DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1228 Ontieijding, door G. VAN ECKERES, Amstcrdam, C. L. G. Veldt. ^Geschreven ca het hooren van Beethoven's Mondschein-sonate," zoo staat er, voor den aan vang van «?Ontwijding" in cursieve lettertjes gedrukt; waarom dit gebeurd is, en waarom de schr j ver, de gedachte aan muzikale voorbeelden en impressies niet willende loslaten, zijn werk verbeelde op een wijze, waarvan de aard en vooral het vocabulsir overeenkomt met die van muziekstukken, staat er niet bij. ^Vat kan de bedoeling zijn van het muzikaal masker, waarmee een pen-voerder hier ten tooneele treedt? Ik geloof dat het voor het eerst Van Eeden is geweest, die zijn Ellen" verdeelende als ware het een muzikale compositie, alzoo de grenzen tusschen klank en onder.woorden gebrachte gedachte wat deed vervagen, en dit op een oogenblik in de kunstgeschiedenis, waarop de klank a's het meest essentieele in de literaire kunst werd beschouwd, zoo niet door alle kun stenaars, dan toch door hen, die sinds het meest de aandacht op zich hebben geconcentreerd. Daarna deed het geval zich nog wel eens voor, dat een dichter een eerste groep regelen, door een cursief gedrukt rpraelndium" deed vooraf gaan, en daarna ook nog eenige andere muzikale termen te pas bracht, daarover dan gewoonlijk de bedoeling duidelijk doende uitkomen, dat zijn dichter-arbeid een gevoels-zaak was, die hij in zijn woorden tot désymphonie deed verklanken. G. van Eekeren is de eerste, die deze kunst greep op het prozs, op den roman overbracht, en zijn boek is bedoeld als eene symphonie in eene ziel, die van de onbewuste schoonheidsliefde tot de outwijding door eene leelijke werkelijkheid komt en de liefde, als hartstocht schijnt bij die ont wijding te spelen de actieve rol. De reinheid, bet kind, dat de wereld niet kent, wordt bevlekt, zoo zij vrouw geworden, de waarheid in zake de ver houding tusschen man en vrouw en den aanhang daarvan, gaat weten. Eva, is ze met dien naam bedoeld als eene uuiverseele figuur? -een kind, dat in de natuur behagen schept en de bevrediging vindt die dan nog haar leven vullen kan, wordt, vrouw geworden, verliefd, maar schrikt evenwel voor de consekwentie dier ver liefdheid zelve terug... Het gegeven is niet nieuw in onze literatuur: lang» Van Eeden met de bovenaardsche Ellen, ontwikkelde het zich in Borel's boeken tot een populair genre van lectuur; en eigenlijk, bij een beetje breedere opvatting, beheerscht de gedachte aan de ontwijding," die eene vrouw bij haar huwelijk zou ondergaan, de geheele romanliteratuur pur-sang; het begrip wortelt in de christelijke levensopvatting, wier spiren we bovendien kunnen weervinden in elke godsdienst-philosophie van welken ouderdom of welke herkomst ze ook zij. De hoogste vrouwe lijkheid werd, hoe ver en in welke literatuur der oudheid we ook speuren, bijna steeds gevon den in de maagdelijkheid. Het is dus eigenlijk heelemaal geen nieuw gegeven dat de heer v. Eckeien in zijn boek behandelt; en voor wie zich los heeft ge maakt van dit oud religieus idee, dat het vrouwenschoon in de maagdelijkheid culmineert, is het heel moeielijk dit boek te waardeeren. Mij heeft 't door zijn opzet tegen zich inge nomen, door zijn opzet n over zijn muzikale indeeling. Waartoe kan deze dienen ? vragen we nog eens. «Praeludium, adagio sostenuto, presto agitato", zoo staat er telkens weer na een hoofdmoment in de ontwikkeling ? van den roman; van zelve gaan we in de beteekenis dier woorden, eene voorspelling zien, omtrent het wezen der vol gende bladzijden en dit kunnen we aan nemen niet ten onrechte. Maar indien dat bet geval is, dan kunnen we tevens de meening aanvaarden, dat ieder ander zich van zelve wel bewust zal worden omtrent de eigenschappen der verschillende passages. Lectuur onderscheidt haar althans zooverre van muzikale voordracht, dat aangaande de uitvoering geen bijzondere aanwijzingen behoeven gegeven te worden; ieder leest voor zich, en zooals het hem het beste dunkt; het muzikaal vocabulair blijkt dus over bodig. De mogelijkheid van n bedoeling blijft nu nog over, en wel die welke verband houdt met de qualiteiten van het op componistenwijs verdeelde proza: //gedichten,proza-schetsen, die zijn als muziek" blijft nog steeds eene loftuiging, zoo vleiend, dat zelfs een auteur bet niet beneden zich zou achten haar zich-zelven toe te zwaaien. Maar is dit de eigenlijke strek king van dat //praeludium" en het Adagio" in //Ontwijding," dan is hetook eene verschrikkelijke aanstellerij, of, wat misschien waarschijnlijker is, eene mistasting van Van Eckerens artistiek gevoel. Dat dit gevoel, en het vermogen de taal parallel daarmee te behandelen, bij den schrijver aanwezig is, blijkt reeds uit de eerste bladzijde van Oatwijdiüg." We krijgen daar een morgen stond beschreven, in zulke breede, rbythmische zinnen, en met zoovele juist-waargenomen bij zonderheden, dat we den schrijver dadelijk gaan rangschikken, onder hen, die bij machte zijn het proza te verheffen tot eene kunsttaal, niet minder waardevol een eigen leven leidend, dan de poëzie, maar daarna, nadat we dat adagio soste nuto" voor de oogen hebben gehad, begint de zucht buiten de literaire praktijk om, theoretisch, mooi te zoeken, weer vernietigend op den roman te werken. De eigenlijke handeling begint dan, die zonsopgang met dien regenactitigen naebc was een praeludium, waarin we geen aanknoopingspnnt vinden met het corpus van den roman: het gaat er aan vooraf als een stevige inleiding, waarna we veel meer kloeks hadden verwacht dan de volgende bladzijden ons geven. Zooveel werkelijkheid er in dat eerste gedeelte ligt, zooveel gebrek aan voeling met de werke lijkheid spreekt er uit die volgende passages: de omringende natuur, de roman-gebeurteoissen houden geheel op in te werken op de hoofd figuur, op Eva, die nu als passief middenpuntvan-gedachte den schrijver van het praeludium vervangen gaat. Eva gast droomen, ze hoort stemmen, koralen, en krijgt eindelijk een vizioen: eene gestalte, die op een troon zit, door engelen met zilveren vleugels omringd. En onder itie bf drijven raakt de schrijver elk verband met de realiteit kwijt krijgt zijn boek het karakter van een allegorie waartoe het in volledigen strijd komt met zijn karakter van roman. We stellen ons duidelijk voor, hoe v. Eekeren staande voor den wenscb, symbool en realiteit in an handeling te geven, die opgave heeft getracht ten uitvoer te brengen; hoe hij, Eva geplaatst hebbend in een milieu, waaruit hare reinheid van zelve het gevolg is, ook niet te veel materieele bijzonderheden wilde geven, en zich bij voorkeur bepaalde tot sensaties, droomen en visioenen die Eva bezochten. Maar dat alles is toch niet goed uitgewerkt: realiteit en ab stractie blijven naast elkander, doch raken elkaar niet, of waar zij met elkander in contact komen, wijzen ze op een niet genoeg gelukt pogen. En als we den indruk in het boek met onze eigen-voorstellingen gaan completeeren, dan denken we v. Eckeren zelf wijst ons trouwens daarin den weg Eva als een pop uit een kappers-winkel, een compilatie van mooiigt e len, die «een reëel gevoel, geen rationeele construc tie tot een eenheid maakt. Soms komen de pogingen des schrijvers tot goede resultaten: waar hij vermeldt hoe Eva 's nachts van haar viooltjes heeft gedroomd, en vroeg opgestaan, spoedig in den tuin naar ben gaat kijken, en ze verzorgen; eenige blad zijden dan later, waar Eva, den tuin, waarover heel den nacht de wind verwoestend heeft ge waaid, vol schrik bijna niet meer herkennen kan. Ter afscheiding van de wereld, die te vroeg Eva's reinheid zou bezoedeld hebben, plaatste de schrijver, tusschen beide, den ouden vader, d;e veel verdriet heeft gehad en blind geworden is. Het universeele in diens afkeer van de wereld", zijn generaliseeren, waar het kritiek op de menschen betreft, schijnen zwakheden, die een soort dilettantisme in de artistieke levensopvatting verraden, omdat er geen enkele reden bestaat, waarom als visie de dan toch ook onpersoonlijke wereld, niet even mooi zou zijn als de onpersoonlijke natuur. We komen, nu- de roman hier ontwikkelen gaat, tot een paar momentenin den psychologischen gang: Eva's geloof dat eenmaal tot haar komen zou de dichter of schilder", een geloof dat toch niet in ieder jong meisje aanwezig is berust niet op voldoend aangewezen grond. Waarom begeert Eva juist een dichter of schilder en niet een gewone ,/mooien"manP Dit laatste zou zelf waarschijnlijker zijn omdat een jong naïef meisje, een natuurkind'', wel allerlaatst aan artisten zal denken, wier populariteit in de allereerste p'aats een voortbrengsel van de wereld" is. Slechts in een paar, zeer va#e visioen. uaire voorvallen, wordt bet ontwaken der zinnen bij Eva beschreven: een wandschildering, waarop een mythologische Godheid staat afgebeeld, wordt in haar verbeelding een levend wezen, waarin ze dadelijk een goed vriend meent te herkennen; wat meer uitgewerkt, wat krachtiger gesym boliseerd, zou dit onbewuste herkennen een zeer Tradamark THEE - E. BRANDSMA. Trademaric Slaapkamer-Ameublementen in Pitch pin-, Noten-, Eiken- en Mahoniehout. WIT GELAKTE MEUBELEN Eng: genre. Franco levering door geheel Nederland. Loeser & Wolff, Berlijn Bremen Elbing Braunsberg. dezer firma In de beste winkels verkrijgbaar. Parfumerieën ?V VVT *? v^ *n *i Arnhem. Wed. F. BIJTEERS, firma r. d. BERGH & Cie. Verzekering-Maatschappij HOLDA". Damrak 74, Amsterdam. Werkkracht verzeker i n g. Omvat ZIEKTEN. ONGELUKKEN, ORGANISCHE GEBREKEN Iemand verzekerde zich in December '97, kreeg in Juni '98 een oogziekte, waardoor hy ongeneesluk blind werd. xxxxxxxxx X g X Verschenen de zevende uitgave van: Dr. G. A. N. ALLEBÉ, De Ontwikkeling van het Kind x naar lichaam en geest. Handleiding voor Moeders. Bewerkt door Dr. P h. K O O P E R B E R G. Prijs / *.«0. £<!.. ?3.90. LXXXXXXXXXXXXXXXXXXX: &JBWS1OW VlltJbA WETEH1HG, Weteringschans zoc, Amsterdam. Familiepension Ie rang. Fraaiste gedeelte der stad. Onmiddeljjk bij R\jks-Museum, Opura en Vondelpark. Pension p. dag, p. week of p. maand. Desverkiezende Bediening in eigen salons. HENRY J. BRUCE. Delicieuse Muisjes Rookvleesch. I1OW£ «i* C0., Amsterdam. A. Schröder & Co, AMSTERDAM. 32 Leidschestraat 34. Specialiteit Traag Prijscourant. Verschenen: VORMEN. HANDBOEK VOOR DAMES door JOHANNA VAN WOUDE. Prijs ingenaaid ? 1.90; in prachtband ? 2.50; gebonden in satijn ? 2.90; in gewatteerden band / 3.50Uitgave van VAN HOLKEHA. & WARENDORF, te Amsterdam. ZWITSERSCHE HUSUSJSi. Wit-, Bont-, Wol-Wasscherfl. Gordijnen-Wasscherjj. Chemische Wasscherg. TTitstoomerg. CACAO M CHOCOLADE is PRIMA Amsterdam. PHILIPPONA KETELAAR, Kalverstraat 166. Van af Maandag 7 tot en met 19 Januari as, Buitengewoon Voordeelige Aanbieding eener groote partg Ondergoederen, Borduursels, Restanten Servetgoederen, Lappen Linnen enz., tot uiterst lage prijzen a contant zonder aenige korting. l TANDARTS. Plantage liddenlaan 86. A A a," sa BB eo 5 70 H 80 T j, 100 K 150 oldenkolt k Zoonen AMSTERDAM. Sunligh Kraepelien en Holm's SalmiatPastillos, algemeen erkend als het beste middel bij Hoest en Verkoud heid. Het is een slijmoplossend en verzachtend middel bij uitne mendheid. Verkrijgbaar bij de meeste Apothekers en Drogisten. Prijs per Hescbje 20 Cts. F"" Alleen echt in vierkante fleschjes, voorzien van etiquet, waarop de handteekening van KRAEPELIEN & HOLM, Zeist, Hofleveranciers. j erbeterde methode Dames HoofdwasJsching, volgens systeem Bilermo f 1.00. Ed. Van der Ven, Coifjeïir de Dames, 535, Keizers gracht 535, bij de SpiegeJsfraat. Inrichting uitsluitend voor Dames en Kinderen. Wachtkamer. Artistieke Haarwerken in alle mo dellen, nuancen en prijzen steeds voorradig. Serieuse bediening. \ O, maatje, roepteen kleine jongen, die een motorwagen ziet voorb\jsnellen, ky'kt u eens naar die vigelante; die rijdt zeker zoo hard, om het paard te vangen. J.F. Westeinde 37, -DEN HAAG.Piano's, luierik. Harmonium*. Franco levering. raveur fêapstier de <S, <|f. la <§eine. 733 Keizersgracht 733 AMSTERDAM.