DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1195 Aistertasefoe Men en Miers. IL Ghy snit vernemen op <3e straet Hoe dat de gansche weerelt gaet, Ghy sult er vinden, nvyn ick >vel, U eigen mal en kiafcrsnel. Zoo zong Jacob Cats. Ook tuj zag als zoo ?vele beroemde mannen d« goede opvoeding van jongens en meisjes in het spelen in de buurt. »Ik heb," schreef een der sieraden en be roemdste inboorlingen van Deventer, in het laatst der XVIIIde eeuw, »mijn vroegste op voeding op den Brink genoten." En niet anders zijn de Oldenbarnevelden, de De Witten, de Van Beuningen's, de Bsvernincks en de Van Haren's opgevoed, op de grootste pleinen der steden en dorpen, op straat, bovenal in de buurt. Aan een toeval is de wetenschap te danken, dat de Stadhouder Frederiek Hendrick als Leidsch student zelfs op straat speelde. In een 17de eeuwsche roman: H'ierlem°che eerlycke uren, staat aangaande den Prins te lezen: Sijn Hoogliej t Prins Freckrick Hendrick van Nassou, lach in sijn jeugt binnen Leyden ter schoole. 't Ge beurde dat hij op BapeaUuugh. (to<-n no? onbestraet) met eeuighe andere' jongelingen k'.lfden, doch zijn Bal geraekte in 't water. ? ])ies springt de Prins stracks in een schuitje, dat daer acu de wal aen een paaltje mtt een touw vast lach. Hij macckt het los, en zijn kolf tot een stock gebruykende, duuwde af en kreegh so zijn bal. Dan midden op't water zijnde, komt een out wijf uyt seker poortje Inopen (een verwster) die nae het schuytje toequam. eu 't zelve also los ghebonden en miiMcn in 't water siendc, hegost (sonder dat se wist wie daer was), vreezelijk te kijven, sette haer handen in de zijde, en wees met vuysten hoe zij hem afklouwen sou, als hij te lande quam. Prins Frederick (gelijck hy altoo-s heelt ge toond, van wonderlijcke gooden acrd te zijn,) sprauk het oude wijf minnelijck toe, en zeide: Beste moer, ick sal je schuitje weer vast binden, ick heb er mijn bal maer mee gekregen, 't schnytje is geen quaet ge schied. Soa nochtans bleef zij slacn rasen: zij /oude hem hebben. Seecker burger daer vcvbij komende, en den Prins kennende, quam stil bij 't oude wijf eu sevde haer, vrouwtje sie je wie ghy voer hebt,, 't is de jonghe Prins, die in u schuytje stact? Van welkers woorden besje zoo verschrikte, dat se tcrstondt haer mont tue hieldt, binnen haer poortje liep, de deur achter haer toe sloot, en in langh daer na niet en durfde uytgacn." De karaktertrekken der bnurt gingen over in de taal. Door het verbeterde lager onderwys, door ds confectie-woede, door den geest der gelijkvormigheid, de vloek der moderne maatschappij is veel karakter verloren gegaan. Volkomen vit te wisachen schijnt onmogelijk. Maar de Amsterdamsche buurttaal, zooals J. A. Alberdingh Thym die nog gekend heeft, is aan het uitsterven. Vermaarde mannen als J. A. Alberdingh en Jan tier Gouw hingen ook aan b,»n buurt, zij z^jn ook echte buurjongens geweest; zy hebben met buurjongens geravot en de Amsterdamsche buurttaal geschreven, geschreven, zoo goed als later K«lly. Van beiden bestaan, verscholen in oude jaar gangen van tijdschriften, vertalingen van De Verloren Zoon in de Amsterdamsche buurttaal. Alberdingh Thym leidt o a. zyne vertaling van De Verloren Zoon in met een taalbelijdenis. »Ik hoop," zegt hy', »myne moedertaal vrij goed te kennen, mijn moederlijk voorgeslacht woonde, sedert de 15ie eeuw, onafgebroken in Amsterdam, en in de jongst verloopen 200 jaar doorgaande op de Heerengracht; vader, grootvader, oud-oom, overgrootvader van deze zijde daarentegen op de »Weseper Biercay", »qp de Kolk", zooals men de gracht rhetorisch vernoemde. (Vrij wel in de buurt dus, waar Asseljjn zijn Jan Klaessen laat spelen) »Ik heb, van mijn 3e tot mijn 13, 14« jaar, ver keerd in alle winkels (zoo van de Ambachtslui als van de neringdoenden), kelders, kantoortjes, z\j- en binnenkamers, onderstukken, op alle stoepen, insteken, droog- en pakzolders der huizengroapen, die bepaald worden door de tegenwoordige Spuistraat Oostzijde met een uitsprong naar den Blauwburgwal, Lsngestraat, Korfjasp«ortsteeg, St. Jacobstraat, Endtjen van van de WaereJd, Spuistraat. Ik geef vooreerst de taal van de knappe ambachtslieden en winkeliers o. a. in het «Kuipers- of Alberdingsbuurije", met andere woorden: de »Weseper Biercay" en omliggende pleinen, straten en stegen, daarna van de Heeren en Keizersgrachten omstreeks 1825. In de eerste plaats zij net woord aan een knap ambachtsman nii de »Dirrik van Hasselsteech'' of een koekebakkersrrouw van »deNuwendijk" te Amsterdam: LUC. XV vers 11?32. 11. D'r waz/ereiz 'n man, en die hat twee zoons ; 12. en de jonkste van haorlui-tweeëzeit, op 'n mooje dach, tenge z'n vaoder: Vaoder, zeiti, geeme m'n porsic van hetcheuige damme toekomt ?want anders " om kort te gaon, de Vaoder gaot heen en hu verdeeld de boel. 13. En 'n paor dage laoter pakt de jonkste zoon zen spulle bij mekaor, en hij gaot op reis. uao verre lande; en hij lapter z'n boeltje zo netjes deur, mit gemeeue vrouiui, datt 't al gou schoon op was. 14. Nou, 'et leej daor ook niet opgeschept, en ons mannetje begon gebrek te lije. 15. Wat zouwi doen'? hij vcrhuin'dc-n-ein bij een heerschap uittie streek, en die stnurtem nao buite, nao een van z'n boerderije. En daor mochie de verrekis achter d'r gat sitte. 16. ilaor daor was schraolhans kcukemeester. Hij kreeg dach an dach zoo'n bitter beetjcn over z'n hart, datti wel meej hat wille doen an de verrekisbak. En dachchaveze-n-em noch niet eins. 17. Toen begonni toch so wal in z'n eigc Ie prakkezeere eu hij dacht: Jonges-jonges! by men ouwe man hutie minste kueeht so vcu) broot assi maor lust; en ik vergaon hier van de honger. 18. Weet-je wa'k doen zei; ik sel nao me vaode gaon en ik sel zegge: Vaodertje-n-ik hep chczondicht teuge Got in den hemel en teugen uwe; 19. Ik bin warachticli nie meer waort je zeun te hiete maor lao-me maor gelijk-op rckene mit je vollik .. .." 20. Zoo gezeit, zoo gedaon. Hij gaot nao z'n vaoder. En in de verte zach a'n vaoder 'm al ankomme, en hij wier, op ta chezicht errig dingsich, en hij liep oppem toe, en hij valtem om z'n hals en hij zoentem. 21. En de jonge zeej: Vaoder, ik heb chezondicht teugea-n-onze lieven 'eer en tcuge-n-uwc; en ik hiu nie meer waort je zenn te hiete. 22. Toen zeit de vaoder die zeit teuge z'n knechts: haol jelui me beste schansloper en trek jelui 'ein die an, eu geef 'em een orlozic op zak mit een paor singenette eu schoene an z'n vocte. 23. En haol 't gemeste kalief eu slacht jelui dat, en laote we feest houwe: 24>. Want me zeun was doot en hy is weer levendig geworden; hy was verlore, en ik hcppem weerom gevonde. En ze begonne te eten. 25. Maor de oudste was niet tuis; die was an 't werrik, op 'et lant, CD toen-i nao huis kwam, hoorde n 'et muziek en braof singe; 26. Toen roept-i n van de kncchs en vroeg: Watt of tattoch beduidde. 27. En die zeit tengenem : wel, nwes broer is tuis gekomme, en je vaoder hettet gemeste kalief loate slaehte, om je broer weer wat schik ia z'n leve te geve. 28. Daor wier de oudste verduvelt kwaot en hy wou nie binnejjaon. Toen kwam de Vaoder na buite eu vroeg watter an scheelde. 29. Toen z^itti: kijk ereis, vaoder, ik hcp je zo lang gedient; ik liep altijt alles gedaou wat je me hiette en je hep me noch nooit 'et minste geitje ge geven om mit me vrinde wat plezier te maoke. 30. Maor non je lieveling tuis komt, die z'n boel mit getneene vroului verdaon het, nou laot-je-u-et gemeste kalief slaehte .... 31 Touii zeej de Vaoder: jonge, zeeti, jij bint altijt by me en alles watt ik hep, dat heb jij. 32. Maor nou motie we feesthuueTi en vrolik wcze: want je broer was (loot en hy is weev levcmlieh gcworreu; hy was verlore, en hij is weerom gevonde." * * * En nu dezelfde gelijkenis, door Jan ter Gouw verteld in 't Kalverstraatsch, niet van de Heeren en Keizersgracht, omdat dit gelijk hij zegt te veel met salet- en pomadetaal doorspekt is, hoewel het toch, als men er dat plakgoud afneemt, precies met het burgerlijk Kalverstraatsch overeenkomt. Maar ook niet in't ge meen Kalverstraatsch van de Hant- en Foeboogstraat en de stegen, daar dit hun te plat dacht om er een Bijbelsch verhaal in over te zetten Ter Gouw geeft de Gelijkenis, zooals een burgerjnffrouw in de Kalverstraat, vóór omtrent 75 jaar, die »op 'n Zondag navend, by 'n koppie sokkelaat en 'n kakie an'r-apostele (aan hare kinderen) zou verteld hebbe." HTVr was ereissies 'n man en die hat twee zo(>ns. D'oudste was 'n beste jonge, maar de kleinste was 'u platje. Toen ze notiw allebei groot ware gcworde. zei de joukste teuge z'n vader: Vader! u\ve zuu m'u 'n groot plesier docu as uwe m'n errefporzie gaf." floi't-joage!" zei de vader, en hij gaf 'm zoo veul-as 'm toeknam. En toij paktenie z'n boeltje bij mekaar en nam afscheid van z'n vader eu z'n heele J'amielje en maakte dattie de poort uitkwam. Hij reisde heel ver weg mi 'n vreemd land, waric Chot noch goei mensch kon. Maromdattie de gebraje-haan uithing, krccchic heel gouw 'u heelebur] goeje vrimle, die 'm van de wal in de sloot hielepe. En zoo verteerde dat wittebroodheerje nal z'n lieve duiljes-op 'n heel-onorJenteleke mcuier. ila'r 't brak 'm Icelek-op. Toenie geen duit meer hat, gingen de goeje vrinde schoot-eu lieten'm zitten nas 'n-uil-in doosuoot. 't Was-uct 'n dure tijt ook eu d'-r kwam 'u erge lumgei'suoud-in dat laut-cn Uij lee gebrek. Toen gingie liuis an huis vrage nof ze nook 'n knecht- of 'u jonkmaatje fannoodc haddc, ma'r nie mand wou 'm liebbc, oiudattie-j-cr pietery-nitzag. Eindclik kwammic-j'n varrckcsbi)er tcngc, tien die zee: ga ma'r na buite nop me lant, dan kci-'jopme varrekes passen." Maroch! wat hnttie 't da'r miserabclig! enz. Ten slotte de beau-monde-redactie van De Verloren Zion door Alberdingh Thijm. Daarbij zy opgemerkt dat men hier niet zoo zeer de uitspraak der oude Rogentenfamiliën van vóór den franschen tijd vindt, als met de mengeling van affpktatie en slordigheid, die de generatiëa der XlXe eeuw by de hoogere klasse kenmerkt: HJaè, zo waz d'ris 'n man die, twee /ooushad; de outste van die jo&ges chedroecli sicli heel goet; 'n knappe jonge : inner de jongste wou niet zoo as pap'ie wou. Eu op 'n goeje dach daèv zeitti: i-p'ipac, ik wou mamaes versterf \vê' graeg liebbe:" en den ouwen heer dach: jaè, k sal 'et 'm in vredcs naem mcr geve. En de jonge lui krege ieder wat 'rlui toekwam. Toen is de jongste direkt z'n kotfers i;'aèn jjakke en iz op reis ehegaen En de heele bot-1, inencr. heefti d'r-deurgebi'aclit; zo datti volkomen op suacrt saet sat. Marr hij hat 'et cheluk i'aa daer een mcnêr te ontmoete die meejlijje mitti:m kreeg.... eu die stunrds-u?em na t:n van z'u boerderije .... maer ofli daer weer nie best oppaste.... of datti niet bizonder gcrcconunandeert was, ten minste onzegoeje panier percé" wi<-r daer as vaèrke'ho.'dcr gebruikt en kreech so weinig te eten, daiti soms niet de vaerkes graeg an de troch had wille gaen stacu. Toen kwaiunii toch tot 'u beetje nagedachte en zei: ,/t Is toch een mulle coup" vatnme geweest, tut ik wcü'geloopc ben. . . enz. Een oprecht Amsterdammer kan niet van z'n stad hooren klikken, of bij is er dadelyk by. De Haagsche briefschry'ver van »De Tele graaf", een Amsterdamsche jongen in den aan vang zy'ner tweede jeugd, wien Amsterdam nog zoo in 't hart ligt, dat son-s in zyn Haagscho brieven allerlei eigenaardigheden over Am sterdam schryft, teekent bij 't eerste opstel over Amsterdamsche Buurten en Amsterdanifche Dichters het volgende aan: »Rö9sing vertelt deze week in de «Groene" van vroeger buurt leven in Amsterdam en van bezoeken, die Franschepatters, (Willemstraters, GedempteGoudsbloemgrachters) aan Katterburgers brach ten, 't laatst by een Oranjefeest, gezeten op aschkarpaarden. Ik wou even zeggen, dat dit gebeurde in November 1863 en dat ik de mannen heb gezien op de paarden met groote oranjeejerpen om. Er was in die dagen iemand, die by' zulke buurtgelegenheden alty'd een kansje zag het woord te voeren; hij heette Van der Hout en kreeg, ook in November 18G3, van burgemeester Messchaert van Vollenhoven een mooie oranje sjerp, waarop stond: Volksredenaar. Later ging hij onder de toenmalige soosjalen (Klaas Ris c. s) en met sjerp en al is hy'naar Engeland verhuisd. Dan spreekt Rössing van de Bokkebek, in de Willemstraat, hiervan weet ik ook wat te zeggen. Die heette van z'n van Mens of Van Mens, was de vader van Van Mens, die in 1889 het roode vaandel afscheurde op de brug over de Lindengracht. De oude Van Mens. de burgemeester van de Willemstraat, bood Willem III namens de buurt den zilveren beker aan, den Koning geschonken door alle buurtgenooten, toen hy de nieuwe straat inwijdde. Die beker stond alty'd op tafel ten Paleize als de Koning in Amsterdam was. (Slot volgt.) J. H. R. NIEUWE UITGAVEN. Bibliothek Moderner Deutscher Literatur für Schule und Haus". GOTTFKIED KINKEL Der Grobschmied von Antwerpen. Zutphen, W. J. Thieme & Co. Haar idealen, door JOUANN.V BEEEVOORT. Amsterdam, W. Kirchner. Demosthenes. Eerste Philippische redevoering en Olynthische redevoeringen met aanteekeningen en Kaartje door dr. IJ. H. ROGGE. Groningen, J. B. Wolters. De ivitte Dorotliea. Een roman van ERNST VON WiLDENHRUCH. Uit het Duitsch vertaald. Utrecht, H. Honig. ^<ederl. Spreekwoorden, Spreekwijzen, uit drukkingen en gezegden, door Dr. F A. STOEÏT. Zutphen, W. J. Thieme & Co., 2e aflevering. EJUJAHD DOUWES DEKKEB, Multatuli, eene karakterschets door J. B. MEERKERK, met 4 portretten. Groningen, P. Noordhoff. HELENE LAPIDOTH- SWAETH. Najaarsstemmen. Amsterdam, P. N. v. Kampen & Zn. Twee weken bedelaar, door B. CANTEH. Uit gave van het Dagblad »De Telegraaf" Acht dagen te Parijs en op de Wereldten toonstelling 1000. Beknopte wegwyzer met platte gronden van Parys, van de omstreken en van de tentoonstelling. Zwolle, De Erven J. J. Tyl. Levenswyding. Drie voordrachten, uitge sproken te Lauven voor het Sint Thomaegenootschap der Studenten van de Katholieke Hoogeschool, door p. Mag. J. V. DE GROOT, ord. praed. Amsterdam, C. L. v. Langenhuy'sen. Evenredige Vertegenwoordiging in verband met de resultaten en de zedelikheid onzer politiek. Een nieuw en eenvoudig stelsel door Vox CRITICUS. Groningen, A. J. Vredevoogd. Tijdschrift voor Ondencijs en Opvoeding. 2e Jaargang 1899. Xlle aflevering. Amsterdam, W. Versluys, 1900. Japan. Monatsschrift für den Exporthandel nach Ostasien. Erscheint Monatlieh in verschiedene Spracben, und wird kostenfrei in Japan und Korea verbreitet. Herausgabe: Steenmeyer & Co., Amsterdam (Holland). HltuuMiiiiiiiiitimi minimin iiiiuiimmiiiiiiiiiimiuiitinM Brieven uil den Kaukasus. n. Batoem, 1899. 'k Zal wat van de Turken vertellen, niet zoozeer van hun karakter, want daarvan meer te weten, eu hun intiemer leven te bestudeeren, daartoe is de Westerling zeer zelden in staat, maar zoo van die dingen vai buiten, van die kleinigheden soms, die echter hun leven illustreeren, dat leven, zoo, op pervlakkig beschouwd, vol waardigheid en zeer sympathiek, van die dingen, zooals 'k ze vooral heb kunnen opmerken by dat volk dat woont in de kuststeden aan de Zwarie Zee en in de bergen van Transkaukasi In de kalmte, die den Turk zelden verlaat, een gevolg van onverschilligheid en luiheid, of van de gedachte, dat hy zich daardoor waar diger gedraagt, waardiger dan Europeaan of Armeniër ? Is de Turk, die voor zyn winkel winkel zit met volmaakt tevreden gelaat, en die u even beleefd van zijn plaats uit zal ant woorden en groeten, of ge iets koopt of niet, 't geen hem oogenschijnlijk geheel koud laat, is hy onverschillig, is hij een filo soof of een comediant ? Maar comedianten waren die Bergturken, waar 'k mee in kennis kwam, toch zeer zeker niet! 'k Zal eens een staaltje geven van een bezoek bij hen. We waren met ons tweeëa voor een dag of drie in 't bergland voor 't opstellen van tur bines, afgesloten van alle verkeerswegen, bij 'n klein Turkendorpje, bezig. We woonden in een hufje by de machines. Eenige Turken, die wat Russisch spraken, had len ons overdag gevraagd, 's avonds bij hen te komen: 't Was zoo eenzaam in onze hut. 'k Zal nooit dien avond vergeten met die drie Oosterlingen doorgebracht op 't platte dak van een hunner huisjes; wij zitten allen met gekruiste beeaen, naar Turkenaard, zij rooken uit hun waterpijpen met lange slang, wij sigaretten. Allen zwijgen we, wel twee uren lang. Slechts een e:.kelen keer spreekt er een, vragend, een Turksch woord, dat 'k niet ver sta; de ander antwoord kort, langzaam, met 'n zwaar geluid, dat mooi klinkt in den zeer stillen nacht. Door 't gebladerte heen, beschijnt de volle maan die peinzende gezichten tegenover ons. Wat een menigte van de meest uiteenloopende, en grilligste gedachten, komt er in onze hoof den op! De gedachten volgen elkaar snel op, verdringen elkaar. In zulke uren is 't alssofal, wat men tot daartoe gezien, ondervonden en gedacht heeft, nog eens voorbij gaat, men voelt ze, als iets goeds, zulke uren in de wil dernis, bij avond en stilte, in maneschijn ! Ea waarmede zouden zij zich bezif? gehouden hebben ? Genoten ze op eene dergelijke wijze als wij ? Verbergt die ernstige plooi op 't ge laat, als van een wijsgeer, peinzend over God en onsterfelijkheid, die plechtige onbewegelykheid, verbergt ze 'n denken en denkend genieten, of is er slechts een doffe onverschil ligheid, een genieten van 't nietsdoen en een gevoel van bevrediging door de pijp en 't warme weer?.... Vragen, die zoo vaak bij me op kwamen, als 'k in aanraking kwam met menschen uit dat zeldzame volk, dat in 't Oosten woont! Toen we heengingen, en ze onze Russische afscheidswoorden beantwoord hadden met hun Turkschen groet, waarbij de hand vluchtig borst, mond en voorhoofd aanraakt, toen wa ren ze er zeer zeker geheel vin overtuigd, dat we ons geen oogenblik verveeld hadden. 'k Moest de rivier overgezet worden den volgenden morgen, om naar de stad terug ta keeren. De veerman had mij beloofd, met zijn kajoek heel vroeg te zullen komen, 'k Had op die belofte gerekend, al was me de bijna min achtende glimlach niet ontgaan, die zich op zijn gezicht vertoonde, toen 'k hem beduidde, dat 'k haast, groote haast had. Maar och, 't was wel negen uur, toen hij met zyn lang, puntig vaartuig aanlegde aaa den oever, onder de neeihangende takken der boomen, terwijl hij zich op den bodem uitstrekte, blijkbaar mat het voornemen een uurtje te verdruomen; en 't was wel tien uur, toen er sprake van was, over te steken: eenige bergbewoners, die we langzaam hadden zien naderen over 't slinge rende i ad, en die ook meewilden, hadden we nog afgewacht, wat helpt 't me, of 'k den Turk al aan zyn verstand tracht te brengen, dat het veel te Iaat wordt? Hij wyst naar de zon, en merkt op, dat deze toch niet zeer hoog staat, en 't nog lang zal duren, eer ze onder gaat. Wat heipt 't me, of 'k hem al vertel, dat 'k moet vertrekken, den middag, met een groote stoomboot, en dat 'k nog wel drie uren moet rijden om stad en haven te bereiken ? Heer, de haven van Batoem is groot, en er liggen veel groote schepen, en er varen er vele, eiken dag," zegt hij vriendelijk. Ik berust, ga op den bodem van 't vaartuigje zitten en wacht; hij heeft eenvoudig geheel andere be grippen van tijd: hem dunkt een uur, wat voor mij 'n minuut is. Als we midden in de rivier zijn, komt mij weer in de gedachte, de eerste maal. dat 'k dien overtocht deed; toen was 't in 't voorjaar geweest, 't water was sterk sangezwollen na 't smelten van de sneeuw op de bergen; 't was woest weer, en er ging als een siorm door de vallei, 'k Moest over, en de veerman wilde niet, 'k vroeg dringender, ook de vier roeiers weigerden, 'k moest en 'k moest, ze zagen weldra in, dat 'k nalaten zou er op aan te dringen,... en ... nu goed dan," zei de veerman, maar wacht even;" en dan kwa men de bidkleedjes te voorschijn, ze werden uitgespreid aa,n den oever, en by 't loeien van den wind en 't sissen van 't water in de stroom versnelling verrichtten die 5 mannen hun ge bed : ze knielden neer en raakten den grond met het voorhoofd, sionden dan weer hoog op gericht en hieven de handen op, als smeekende, lieten ze zinken en vouwden ze, preve lende Turksche woorden; en datzelfde her haalde malen. Toen stapten ze welgemoed in. en onder namen den gevaarlijken overtocht. Ze hebben hun rekening met Allah afgesloten, en ze zullen niet omkomen, als Allah 't niet wil; geen spoor van vrees voor gevaar is overgebleven; met kracht werken ze de kxjoek door den stroom, 'k zie ze aan vol bewondering, die vijf sterke mannen, die met b'ijmoedige gezichten 't slanke bootje door 't wilde water voeren ; ze zijn toonbeelden van ernst, moed en kracht, elke beweging is kalm en geheel zeker. Wat veranderde daar toch in hen, gedurende hun bidden ? Wat deed dat troepjn luiaards, dat kort van te voren als lusteloos in de kleine dorpsherberg, doechan, bij een kop koffie zat te soezen, wat deed hen plotseling worden krach tige strijders tegen de elementen ? En 'k zie ze aan vol bewondering. 't Lijkt me, of by deze mer.schen de godsdienstgedachten veel meer ingrijpen ia hun geheele doen en wezen, dan b:j zoovele andere volken; de Turk draagt zyn gedachten aan Allah overal met zich om, en elke plaats is er geschikt voor om met Allah te spreken. 'k Zie een grijsaard en eer.ige jongere mannen; allen dragen ze den geknoopten hoofddoek, de wijde Turkenbroek en 't nauwduitende buis met dolken en pistool in den gordel, 't costuum der Mohammedanen uit 't gebergte, Z« komen den weg op door de nu stoppelige maï-svelden. Ze gaan van de stad naar den kant van de bergen, om vóDr den nacht weer in hun dorpje te zijn. 't Is tegen zonsondergang, de overdag strak blauwe hemel is nu getint met my»terieuse kleuren, van 't gloedrood Ban den kaut der zee, der zon, tot 't paars bij de bergen, die er zoo duodstil en ontzagl?k groot, donker liggen met een enkelen fonkelenden top van sneeuw en ijs. Niet de minste beweging is in de lucht en niet 't geringste geruisen; uu Allah danken, en hem smeeken om nieuwe zegeningen ! Eerst worden in 't beekje handen en voeteu gewasschen, en dan volgt datzelfde prevelen, volgen die zelfde gebaren en houdingen, de hand aan 't oor: Heer, open my oog en oor, datzelfde, dat 'k zoo vele mal«n zag, maar dat nooit zoo'n ernstig waardigen, echt religieuzen indruk maakte als dien avond in de eenzaamheid op 't wijde stille veld, met den goudroaden hemel als achtergrond achter de donkere silhouetten der biddenden. Zoo iets is plechtiger dan een dienst in de moskee bij 't zangerig voorlezen uit den Koran, die op 't lage bankje ligt, waarvoor de lezende priester zit met gekruiste beenen, neuriënde, wiegelend met het hoofd en wiegelend met het bovenlijf, aldoor, aldoor. Achter hem zitten de geloovigen. Zij hebben allen het roepen gehoord van hoog boven uit de miuaret, het oproepen tot 't gebed, dat er klinkt over de huizen der stad heen, dat er golft over de hoofden van Russen, Armeniërs en Europeanen heen, over de groote vlakie, als tot aan de bergen toe; en dan zijn zs er binnengetreden, na zich van hun schoenen te hebben ontdaan, om niet het stof van daar buiten uit de straten, waar ook de ongeloovigen loopen, mee te brengen in de moskee. Op aller gelaat is welwillendheid, vrede lievendheid. Vreemd volk! En is 't nu hier, dat gij leert, dat 't goed is, op bevel Arnuniërs te vermoorden bij duizenden, is 't nu hier, dat gij bloedwraak leert inzien als ieU natuurlijks en geoorloof.ls 'i Op klaarlich'en dag heb 'k aan de haven 'n Turk een K-iukasier zien doorsteken, uit wraak voor 'n niet eens door dien zelf bedreven daad. De Turk werd ook terstond door vrienden van den ander geveld door 'n schot. Een niet al te zeldzaam voorval in die s(reek; wij hadden zoo iets al eens meer bijgewoond. Maar wat ik kort daarna voor 't eerst zag, was het ten grave brengen van den Turk, heel vroeg in den morgen. De Turken begraven, of heel vroeg, of zeer laat in den arond, niemand behoeft dat te zien, dien 't niet aangaat. Eenige mannen, vlug stappende, dragen de kist; een paar familieleden volgen, ook zoo snel loopende, als ze kunnen; achter hen 'n priester met eerbiedwekkende grijzen baard en en 't mouie oude-TurkenprctM; zijne iange, blauwe mantel wappert door de haastige be weging. Bijna eer gy 't weet, is t geheel voorbij en een hoek van de straat om, t n 't is, als zaagt ge 't in droom. Een groot raadsel, in verband met de bloed wraak bleef mij steeds Hasaan uit een dorpje aan denT.-jdroch, 'n t.ouw dienaar bij 'n mij bekende Griekenfamilie; men vertrouwde hem de kinderen toe geld en dingen van waarde hij was vriendelijk, behulpzaam en beleefd; en toch had Hassan voor eenigen tijd drie familie leden vermoord van den man, die voor jaren zijnen broeder doodde; hij had dat zijn plicht geacht, hij had 't gedaan uit een gevoel van piëteit voor de nagedachtenis van zyn broer. Wij vinden dat ruw en heel slecht, zooals zooveel van den Turk. Wij, Europeanen, we zijn zoo heel licht geneigd hem voor zeer onbeschaafd en zeer bloeddorstig te houden en ocb, 'k geloof toch niet, dat hij veel onbeschaafder en veel bloed dorstiger is dan de Westerling. En de Armenische gruwelen, hoe licht zijn we geneigd, ook die vemeerd, te eenzijdig, te beoordeelen l Bij voortduring in zijn geheele land afgezet en bedrogen en valsch-vriendelijk belogen te wor den door den- Armeniër, door den Armeniër, die zich overal voorop wil s! ellen, die overal den Turk, zelfs den Europeaan terug wil dringen door welk middel 'c ook zij, dat móet hem tot razernij brengen. Is 't wonder, dat de Turk ten slotte gehoorzaamt, als hem geboden wordt den Armeniër te dooden? Hij moordt hem niet, omdat hij den christen in hem haat, zooals men 't in Europa zoo vaak wil doen voorkomen, volstrekt niet! Hij haat slechts den Armeniër, maar ook zóó, dat hij, na 't bevel uit Constantinopel, ten gevolge waarvan de slachting van klokslag twaalf tot zonsondergang had te duren, zich opwerkt uit zyn kalmte en om zich slaat en steekt en schiet tot ze dood zijn, zij, die hem overal in den weg staan, die hem steeds zijn blijmoedige rust willen rooven. O, ze zijn wel vreeselijk, die tallooze dood slagen op gezag; en weerzinwekkend, de verhalen, die ooggetuigen er van doen; een toen ter tijde uit Trebizonde gevluchte sprak er me eens over en roemde den gouverneur aldaar, omdat die beval, 's namiddags om vier uur al den moordarbeid te staken! Verblinde, slecht-geleide Turk! Rampzalige Armeniër! Onaangenaam zy't ge en tiet 't minst ook in uwen omgang met den Europeaan! Maar vergeten we niet het betere, wat we ook bij hem kunnen vinden ; 't geen ik vooral in de gelegenheid was te leeren kennen in zynintiemer leven, waar 'k vriendschap genoot in zijn huiselijkeu kring, 'k Zal in een volgenden brief meer van hém vertellen. l»««milMHiruHmiiimiiiHMi»«iiiiiiiiuumimHiimiiiiiiiii JIIIIHU Liefdadigheidsdag. 24 Mei 1900. Siadyenooten.' Evenals sedert vele jaren komen ook thans op den .Hemelvaatsdag onze u bekende bu?jps vragen ow een gave te offeren ten behoeve der armen. Wij ver trouwen, dat een beroep op uw weldadigheidsziu niet vergeefrch zal aijn, daar de nooden der minder bedeelden voordurende verzorging eischen, en er zooveel noodig is om die te lenigen. Indien ieder naar vermogen wil bijdragen, zullen onze armen u dankbaar zijn, en zal veel lijden ver zacht worden, veel droefheid in vreugde verkeeren. Amsterdam heeft altijd getoond tot op offeringen bereid te zijn, waar het de be langen der armen geldt; wij zijn er van overtuigd, dat ons hernieuwd beroep op uwe medewerking niet vergeefsch zal zijn. Een ieder geve, veel of weinig, al naar mate het hart hem dringt, doch niemand, die geven kan, loope onze busjes voorbij zonder daarin een gave te storten. De Hemelvaartsdag zij voor u allen en voor onze armen in waarheid een Liefdadigheidsdag. Onze busjes zullen weder geplaatst zijn in de trams, aan al Ie kiosken, op de stoombooljes van de Haven Stoombootdienst, aan alle stations, aan de hekken van de Galerij (Paleis voor Volksvlijt), het Vondel park en Natura Artis Magistra, aan h^t Postkantoor, aan het gebouw van de Roei en Zeilvereeniging »üe Hoop", aan de Bureaus der voornaamste dagbladen, aan het gebouw van de Spaarbank voor de stad Amsterdam, in Arti et Amicitiae, ia de Groote Club, in Doctrica et Amcitiae, in Zeemanshoop, aan het kerkhof »de Liefde", en verder aan nog ongeveer '20'! woonhuizen van particulieren, als ook aan de huizen der Bestuurderen, en aan het kantoor van het Genootschap, Raam ? gracht 4. Ieder busje roept U als het ware toe: »Gedenk den armen en vergeet hen nooit!" Draag zooveel gij kunt bij om hunne ontbering en hun leed te verzachten, opdat 24 Mei aldus gemaakt worde, voor gevers zoowel ah voor begiftigden, tot een echten Liefdadigheidsdag. Bestuurderen van het Genoolsoliap Lififdadiijlieid Haar Vermogen: J. F, L. BLANKEXBERG, Voorzitter, Vondelsiraat 108. A. VAN JK, J'enningmeesler, Keizersgracht G49. R RTORK. P. C. Hoofdstraat 181F. C. P. BOTERIIOVEN DE HAAN, Keizersgracht, 037. W. F. C. MOMMA, Heerengrachfc 255. LOD. S. BOAS Secretaris, Keizersgracht 800. TH. J. B. HILTERMANN, Secretaris^. Keizer3gracht 402. ?HMIIIItflflIIIHIIIIIMIIItlllUnlHItMHUIIHMIIHII vna&zonb&n. Geachte Redactie. Byzonder vleiend voor de predikanten der Ned. H«rv. Kerk is het feuilleton »Eeri »duur" geloof" van de hand van mevr. G. C. Stellingwerf-Jentink, voorkomende in »DeGroene" van 6 Mei, niet. Ondergeteekendeheeft de eer tot die predikanten te behooren. En nu is hij er volstrekt niet op gesteld om gevleid te worden, hy kan zelfs best verdragen, dat hem op niet malsche wy'ze zijne feilen worden getoond, maar wanneer zyn stand in het algemeen, en daardoor ook hem, beschul digingen worden naar het hoofd geslingerd, die beslist onwaar zyn, leelijke en lage be schuldigingen zoo maar zonder een enkel bewys, zonder eenig voorbehoud daar neerge worpen, dan acht hy zich verplicht daartegen te protesteeren. Hij doet dit by deze tegen de beschuldigingin genoemd feuilleton te vinden, dat de dominés niet anders dan by vergis de woning van een sjouwerman binnentreden ; dat by het aannemen van lidmaten het den dominéen vooral zijne vrouw maar te doen is om een mooi cadeau, al moet dit ook worden betaald door arme lui en handwerksmenschen; dat alle lidmaten jaarlijks iets moeten bydragen voor een pen sioenfonds voor de vrouwen en kinderen der dominés,, opdat wanneer deze moeten scheiden, zij het hoofd gerust zuilen kunnen neerlegden, wetend dat het aardsch bestaan der hunnen is verzekerd. Deze beschuldigingen, inhoudende een aan klacht van verachtelijk egoïsme tegen dert predikantenstand, legt de schrijfster van »Een »duur" geloof' Leenrje in den mond. Daar tegen mijn protest. En daarby aan mevr G. C, Stellingwerf-Jentink het verzoek, om aan Leentje het leelijke van generaliseeren en van het valsche getuigenis spreken van den naaste, van lasteren, onder het oog te brengen. Met dank voor de plaatsing van bovenstaand heb ik. geachte redactie, de eer te zijn Uw dw. Heiloo, 9 Mei 1900. Dr. G. NIJHOÏF. Dit protest plaatsende, geven wy daarmede allerminst te kennen, dat het gegrond verdient te heeten. In de novelle was slechts sprake van n dominénogal van een stads-dominé; waar toe zoa de predikant van Heiloo zich dat aantrekken ? Bovendien, het schetsen van een type en van typische toestanden is ten allen ty'de geoorloofd geweest. Dr. Nijhoff kent de ge schiedenis van Tartuffe wel; doet hij nu anders dan zekere tydgenooten van Molière, die geheel hun kring geschonden achtten, omdat n. schurftig schaap verdicht werd?