bezichtigen. Maandag 15 en Dinsdag 1G November, van SVz tot in/j uur, wordt aan de kinderen der hoogste klassen van openbare en bijzondere scholen, mits onder leiding van hunne onderwijzers of onder wijzeressen gratis toegang verleend. Opdat alle dingen met orde zouden geschieden, heeft voor de regeling van deze aangelegenheid zich beschikbaar gesteld de heer C. A. A. Dudok de Wit, Keizersgracht 25(1 Onderwijzers die van dit aanbod gebruik wenschen te maken, wenden zich dus tot hem. Is er onder de onderwijzers iemand die bij die gelegenheden iets over chrysanthemums aan de kinderen mocht willen vertellen, zoo zal dit het bestuur der club zeer welkom zy'n. De gevangenen van Montjuich. Men schrijft ons het volgende: Er zullen weinigen zijn, die nog in 't geheel niets vernomen hebben van het vreeselijk ly'den, dat honderden hebben moeten ondergaan in de gevangenissen van Montjuich, op de galeien of in ballingschap, op bloote verdenking van mede plichtigheid aan zoogenaamde anarchistische aan slagen. Onder den naam van de Hpaansche Mar telaren zijn die ongelukkigen welhaast bekend geworden in heel de beschaafde wereld. De blijmakend-alarmeerende berichten in de laatste dagen, als zou de nieuwe Spaansche re geering recht hebben gedaan, blijken echter totaal onjuist te zijn. Er heeft zich nu een comitégevormd hier te lande tot inzameling van gelden ten behoeve dier ongelukkigen, om hen te bevrijden of in den vreemde in hun ballingschap bij te staan. Dit Comitébestaat uit de vereenigingen De Dageraad (Dr. H. de Vries en A. II. Gerhard), de Socialist eiiljond (J. Blinxma, J. v. d. Burgen A. Goud), de Soc.-Dem. Arb. l'artij (Mr. P. J. Troelstra, l', van Dam en Jos. Loopuit) en verder uit de dames Cornelie Huygens en Th. Schook Haver en de heeren l'. H. Hugenholtz Jr., Th. M. Ketelaar, J. v. Loenen Martinet, P. Nolting, Henri l'olak, I'. L. Tak, J. A. Tours, Mr. L. Zegers Veeckens. Voorz. en F. M. Wibaut te Middelburg. In afwachting van nadere inlichtingen omtrent den aard en den omvang der nooden en van nauwere aaneensluiting der verschillende comité's volstaat 't Comitémet deze korte mededeeling. Bijdragen te zenden aan den Secretaris-Pen ningmeester A. H. GERHAIID, .'ie Helinersstraat 03, Amsterdam. iiimiiiimiiimiiiiiiuiiiiiiimiiiiiiiiiiHiiiii l'lllllllllltllltlHIIIIIIIII Reclames. 40 cents per regel. Henneberg-Zijde alleen echt, indien direct van mijn Fabrieken betrokken, zwart, wit en kleurig van 83 ct« tot l'l !.<(.*> per Meter effen, gestreept, geruit, gewerkt, damast enz. (ca. 240 versch. qual. en 2000 versch. kleuren, dessins, onz.). Franco eii vrij van Invoerrechten in huis. Stalen ommegaand Dubbel br;efporto naar Zwitserland. G. Henneberg's Zijde-Fabrieken (k. & k. Hofiever.), Zürich. H. RAHR te Utrecht Pianofabriek. Binnen- en Buiten!. Muziekhandel. Amerikaansche Orgels. Ruime keuze in Huurpiano'g. MEIJB003 & KALSHOVEN, Arnhem. Piano-, Orgel- en Muziekhandel. Ruime keuze in Huurpiano's. M94, KALVERSTRAAT 194. Joaillerie. Bijouterie. Argenterie. Pièees de Commande en Joailierie & Fantaisie Riehes. ? MONTURES. ? Spécialitéde pierres-fines, colliers, perles, etc. ? DESSINS. ? ? FABRIQUE ? 16, Raadhuisstraat 16.