DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1122 Mr, f. G. F. yan Sorgen en ,.Het Nederlands^ Tooneel", (Een vervolg op* A. C.WertheimendeKunst"). Niemand zal in ernst kunnen beweeren dat de zaak van het nationaal tooneel werkeUjk daarmede gebaat is, wanneer eenige vermogende particulieren een kapitaal bij eenbrengen, n of meer schouwburgen pachten, een uitgebreid tooneelgezelscnap aan zich verbinden en voorstellingen geven. Dit zijn slechts de hulpmiddelen, die, binnen een niet te ver verwijderde toekomst, tot het doel. de verheffing van het tooneel moeten leiden. In de vervulling van die hervormingstaak is de vereeniging tot heden te kort geschoten. Zuster Anna, ziet gij .nog niets komen ? Ik sta, sinds geruimen tijd, op den uitkrjk, maar bespeur niets dan eenige dwarrelende stofwolken, die door den wind worden opgejaagd. De ruiters, die het kasteel moeten ontzetten, komen niet opdagen. Een oogenblik scheen het, dat er een gunstige wending zou komen, toen wijlen mr. W. G. F. van Sorgen met de artistieke leiding van »Het Ned. Tooneel" werd be last. Hjj had een academische opleiding genoten en was daardoor in de gelegen heid geweest met de Grieksche kunst en letteren eenigennate vertrouwd te wor den. Hq was een man van smaak en artistieke kennis, die ook muzikaal ont wikkeld was en hij kon bovendien over den noodigen vrijen t\jd beschikken, om zijn krachten aan de verwezenlijking van zqn ideaal, de verheffing van het nationaal tooneel ongestoord te kunnen wijden. Hij achtte zich te meer tot die taak geroepen, omdat de handelwijze van het Ned. Tooneel niet met zijn wenschen en inzichten scheen overeen te komen. Z\jn levensbeschrijver heeft ons daaromtrent het een en ander medegedeeld, 1) dat wij onder de aandacht onzer lezers brengen. »Hy wilde dat de Kon. Ver. het eerste en vooral het aller beste zou geven; als mannen van naam en stand zich met zulk een zaak bemoeiden, moesten zij zorgen, dat het geen onderne ming van publieke vermakelijkheden werd, maar in werkelijkheid »een tempel der kunst." Men had voor de kunst te weinig geld over, meende hij; door geldnood ge dwongen moest er te veel gereisd worden, er was geen tijd genoeg om te repeteeren, de administratie verslond schatten; het aan houdend vertoonen van Duitsche kluchten was hem een ergernis, ook _het jagen om maar weer een nieuw stuk uit te brengen, dat half klaar was, alleen uit vrees dat een ander gezelschap hun vóór zou zijn. Hij zei dikwijls: »Laat het ons zoo goed geven, als maar eenigszins mogelijk is ! De rest komt dan van zelf." Dat ideale doel was te bereiken, _ maar daartoe was heel iets anders noodig dan den stadsschouw burg te pachten, een keurige administratie en ideale controle zoo kostbaar mogelijk in te richten, en verder vertaalde stukken te repeteeren en te spelen met mooie meube len en schitterende verlichting." Wij heb ben gemeend deze denkbeelden van een voormalig lid van den Raad van Beheer hier eenigszins uitvoerig te moeten mededeelen, omdat zij met onze eigen opvat ting overeenstemmen, zooals die door 1} Levensberichten der afgestorven mede leden vanj de Maatschappij der Ned. let terkunde te Leiden. E. J. Brill, Leiden 1898. meerderen gedeeld wordt en reeds door anderen herhaaldelijk is uitgesproken. Tot verwezenlijking van dit ideaal was het, volgens mr. Van Sorgen noodig, dat tusschen de artisten der vereeniging en den Raad van Beheer de meest vriendschappe lijke verhouding bestond en dat die Raad was samengesteld uit personen, die inder daad in staat waren de idealen der ware vrienden der dramatische kunst te begrij pen en gezind er naar te streven die te verwezenlijken. Daartoe was volgens hem een nauwe samenwerking met het »Nederlandsch tooneelverbond" noodig, dat, met andere middelen, naar hetzelfde doel streefde. In dien kring moest ook de maat schappij Apollo, het pensioenfonds der tooneelspelers, worden opgenomen. Op het letterkundig congres te Dordrecht is mr. Van Sorgen opgekomen voor een billijke en humane tooneelcritiek, waartoe het orgaan van het Ned. tooneelverbond den weg moest banen. Onze jonge dramatische acteurs moesten niet door een oppervlakkige en dikwijls onhebbelijke beoordeeling wor den afgeschrikt, maar door een opbouwende kritiek worden onderricht en aangemoe digd. Het is niet te verwachten, dat deze ndealen" van dezen ontwikkelden en be schaafden man ooit verwezenlijkt zullen worden. Daartoe zijn een geest van samen werking en een eenheid van streven noodig, die in de werkelijkheid niet te vinden zijn, waar kleingeestigheid, naijver, ijdelheid en andere factoren de beste bedoelingen te schande maken. Hij beoordeelde de wereld volgens zijn eigen edelmoedige inborst en moest dus bedrogen uitkomen. Hij behoorde overigens, van natuur, meer tot de volg zame dan tot de lejdende geesten. Indien hij de nominale waarde der menechen tot de reëele waarde had herleid zooals men aan de beurs doet, zou het koersverschil tusschen ideaal en werkelijkheid hem zijn opgevallen. Dit neemt niet weg dat de vrienden van het nationaal tooneel aan mr. Van Sorgen grooten dank verschuldigd zijn voor hetgeen door hem, tijdens zijn beheer, in het Belang der dramatische kunst is verricht. Zoo gelukte het hem ons een goede vertolking van de getemde Feeks te geven en aan de uitvoering van den Gijsbrecht meer zorg te besteden dan gewoonlijk daar aan wordt ten koste gelegd. Bij de vertoo ning van Johait Oabriel Borkman wist hij voor de vervaardiging der decors de mede werking te verkrijgen van twee onzer talent volle scbilders, die tot verhooginer van den indruk veel hebben bijgedragen. Hij scheen een bizondere voorliefde te hebben voor het klassiek treurspel en aan zijn ij/er en bemoeiingen hadden wij de opvoeringen van Koning Oedipus en de Antigone te danken, waarbij hij den raad en de voorlichting van bekwame philologen had ingeroepen. Indien mr. Van Sorgen niet door een vroegtijdigen dood uit zijn werkkring ware wegwerukt, had hij aan onze dramatische kunst nog belangrijke diensten kunnen bewijzen. Men moet zich verwonderen dat mj, bij zijn zwakke gezondheid, nog van zooveel gees* j kracht heeft blijk gegeven en nog zojveel \ heeft tot stand gebracht. Maar hef zijn artis tieke proefnemingen geweest, die, als zoo danig, hare waarde hebban, doch niet tot blij vende verbetering van den toestand hebben geleid. Indien hrt, in algemeenen zin, twijfel achtig is om reden en, die reeds vroeger door mij werden vermeld, of' het ooit gelukken zal het nationaal tooneel tot den rang van een kunstinstelling te verheffen, de verkre gen ervaring heeft nu reeds genoegzaam uitspraak gedaan dat dit doel niette bereiken is op de wijze, zooals die door »het Nederlandsch Tooneel" wordt toegepast. Daartoe zal een andere weg moeten worden gekozen en zullen andere middelen moeten worden beraamd. Wij houden ons overtuigd, dat de ontbinding der vereeniging als geen groot verlies zou worden betreurd en dat nare verdwijning geen groote leemte in ons kunstleven zou achterlaten. De taak, die zij heeft ter hand genomen, zou op geen mindere en zeker meer praktische manier worden verricht, indien de directie aan een bekwaam vakman werd opgedragen. In dit opzicht zou de inrichting van enkele Duit sche hofschouwburgen ons tot voorbeeld kunnen verstrekken, waar de geheele leiding aan n man van kennis en erkenden kunstsmaak, door een bekwame regie gesteund, wordt toevertrouwd. Er moet eenheid van wil en streven zijn, die eer te vinden is bij een nhoofdig gezag, dan bij een veelhoofdigen raad, die ten slotte toch allfia aan de regie en administratie, uf tiare ondergeschikten moet overlaten. Zoo waren het tooneelgezelsch".p van den hertog van Meiningen in de Ween er hofschouwburg, toen deze nog onder de directie van dr.Laube stond, ware instellingen yan kunst, die velen tot navolging geprikkeld en veel goeds gesticht hebben. Het is niet te verwachten dat het daartoe bij ons ooit komen zal en dat wij ooit een schouwburg zullen bezitten, die als een tooneelschool, in den hoogeren zin des woords, kan beschouwd worden, tenzij onze jeugdige Koningin, van wie men beweert dat zij veel liefde voor de dramatische kunst be zit, zich geroepen gevoelt den Haagschen schouwburg, met een eigen gezelschap, tot Trademark THEE - E. BRANDSMA. Trademark («LEIDSOHESTR..»! W A.M.ST1M4IJAM. <»» Groot Beddenmagazifn. Groote collectie Wiegen, Kinderledekanten, Luiermanden, Babytafeltjes, Babybascnles, etc. etc. Vraagt geïllustreerde catalogus. Cacaofabriek Mexico". A BAWPPW 9 Pn i MAMM & bO, Cacaofabrikanten, KOOG a. d. ZAAN, HOLLAND. TMriai-Aïlialt Staatsloterij. Hoofdprijzen. l van 300.000 Mark l 200.000 l 100.000 l 60.000, 2 van 50.000 Mark l 40,000, 2 van 30000 etc. etc. Officiëele lijsten gratis en franco. Trekking l»te klasse 17 Jan. 28000 loten 14101 prijzen. Loten 1:10 1,5 l_/2 11 4/40" 8/80Ü2ïTMark Aanbevelend FRITZ HERMANN, COBUKG, Spitalgasse 26. Collecleur der Staatsloterij. KINADRUPPELS van Dr. DE VRIJ Het krachtigst werkend middel tegen Malaria (binnenkoortsen) algemeene zwakte, bloedarmoede en bleekzncht. Vraagt overal de Q verzegelde flacons a f 1.?, voorzien van nevensstaand fabrieksmerk. Men lette daarop. Bjj overmaking van een postwissel a ? 1.15 volgt franco toezending door dp Chemische Fabriek van H. KAN NI N G, Den Haag. Een nieuw werk van Manna van Wonde. Verschenen: VORMEN. HANDBOEK VOOR DAMES door JOHANNA VAN WOUDE. Prys ingenaaid ? 1.90; in prachtband ? 2.50; gebonden in satijn ? 2.90; in gewatteerden band ?3.50. Een uitvoerig Prospectus met inhoudsopgave wordt gratis toegezonden door de Uitgevers VAN HOLKEMA & WARENDORF, te Amsterdam. D||WIELFABR|nr PHILIPPONA KETELAAR, 14 A I, V E II M T R A A T 166, A M W T K B l» A M SPECIALE INRICHTING voor het vervaardigen van volledige Uitzetten en Luiermanden. Op aanvraag worden prijsopgaven en modellen franco toegezonden. ARNHEM, AMSTERDAM, Hoek Jansstraat- ,, ,?-r u nj^-77 , ? 6:<;.j Heerenaraclit. n illemsplem. J E. PINKHOF, Tandarts. Wegens sterfgeval en afschaffing te Koop een niet minder dan nieuwe Fransoümodel COUPÉCLARANCE. Aan hetzelfde Adres is ook voorhanden een tweede hands CoupéClArS,JlCe met Guttapercha Banden, aan het Rytuigmagazijn van N. H. VAN LIEMT, Zadel en Rijtuigmaker, Reguliersdwarsstraat No. 32?34, Amsterdam. Kraepelien en Holm's SALMIAK-PAST1LLES, algemeen erkend als het beste mid- j del b\j Hoest en Verkoudheid. [ Het is een slijmoplossend en ver-1 zachtend middel bij uitnemend- i heid. Verkrügbaar b\j de meeste Apothekers en Drogisten. Prijs per "J fleschje 20 Ct. 89* Alleen echt in Q fleschjes, i voorzien van etiquet, waarop de j handteekening van KRAEPELIEN & HOLM, Zeist, Hlofleveranciers. Gevestigd te Amsterdam, Damrak 74, Goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 3 December 1895, N0. 38. Maatschappelijk Kapitaal/ 1,800,000. Directeuren: Mr. c. L. SCOTT en Mr. PAUL L. MULDER. Commissarissen: W. J. GEEETSEAIA, Amsterdam; JOAN H. SCHMITZ, Amsterdam; Dr. JB. VAN GEUXS, Amsterdam; J. C. VAN GOENS, 'sffrarenhage; Dr. S. J. HALBEBTSMA, Itotterdam; Prof. T>r. W. KAPTKIJN, Utrecht; Mr. J. LTJDEN, Amsterdam; Prof. Dr. J. A. C. OUDEMANS, Utrecht; Jhr. K. VAN REEXEN, Zeist en E. W. SCOTT, Amsterdam. $jf De Maatschappij verzekert pensioenen, uit te betalen zoo dikwijls en zoolang de verzekerde door invaliditeit, onverschillig of deze voortspruit uit ziekte of on geluk, buiten staat is zijne beroepsbezigheden te verrichten. DRINKT HOLLMDIA" TAFELWATEK. Eerste Nederlandsche H1POTHEEKBRIEFBANK, gevestigd te '«- Gravenhaye. De COUPONS der 4 pCt. Alge meene Hypotheekbrieven van de Eerste Nederlandsche Hypotheekbriefbank te 's-Gravenhage, vervallende l Januari a.s., zyn van 2 Januari a.s. af betaalbaar ten kantore der Bank, Wagenstraat 43, en bij de navolgende correspondenten: CRAMERUS enTaEYSE... te Amsterdam. MARX&GO. A.BLOEMBERGEN& ZOMEN P. H. DE WAARD DOYER & KALMA. MENNEGA D. EVEKINK & ZOON SALLANDSCHE BANK F. H. en R. FOCKEMA... MAAS-&WAALSCHEBANK DEVENLOSCHEHANDELSB. SCHMASEN en NACKEN. .. MAASTRICHTSCHE GRED.HANDELSBANK VlCTOR A. VAN RlJCKEVORSEL & TlLMAN VAN MlERLOO & ZOON .. . W."LAANE LOTICHIUS & Go VAN HEEL & Go G. R. C. WIBAUT STICHTSCHE BANK LEIDSCHE BANKVEREENIG. HAARLEMSCHE WESTFRIESCHE BANK. .. Rotterdam. Leeuwarden. Groningen. Zwolle. Assen. Zutphen. Deventer. Arnhem. Nijmegen. Vénlo. Roermond. Maastricht. 's-Hertogenb. Breda. (Bergen-op-Z. iRoozendaal. Helmond. Gqes. Vlissingen. Utrecht. Leiden. Haarlem. Schagen. De Directie. J. ROOSENBURG. G. H. BIERMAN. AISON DE BLANC A. SCH RODER & C°. Leidsche straat 33?34 Amsterdam. Telephoon 2483. Specialiteit in Witte- en Tricotgoederen. UIT ZETTE H. UITRUSTIHiEli. LUIEÊAHiEli. Prijsopgaven en Monsters worden gaarne toegezonden. 'S-GRAVENHAGE7- ROTTERDAM. H y (hartstochtelijk). Ach, engel, geef me een kus ! Z y (verontwaardigd). Foei, meneer, ik heb nog nooit in myn leven een man gekust! H ij (vurig). Ik ook niet! HOFFÜTOaBAAF. Qalery 48, achter het Paleis voor Volksvlijt. Speciale Inrichting tot het Vervaardigen van ONVERANDERLIJKE VËKGKOOT19GEN Heden verscheen ?. ( Warendorf's No vellen- Bibliotheek No. ±O8.) - Prijs 1O Cents. Uitgave ra n VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam. Biljartballen Ie qualiteit Ivoor, met garantie; alsmede Lakens Quewen, Pommeranzen en verdere Biljart-Arti kelen, En-gros b\j A. OVERES, 's-Hertogenbowh. Koopt oude Ballen tegen hoogen prfjs. Naamlooze Venn. H\G!ÉA", te AMSTERDAM. Gue'liiekeiird bij Kon. Besl. van SI Mei 1897, iVo. 63.) Kantoor, Fabriek en Hoofdmagazvjn: \ ROKIN 128 o.d. Ned. Bank (Telephoon 1884). Magazijnen: CONSTANÏIJN HUYGENSSTRAAT 98, hoek Overtoom (Telephoon 1349). RAADHUISSTRAAT 30, o/d Winkelgalerij (Telephoon 1979). IIEILIGENWEÖ21, naast de Badinrichting. Speciale inrichting voor verkoop en verhuren van ARTIKELEN VOOR ZIEKENÏERPLEGIN6 als Ziekenledikanten, -stoelen, -wagens, enz. Qpeiaiie- en Speculumtafels en {Stoelen, fëhiiurg. (Instrumenten enz. Aseptisehe en Antiseptisehe Verbandstoffen. Breukbanden. Buikgordels. Gezondheidscorsetten. Lucht- en Waterkussens en dito Matrassen, enz. enz, TRANSPORTDIENST voor het vervoer van Zieken en Gekwetsten per Raderbrancard (met luchtbanden) volgens tarief, zoo buiten- als binnenlands en onder geleide van speciale beambten. l QB es l s. t 3 K