DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1184 Een niewe Proiete-tragMe. IWAN GILKIN. Prométhée, poème dramatique. Paris, Fischhachr. 1899. I. Ruim twee jaar geleden werd te Parijs een begin gemaakt met het uitgeven van een reeks werken van Fransche dichters in het buitenland. De liefde vaüde Fransche intellectuels voor hun taal en literatuur is ontegenzeggelijk zeer groot. Zy doen wat in geen ander land ge schiedt voor de verbreiding en kennis daarvan in het buitenland. Hun Alliance francaise" iseen stichting waarop z\j met recht trotsch kunnen agn, en dat hun patriotisme zich niet tot eene platonische liefde bepaalt, blijkt wel uit het feit, dat in de gloeiende Juli- en Augustusdagen, als ieder die dit eenigszins kan, de stotfige, heete Parijsche straten ontvlucht, ge regeld een schaar van geleerden daar blijtt, om vacantie-cursussen te geven aan de uit alle landen tot hen ge.komen vreemdelingen, ten einde ze in te wijden in de kennis hunner taal en de schoonheden hunner literatuur. Van een zelfde liefde getuigt, zy het op op andere wyze, de onderneming die zich ten doel stelt de vruchten die in het buitenland rijpen aan verspreide takken van den geliefden boom, met sympath'e voor de verre hoveniers aan de eigen landgenooten voor te zetten. Ook dit streven bly'kt met succes bekroond. Begonnen met de uitgave van La Nuit, een dichtbundel van den Belgischen dichter Iwan Gilkin, pu bliceerde men achtereenvolgens la Oithare en Ie Collier d'Opales van Valere Gile, aan wiens eerste werk een bekroning door de Académie franc,aise ten deel viel, dan Héros et Pierrots van Albert Giraud, Ie Cerisier fleuri van Iwan Gilkin en ook van dezen het dramatisch gedicht, waarop ik thans de aandacht ga vestigen. De dichter heeft vooraf iets zelf te vertellen aangaande den vorm waarin zijn werk tot ons komt. Na vroeger het Fransche vers van de romantieken en p&rnassiens voor iets onaantastbaars gehouden te hebben, is hjj meer en meer gaan voelen voor het streven van de jongeren, die zich beklemd achtten in die vr\j enge maat- en rijm-bewegingen, en trachtten meer vrijheid te veroveren in het vers libre, dat in hartstochtelijke bewogenheid veel beter zich aanpaste aan de onstuimige deiningen der lyrische extaze, en ook in de dramatische poëzie beter de overgangen, de sty gingen tot conflict, de eveningen tot verzoening wist uit te beelden. Toch bleef er by dezen dichter nog een bezwaar bestaan tegen de uitersten van het verslibrisme. ? En we kunnen er voor voelen. Hy wilde toch vóór alles in het vers het harmonische behouden, den maatval, de heffing en daling, de saamklank die het onderscheiden van proza, waarvan de verzen der geheel-en-al vrijen" soms moeielijk te onderkennen zy'n Zijn vernieuwing bestond hoofdzakelijk in een terugkeer tot de vrij zich bewegende verzen van La Fontaine, van Molière in zijn Ampliitryon, waarin hy regels van negen of elt silaben tusschenvoegde. Dan en dit is een hoofdzaak, verving hy het rijm voor het oog door het ry'm voor het oor, aldus terug keerend tot een uitspraak van onzen ouden Casteleya (1548). Ook heeft hy niet geschroomd hier en daar een rijmloos vers te gebruiken, als de rhythmus hoofdzaak werd, en zich vrij gemaakt van de voorgeschreven caesuren. Hoe kettersch dit alles klinke, van al deze vrij heden kunnen verontruste lezers in de Fransche poëzie vinden wat de wetsmannen precedenten" noemen, zegt de dichier fijntjes spottend. Maar genoeg hierover. Na lezing van dit dramatisch gedicht moest ik my verwonderen dat al niet lang onder de jongere dichters aan iemand dit onderwerp zich opnieuw ter behandeling opdrong. De Prometheus-mythe is en blyft toch voor alle ty'den even belaugrijk. En juist in een tijd van groote gisting onder de menschen, van het zich baan breken van nieuwe levensvormen, van een verzet tegen dogmatisch geloof, een stryd voor individueele vrijheid en menschenrechten, heeft die mythe te grooter aantrekke lijkheid, daar Prometheus de prototype is van den strijder voor menschenrecht en menschengeluk tegenover de overmacht van beheerschende goden. Shelley zegt in zijn voorrede van Prometheus Unbound: het eenige verbeeldingswezen, iets gelijkend op Prometheus, is Satan", maar voegt er direct zooveel verschilpunten bij, dat de overeenkomst ten slot te uitloopt op ... een tegenstelling l Juist dit zwevende in de Pro metheus figuur, wat tot veel bespiegelen van geleerden heeft aanleiding gegeven, moet voor dichters te grooter bekoring hebben, omdat het nu aan ieder vrijstaat een eigen Prometheus te schepp-n, die alleen in hoofdtrekken met de prototype hoeft overeen te stemmen. Ik kom hier nog op terug, maar acht het gewenscht eerst het gedicht van den Belgischen dichter te overzien. Men weet dat van Aeschylus' trilogie alleen het midden-gedeelte, I)e geketende Promcthews, is overgebleven. Het eerste stuk, De vuurbrengende Promeiheus, is geheel verloren, van het laatste, De ontboeide Prometheus, zijn alleen fragmenten ge tonden, die dr. Burgersdijk aanleiding gaven tot een poging om den inhoud ervan vast te stellen, zich streng houdend aan de gegevens door Aeschylus zelven hem ver schaft (De Gids, 1880 No. 8). De scheppingen van Herder Der entfesselte Premotheus en van Shelley, Promelhem Unbuitnd, waren geen pogingen in dezen zin. Zij staan geheel vrij. De heer Iwan Gilkin heeft, ten volle gebruik makend van Aeschylus' tragedie, toch gestreefd iets geheel individiieels in dit werk te geven. Dat hij daarby tevens aan Goethe's Pfometheus iets ontleende, hij erkent het oprecht, en hij verdedigt het zeer snedig met een aanhaling uit Goethe's Gesprache mit Eckermann", waar deze voor het plagiaat partij kiest, als het maar met talent geschiedt. Prométliée bevat dan den hoofd-inhoud van Aeschylus' Geketende Promotheus en ly'kt my tevens een poging dien te completeeren, tevens de stof opnieuw te bezielen met een ons nader staande levensopenbaring van individueel den ken en voelen, dat in alle moderniteit toch uittëraard innig verknocht blijft aar de quintessens van menschelijk denken en voelen van alle tijden. Dat de dichter zich niet, gelijk Burgersdijk, in zijn fantazie belemmerd heeft met zich te binden aan de, voorzoover bekende, denkbeel den van Aeschylus, dat hij in dit opzicht de vryheid nam die Goethe zich gaf, het was zijn recht. Hy geeft, evenals Goethe, Prome theus als de schepper der menschen. een op vatting van later tijd, in vidius Gedaante verwisselingen te vinden (I. 82 sqq.). en waarbij Prometheus voorgesteld wordt de menschen uit aardsch« klei geformeerd te hebben. Horatius (Oden I, 26) voegt er een on dit" aan toe, dat Proaietheus geen klei genoeg meer had voor den mensch en toen van de dieren iets moest afnemen. Op die wijze kreeg de mensch zijn leeuwen-aard! Het gedicht bsgint met een gesprek tusschen Prometheus en Epimetheus. (Ik herinner er even aan dat de naam des eersten beteekent: de vooruitziende of voorbedachte, van den laat ste: de ml-denkende, later overwegende). Prometheus is ontevreden. Hij voelt in zich een beter wezen dan die grove titanen waartoe hij behoort en hij wil daaraan vorm geven. Hij voelt in zich den onrustigen scheppersdrang van wie iets nieuws zal doen geboren worden. Epimetheus waarschuwt hem: Laisse Ie monde tel qu'il est: Ne rien changer, c'est toute la sagesse. Met deze goedkoope wijsheid laat Prometheus zich niet paaien. En hij gaat voort de stille wouden te bevolken met de beelden waarin hij zijn heerlijke droomen belichaamt. Wat hij zich het hoogste, het edelste voelen en denken kan, wil hij vastleggen in die lijnen en kontoeren. Maar hoe meer bezieling hy tracht te geven aan de uitdrukking van hun gelaat, te meer wanhopig maakt hem zyn machteloos heid om hen met werkelyk leven te begiftigen. Waar vindt hy' het leven? Waar houdt de aarde dat verborgen? Waarmee doorademt hij al die levenlooze kinderen? Dan komt Minerva, en hij beklaagt zich by haar over de goden. Wat doen zy voor hem in dank voor het vele wat hij deed? Waarom weigert Zeus het leven aan zijn kinderen? Waar vindt hy dat leven? En dan zegt Minerva als in een orakelspreuk: Toute la vie est dans l'amour, en zij verdwijnt. Dit exaspereert Prometheus eerst. Heeft hij ze niet lief, die kinderen? Mair dan wordt hij verteederd door de schoonheid van de zelf geschapen Pandora en in zijn teederheid houdt hij op met klagen en vragen, eindigt hy' met zelfverloochening: Inerte pour tout l'univers, Pandore, tu vivras pour moi! En nu onder de warmte van zyn liefde (we denken aan Pygmalion) voelt hy haar lichaam tot leven ontwaken. Maar Prometheus' liefde is die van den vader. Geen begeerte kwelt hem. Hij wil enkel het geluk van de door hem geschapenen, wier leven nu bosch en dil vult. En hy gaat het als een valstrik beschouwen, door Zeus hem ge spannen, dat hem een oogenblik levenwekkende kracht werd vergund. Wat zyn zyn schepselen, die menscheu? Quand il permit de vivre a mes pauvres enfants C'était pour redoubler ma rage et mes tourments. Leur vie! O la tragique, ó l'effroyable vie! Wel heeft hij, evenals Goethe's Prometheus, hun geleerd zich een hut te bouwen ter be scherming, maar hun bestaan blijft gelijk aan dat der dieren. Daarby lijden ze een groot Trademark THEE - E. BRANDSMA. rademarï: KOLBEWEIJ & COBBIÏRE, ft L, E l DSCH CHT «..}|k " AMHTMttUAM. «*w Groot Beddemnagazjjn. Groote collectie Wiegen, Kinderledekanten, Luiermanden, Babytafeltjes, Babybascules, etc. etc. Vraagt geïllustreerde catalogus, Yerzekering-laalscliappij HOLDA". Damrak 74, Amsterdam. Werkkrachtverzekering. Onontbeerlijk voor wie van /ijn beroep afhankelijk is. Uitkeering bij ziekten, ongelukken, organische ge breken. Niets uitgesloten. PHILIPP0NA KETELAAR, Maison de Blanc. A. SCHRÖDER & C0., Atntslri-tiain, f Attische straat 39/34. SPECIALITEIT IN Linnens, Tafelgoederen, Tricotages. ITZITTIV, LÏIIBMAIDn. f oliën Mm van Ju & ulam», fmm. $ KALVEBSTBAAT 180, AMSTERÖAJt SPECIALE INRICHTING voor het vervmardigen van volledige Uitzetten en Luiermanden, Op aanvraag worden prysopgaven en mode'Kin franco toegezonden. I TANDARTS. Plantage Middenlaan 86. WILLLIVI BULMER, Singel 159. m Spreekuur iederen werkdag van 9 tot 12 uur en van 2 tot 5 uur. Eerste Nederl. Verzekering-Maatschappij op het Leven, tegen Invaliditeit en Ongelukken, gevestigd te 's-Gravenhage, Kneuterdjjk n. Directeuren: Jhr. Mr. W. SIX en Mr. A. F. K. HARTOGH. Adjunct-Directeur: P. DEUBINK. Bykantoren: te Amsterdam, Utrechtschestraat hoek Rembrandtp'ein; te Rotterdam, Gelderschestraat, Plan C No. 4. fèraveur fêapetier de 733 Keizersgracht 733 AMSTERDAM. Volteekend Maatschappelijk Kapitaal ? 1,500,000. waarop 20 pCt. is gestort. Verzekerd Kapitaal op het Leven, uit. 1898. | Verzekerde rente j Ontvangsten over 1898 16,717.290.28 469,260.01 1,519,902.59 HËLMERS^SCHIPPERHËIJNTC0. Vijzelstraat i&&, Amsterdam, leveren onder garantie rood koperen Geijsers metgeémaill, Badkuipen tegen scherp concurreerende prijzen. Heser ven en Zekerheidsfondsen ultimo 1898 . . . Bezittingen ultimo 1898 Tegen ongevallen met doodelijken afloop, ultimo 1898 invaliditeit, gevolg van ongevallen, / 5,083,683.57 , 5.371,226.81 38,171,666.59 , 41,984,463.28 KAUFMANN & LANDHEER 32 Delftsche Vaart, Rotterdam. Ornamenten Eloctriscli KOPEREN WINKEL-ETALAGES in de grootste ver-sclieiclenlieid. MILNEB's ffirelfllieroeMe BKilDKASTEN. TE KOOP: een zoo goed als nieuwe klein formaat, zeer weinig bespeeld, kruissnarig doorloopend ijzerraam. Brieven, motto Vleugel", Bureau van dit blad. PQPl lübJ CACAO B' CHOCOLADE is PRIiVIA Amsterdam. S M i 'l" S & S U « IJ J, 'L, Tuinarch ifecten, NAARDEN en BUSSUM, belasten zich mei den aanleg en de verandering var kleine en groote Tuinen, Parken e>.i Buitenplaatsen. DAMES RIJWIELEN: ? 100. lao 165. HEI.REX RIJWIELEN: ? 100. 12O 155. _ 18O. Geen beter, solider en goedkooper adres dan by J. ELSENBURG, N. Z. Voorburgwal 177. TELEFOONADRES No. 2699. IN VIER TALEN. 486 Sil)g*l » H STER D AM S(0g?l 486 nu ABONNEMENT: 4 hoeken tweemaal per maand geruild, p halfjaar f 7.50, f>. jaar //? MEN ONTVANGT FRANCO, MA^.R ZENDT OOK "FRANCO TERUG. tifit FibHrjtll'ek Is a-.lmrl nii;uu> eri ba-at ds nieuwste t.n destc LetluUT. ldenkolt k Zoonen AMSTERDAM. Bij alle Boekhandelaars is de inteekening opengesteld op den Twintigsten Jaargang van DE NATUUR, Populair Geïllustreerd Maandschrift, gewijd aan de Natuurkundige Wetenschappen en hare toepassingen, o.iilcr Rt'AuMe run Dr. A. VAN JIENXEKELER, met veler medewerking. UK NATUUR stelt zich ten doel, op populaire wijze een overzicht te geven van liet nieuwste en belangrijkste op natuur wetenschappelijk gebied. Behalve nieuwe uitvindingen en ontdekkingen worden ook andere wetenswaardige onderwerpen op natuurwetenschappelijk gebied tot stof van behandeling gekozen. Een machtig hulpmiddel tot verduidelijking der behandeld wordende onder werpen vormen de vele illustratiën, die overal waar zulks eenigszins gewenscht is, tusschen den tekst voorkomen. In elke a/l. bevindt zich een rubriek Correspondentie, waarin alle vragen door de lezers tot de liedactie gericht, worden beantwoord. De prijs van DE NATUUR" is per jaargang ? 5.2O.