DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1136 Eeiie Spoza-imlile. Aan Benedictus de Spinoza is den 24sten Maart te Rijnsburg een hulde gebracht, die de aandacht vaa de geheele beschaafde wereld heeft getrokken. Het huis door Monnikboff als woonplaats van den wijsgeer aangewezen is door vrienden en vereerders voor ondergang bewaard, in ouden stijl hersteld, en tot Museum ingericht. Aan den Heer G. Rosenthal was het voornamelijk te danken dat dit alles mogelijk werd gemaakt, doch ook anderen in binnen en buitenland droegen niet onaanzienlijke sommen daartoe bij. Hun namen staan met gouden letteren in het Spinozahuis geschreven. Het geheel doet den bouwmeester, den Heer M. J. C. van Gemund eer aso. Het geeft ons volkomen den bescheiden in druk die het gouden tijdperk onzer geschiedenis kenmerkte, den stijl die paste bij den eenvoud van een de Witt, den stijl die bovenal in overeenstemming is met den zuiver mathematischen bouw van het grootsche gewrocht, dat binnen gindsche muren te Rijnsburg ontstond, de wereldberoemde, onvergankelijke Ethica. Spinoza was niet alleen een belder-, hij was ook een weldenkend man. »Zijn streven was het," zoo drukte Dr. Kan zich uit in sierlijk Latijn, de menschen blijmoedig te maken," en te bevrijden van alles wat ergenis geeft. Hij leerde dat men door redeneeren tot het inzicht in de dingen kon komen, en dat dit inzicht of het ware begrip ons niet alleen verzoende met ons lot, maar ook het al, als het volmaakte leerde kennen eu liefhebben. *Alle dingen en werken die in de Natuur zijn, die zijn volmaakt," schreef hij in de korte Verhandeling ter neer en was vast overtuigd door dit geloof de oplos sing van het wereldraadsel te hebben gevonden. Hij beklaagde noch bespotte de menschen zijner omgeving maar zocht ze eenvoudig te begrijpen en de drijfveeren bupner handelingen te ontleden, met dezelfde kalme gemoedsrust waarmede hij de wiskundige vraagstukken overdacht, die hem bij de beoefening der doorzichtkunde onledig hielden. Door dusdoende alles te beschouwen in het licht der eeuwigheid, gelukte het hem het kwade als het uietzijn te betrachten, en vond hij in die blijmoedige overdenking het hoogste geluk of de gelukzaligheid. Al deze dingen maakten hem echter gehaat bij de geestelijke woordvoerders van zijn tijd, die zonder uitzondering nog gevangen waren in de tweeeenheidsleer der oudere wijsbegeerte, eu voor wien het jammeren over de ellende der menschheid de alpha en de omega hunner be schouwingen was; even als dit thans nog het geval is bij onze moderne Boeddhisten. Gelukkig zijn er altijd nog, d;e zijn aleenheids'eer als de eenig ware erkennen, en meer deren, ja eigenlijk allen die zijn werken verstaan, welke telkens weder met nieuwe belangstelling de »gouden woorden" lezen welke daarin overal verspreid zijn opgeteekend, en die dikwerf zoo toepasselijk zijn op onzen tijd alsof zij eerst gisteren waren te boek gesteld. Spinoza schreef niet alleen voor de 17e eeuw. De wijsgeerige slotsom der natuurkunde onzer dagen, de onvermijdelijke metaphysiek, leert niets anders dan Spinoza a priori had verkondigd, de wetenschappen van den geest gaan thann allen van hetzelfde beginsel uit. Om hem hulde te brengen waren dan den 2ésten Maart van overal in den lande bijeen gekomen, die hem kenden en hoogachtten, om te eeren, niet om geëerd te worden, vrijwillig en niet gedwongen door fatsoen of gunstbejag. De hoogleeraar Bolland hield een inwijdings rede, waarbij hij het oordeel der eeuwen over onzen wijsgeer in herinnering bracht en enkele geschiedkundige feiten betreffende het huis mededeelde. Deze rede is in druk verkrijgbaar gesteld bij A. H. Adriani te Leiden. Hierop begaf men zich gezamenlijk naar de Spinozalaan om het huis zelf iu oogenschouw te nemen. Het bestaat uit vier vertrekken, een woonkamer met opkamer, een zitkamer, een museum of studeerkamer en een werkplaats. De beide eerste zijn door den bewaarder ingenomen, de beide laatste zijn bestemd tot schatkamer van de geestelijke goederen, die Spinoza zelf ons heeft nagelaten of op zijn beurt weder van an deren had ontvangen, m. a. w. zijn eigen werken en zijn boekerij. In de werkplaats hoopt men mettertijd een beeld te kunnen geven van de glasslijpkunst dier dagen, waarin hij de onver dachte getuigenis volgens van Huigens en van Leibnitz mede een meester is geweest. Het museum is thans voor een ieder die niet lid is opengesteld tegen betaling van ? 0.25 per persoon; wie lid wenscht te worden vervoege zich bij den heer H. van Kampen, den penning meester der vereeniging, Weteringschans te Amsterdam. Holland heeft met de stichting van dit huis een vrome daad gedaan, die het buitenland zal weten te waardeeren. Waar Duitschland aan Goethe een museum wijdde, mocht Holland niet achterblijven gelijke eer te bewijzen aan hem die Goethe's leermeester is geweest en al spreekt het huisje van Csaar Peter, den keizerlijken timmerman, ook meer tot de verbeelding der groote menigte, toch vertrouwen wij dat er onder ons volk nog genoeg zin zal worden aange troffen voor fijne beschaving, hoog ontwikkelde waarheidsliefde en echte levenswijsheid, om zich aangetrokken te gevoelen tot het huis van den Rijnsburger denker, in wien al die kostelijke geestesgaven zoo ruimschoots waren vertegen woordigd. W. MEIJER. Boet en füilsciirift De Jonge Gids. De aflevering van Februari en Maart ver schenen ditmaal tegelijk in een kaft. In bet nu gepubliceerde fragment van Meditaties over Literatuur en Leven tast Quérido hevig Voltaire aan, die door velen thans vooral slechts by hooren zeggen een groote geest wordt genoemd. Als het nu maar niet direct mode wordt deze criticus na te bauwen, dat die Voltaire eigonlyk niets te beteekenen had. Zeker heeft 'hy de XVIIIe eeuw en de wer ken van Ie Saint de Ferney duchtig doorge studeerd. Voor hu den beroemden spotter zelf a faire neemt, zegt hy van den tyd, waarin deze leefde, dat het meer de periode der ver zameling was van wat in de XVIe en in de XVIIe eeuw door vrijdenkers waar was be vonden op verschillend gebied dan een stadium van nieuwe bepeinzing der dingen. Letterlijk zou dan het streven van die phase uitgedrukt zyn in den titel van het Groote Boek dier dagen: l'Encyclopédie! En zeker is hier veel van aan, maar er valt nog wel wat tegen in te brengen. Om te bewyzen hoe opper vlakkig Voltaire was en hoe hy voortdurend plagiaat pleegde by Locke, beschouwt Quérido eerst wat nader diens: Essay concerning human understanding, waarin deze het bezit van aangeboren begrippen bij den mensen bestreed. Rij heeft zich echter beperkt, daar hij later zelf de leer der door ons geerfde ideeën bestreden wil in zyn deel Meditaties, waar hy Darwins herediteits-theorie hoopt te behandelen in verband met morfo logische beschouwingen van Weissman en Galton, dus op anderen grondslag dan Locke. Hy wenscht te doen blyken, dat aan de Mar xistische geschiedbeschouwing een zelfde ontwikkelingslyn kan worden toegewezen als aan de nieuwste theoriën op biologisch gebied, dus: hoe eenerzijds de economi sche wetenschap de bewustzijnsvormen van geheele groepen, klassen der maatschappij verklaart gelyk anderzyds de biologie van afzonderlijke individuen. Dat kan heel ge wichtig wezen, daar de resultaten van zulke beschouwingen indirect of direct de conclusies van het zg. historisch materialisme nader zouden bevestigen. Eén enkele zin is wat onduidelyk en Quérido onthoude zich voortaan het woord »zulks" even styf als «dezelve" of zoo te gebruiken. Uit J. G. L. Verhoeven groeit misschien een sociale poëet als E. B. Koster. Hy zond drie Liedjes in, helaas niet altyd zuiver van maat; vooral het laatste Klompenkoor frappeert. Het is een uitstekend genre voor dit blad, dat tot heden nog al arm bleef aan dichtkunst. Reyndorp besluit de Reactie aan het werk, waarin de machte loosheid der plutokratie tegenover het soci alisme en zelfs tegenover de anarchisten van de daad wordt besproken, ook het ver schil van houding der landen met een poli tiek vrije en een half of onvrije bevolking bij deze questie. B. Van der Voo vertelt nog een en ander in iLommunisme in toepassing van socialistische koloniën. Herman Heyermans Jr. schreef weer een vlymende dramatische schets voor het Volk: De Onbekende. Hy komt er mee op tegen de gewoonte de ly'ken van arme lui, wier familie die niet bytyds uit .het gast huis opeischen om ze te begraven, naar de snijkamer te zenden. Nieuw zyn ook de Silhouetten uit de Arbeidersbeweging door Scipio, van Van Kol, de enthousiast, Coltof, de intrigant, Henry Polak, de selfmade practicus, Jan van Zutphen, de ronde werkmanstype en Jan Van Zomeren, de voorzitter van het Nationaal Arbeiders-Secretariaat, die zich niet met de politiek maar alleen met de vakbeweging ophoudt. Colijn beukt met gehamer van korte zinnen in Gynaecologie de zedeloosheid van bourgeois-typen in het wachtsalon van een dokter voor venerische ziekten. E. W. Thyssen styleert in Bedenkingen sober en daardoor sterk de impressie van een boerdery naast een kerkhof en de daarby onder vonden sensatie in harmonie te leven met boom, dier en mensen en zoo tot den waan te komen, dat er eigenlyk geen dood is maar slechts Alleven en in die toestand een soort onsterfelykheids-gevoel gewaar te worden. Herman Heyermans Jr. leverde weer een stuk Diamantstad, dit maal met scherp gehoord realisme. Krasjes van J. Maryn is zeker ook van hem. Hy vraagt zich af hoe mr. Van Hall tot het voorstel komt in de Gids 11. die Weber op te laten voeren door het Ned. Tooneel, terwyl de burgemeester voor eenige jaren het spelen van dit drama gedurende eenige dagen in het Salon des Variétés verbood. En toch is Van Hall waarnemend burgemeester. Zoo komt hier in n mensch de literator met den ambtenaar in stryd. Ook Quérido neemt Van Hall in het ootje met zy'n bloemlezing en maakt een leuke karikatuur van Poelhekke's bar-banale styl in «Modernen". Dan maakt hij hem af als dogmatisch katho liek, die met zy'n theologie tot basis literatuur beschouwen wil. In ieder geval is het pryzenswaardig van hem, juist een kritikus te be handelen van een richting zoo totaal tegen gesteld aan zy'n consciëntieus- wetenschappelijke methode van beoordeeling. * x* De Vlaamse School. Het nummer schynt ditmaal haast alleen voor schilders bestemd. J. Winkler Prins THEE - E. BRANDSMA. Trademark Trademarlc KOLDÏIHJ&CORBIËBE, ft L EIDBCH KHTJrt.t»/» *« AjyUSTJ£K,L>AM. «*v Groot Beddenmagazgn. Groote collectie Wiegen, Kinderledekanten, Luiermanden, Babytafeltjes, Babybascnles, etc. etc. Vraagt geïllustreerde catalogus. SP ECIALE Apreteer-I&richting, uitsluitend voor alle soorten van Gordynen. A. SCHIJF, Bloemgracht 58, Amsterdam. Cacaofabriek Mexico". L mm & Co., Cacaofabrikanten, KOOG a. d. ZAAN, HOLLAND. Specialiteit van Overhemden op maat, Dassen, Boorden, Manchetten, etc., VVE W. VAM DER HULST Hofleverancier. Reis artikelen. Parapluies. 167 Kalverstraat, AMSTERDAM. Bad Driburg aan het Teutoburger W°ucL Station van de Altenbeken-Holzminden spoorweg. Gaspar - Heinrich - Haupt - Herstelbron voor Nierziekten, Jicht, Rheumatiek, Vrouwenziekten, Bloedarmoede. Stailbronnenbaden van het hoogste koolzuurgehalte. Modderbaden (2.5 zwavel). Heerlijke ligging aan het woud. Onge dwongen prettig landleven. Beste verzorging. Lawntennisbanen. Rywielwegen. Euurmuziek. Seizoen van l Mei tot l October. Verzending van Bronwateren. Prospectussen en inlichtingen verstrekt de Freiherrlich von Siestorpff-Gramm'sche administration. PHILIPPONA KETELAAR, KALTERSTRAAT 166, AMSTERDAM. SPECIALE INRICHTING voor het vervaardigen van volledige Uitzetten en Luiermanden, Op aanvraag worden prijsopgaven en modellen franco toegezonden. Caheron en zijne Werken E.WELB. CfüNTHÏVER. Vertaald en vermeerderd door P. VAN HELVOIRT. 1ste Aflevering ..... ? O.O5. Het uitvoerig prospectus is alom te bekomen, alsmede bij den Uitgever J. W. VAN LEEUWEN, Hoogewoerd89,Leiden. Gevestigd te Amsterdam, Damrak 74, Goedgekeurd bij Koninklijk BeslvAt van 3 December 1895, Ar°. 38. Maatschappelijk Kapitaal/1,800,000. Directeuren: Mr. C. L. SCOTT en Mr. PAUL L. MULDER. Commissarissen: W. J. GEEHTSBMA, Amsterdam; JOAN H. SCHMITZ, A muterdatn; Dr. Ju. VA GEUTTS, Amsterdam; J. C. VAN GOENS, 'tGravenKage; Dr. S. J. HALBERTSMA, Rotterdam; Prof. Dr. W. KAPTEIJN, Utrecht; Mr. J. LUDEN, Amsterdam; Prof. Dr. J. A. C. OUDEMANS, Utrecht, Jhr. F. VAN EBENEN, Zeist en E. W. SCOTT, Amsterdam. P^* De Maatschappij verzekert pensioenen, uitte betalen zoo dikwijls en zoolang de verzekerde door invaliditeit, onverschillig of deze voortspruit uit ziekte of on geluk, buiten staat is zijne beroepsbezigheden te verrichten. Sunlight DRINKT DOLLANDIA" TAFELWATE». MHHIMMIIJMIIIIH tmmmmm \ HELM-CACAO wordt door bevoegde autoriteiten geroemd als de beste, zuiverste en g-ezondste. iiiiiiTiiiHiiiiiiiiimiiMMimiiiiiinm immuun iiiiiimiiiiiMMiniMiintiiMiMMiiiMMiimiMiiiiii VERSCHENEN: De Rots waarop wij bouwen, DOOR W. ZAALBERG. Opgedragen aan denNederlandschen Protestantenbond. Prijs in geïllustreerden omslag ? 2.50. Gebonden in prachtband ? 2.90. Een uitstekend geschenk voor nieuwe lidmaten. Uitgave van VAN HOLKEMA & W A K E N D O K F, Amsterdam. Onderlinge Verzekering-Maatschappij J II VEN TU S", gevestigd te AMSTERDAM. Opgericht 1887. Reserve op Ult°. December 1897 ? 25167,83X. Afd. I. Militie-Onkosten Verzekering ter bestryding van de Onkosten en geldelijke nadeelen aan den Persoon1 ij ken dienstplicht verbonden. Afd. II. Huwelgks-Uitzet Verzekeringen. Prospectussen en Tarieven en alle inlichtingen gratis verkrijgbaar bij de Directie, den Texstraat 41, en bij H.H. Agenten. ARBEIDSBEURZEN DOOK Mr. B. GEWIN. 425 bladzijden. Prijs ? 2.4O. Uitgave van A. J. VAN HCJFFEL, Utrecht. Alom in den boekhandel verkrijgbaar. Kraepelien en Holiu's SALMIAK-PASTILLES, j algemeen erkend als het beste mid] del bij Hoest en Verkoudheid. l Het is een slijmoplossend en ver- jj] l zachtend middel bij uitnemend- K ! heid. Verkrijgbaar bij de meeste ffi j Apothekers en Drogisten. Prijs per JJj i fleschje 20 Ct. W i HtF" Alleen echt in Q fleschjes, nJ l voorzien van etiquet, waarop de n handteekening van n KRAEPELIEN & HOLM, }{ Zeist, Hofleveranciers. Nu woon ik al zes j aar over meneer en mevrouw Bruin en in al dien tyd heb ik ze maar een keer samen zien uitgaan. Zoo, en wanneer was dat dan? Bij gelegenheid van een gasont ploffing by hun buren. DE CANDIOATUUR-VAN BOMMEL, door DOCTOR JURIS. DERDE DKUK. Met Teekeningen van Johan Braakensiek. Prijs /l.?, gebonden ?1.40. Amsterdam. S. L. VAN LOOY.