Historisch Archief 1877-1940
No,
1203
DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
tionoaris voorlichting ia! kunnen «even omtrent
de reorganisatie en uitbreiding van net
bouwtoeiicht,, en, mochten deze nog niet in werking
zijn getreden, zal k nonen adnseer«n omtrent d«
aanhangige cancept-verorderingeB."
En daarop stellen B. en W. voor zulk
een hoofdinspecteur te benoemen op een
jaarwedde' van f 4000 tot ? 6000.
En het waren a de missive tot bege
leiding van het rapport a de voordracht
om een hoofdinspecteur te benoemen, die
op de agenda der raadszitting van heden
stonden.
* *
Het debat dat op het einde der verga
dering over beide stukken volgden, miste,
na alles wat er toch vroeger gebeurd was,
eiken zweem van passie. Bij de missive
voerde alleen de heer Kruseman het woord,
die, zonder in de bijionderheden der straf
zaak te willen treden, uit de vrijspraak
van den beklaagde afleidde, dat men zich
njet veel moest voorstellen van de inter
ventie van den strafrechter, waar het de
beteugeling der «uitspattingen van de revo
lutiebouw" betrof. Hij concludeerde daar
uit, dat de gemeente alles moest doen
om te zorgen dat de huizenbouw in Am
sterdam zoo solide mogelijk was. De ge
beurtenissen toch, die plaats hadden gehad,
en eeuigen tijd geleden zoo/.eer de aandacht
trokken, stonden niet alleen, maar wel in
verband met algemeene toestanden. Het
gevolg daarvan was, dat zij elk oogenblik
weer konden gebeuren. Dit en de feiten
die ter processe waren gebleken deden hem
nogmaals op de spoedige behandeling van
de nieuwe bouwverordening aandringen.
Bij de voordracht om een hoofdinspec
teur aan te stellen, waa het vooral de heer
Heineken, die het woord voerde. Hij had
er geen bezwaar tegen, om tot hoofd van
het bouwtoezicht iemand te benoemen, die
n aan de eischen van wetenschappelijke
bekwaamheid kon voldoen n de noodige
practische ervaring bezat, maar hij achtte
het voor deze noodig, dat hij voor het
oogenblik, waar dat hoofd als
organiseerende persoonlijkheid zou moeten optreden,
door niet een besluit van den gemeenteraad
zou gelimiteerd zijn, en dit zou het geval
wezen, wanneer de voordracht »met de
toelichting1' ongewijzigd zou worden aan
genomen.
De heer Kruseman drong er op aan,
dat de oproeping voor het ambt zoo alge
meen mogelijk zou zijn, opdat deze aan
leiding zou kunnen geven tot een alge
meene sollicitatie. Hij had voor zichzelf
niet het flauwste vermoeden in welke
richting gewerkt zou worden, maar wel
wenschte hij, dat de keuae zoo ruim moge
lijk zou kunnen zijn.
Op dit punt werd de heer Kruseman
door den wethouder Blooker gerustgesteld.
Den heer Heineken wees hij er echter op,
dat er op bet oogenblik was een hoofd
van het bouwtoezicht en nu was de be
doeling der voordracht om boven den
tegenwoordigen ambtenaar een hoofdamb
tenaar te benoemen.
Daar ook de voorzitter in dien geest
sprak, herinnerde de heer Heineken aan
de zinsnede in de toelichting: »B. en W.
denken er daarom niet aan, dezen ambte
naar van zijn functfe te ontheffen," daar
aan nu denkt de heer Heinekea ook niet
maar daardoor werd toch de positie van
een ambtenaar verzekerd en kwam dus
het aanstaande hoofd van het bouwtoe
zicht voor een voldongen feit te staan.
Dit nu achtte hij voor de aanstaande
organisatie van het bouwtoezicht niet
wenschelijk en daarom diende hij het vol
gende amendement in:
lltllllltlUllltfIHIimfllllllUillfHMlIIIIH
ia
Vrij naar het Dtiitsch.
(Slot.)
Bij onze aankomst in de kerk waren wij niet
weinig verbaasd te zien, dat er nog niets vjor
den doop geread wa<, niettegenstaande wij om
6 unr besteld waren ea het nu minstens half
zeven was. Stiptheid is EU juist geen karakter
trek van de Russen, zoodat ook hun spreekwoord
zegt: Dadelyk over een uur".
De kerk was heelemaal leeg, met uitzonde
ring van een paar metselaars, die heiig waren
de kerk van binnen te wiiten. De versche
kalklucht en de ondragahjke hitte dreven ons
spoedig de kerk uit, en zoo wachtten wij de
komst van den pope geiuldig af. Wy hadden
tijd genoeg een buk in 't rond te werpen. Zoo
als de meesten der russische dorpss erken, was
ook dL-ze op eene hoogte gebouwd en overzag
men van hier uit het gansche dorp, dat met
de verspreid liggende nut strooien daken be
dekte hutten, de onregelmatige tuintjes, waar
van slanke, wiegelonde zonnebloemen het voor
naamste sieraad uitmaakten, en de patriarchale
waterput een schilderachtig geheel vormde ...
Maar o wonder l daar verschijnt de koster,
zuchtend ondar den last van een g; oot zilveren
doopbekken, dat hij uit de woning van den pope
gehaald had; achter hem een jongen eveneens
met kerksieraden beladen en achter dezen op
een eerbiedigen afstand de priester ^elf, her
kenbaar aan het lange, togavormige kleed en
het golvende hoofdtiaar en baard. Nu moesten
?wügoed- of kwaadschiks weer de benauwde,
warme kerk in, waar onderwijl de oude Marja
(de baker) het kind uit zijn vermomming
ontbolsterd had. Het lag nu in zijn hemdje op de
nieuwe stof, die wij liet ten geschenke hadien
gegeven, en die bij den doop door den priester
zou worden gezegend. Ik had nog even den
tijd om den priester toe te fluisteren ons terecht
te wijzen, indien wij iets veikeerds mochten
doen, toen Marja mij de kleine in de armen
legde. Mijn leerling Dimitri en ik namen onze
plaatsen vóór het altaar in, de oude baker een
schrede achter ons, de jonge vader vlak bg de
deur, alsof hij zich over het geheele geval
schaamde; anders was er niemand, behalve de
»De gemeenteraad enz. besluit B. en W.
uit te noodigen den raad voor te stellen:
lo. aan het hoofd van het bouwtoezicht
te plaatsen een ambtenaar op een bezol
diging van ?4000 a ?6000; 2o. daarom
trent een aanbeveling aan den raad te doen.
Terecht wees toen de wethouder Blooker
er op dat de heer Heineken aan zijn voorstel
een conclusie had verbonden, lijnrecht in
strijd met die van B. en W. De
hoofiambtenaar zou dan volkomen vrij zijn, en
dit nu wilden B en W. niet.
De heer Daniël Schut omschreef daarna
de bedoeling van B. en W. vrij plastisch.
»Hier staat een paal zeggen deze," zeide
hij, »maar daaraan mag de nieuwe hoofd
ambtenaar niet raken," en nu waarschuwde
hij er voor, dat deze paal voor bekwame
mannen, voor »enkele eminente liefheb
bers," een hinderpaal zou wezen om te
solliciteeren; en toen kwam de heer Serrurier
met de vrij ernstige mededeeling, dat in
de commissie van bijstand wa« besloten
*dat de nieuwe hoofdambtenaar niet ge
bonden behoefde te zijn door of aan be
staande personen of zaken."
De heer Zeehandelaar was ditmaal niet
zoo groot een enfant terrible als tevoren.
Hij ging geheel en al mémet den heer
Heineben. Vast moest echter staan, dat
later de benoemde hoofdambtenaar niet
zou kunnen zeggen: »ik kon de organisatie
niet zoo volkomen maken als ik wilde
omdat ik was gebonden aan zekeren
ambtenaar."
En toen ging het op een stemmen en
daarbij zag men het zonderlinge verschijn
sel het was toch nog niet laat dat,
waar bij de stemming over een vorige voor
dracht 31 stemmen waren uitgebracht,
thans maar 20 raadsleden in de zaal
waren, die met 21 tegen 5 stemmen
onder de laatsten die van drie wethou
ders zich met het
amendement-Heineken vereenigden.
Wat is er nu feitelijk gebeurd? Het
eigenlijke voorstel van B. en W. luidde:
»De Gemeenteraad enz. besluit B. en W.
uil te noodigen een aanbeveling in te
dienen voor de vervulling der betrekking
van Hoofd-Inspecteur van het Gemeente
lijk Bouwtoezicht onder bepaling dat aan
deze betrekking een jaarwedde zal worden
verbonden van f4000 -?0000."
Het amendement-Heineken laat den titel
van Hoofd-Inspecteur vervallen maar
vraagt de benoeming van een Hoofd.
Dit wordt met overgroote meerderheid aan
genomen, waaruit wij niet anders kunnen
concludeeren, dan dat volgens de meerder
heid der leden het bouwtoezicht thans geen
hoofd heeft, of dat de raad te kennen
wilde geven, dat hij een ander hoofd ver
langde.
Men is dus en dat is de. cardo
quaestionis op het voorstel van B. en
\V. ingegaan, echter onder voorbehoud,
dat men niet de toelichting accepteerde.
We hebben van de tafel van het
Dagelijksch Bestuur niet gehoord een herhaling
van de verklaring in de zitting vati 21
Maart jl. afgelegd: «nagegaan zal worden
wat de gevolgen van deze stemming zijn."
En toch lag in het niet-accepteereii der
appreciatie van den inspecteur van het
bouwtoezicbt, neergelegd m de toelichting
der voordracht, feitelijK een herhaling der
verklaring, door de meerderheid van den
raad in de zitting van 21 Maart jl.
gegeven, en bevestigd in die van 28 Maart
jl., dat zij weigerde de missives van B. en
\Y. eu de desbetreffende stukken omtrent
de ramp in de Pieter Nieuwlandstraat, voor
kennisgeving aan te Lemen en dus de con
clusie goed te keuren.
metselaars ea eenige dorpskinde.-en op bloote
voeten.
Da koster hief op eentonige wijs een psalm
aan en de plechtigheid nam een aaiiviLg. l
moet bskeiiuen dat het volgende balt uurtje
tot de onpleizierigs.e rnyns levens behjort. ilet
wurmpje, dat ik op de armen droeg, schreeuwde
wel niet, ma*r hec spartelde op een
verschrikkalyke manier. Ik stond doodsangsten uit dat
ik et kind zou la en vaüen. Waarschijnlijk
voelde het zich niet op zijn gemak bij mij, die
geen. slag had kleine kinderen te dragen; in
allen gevalle legde het een hardnekkige woelig
heid aan den dag. Af en toe wierp iüMirja
een. om hulp smeekenden blik toe, maar te
vergeefs.
Ook kon ik mijn aandacht niet onverdeeld
op het morjieltjd vestigen, want ik moest letten
op hetgeen de priester zei, om ham op net
juiste oogenblik te antwoorden. Die duobele
taak viel mij haa^t te zwaar, en Dimitri moest
de vertwrjteUng op mijn gezicht hebben gelezen,
wa;it fluisterend vroeg hy, of h i/j de kleine ook
vau my zou overnemen. Kiudeiijtc had de pries
ter de lange voorpreek geë.udigd. Hy nam
het kind, dat door Marja in uen wip van zijn
hemdje ontda*n wai en doopte het driemaal
in lauw doopwater, waarbij hij heel handig neus,
mond en ooren toehield. Desondanks begon
hit kind vervaarlijk te niezen en scieen vol
strekt niet ingei.omen met deze ba werking, wat
hem ook niet kwalijk was te nemen. Nadat
hij vlug was afgedroogd, hing de priester hem
het kruisje om. Daarop werd hij m naam van
den heiligen geest op voorhoofd, oogen, mond,
ooren, handpalmen en voetzolen met gewijde
olie gezalfd en hem een korreltje zout op de
tong gelegd. Dit laatste scheen hem diep te
kreuken, hij brak in een jammerlijk geschrei
uit, dat hij tot aan het einde van den doop
met pathetische volharding voortzette. Njg
kwam er geeii eiiid aan zijn martelaarschap.
Nu deed de priester waarlijk een poging hem
van zijn beetje haar te berooven dour met een
schaar drie vlokjes van het achterhoofd af' te
knippen (een symbolische handeling, waarvan
de beteekenis mij onbekend is gebleven). Nu
reikte Marja Dimitri en mij ieder de twee
punten van een grooten witten doek, legde het
kind zonder verdere ceremonie er in en in deze
geïmproviseerde wieg moesten wij het driemaal
om het altaar ronddragen. Alleen zij, die dit
zelfde hebben doorgemaakt, kunnen zich een
denkbeeld vormen van het huiveringwekkende
van deze vijf minuten. Ook deze gingen ge
lukkig voorbij. Met verlichte harten wendden
wij op bevel des priesters het altaar den rug
Feitelijk is men dus langs een omweg
gekomen, om in deze te verklaren en te
doen, wat men wilde ... karakter toont
dit echter niet.
Woensdagavond. SECANS.
MniwIlMMMIIflIIINIMUIMHMMMIIIIIMMMIln
Sociale
DG Cooseratie en ds ArMtalieffepi. ')
i.
Ds coöperatie heeft, ala midlel tot
verbe'ering der economische positie van die
leden der samenleving die te ver van het
vuur zitten orn zich. naar behr>oren te
warmen, op een heele historie te wijzen.
Ea op een historie rijk aan afwisseling
ook, vooral afwisseling ten opzichte van
de gunst waarin ze bij de arbeiders stond.
En nu blijkens de brochure, die de aan
leiding dezer bespreking is, de nederlandsche
arbeidersbeweging een zeer bepaald en ook
theoretisch overdacht standpunt ten harer
opzichte wil gaan innemen is het nagaan
vau die afwisseling in de historie en van
de historie iti die afwisseling niet van
belang ontbloot.
De coöparatie het tezamen zich in
spannen van een aantal personen die onder
den druk zitten van het stelsel onzer pro
ductie, teneinde eenigermate aan dien druk
te ontkomen moest zich wel op zeer ver
schillende wijzen vertoonen, om de een
voudige reden, dat er heel wat soorten van
personen onder den druk zitten, en er ook
heel wat soorten van druk zijn, of liever,
dat dezelfde druk op heel wat verschillende
wii'.en wordt gevoeld.
Wanneer de kleinburger de
schoenmakersbaas, de kleine bakker, of wie ge
maar wilt in den knel komt door de
groote fabrieken, die hem, doordat zij
goedkooper leveren, juist het grootste contingent
zijner klanten, de arbeiders, ontrooven, dan
is zijn vrees eene voor hetgeen hij nog heeft,
dan is zijn eeoig streven het behouden van
zijn schamel bezit. Maar wanneer de arbei
der door het fabriek stelsel wordt uitge
mergeld in een te langen werktijd voor een
loon, waarvan hij amper met zijn pezin
kan bestaan, dan is zijn streven niet ge
richt op een behouden immers hij heeft
niets dan ellende maar naar een ver
krijgen, naar een verbetering. De arbeider
kaïi slechts iets winnen, de kleinburger kan
niets dan verliezen, bij elke stap, die de
samenleving verder zet op den weg der ont
wikkeling en het is zeer natuurlijk, dat
beiden anders denken over de wijze waarop
zij zich moeten verzetten tegen, den druk
dien het productiestelsel op hen uitoefent.
En even natuurlijk, dat zij als ware het
bij instinct elkanders methodtn wantrouwen.
Da coöperatie is daarvan een voorbeeld.
Maar ze is ook een voorbeeld van het feit
dat zich evenzeer voordoet, dat de eene
klasse leert van de andere en op hare wijze
overneemt wat de audere met succes ge
bruikt. Kleinburgerdom en proletariaat
staan toch wederom op den
maatschappelijken ladder te dicht bij elkander om zulk
een over-en- weer- werking tusschen beide
niet heel natuurlijk te viuden.
De coöperatie stamt uit het klein
burgerlijk socialisme, dat in Engeland een
der uitingen, was van het verzet tegen het
nieuw systeem dat duizenden en duizenden,
die het voorheen zoo kwaad nog niet hadden
met een plotselhigen ondergang bsdreigde.
liet was een behoudend verzet zoolang die
groote aibeidersmassa, die groote hoeveel
heid proletariers er nog niet was, welke
in het eerste kwart van deze eeuw
opsengehoopt werd in de centia der grootindustrie,
in Midden- en Noord Engeland. liet was
evenzeer een verzet, dat niet werd geleid
door een diep en volkomen besef' van hel
peen gebeurde, het was de eenvoudige
refL-x beweging van niet verder strekking
dau het oogenblik, gericht tegen do
oogenblikkelijke bedreiging, die van den
dagelijkschen leverancier. Gezamenlijke inkuop
toe, om in naam van het kind den duivel en
al zijn werken" te bezweren Atrizjan" fik
bezweer) en driemaal daarbij op den gro.id te
spuwen. Dit eiscbte het russiscae gebruik.
Njinja had ons bet onvermijdelijke \an deze
handeling uitgelegd, maar op bet laatste oogen
blik hadden wij baid^n, Diuiitri en ik, gewei
feld het uit te voeren, tot Jat de priester zelf
ons toi fluisterde: alsjeblii.fi, nu souwen".
Daarmede was het glanspunt van. den doop
bereikt. Nog een paar korie gebeden en toen
kon ik e.ndelijk (0, met welk een dankbaar
gevoel!) mijn kostbaren last in Mirja's handen
overgeven. Zij o.itviug hem met een z_-genwensch,
wa-irvaa zij een heelen voorraad scheen te
hebben, want bij elke gelegenheid b v. bij
het instappen iu het rijtuig, bij het binnen
komen iu de k-'ik, wist zij er jn te pas te
brengen. Wij wilden juist van den priester
afscheid nemen, toen bij ons er aan herinnerde,
dat wij als peetouders onze namen in het
kerkregister moesten inschrijven. Het register was
neg bij hem thu s; hy verzocht ons dus met
hein mede te gaan om daar onze namen te
teeksrien. Zonder nadenken nam ik de
uitnoodiging aan L/p dat oogenblik vergat ik
de russiscbe gastvrijheid, die het voor een zonde
houdt een vreemdeling uit ziju huis te laten
vertrekken, zonder hem iets te eten of te
drinken te hebbe.i aangeboden. Nauwelijks
waren wij in huis bij den priester of daar be
gon 't: U zult toch een kopje thee bij ons
blijven drinken?" Bedanken hielp niet, wij
moesten ons in ons lot schikken. Terwijl wij
op het koken van het water in de samowar
(een russi.-che waterketel) wachtten, liet de
beminnelyke jonge priestersvrouw ons met
r.aaven trots haar buis zien: het salon" waarin
oen menigte zelfgekweekte planten, onier welke
een gummiboom, onze bijzondere bewondering
uitlokte, de riet e eenvoudige eetkamer,
tevens studeerkamer van den priester, de slaap
kamer, enz.
Wij zaten op heete kolen ; want wij wisten
dat, men bij Stepan met ongeduld op ons wachtte
voor het doopmaal. Onze eenige troost was,
dat de priester ook tot bet feestmaal was
uitgbLoodigd, en wij zonder hem toch niet hadden
kunnen beginnen.
Toen de thee ingeschonken werd, was die
natuurlijk zoo gloeiend heet, dat wij bij de
eerste poging onze kopjes zoo gauw mogelijk
leeg te drinken, onze lippen deerlijk brandden.
(In Rusland n!, wordt de thee zonder melk,
inet citroenschijven gepresenteerd).
Hoe gaarne had ik bet voorbeeld der russische
boeren gevolgd, die hun tschai" uit schoteltjes
en fabrikatie van enkele dingen van
daaglijksche behoefte meel en brood vooral
ziedaar den gewonen vorm der coöperatie
dierdagen.die met eenige uitbreiding groeide
tot de min of meer van alle benoodigdheden
voorziene win kei bazaar. Verschijnselen van
i dag, die weer te gronde gingen of
over werden gebracht ir grootkapitalistische
inrichtingen, maar die zonder twijfel geene
illusies hadden van verbetering te brengen
in het lot van anderen dan de direct
aandaelhebbenden.
Dit werd een weinig anders toen met de
proletarisatie van den Engelschen arbeider
de ellende in da industrie-districten de aan
dacht trok van hen, die in nauwe aanra
king met die ellende, de nawerking gevoe
len der achttiende eeuwsche wijsbegeerte
en der groote Fransche revolutie.
De kleine burgerij verzet zich tegen wat
haar naar beneden drukt, eenmaal beneden
begint zij den strijd opnieuw, als arbeiders
beweging, maar met alle herinneringen
aan het klein bedrijf dat ze zoo juist verliet.
.Esrst het jongere nieuwe geslacht heeft zelf
standiger Jeeren deuken over wat er met
hem gebeurde. Dat geeft aan den strijd
legen de ellende een nieuwe uiting.
Op die kentering staat de figuur van
Robert O wen. Het utopisme van den klein
burger vermengd met het revolutionaire
van den arbeider. Uit het eerste komt voort
de groote invloed, dien hij had op de coöpe
ratieve beweging, uit het tweede die welken
hij heeft ge >efend op het Chartisme. Wat
Oiven van de coöperatie maakte evenwel
was evenzeer met revolutionairisme door
trokken, a's zijn revolutionaire bemoei
ingen dat waren met de utopie. Voor hem
was de coöperatie niet slechts een middel
om het wat gemakkelijker te hebben in
den strijd om het bestaan, maar ook om
dien strijd zelf op te h(ffrfn,om »een maat
schappij van broederliefde in vrede" te grond
vesten, binnen de oude van concurentie
en strijd en zoodoende deze zelve
langzamerhaijd te vervangen.
De coöperatie kreeg daardoor nog een
tweede wijze van uiting. Ze werd niet alleen
eene voor het gebruik, maar ook eene voor
productie. De verbtuikscooperatie vervangt
den tusscheubandt'laar eii zijn praktijken
van vervalsching en in ieder geval
duurder-taaking der waren, de productie coöpe
ratie vervangt den ondernemer en zijn
winst in het bedrijf. Dit laatste zette, vol
gens O wen en zijn volgers het mes in het
zieke vleesch zelf der maatschappij: het
tastte het kapitalisme aan.
Het deed dat zonder twijfel, maar het
tasite het aan in den kapitalist, in den
ondernemer die op zijde gedrongen werd
door de democratie che bedrijfsregeling. Het
fystetm-zelf, dat berust op het maken van
een overschot uit den arbeid en van een
trekken van winst uit de behoeften der
verbruikers, bleef evenzeer onaangetast.
En in dien meest ellendigen tijdvoorde
Eugelsche arbeiders verlieten deze daarom
meer en meer htt coöperatie-gebild, een
oogenblik ruetzooveel moed en hoop betreden,
om zich te begeven op dat gebied van de
politieke beweging: het Cnartisme. Beide
wijzen van coöperatie hadden gefaald hun
de verlossing te geven waarop zij hoopten.
Van de productieve kan mende verklaring
reeds hierboven leztn uit het feit, dat deze
inderdaad het stelsel niet in zijn kern aan
tastte eii in dit tweede, dat toch nimmer
ten dergelijke re^elii g van het bedrijf
vruch'.eii kan af wet pen voor anderen dan
zij die diiect detlhi-bhen aan dat bedrijf.
Voor de consumptieve is de reden al even
gemakkelijk te vinden. D^ze coöperatie
ouders-telt toch in de allereerste plaats
betaalkrachtige verbruikers. Hetgeen zij kan
winnen komt voor. teil groot deel door de
mogelijkheid \au groote bedragen a contant
af te doen en eischt de contante betaling. En
betaalkracht is nu niet juist de meest ken
merkende eigenschap van de arbeideis!
Daarom was het ledental der
winkelvereenigingen zeer gemengd en beftund voor
een groot deel uit kltine burgeis wier be
langen met die der arbeiders vaak in botsing
drinken: maar noblesse oblige". Zoo slurpten
wij met doodsverachting en traren in de oogen
de warme thee op. Op gevaar af'van onbeleefd
te schijnen, gingen wij direct na de thee weg,
rnair vóór het buis wachtte ons een nieuwe
tegenspoed. Wat was er onderwijl van de
stille dorpsstraat geworden?
Gedurende onze afwezigheid had zij zich
in een door storm bewogen stofzee veranderd
waaruit hi-r en tlaar een paar dreigende ho
rens, een paarJekop, een varkenssnuit opdoken.
De thuiskomst der kudden l Het was hopeloos
te wachten. Wij bevalen onze zielen den koet
bier en nu ging het langzaam, voetje voor
voetje, vo >rwaarts tegen den levenden stroom
in. Gelukkig waren onze paarden aan iets
dergelijks gewend ; bovendien had A!dm ze uit
stekend in bedwang. .Hoerenkinderen op bloote
voeten de jongens in linnen kielen en wijde,
lange broeken, de mesjes in geborduurde hem
den en korte rokken deden iiog ngen, met
een groote zweep gewapend vóór ons rijtuig
een weg te banen, waardoor de algemeene
verwarri g nog toenam Alles liep duor elkander,
de dieren verdrongen zich, brulden daarbij
hst stof, dat in dikke wolken opdwarrelde.
Eindelijk keerde Akim zich om: Ik zie het
einde'' (van de kudde natuurlijk). En dat
was ook zoo.
Na verloop van twee minuten hadden wij
den met zekeren trots stappenden, in lompen
gohulden herder achter ons gelaten, maar de
afstand, dien wij anders in drie minuten af
legden, duurde dezen keer een kwartier.
In Stepan's hut wilde men juist het eten
opdoen, daar men alle hoop had opgegeven ons
weer te zien. Bij ons binnentreden stonden
alle aanwezigen op, zelfs Jelèna, die gekleed
en wel op de bank bij den haard zat. De priester,
die met ons in bet rijtuig was meegekomen,
zegende van den drempel uit de aanwezigen ;
men schoof dichter aaneep om ons de eereplaats
aan tafel onder het heiligen beeld in te ruimen.
Daarop volgde een kort gebed en het eten nam
een aanvang. De baker bood mij eerst een glaasje
zuivere wodka" (brandewijn) aan, om op de
gezondheid van mijn petekind en van zijn
moeder te drinken. Ik wist van Njarija, hoe
gewichtig voor het verdere gedijen van het kind
dit was in de oogen der boeren; ik paste dus
wel op het niet te laten staan. Ik verslikte
mij aan bet brandende vocht, overigens onder
vond ik er geen nadeelige gevolgen van. Marja
stak met welgevallen (ouder het uiten van een
zegenwenscb) den roebel in den zak, dien ik
haar met het ledige glas in de hand stopte. Bij
dergelijke feestelijke gelegenheden moe men
kwamen, waardoor de instellingen verliepen.
De geschiedenis van de eerste dier O
svenistische inrichtingen de Union shop te
Brighton toont dit volkomen aan. Het
doel was ten slotte te komen tot commu
nisme. Ze begonnen evenwel meteen enkele
winkel: «Beginnend met het bescheiden
kapitaal van 5 pd. st. hadden zij in den
loop van het eerste jaar. den wekelijkschen
omzet doen stijgen tot 40 pd. st. Maar later
hooren wij dat hun voorspoed bij het
ophoopen van kapitaal, een oorzaak van
tweedracht werd ; de meerderheid wenschte
hun oorspronkelijke bedoeling te verwezen
lijken en communisten Ie worden, terwijl
een meer individualistische minderheid met
hun aandeel in het kapitaal uittrok, en
daar zij vooral visschers waren, zelf een
visschersboot kocht voor 40 pd. st. ..." 2}
In 1832 waren er bij de 4 of'500 van derge
lijke winkels in Engeland, maar in dien
zelfden tyd verdween die te Brightpn en
in den loop van 1833 en ;34 verviel de
geheele beweging 3). Slechts hier en daar
hield zich een enkele staande, maar, zooals
miss Potter zegt: »De geschiedenis der
arbeidende klasse is in het volgende tiental
jaren, tusschen '34 en '44, de geschiedenis
van het Charti-me, afgewisseld met
overbelan^rijke bladzijden uit de jaarboeken
der Trade-Unions".
De coöperatieve strooming was in de
arbeidersbeweging in Engeland
doodgeloopen. Maar ze was n iet dood voor het kleine
burgerdom. Hier was het nitt te doen om
het kapitalistisch stelsel op te heffen of
omver te werpen, maar eenvoudig om het
te verzachten, om den druk in bepaalde
richting te verlichten. En van dien tijd
af wordt de coöperatie een geliefkoosd
denkbeeld van de uit die kla*se voort
komende hervormers, die erin zien de ge
leidelijke genezing der maatschappij door
dat het allen deel doet hebben aan de
voordeelen van het kapitalisme. En het is
vooral de productieve coöperatie die door
hen aan de arbeidersbeweging wordt aan
bevolen, omdat deze het meest duidt lijk
voor hunne oogen dit beweikstelligt: de
demokratie in de werkplaats naast het ka
pitalisme gehandhaafd in het bedrijf. De
theorie werd daardoor, gezien van een ar
beidersstandpunt, troebel, en de praktijk
werd het zoodoende ook.
Doch u a het verlonpen der
Cbartistenbeweging keerde de Engelsche werkman
weer terug tot het oude middel. Het is
van dat oogenblik, dat de bekende sticht ing
der Rochdale Pioneers dagteekeut. Een
nieuwe consumptieve coöperatiebeweging,
die zich steeds meer uitbreidde tot ze eigen
fabrieken kon cxploiteeren, met eigen
stoomvaartlijn de goederen kon halen en
millioenen winst maakte. De arbeiders
namen weder het middel der kleine burgerij
over, om zichzelf te helpen, ui a ar zij pasten
het toe met grooter s-olidariieitsgevoel en
met een zekere indachtigheid aan de nood
zakelijkheid, van dit middel vast te knoopen
aan den strijd der vakvereenigit gen. De
steun door de coöperatieve
verbruiksvereenigingen aan de stakende arbeiders ge
geven beloopt groote bedragen.
Van de groote mijn werkersstaking in 1893
wordt bv.yeihaald:»MeeimaJen kramen ook
den arbeiders hun plaatselijke
verbruiksvereenigingen ten goede. Van de 24000
iu ij n arbeiders van Zuid-Yorkshire behooren
zoowat 10000 tot d^ c( operatie te Barnsley
die in Augustus haar half j aai lijksche divi
denden verdeelde, gtnrdddd ?30 per lid;
bovendien hadden nog vete andere mede
leden ar.dere voidtringen bij de vt rteniging,
die zij nu te gelde [naakten, en bovendien
besloot deze vereeniging toen de nood zich
zeer sterk deed gevoelen gedurpnde de
volgende vier weken telkens ? 3000 aan de
afdetlingen tot verdeeling onder de nood
lijdende leden te zenden. In het geheel
had deze coöperatie toen 2000 pd. st. eene
andere die te Il'pley 1500 pd. st. uitgegeven
voor ondersteuuiiig!>doeleiiidrn... Nog worde
vermeld dat een auder te Mnnchesler een
maal UOO pd. st. toezond". 4)
Maar deze verschijnselen zijn bepaald
nilllllilliiiitiiiiiiliii
IIIIIIMIIIIIIU
in Rusland met fooien om zich heen strooien
als het ware. Voor het geringste dienstbetoon
wordt op een natcbai" (tbi i) gerekend.
Nu kwam Jelèa aan de beurt, 't Is nauwe
lijks te gelooven,; maar bet volgerine is een
feit: een rauwe komkommer, een stuk rogge
brood en eveneens een glas w ó Ika werd de
jonge moeder toebedeeld. En wee haar! wan
neer zij iets laat staan. Elke ziekte, die het
kind later inocnt krijgen, wordt onverbiddelijk
toegeschreven aan dit gehrek aan piëteit.
Ons maal bestond uit Kascha".
(boekweitegort) gebraden kuikentjes en Kiessèl" een
lekker zoet gerecht, gelijkend op gelei van
vruchtensap; versche komkommers en roode biet
werden als toespijzen rondgediend. De dranken
bestonden uit wólka, kwas (een zuurachtige
mousseerende wijn) en thfe, die bij geen enkel
russifch maal ontbreken mig. Daarbij het heer
lijke boerenbro3d rogge- zoowel als wittebrood,
en tot dessert watermeloenea en pruimen. Wij
aten uit houten schotels, maar het eten smaakte
er niet minder om. Men had zelfs messen en
vorken klaargelegd, ten minste voor ons, de
eeregasteu de anderen deden het eenvou
diger. De thee wordt uit glazen gedronken,
waarbij men van tijd tot tijd een stukje suiker
afbeet; theelepels kende men er niet Ka af
loop van den maaltijd werden ons fijrie gebor
duurde handdoeken gereikt om onze vingers
er aan af' te vegen, eene gewoonte, die van
oudsher dateert.
Nu wij onzen plicht volbracht hadden, konden
wij aan naar buismaan denken. Stepan's speech"
om ons te danken voor de eer hem en zijn
huis bewezen door ons bezoek, nam ons niet
lang in beslag; mijn antwoord daarop kenmerkte
zich door nog grootere beknoptheid. Wij namen
van Jelèna afecheid zij was al half bewus
teloos van moeheid de anderen begeleidden
ons tot voor het huis. Daar zat Akim stijf op
den bok, alsof hij al dien tijd zich niet ver
roerd had maar zijn gelaat was iet of wat
rood gekleurd en een vergenoegd lachje
scheen aan te duiden, dat ook hij de voordeelen
van een doopfeest wist te waardeeren. Alweer
moesten wij onze handen voor een kus toe
steken.
Een laatste S Bógom" (met God) van de
achterblijvenden, en met een zucht van ver
lichting leunden wij achterover in de zachte
kussens van het rijtuig en lieten de frissche
avondlucht onze verhitte wangen afkoelen.
Het tooverachtig russische schemerlicht om
ringde ons, hier en daar schitterde een ster
zoo reden wij huiswaarts.