Np. 1210 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Voor den Brit zelf is niets zoo misdadig als verraad aan eigen land en volk; de on schuldige en goed bedoelde brieven, door de Engelsche parlementsleden, de hoeren Clark Labonchere en Ellis in betrekking met dezei oorlog der Z.-Afr. regeerders geschreven, wor den dezen heeren met grievende verwytingen alg teekenen van verraad aangewreven. En ongetwijfeld zon het een Brit in Z.-Afrika als een halsmisdaad aangerekend worden, indien h\ klikspaan speelde ten gunste van de Republi keinen. Maar het is juist dit, wat Lord Roberts natuurlek onder sanctie, vermoedelijk onder aansporing uit Londen, met ruw geweld, den landgenooten van de strijdende Boeren afdringt niet alleen zullen ze den eed afleggen, doch ze zjjn verplicht de aanwezigheid van hunne gewapende landgenooten aan de overweldigers van hun land te verraden! Brutaler kan het ruw geweld zich haast we! niet doen gelden. En toch ... in zekere kringet in Londen wordt deze maatregel van Lord Roberts een «helaas halve maatregel genoemd!' Het is niemand minder dan de redaktie van het eerwaardige Tory- orgaan, de St. James Gazette, die j.l. Maandag deze proklamatie besprak en wegens haar halfheid afkeurde. Reeds vroeger, had zjj den maatregel, door generaal Weyler op Cuba toegepast, door de inwoners te concentreeren op zekere plaatsen zoodat ze gemakkelyk in het oog en in bedwang konden gehouden worden, aan Lord Roberts aanbevolen. En hoewel zy meent dat Lord Roberts eindelyk dien weg schynt in te slaan, is zq toch alles behalve over den inhoud van deze proclamatie tevreden. Zy zegt: ?Burgers, die den eed der onzijdigheid af legden «n van wie niet bewezen is dat ze dien schonden, zullen voor het oogenblik*) met rust gelaten worden, maar alle anderen zullen in districten door onze troepen bezet, als krijgsgevangenen beschouwd en ver wy der d worden. Er is een schijn van halve'maatregel in deze proclamatie, die weinig goeds voor spelt. Wanneer de burgers niet te vertrouwen zy'n, zou het dan niet veel beter zyn om korte metten met hen te maken en de geheele Hollandsche bevolking van de Transvaal te »reconcentreeren", hetzq op St. Helenaof op Ceylon. ?Burgers die hun eed breken en gearresteerd worden, zullen met alle gestrengheid gestraft worden. Alle inwoners zyn verplicht, in lichtingen te geven omtrent de verschyning van gewapende medeburgers in door ons be zette districten. Wanneer ze dit niet doen, zullen ze geacht worden den vyand te onder steunen en vermoedelijk verbannen, beboet, gevangen gezet of doodgeschoten worden. Hier is eveneens een schyn van halfheid. Het zou veel beter ztfn, en wiet minder humaan (? l v. d. V.), om elk district in eens radikaal te zuiveren*). De sympathieën van de Transvalers moeten met hunne medeburgers zyn. Buitendien, de strydvoerende Boeren, zullen natuurlijk al degeneu, die bevonden worden ons te ondersteunen, als verraders beschouwen, en dwang zal dus tegenover dwang geplaatst worden. In zulke gevallen worden vrouwen en kinderen dikwijls gebruikt om berichten over te brengen. Het spreekt vanzelf, dat zy by dezen maatregel inbegrepen moeten zyn en eveneens verbannen of verwyderd moeten wor den. Wanneer dit niet geschiedt, dan mist de maatregel zyn effect, De vyand, die zich in districten door ons bezet bevindt, ontvangt l IMIItlllllllllllllllllllllllllllMlllimilllllllllllHilllllllllllllllimilll INDISCHE INDRUKKEN DOOE B. MEE TE R. De Babi-Chinees *). 's Morgens komt ie voorbij de huizen. Langs zyn zijden bungelen z'n platte manden, waarop vette planken liggen als dekking, tevens aanrechtbank en snyplank. Onder de planken in de manden ligt het bleeke varkensvleesch en groote zyden spek. Het zyn de mooiste stukken, die het zorgvul digst verborgen worden. Die bewaart ie voor z'n landgenooten; minder uit patriotisme dan wel omdat hy die lui lang zoo goed niet bedriegen kan als z'n Europeesche klanten. Het is voor hem een duivelsch werk, dat zyn mede-Chineezen by'na even slim zyn als hij zelf! Ze kennen zyn taal en weten precies hoeveel zyn timbangan (weegschaal) in hun nadeel aanwy'st. Ze ky'ken hem op de vingers en lachen om zyn trucs, die zij al voorkomen vóór hy ze uitvoert. Ze vragen nooit naar den prys en tawarren (afdingen) nimmer; om de eenvoudige reden, dat zij precies op de hoogte zyn van den prys van zyn waar, van de waarde van ieder oeratje" (zeentje) meer of minder, van vast of los vleesch, van pas geslachte dieren of resten van gisteren, hoe mooi die schijnbaar ook zyn. Ze zien dadelijk of zyn stukken, door water gezwollen, kunstmatig versch zyn of echt. Zy weten den prys van spek mét huid en spek zonder huid. Zy zoeken en scharrelen in zyn manden en bestellen dan eenvoudig een dub beltje van dit of van dat en wee hem, als hy niet precies geeft wat hun toekomt! Ja, die landgenooten van hem ... fnuikendslim zyn ze! denkt hy hoofdschuddend en gromt onwillekeurig nasale verwenschingen. Zoo is hy genoodzaakt zyn beste waar voor hen te bewaren. De slechtere brengt by Euro peanen toch nog meer dan de waarde op. Verwonderly'k-domme lui, die blanken! En nu grinnikt hy in 't Chineesch en berekend glunderend zyn winst van dezen dag. Zonder hen, zou hy er toch maar niet komen! In zich zelf pratend, vol gezellige gedachtetjes, loopt hy verder. Instinctmatig-voorzichtig zijn z'n passen om de stooten van de plankpunten tegen z'n kuiten te voorkomen. Langs z'n beenen bengelen de platte manden, met de vette planken. Nu komt by' dwars over de aloon-aloon, rechttoe, rechtaan op de kampementshuisjes af. Daar zijn de meesten van zijn vaste klanken, want, hij heeft het al lang gesnapt! officieren zyn veelal armoedzaaiers en varkens vleesch is heel wat goedkooper dan kalfsbiefstuk of runderlapjes van den vleeschouwer. Gelukkig maar! Want waar zou hy anders de duiten vandaan halen, die zorgvuldig opgespaard, zoo spoedig mogelijk zyn dobbelkapitaal moeten vormen ? Opiumschuiven doet hy' niet. Dat ziet men dadelyk aan zyn vet, rond, welgedaan gezicht *) Varkensvleesch-verkooper. Babi = varken. dan nog alle inlichtingen die hy wenscht. Successieve maatregelen van geweld, vernieu wen herhaaldelijk de verbittering en het is in elk opzicht veel beter, om in ns schoon schip te maken *). Dit in het geheel niet te doen, mag een taktiek zyn, hoewel een zwakke, welke een schyn yan humaniteit heeft, maar ze half te doen, is een nog zwakkere en in ieder opzicht even gruwelyk als onophoudelijk geweld. In elk geval, wij hebben ondernomen de Transvaal te veroveren, en wanneer niets anders dan de verwijdering van de geheele Hollandsche bevolking dit kan verzekeren, dan dient de ver wijdering te geschieden mannen, vrouwen en kinderen. Wig verbeelden ons, dat het zal blyken, dat niets dan dit «Mcces kan hebben *). Ziedaar, de toepassing van het «gelyke rech ten voor alle rassen" ? Zou het nu nóg geen ty'd worden, dat heel Europa Albion in den weg treedt, op dit pad naar de uiterste ongerechtigheid? Er aan te denken, dat zulke schandelyke voorslagen gedaan worden in den naam der menschelykheid. Doch uit een oogpunt van praktisch nut beschouwd, zou deze taktiek zeker de wenschely'ke zyn voor de lieden die het er nu eenmaal op gezet hebben, geheel Z.-Afrika te verengelschen. De Hollandsche bevolking zou dan niet alleen naar St. Helena of Ceylon verbannen moeten worden, doch eens en voor altyd daar gehouden. De heerschappij van het Britsche ras ware dan sneller verzekerd. Wat geeft het, of men al eenigen duizenden Kaapkolonisten gedurende eenige jaren de burger rechten ontneemt; of Rhodes al aan een hon derdtal Australiërs land, geld en vee aanbiedt; of men al een paar honderd «ongewenschte" niet-Engelschen terug naar Europa zendt en verbant; to >Sweep", in ns de geheele Hollandsche bevolking weg van het land welks bezit men wenscht, o zeker, dat is de weg en het middel! En wie weet, is deze nieuwe proclamatie niet een aanloop hiertoe ! Arm Engeland, dat aan zoo'n vuig doel, zoo'n groote en schoone faam opoffert! L o n d e n, 24 Aug. 1900. J. K. v. D. VEER. *) De cursieveering is van my. v. d. V. uun i iiniiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Uit flc praktijk van de internationale coöperatie. Ik behoef u noch een theoretische noch een historische uiteenzetting te geven van de co peratie. Deze zyn vaak en nog onlangs gegeven. Terwyl in ons land nog steeds een goed over zicht van de bestaande coöperatie en hare sociale kracht ontbreekt, zien wy in het bui tenland, Engeland, Zwitserland, Belgiëen Duitschland zeer uitgebreide en leerzame rap porten. Daar ik oorspronkelyk van plan was een algeheel historisch overzicht van de Engelsche, minimin iiliiiiiiilliilliiliillllllliiiiilliiiiiiinm en z'n normale, levendige scheef-oogjes. Maar hij dobbelt l Een Chinees die niet schuift en niet dobbelt... zou iets ondenkbaars zyn in Indië. Zoo spaart hy dus doeït" voor doeït" z'n inzetkapitaal te zamen. Want hy heeft z'n speeleer, z'n dobbeltrots: beneden de 5 ringit (in Deli is een ringit (dollar) pi. m. ?1.20) zet hij nooit in, en anderen, die het wel doen, beziet hij met een stille, voor name minachting. Eenmaal aan het spelen, wordt de voor zichtige uitgeslepen Chinees een roekeloozen waaghals. Hy vergeet de uitdrukking van zyn gezicht in bedwang te houden, hy verstopt zich niet meer; anders comediant van kruin tot teenen, volleerd in 't veinzen, toont hy zich nu eindelijk zooals hy is: opgewonden, levendig, door harts tocht opgevreten. Soms heeft hij veine; de blanke dollars iioopen zich onder zijn vingers en hun aanra king maakt hem half dol, krankzinnig en zoo electrisch als een sidderaal. Woester en woester zet hy zyn inzet, tot op een gegeven oogenblik paff! alles verloren. En morgen loopt ie weer bedaard met zijn platte manden, waarboven de vette planken, jungelend langs zy'ne zyden. Onverstoorbaar is weer z'n gezicht en ge duldig spaart hy weer doeït" voor doeït.'' 's Morgens komt hy' langs alle huizen. Ook by haar, het jonggetrouwde vrouwtje, pas uit Holland. De aloon-aloon heeft hij achter zich; nu .oopt hy op den grooten weg. Hier, in de nabyheid der huizen, zichtbaar voor mogelijk naar hem kijkende oogen, ver andert zyn houding. Weg is het glunderen van veiligheid in z'n ;ezicht, weg de ongestoorde uitdrukking voor z'n leuke gedachtetjes, de acteur treedt in zyn rol van quasi goedige, quasi domme onnoozelleid. Zijn mond opent zich, de oogen ky'ken rond met de uitdrukking van een nuchter talf, de staart wordt om z'n hoofd gebonden en hij sloft wat met de voeten heen en weer duor het stof, alsof hy van heel ver kwam. ~"_"n gang wordt sleepender, z'n knieën knikken eenigszfns door, heel z'n houding, z'n armen, z'n schouders, z'n hals doen moe. Een circus-directeur zou goud over hebben ?oor zóó'n Aujust der Durarae. Nu het erf op, het huis langs, den hoek van de achtergalery om... Hah l Maw I ? Mevrouwtje, versch uit Holland, springt van mar stoel, heftig geschrokken. Wat was dat, die vreemde, ruwe, hardgeroepen neusklanken?... e,en strydkreet, een vloek, een verwensching ? van wie, van waar ? ... en haar ontstelde, angstige oogen ontdekken de onnoozele tronie van tjina babi. Maw? stoot hij op nieuw uit. Zij kijkt vragend kokkie aan. Kokkie is haar rechterhand, kokkie spreekt zuiver Maleisch, tokkie verstaat ze al heel goed. Maoe? vertaalt deze, hetzelfde woord >ehoorly'k uitgesproken voor haar herhalend. O ja! Maoe!" en ze knikt, gesticuleert m beduidt dien ongemanierden, vetten schreeuweelijk dat ze wel wil. Hij hurkt neer, gelaten als een slachtoffer, zet z'n vlijmscherp mes in het spek, houdt op, edenkt zich, kijkt haar aan met de uitdruk king van een zieken schelvisch, onderworpen, uf, dom en vraagt: Zwitsersche, Duitsche en Belgiesche coöperatie te geven moet ik my voor 't oogenblik (ik ben van plan, als de Redactie het toelaat dit later te doen) beperken tot eenige inslaande cy'fers. De coöperatie bevat, in haar huidigen verschyningsvorm, geen ivezentlvjk verschil van de individualistische bedryfs-exploitatie. Daar waar bij de individualistische bedry'fsmethodo de winst opgestreken wordt door den privaat kapitalist, daar wordt de winst van bet modern Blechmarke- systeem in de coöperatie ^waarvan wij het embryo vinden by de Rochdalers van 1844) verdeeld onder een grooter proportie menschen. Terwyl de Rochdalers, waarvan het overgroote deel Owenisten waren, deze exploitatie tactiek als een voor hen in gevolgen nog onbekende winstverdeeling aanvaarden, zouden zy, indien ze nu eens de rein-kapitalistische aanwending harer ideën konden zien, door hen worden afgekeurd ; zij, de Howarths, de Lovett's of Watson's heb ben dat niet gewild ter bevestiging van het kapitalistisch winstsysteem, maar als middel in den strijd ter ontvoogding van de arbeidende klassen van dat systeem. Het stelsel heeft zich, evenals een wezen dat in oorspronkelijke kiem er anders uitziet dan wanneer het volwassen is, van kiem tot organisme ontwikkeld ; getuchtigd door de practische leeringen moest het worden wat het nu is, op straffe van niet te zyn. Dat het in werkelijkheid van haar franje ont daan is, bewijzen de rapporten die wij nu zullen geven. Het Engelsen arbeids-secretariaat ontving van 1103 verbruiks-vereenigingen bericht. Dezen bezitten een gezamentlyk leden tal van 1,509,182 leden, in het laatste kwar taal van het afgeloopen jaar 1899 een omzet van 11,073,235 pd. st. tegen 10,196,336 pd. st. in het vorig kwartaal 1898.884 dezer vereenigingen wy'zen een vooruitgang, 272 op achteruitgang en 7 zyn in hetzelfde stadium gebleven. De totaalsommen van de toename in omzet zyn 881,899 pd. st. of 8,7 pCt. Een bericht van de vier groothandel coöperaties wijzen een totaal van hunnen afzet van 5,593,567 pd. st. tegenover 4,985,603 pd. st. in het vorig kwartaal. Dat is een toename van 12 2 pCt. De verkoop en transporteering der produktieafdeelingen omvatten een cyfer van 914,104 pd. st. tegen 807,926 of 13,1 pCt. meer. En wil men een totaal beeld van de Engelsche coöperatie, men aanschouwe eventjes, de op het onlangs gehouden congres te Cardiff, van de «Engelsche coöperatie", genoemde cijfers: 1898 1899 pd. st. pd. st. Aantal coöperaties 1,640 1,651 Aantal coöperaties waarop dezen cy'fers betrekking hebben 1,603 1,613 Leden 1,646,678 1,729,976 Aandeelen 19,759,039 21,381,527 Omzet 65,467,871 69,835,000 Winst 7,165.753 7,823,272 Bedrijfskapitaal 11,681,296 13,469,439 Over Schotsche coöperaties zijn de cy'fers eveneens tamelyk gunstig. De voorzitter der «Nationale Konferentie" van Schotache coöpe raties gaf de volgende getallen. Het ledental heeft zich met 13,670 ver meerderd en de consumptie der leden met 258,943 pd. st. en de omzet met 917,082 pd. st. De totaal omzet der Schotsche vereenigingen was 15,309,163 pd. st. De winst is met de iitiiiiiiiiiiiimiiiitiitiiiiiiiuiiiiiiuui Pelappah? Nieuwe vragende, wanhopige blik van mevrouwtje aan kokkie. Brapa? (hoeveel?) vertaalt deze. Voor n dubbeltje, antwoordt mevrouw, n dubbeltje, n ..., beduidt ze, met haar wysvingertje in de hoogte voor hem staande. Hah! knikt tjina zeer voldaan. Hij heeft begrepen. De klank hah" is in zijn vocabulaire een onmisbaar woord. Het omvat alle beteekenissen en wordt met wel twintig verschillende into naties uitgesproken. Het kan een vraag zijn maar is even vaak een antwoord; soms een bevestiging; een teeken van verontwaardiging of genoegen al naar omstandigheden; hy kon digt er zich mee aan bij zyn verschynen en het is zijn afscheidsgroet als hij heengaat; het is zyn dank na ontvangst van zijn geld en een scheldwoord als hij van het erf gejaagd wordt; het is de uitdrukking van zyn onnoozelheid zoowel als van z'n begrip. Hah" beteekent alles en niets. Dat is juist het aangename er van... voor hem. Het is een woord, ik denk van z'n eigen maaksel, dat by'na niet te beschrijven is door de variatie van toon, waarmede hij het uit spreekt; maar altijd is het kort afgebroken. Een krachtig uitgestooten, plotseling mee een ruk afgebroken klank, een a-klank, die naar o zweemt ook wel omgekeerd en dan met een hard-aangeblazen h er voor. Een woord, voor Franschen onuitspreekbaar, in een Chineesch woordenboek waarschijnlijk niet te vinden, maar in tjina-babi's mond door iedereen verstaan. Natuurlijk kent de slimme kerel uitstekend Maleisch en zou zich even goed, zy het dan ook minder eigenaardig! in die taal kunnen uitdrukken. Maar hij acht het wenschelijk om daarvan maar niets te laten blijken, vooral bij standjes, aanmerkingen op zijn vleesch of het tawarren (afdingen) van mevrouw. De meeste Europeesche koopsters geven dat laatste dan ook maar heel gauw op en dragen aan kokkie op te zorgen, dat zij waar kry'gt voor haar geld. Kokkie, met den ingeboren haat, afkeer en verachting van alle niet-speketers tegen het onreine volk van het Hemelsche Rijk, zegt niet veel, neemt hem eenvoudig zyn mes uit de handen en, haar afschuw overwinnend, snijdt ze eigenhandig haar portie af. De Chinees schreeuwt en galmt, gesticuleert en verweert zich heftig; kokkie laat zich niet ontroeren, ook niet verwurwen en wandelt bedaard heen. Loegi, loegi! (roegi z= schade lyden) huilt de Chinees en fabriceerd een dikke rimpel van indignatie tusschen z'n schrale wenkbrauwen. Loegi, loegi! kermt hij en eischt meer geld van mevrouw. Deze doet als kokki. Zij verdwijnt. Loegi, loegi! brult tjina met de ver laten achtergalery als auditorium. En dan volgt het prachtige, hartverscheu rende verhaal in erbarmelijk Maleisch, door spekt met Chineesch gehuil: hij is zoo arm en hij komt van zoo ver, (ky'k maar naar z'n bestofte voeten !) hij is zoo moe, en hij verdient zoo weinig,... loegi, loegi! Zyn ach en wee vervult de geheele buurt. Maar de achtergalerij blijft verlaten. Dan, plotseling woedend, brabbelt, kauwt, slikt, schreeuwt, gilt en miauwt hy' Chineesche scheldwoorden, Chineesche verwenschingen, pakt som van 212,271 pd. st. toegenomen. Uitgege ven werd door de coöperaties 8181 voor opvoe dingsdoeleinde en 8469 voor weldadigheid. De waarde van den grond, in het bezit der coöperaties, is met de som 212.271 pd. st. ge stegen. Het aantal aangestelde in verbruikscoöperaties was 9.777, die in de productiecoöpe raties 10 473 te saam aldus 20 255. De Schotsche groothandelcoöperatie heeft een omzet van meer dan 5 millioen pd. st. of ? 60.000.000. Het aantal productiegenootschappen waren in 1899: 153, 1898: 147, hunne ledentallen waren 32.987 en 31.890, de som van aandeelen 824709 pd. st. en 788456 pd. st. De omzet 2.725.935 pd. st. en 2.901.680 pd. st. De winst 178 871 pd. st. en 166.268 pd. st, De verbruiksvereenigingen 1899: 18, 1893: 15, met 80 986 en 77.151 leden, aandeelsommen van 542.827 pd. st. en 543.868 pd. st., omzet van 2.808.007 pd. st. en 2.712.093 pd. st. en eeu winst van 63 608 pd. st. en 62.678 pd. st. Wij stappen van uit Engeland naar Belgi en bemerkten daar, wat de laatste officieele cy'fers betreft, een enormen omvang by' de Brusseier coöperatie »Maison du Peuple". In den tijd van l Juli tot 31 December 1899 een ver slag met de volgende feiten: De coöperatie telt meer dan 18.000 familie hoofden en daardoor heeft zy ongeveer een 100.000 verbruikers. Het verslag geeft een vergelijking in vol gende getallen: 1889 1899 francs francs Aktief 123,816.41 2,530,825.51 Gronden en gebouwen 44,549.24 901,977.25 Waren in voorraad . 26,269.17 315,532.56 Maandelyksche uitgaven aan bezoldiging . 6,082.84 36,947.01 Wekelyksche broodproductie. . . . 25,000.00 200,000.00 Netto winst voor het tweede halfjaar. . 29,139.68 2,275,696.71 Tegenover het aktief van 2,530,825.57 francs staat een pasief yan 1,530,825.57. Onder de laatste categorie vinden wy de volgende posten: kapitaal 22.110 uitgegeven aandeelen 221,100.00 francs, reserve 79,500.00 francs, amortisatiefonds 435000 francs, hypotheken 910.000 francs. Het grootste overschot leverde de bakkery 210,613.15 francs, daarna volgende ver schillende waren met een som van 19,617.32 francs, de kolenhandel 14,583.43 francs, de konfektie en modewaren 12,583.43 francs, Maison du peuple (café) 12,528.53 francs en vier kleine afdeelingen met lagere posten. De winst werd als volgt verdeeld: 43.950 fr. voor amortisatie, 25.000 fr. voor leeningen en rente voor het nieuwe gebouw, 20.500 fr. voor de reserve, 16.102.03 fr. voor dokter en medicynen, die aan gezinnen geldeloos werden geleverd; 11.724.11 fr. voor agitatie en reklame. Bijdragen aan groepen en hulp voor behoeftige leden 6.892.40 fr. d. i. 2 pet. aan het personeel; 1500 fr. d. i. pet. aan leden op hunne inkooopen in de slagery' en ten slotte 150.028.17 frs. aan verdeeling van brooden, 5.000.939 brooden, het brood voor 3 centime gerekend. Nu wy' toch aan het reizen zijn onder de verschillende naties, willen wy ook iets van de Zwitsersche coöperatie laten hooren. De Zwitsersche dateert van om en naby' 1866 en heeft sinds zy haar embryo is ont groeid, evenals de Engelsche, het Blechmarke systeem aangenomen, waardoor zy, in verHmHUIIIIHIH HHiHHMitiiiiniiHiiiMniiinuiiimsmunH driftig z'n boeltje op en zwaait grommend, brommend, mopperend het erf af. By het hek is ie alweer bedaard. Want de drift van Chineezen is even als de cider in kogelfleschjes: een kort heftig geborrel en vlak daarna weer aan lauw water gelijk. Maar voor z'n fatsoen mompelt hij toch nog even hoofdschuddend: loegi, loegi". Desniettegenstaande is hy den volgenden morgen weer present, en bereid dezelfde schade" te lijden met dezelfde comedie van hartgrondige verontwaardiging er by. Zóó is zyn optreden tegenover geroutineerde koopsters. Met tütöks (die hij natuurlijk onmiddelijk weet te onderscheiden) volgt hij eene andere taktiek. Och, het arme baartje, dat, goed van ver trouwen probeert met hem te onderhandelen! Vreemd!, dan is hij niet in staat zelfs de gewoonste Maleische woorden te begrijpen. Hulpeloos staart hij haar aan, uit een vragend Hah ?", bauwt op onbeholpen manier de hem toegesproken woorden na, trekt een tronie alsof hij zich inspant iets te snappen, maar geeft de moeite, na een poos met een verdrietig schouder ophalen op, zegt een bedroefd-onderworpen-vragend hah", waaruit ieder begrypt: wees niet boos, maar ik begrijp geen zier van alles wat je zegt; het spy't me allemachtig, maar je ziet, dat ik moeite doe en blijft zyn slachtoffer met een idioot gezicht staan aanky'ken, zonder door het geringste te laten blijken, dat hy bezig is den indruk en het effect van zijn zeldzaam-natuurlijk comediespel bij haar te bestudeeren. Natuurlijk vliegt zij er in. En met het grootste geduld begint mevrouwtje op nieuw uit te leggen, te tawarren, te knorren en te pleiten voor haar recht. Kokkie en de huisjongen helpen ijverig mee. Tjina kijkt van den een naar den ander, zucht eenige verschillende hah's, schudt melancholiek z'n hoofd en schijnt een toonbeeld van wanhoop. Ten einde raad geeft men het op. Die stomme Chineezen ook ! moppert het huisvrouwtje... . net Engelschen : jaren lang kunnen ze in een vreemd land wonen zonder pok maar n woord van de taal te leeren, en in godsnaam betaalt ze maar om van hem af te zijn. Bisoq kombali, (kom morgen terug), zegt ze, maar zonder illuzie van verstaan te worden. Hah, knikt de Chinees met een verge noegden glans op z'n bakkes en slungelt weg met alle teekenen van uiterste voldaanheid. Dat schijnt ie dan toch dit keer be grepen te hebben denkt het argeloos mevrouwtje en laat zich nog weken lang beetnemen vóór ze hem doorziet. Edoch, op een gegeven dag is het uit. Een buurpraatje met nonja sebla (mevrouw van hier naast) waarin toevallig de tjina-babi fungeerde, heeft haar een kaarslichtje doen opgaan. En vol ongeduld wacht ze hem den volgenden dag af. Daar komt hij dwars over de aloon-aloon, den straatweg langs, haar erf af. Als alle dagen bungelden zijn platte manden langs z'n beenen; als alle dagen glimt op z'n vette gezicht zyn comedianten-onnoozelheid. Maar deze keer zal zy hem anders leeren! en mevrouw voelt zich opgewonden worden van ongeduld, van verwachting en van triumf. Eindelyk, daar is hij om den hoek der achtergalerij. houding tot den omvang van het land en de grootte der bevolking, e venzoo groote en uitge breide coöperaties heeft als België, Denemarken, Engeland en Duitschland. De grootste coöpe ratie van het Zwilsersche federatief verbond van coöperatie is de Baseier verbrniks coöperatie. Van de 334 Zwitsersche verbruikscoöperaties met een totaalomzet yan 45,906,135 francs behooren 105 coöperaties met een omzet van 31.286,665 francs tot het federatief verbond. Van dit cyfer was van de Baseier verbruikscoöperatie, in het 31e handelsjaar, een bedrag van 9,482,414,16 francs by inbegrepen. De netto winst bedroeg 920,829,31 francs. Daarvan zyn 160,685 francs voor afschrijving en opschryvingen gebruikt geworden. De ver deelde omzetsdividenden bedroegen 9 pCt. Het gezamentlyk vermogen van de coöperatie be draagt ongeveer 1A millioen francs. Tegen 17,551 leden in het vorig jaar heeft zij nu 19,011 leden, dat is een toename van 1460 leden. Verkooplocalen, met inbegrip van een centraalmagazy'n, en beiden schoenwinkels zyn 45, de nieuwe 8 vleeschhouweryen niet medegerekend. Het getal der pas aangestelden is 280, daarby komen nog 60 door de eerst in dit jaar geopende slageryen. De broodproduktie bedroeg 1,843,704 kilo. Aan wy'n werd 1,262,269 liter en bier 1,258.880 liter verkocht. De melkzaak heeft een zeer uitgebreiden omvang. Aangekocht werd 14,909,276 liter melk, waarvan 12,000.000 liter werd verkocht en het overschot voor de bereiding van kaas en boter gebruikt. Eiken dag werd ongeveer 30.000 liter melk in détail verkocht. Ook de Bchoenhandel ontwikkelde zich, trots o^e door coöperatie-vyanden in den weg ge legde bezwaren op succesvolle wy'ze, zegt het rapport. Zij hebben eigen reparatiefabrieken, en de omzet beliep in het vorig kwartaal OD 200.000 francs. In het jaar 1866 telde de coöperatie 566 verkooplokalen, en een omzet van 181.000 francs; heden is het ledental ongeveer 20.000 en zyn er 50 verkooplokalen met een omzet van 10,000.000 francs. Al deze cy'fers spreken voor zich zelfs, wy' zouden dezen nog met die van Denemarken, Duitschland, Italiëkunnen vermeerderen, maar wy gelooven aangetoond te hebben, dat, hoewel zy een reuzenmacht ontwikkelt, de productie wijze door winst toch nog niet tot het verleden behoort, zooals haar »urhebers" geloofden dat zou gebeuren. Een onomstootelyk feit is het dat de coöperatie kan, en wy gelooven »zal" ook, een heerschende toekomst hebben, een toekomst waarin zij niet een overgangsphase van de kapitalistische naar de communistische maatschappy' zooals de edele Robert Owen ge loofde, maar toch een overgangsperiode van uit het privaat-kapitalistisch winst-systeem, naar een genootschappelyk winst-systeem, de laatste hoeksteen van dat verderfely'k stelsel waarby' een aantal menschen moeten in hun rechten bekort worden. Het is niet geheel onjuist wat Mrs. Beatrice Webb Potter zeide in haar voortreffelyk boekje »The Coöperative movement en als haar conclusie van haar degelyk onderzoek der historische ontwikkeling en toekomstige taak van de coöperatie voor opstelt. »Ten slotte willen wy met nadruk herhalen iiiiiiiiiimiiiiiiiniiimiiiiiuiiiumiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Hah Maw ? Ja, zegt *ze kalm, voor een dubbeltje, net als alle dagen. De Chinees hurkt neer, sny'dt en weegt, legt een knoop om het veel te kleine portietje vleesch, biedt het haar aan... juist als alle dagen. Zeker van zyn zaak, onverschillig door zeker heid, vooruit al wachtend op zyn geld, onder wijl al bezig met wat anders, houdt hij haar 't vleesch voor zonder op te ky'ken. Maar zyn arm blijft in de lucht, niemand haakt het bundeltje van zijn vinger en als hy' 't hoofd opheft, ziet hij mevrouwtje met een sarcastisch lachje naar hem staan kijken. Hah ? I vraagt hy' verbaasd. Zij zet een slim gezicht, maakt een slim knipoogje, straalt van slimheid... Iets niet pluis, denkt tjina, maar blijft in z'n rol en waakt. En dan legt mevrouw hare grieven bloot, lacht hem uit, behandelt hem spottend, geeft alle bewijzen, dat ze hem doorziet, glinstert van satisfactie over hare slimheid, zegt, dat zij zich niet voor den gek laat houden. Dan . plotseling verheldert een breeden glimlach van pret de domme tronie van den Dhinees. Hij lacht dat ie schudt, maar zonder geluid. Hij kan zich niet meer houden, hij geeft 't op, hy moet lachen. Heel z'n raar Chineezen-bakkes lacht, z'n kalen schedel lacht, de rimpeltjes in z'n voortioofd, z'n dunne wenkbrauwen, z'n schuine spleetoogjes lachen, z'n breede, platte neus lacht, zijn groote, viesbetande mond, z'n schou ders, z'n rug, z'n houding, alles lacht, kan niet anders dan lachen, lachen ... Tevergeefs spant hy zich in voor een rimpel van boosheid tusschen z'n oogen, zwakjes pro beert hij nog de breede grijns yan zijn lippen te vernauwen, het lukt niet, hy moet lachen, hij geeft het op. Voor 't eerst is de geboren acteur uit zijn rol gevallen maar nu ook radicaal. Zonder mopperen snijdt hij nog een waarde loos zeentje van zyn voorraad en voegt het mikroskopisch stukje met ridderlijke edelmoe digheid bij de vorige porties. Loegi, loegi! probeert hij nog even. Maar zijn medelijden-opwekkend hoofdschud den mislukt jammerlijk bij zoo'n onbedwingbaar pleizier. Hy' lacht voortdurend, schaamt zich dat hy lacht, maar kan niet anders. Hij kiest dus maar de wijste party', pakt z'n slingerende manden en gaat heen, 't hoofd gebogen, de oogen naar den grond, 't gezicht verborgen, maar lachend, lachend, zooals alleen een Chinees lachen kan, stil, verborgen en intensief. Neen, zoo'n gansje ook! dat was zelfs hém te kras. Dag aan dag, weken lang, laat ze zich beet nemen, blindelings en met een vertrouwen, alsof hy haar vader was,... vertrouwen in hém, een Chinees!... weken lang,... dag na dag ! ! en dan ... als ze 't eindelijk merkt... hah !!... dan is ze nog trotsch op haar slim heid, haar slimheid !!, die 't toch maar ontdekt heeft, dat hy haar bedroog, weken lang iederen dag !... en dan ... merkwaardig I... zegt ze nog, dat 't voor haar uit zal zyn,... dat zij zich niet ongestraft voor den gek laat houden... hah ! ... Nog huizen ver is tjina-babi onbedwingbaar vroolijk.