1235 DE AMSTERDAMMER A°. 190L BLAD Onder Redactie van J. DE KOO en JUSTÜS VAN MAÜRIK Jr. Dit nummer bevat een bijvoegsel. Uitgevers: VAN HOLKEMA & WABENDOHF, Heeren^racht 457, Amsterdam. Het auteursrecht voor den inhoud van dit Blad wordt verzekerd overeenkomstig de wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad No. 124). Abonnement per 3 maanden /' 1.50, fr. p. post f 1.65 Voor Indiëper jaar mail ,, 10. Afzonderlijke Nummers aan de Kiosken verkrijgbaar O.lS'/a Dit blad is verkrijgbaar Kiosk 10 Boulevard des Capucines tegenover het Grand Café, te Pavijs. Zondag 24 Februari, Advertentiün van 1?5 regels f 1.10, elke regel meer f 0.20 Reclames per regel 0.40 Aunoiices uit Duitschland, Oostenrijk en Zwitserland worden uitsluitend aangenomen door de firma RUDOLF MOSSE te Keulen en door alle filialen dezer' firma. I N H O 17 D. VAN VEERE EN VAN NABIJ: Mr. A. F. K. Hartogh, (met portret), door rnr. J. A. Lovy. VrijzinnigDemocratisch. De militaire wetten naar aan leiding des heeren Engeiberts' brochure, door E. A. B. Een amendement op de ingediende legerwet. ? Zoo pedant als een schnolot.^ener!'', door Piet van Tiel. SOCIALE AANGf jEGENHEDEN: Nog eens de Verbrnikersbom' door C. v. Dorp. TOONEEL EN MUZIEK: \\illemvan Zuylen, (met portret.i, door C l'", van der Horst. ,?Een abel spel van Esmoreit", door J Brouwer. Muziek in de Hoofdstad, door Ant. Averkamp. KUNST EN LETTENEN: De Violier, door W. S. In het Rijksmuseum, d> or W. S. Een aanstaand jubilee, door mr. J. d. Gr. Haagsche bouw plannen, door S. Jean Lefoi-t, door Bulóe, be oordeeld door Th. P. Taal en Spelling. Vi reenvoudiging, door J. H. van den Bosch, beoor deeld door 11. A. Kollewijn. lïoeka;mkondiging. FEUILLETON: Sien, 'de ezel, (tlot), door J. F. de Witt. RECLAMES. VOOR DAMES- Harde waarheden en goede wenken, door J, !\ van Uildriks. Vaderlandsliefde, door Cor. S. Allerlei, door Caprice. SCHAAKSPEL. F1NANCIEELE EN OECONOM1SCHP KRONIEK, door D. Stigter. SCHETSJE: De man zonder domicilie, naar het Dnitsch van Frits Reuter. PEN- EN POTLOODKRASSEN. ADVERTENTIEN. lltMIIIIllHIIIIMItllHlllllllllimiMIllHllllllllllllllllllllllllllllllllllHttlHI Mr. A. F. K. Hartojrh. Memento mori, gaf De Standaard tot ?opschrift aan >een woord van hulde.jegens den politieken wederpartijder, een woord, dat haarzelf «ert. Memento vivere, had ?deze tot leuze zich gekozen. En leven, waa voor hem onverpoosd arbeiden, zij het in dienst der rechtspractijk, zij het in dienst van het-vaderland. De taak,-die hij te volvoeren, den werkkring, dien hij te vervullen had, verloor hij nooit uit 'het ?oog. Met scherpen -blik, met vaste hand, mat hij den afstand, die hei opzet scheidt van het oogmerk. Vandaar, dat hij dit laatste veelal nabij kwam, niet zelden be reikte. In dit heldere bewustzijn van kennen en kunnen, in die klare, door overschat ting, niet benevelde zelfcontrole, in die juiste «f meting van denkend beramen en fei telijk bewerkstelligen lag artogh's kracht. Men .achte haar niet gering, die eigen schap. Zij behoort tot de kostelijkste toerusting van karakter en geest, want zij is het, die, op den levensweg, de mijlpalen opricht, bet zelfgekozen pad effent en voor doelloos ronddolen behoedt. Daar wordt heel wat verstandelijk vermogen verspild, omdat tussehen bouwnu ester en bestek een wanverhouding bestaat, die genen niet tot bewustheid kwam. Stoute grepen, grootsche plannen, een ontwerpen, dat ver reikt, veel omvat, l'eel den man, met forschen ruk, tot inzet heeft, was Hartogh'g zaak ni«t. Hij .onthield er zich van, niet uit kleinzielige gering schatting, maar uit behoedzame zelf beper king. Hartogh voelde veel voor hen, wier lijfspreuk is, die van onzen de Witt: daar is niets gedaan, zoolang er iets te doen overblijft. Zelf echter zocht en vond hij voldoening in trouwe behartiging van dflt deel der nooden, wier oogenblikkelijke ver vulling, door levensberoep of ambtseisch, werd opgelegd. Een aanleg, aldus zich openbarend, pleegt men practisch te noemen. Ik heb vrede met het woord, mits ge daarbij niet denkt aan dorheid, die den samenhang der din gen uit het oog verliest, of aan een, tot het alledaagsche, beperkten gezichtskring. Het zou een zakelijke misgreep, en jegens Hartogh een onrecht zijn. Practijk zonder theorie is blind, gelijk theorie zonder praetijk lam is. Maar het komt aan op de onderlinge plaatsaanwijzing, die de onder linge betrekking bepaalt. Het waren niet breede beginsel-overwe gingen, waarbij Hartogh's aandacht, bij voorkeur, verwijlde. In gansch zijn be dachtzaam en toch vastberaden wezen, scheen de stelregel belichaamd: geef mij een concrete vraag en ik geef u een con creet bescheid. Zóó, wist hij, dat zijn noeste arbeid nut stichten kon, en daarom, niet om ijdele praal, of geleenden tooi, was het hem te doen. Aldus bewerktuigd, moest van de rechts wetenschap, de rechtsteclmiek allermeest hem aantrekken. Ik versta daaronder die zijde van het rechtsweefsel, dat, naar het leven gekeerd, met dat leven in onmiddelijke aanraking is. Dat de, naar hem, in het spraakgebruik, genoemde wet, die onze rechtsvordering verbetert, aan zijn aan stichting is te danken, is niet een spel van het toeval, maar de toepassing van den drang zijner persoonlijkheid. Sedert jaar en dag berust en rust in de archieven van het Departement van justitie een ontwerp, tot regeling onzer procedure ten civiele, afkomstig van een steller, die thans nog tot de sieraden onzer magistratuur behoort. Dit ontwerp, de belofte der voorrede vervullend, 1) gaat niet n van den breeden stoet der groote beginselvragen, aan den civielen rechts gang verknocht, uit den weg. Edoch, de onspoed der tijden of een droevig lot bracht mede, dat men, juist om dien wijden wiekslag, het ontwerp zelf uit den weg ging. Eerbiedig groetend, werd het genaderd, genoemd, vermeld, geprezen, maar het bleef bij dien groet op een afstand. Toen iedere denkbare briefwisseling, tus sehen Goethe en Schiller, met de groocste breedsprakigheid uitgegeven werd, dich tte A. W. Schlegel het epigram: Gar schön CTÜsst God hèSchillers liebe Fnm, Die Gutegrüsst, siegrüsst, uudliört nicht aui'zugriisscn. Dreihiindertzechsigmal! Ich /jililt'es gauz geiiau: Vier Bogen füllt es an, der Kaiifer muss es bussen. Op gelijksoortige wijze boette het Nederlandsche volk den cijns der eerbiedige bewondering, aan de Pinto's ontwerp be taald. Hartogh bemerkte het. Zijne .scherp zinnigheid deed hem inzien, waar de schoen wrong. Hetgeen Opzoomer eens: onze ach terlijkheid in de wetgevingskunst heeft genoemd, was, ook voor hem. een voldon gen pleit. Die achterlijkheid verwijst ons naar pariieele hervorming, en liefst, van zoodanige hervorming, naar hare meest .partieele zijde. In dier voege .nadenkend, «telde Hartogh zich eene taak, die, bereik baar geacht, door zijne volharding, metter daad werd afgedaan. JDe lex- Hartogh buigt en zwicht voor ons nationaal zwak. Zij laat fundamenteele vragen ongemoeid Zij zet echter danig het snoeimes in even nutteloozealsnoodelooze, maar alles behalve kostelooze formaliteiten. Langs dien weg, is nuttig werk, door juiste schatting, ter bate van ons rechtswezen, op het getouw gezet, en kreeg het zijn beslag, ten^rofijte van ons volk. Daar is, in 'het rijkgesehakeerde leven, plaats voor velen, voor padvinders en baanbrekers, gelijk voor arbeiders, de bouw stof verwerkend, die het naast voor de hand ligt. Men k, als volksvertegenwoor diger, er niet minder om, zoo men, gelijk Hartogfa, bewust en voorbedachtelij k, tot de laatsten wil behooren. Van die opvatting sijner taak, droeg geheel zijne bemoeiing, ia 's lands raadzaal, den doorgaanden stera.pel. Tot .de progressistische liberalen, on dubbelzinnig, behoorende, was hij van poli tieke beginselontvouwing, aldaar, af keerig. Ook stond hem niet ten dienste die ron ding van zegswijs, of diepte van opvatting, waardoor, in politiek geschil, het oor van ?den tegenstander geboeid, of deze tot ver zet geprikkeld wordt. Niet wederom, alsof bet hem aa« inzicht of waardeering voor zoodanige wijdvertakte gedachtenwisseling had gehaperd. Van zijnen fijn beschaaf de» vader, had hij den zin en den lust voor wetenschap, den goeden toon, den gekuischtaa smaak, ook de opbruisende geestigheid, die slag op slag doet volgen, geërfd. Maar zijne geestes richting stelde den hoogsten prijs op een aanschouwelijk slot, zoo het kan, voor onmiddelijke verwerkelijking vatbaar. Ba de golfslag der algemeene belijdenis met wijsgeerigen achtergrond, hoe onmisbaar ook, zal het politieke leven eens volks niet verzanden, doet naar die haven niet altijd koers zetten. Alles saamgevat, was, van Hartogh's karakter, oordeelkundig plichtbesef het eigen wezen. Waar hij zijn moest, daar kondt ge er op rekenen, hem te vinden. En waar ge hem vondt, gaf hij, op het zelf af gebakend terrein, den bondgenoot de {geheele maat, den wederpartijder de handen vol. Hij kruiste den degen, onbe rispelijk naar den vorm, naar den inhoud, met volledige zaakkennis en onmiskenbaar talent. Van alle middelen van aanval of verweer, was, in zijne oogen, smaad wel het smartelijkst. Zoover zijn oog reikte, of de zaak medebracht, stond hij, waar het pas gaf, in vuile wapenrusting, op de bres. Meer schijnt niet noodig, om, nu zijn levens draad plots is afgesneden, vriend en vijand te doen instemmen in den lof: hij heeft (ie vaan der plichtsbetrachting hoog in eere gehouden. A m s t., 20 Febr. 1.901. J. A. LEVY. 1) Geen bevoegd beoordeelaar /al liet in twijfel trekken, dat onder de maatregelen, di wom de nieuwe, rechterlijke organisatie in het leven te roepen, niet c'n zoov is als de hervorming van het proces zaken." ^Vutb. van BUI-L'. Hcchlsv., de bestemd zijn an liet papier el omvattend u burgerlijke, ' Vrijzinnig-Democratisch. Den 14den dezer werd in het gebouw van den Werkenden Stand een eerste openbare vergadering gehouden tot stich ting van een nieuwe politieke Vereeniging. Eenige heeren, als G. A. Aalderink (lid van het Centraal Bestuur van het »Alg. Ned. Werkliedenverbond"), H. Barnstein (lid van de vereeniging «Handwer kers Vriendenkring"), Mr. G. Brouwer (oud-bestuurslid van de afd. Amsterdam der «Liberale Unie"), Th. M. Ketelaar (lid van het Centraal Bestuur van de «Radicale Vereeniging"), J. Kok (2e voorz,iuer van de vereeniging «Amsterdams Werkman"), J. Musser (secretaris van het Centraal Bestuur van het »Alg. Ned. Werkliedenverbond"), Mr. J. C. Post, J. Schinkel van Dijk (secretaris van het Hoofdbestuur van den «Radicalen Bond") en prof. Mr. M. W. F. Treub hadden de vrijzinnig-democraten opgeroepen tot eene vergadering, ten einde te komen tot de oprichting eener vrijzinnig-democratische vereeniging." Zij hadden een beginselverklaring ont worpen, alsmede ^en werkprogram, beide gepubliceerd en konden dus de ver schijning van geestverwanten verwachten. Aangezien de beginsel-verklaring denk beelden door Radicalen voorgestaan bevatte, kon men dus reker.en op 'Je verschijning van leden der min of meer gedesorgani seerde Radicale partij, en voorts op per sonen, die in den loop der jaren, in hun politieke opvattingen, langzamerhand tot het standpunt der radicalen zijn voort geschreden. Een honderd vijf en twintigtal, waar onder een aantal vrouwen, waren aanwezig. Fonmel is dat een goed begin. De poging, na de verwerping van Taks kieswet gewaagd, om de halve liberale partij met de radicale te vereenigen, heeft schipbreuk geleden. Van die fusie is, ?wij hebben er herhaald el ij fr voor gewaar schuwd, niets 'terecht gekomen. Thans wordt een nieuwe radicale beginselverkla ring voorop gesteld, deze na openbare behandeling tot grondslag der Vereeniging gelegd, eri ieder, die het met verklaring en werkprogram eens is, uitgenoodigd toe te .treden. Daar gelaten of die verklaring en dat program voldoende zullen mogen worden geacht, deze wijze van handelen is goed te keuren. Zoolang het -werkprogram niet is vast gesteld, dat aan de radicale uitspraken, in de beginselverklaring vervat, eerst waarde kan verleenen, zou het voorbarig zijn, .over de beteekenis van de stichting dezer Vereeniging een meening te uiten. Immers de beginselverklaring kan zeer wel radicaal en dus dcnwcmlisi-li zijn, ter wijl de uitwerking en toepassing dier democratixelto formules, eenvoudig rr/jiinnig, dat wil, volgens een tot nog toe niet ver laten spraakgebruik, zeggen liberaal zouden kunnen wezen. En een libr.nJe democratie, de ziel van de Liberale l'//ie, heeft zeker geen nieuw corpus, geen tweede, zij 't dan ook een aaar 't uiterlijk verheerlijkt, lichaam, noodig. Reeds i'n, niet waar, is meer dan genoeg. Nu er misschien van deze in wording zijnde Vereeniging iets te verwachten is, en zij, zcoalsmr, Treub verzekerde, gerekend moet worden tot de middelen »icr verbe tering Kan het politieke leven in hei l<md," is het, dunkt ona, jammer, dat men zulk een dwazen naam zich heeft verkoren. Liberale democratie is vrijwel een contra dictio in terminis. Neemt men het woord liberaal of vrijzinnig in de beteekenis van ongeloovig, in tegenstelling met christelijke democratie, dan zullen velen, die de chris telijke beginselen in de democratie geëerd wenschen te zien, geheel onnoodig uitge sloten zijn van de Vereeniging. Geeft men het woord liberaal of vrijzinnig niet een politieke of dogmatische beteekenis, wat zal men er dan onder verstaan? Vrijzinnig vrij van zin, zoo in 't alge meen, los van vooroordeelen, breed van opvatting, frisch van hoofd, onbevangen van geest welk soort van pedanterie wordt daarmee in de democratie binnen geleid ? Alsof de andere democraten in dien zin b.v. het minder zijn dan de heeren Treub c.s.! Hoe riekt deze naam voor een politieke partij naar de lamp; als hadde een professor hem uitgevonden, ten einde raad, om toch maar iets te geven, waarvan geen mensch begrijpen kan wat het eigen lijk is. De origine van die uitdrukking echter is bekend genoeg. De heeren Kerdijk c.s. wisten wel, dat zij liberalen, die zij voor de fusie hadden bestemd, onmogelijk zou den kunnen belezen lid te worden van de radicale partij, en zijzelf vonden dat ook het laatste, waartoe zij als fatsoenlijke politici konden komen of' mochten adviseeren. Daar was dus een naam noodig, zóó weinig afschrikwekkend, dat de libe ralen zich er mee zouden willen tooien en een naam, waaronder een radicaal zich ook zou kunnen presenteeren bij partijbezoek. Vrijzinnige democraten, daar zat nog zoo iets librraals om niet te zeg gen heel het liberalisme in; en in demo cratisch vond men het radicaal terug; wat wilde men meer? Een naam dus bedacht, om al wat zwak was te vangen; volkomen passend bij het politieke inbre kers instrument, dat men bezigde, de Libe rale L'itie geheeten. En die naam: vrijzinnig-detnocraat, zal het nu, heusch, moeten doen bij de frissche daad, »om verbetering te brengen in het politieke leven!'' »De heer Ebers," zoo lezen wij »vroeg of het niet goed zou zijn te spreken van j de «Volkspartij", in plaats van »Vrijzinnigdemocratische Vereeniging", omdat dat korter zal wezen, doch de voorzitter meende dit te moeten ontraden, omdat nu reeds n in een Kamergroep, n in verschillende in den lande opgerichte vereenigingen de voorgestelde naam burgerrecht had ge kregen. Een anderen naam aannemende, zou men allicht verwarring stichten. De heer Ebers had, dunkt ons, een krachtiger argument kunnen bezigen dan hij deed, toen hij op de kortheid van het woord volksparty wees. Zeker is «vrijzin nig democratisch." een wat lang woord om een bepaalde politieke partij aan te duiden. Maar evenals van sociaal demo cratisch het wocid socialistisch is gekomen, zal men op den duur van het vrijzinnigdemocratisch wel alleen het woordje vrij zinnig overhouden, om het karakter van de partij aan te duiden; edoch, dan zeker niet tot «verbetering van de politiek", of tot voorkoming van verwarring, gelijk mr. Treub's bedoeling is. Afgezien echter van de mogelijke bekor ting, die tot een gelijke benaming n voor de nieuwe partij n voor de liberale zal leiden bestaat er een reden, waarom wij inderdaad den naam van Volkspartij verre de voorkeur zonden hebben gegeven. Met het woord Volkspartij wordt althans te kennen gegeven, dat niet de belangen van de heeren, maar van het volk, in de be teekenis van die groote menigte, wier belangen steeds verwaarloosd werden, behartigd zullen worden.; bij het woord Volkspartij zal niemand het noodig oordeelen nog te vragen, of' de bedoeling der partij wel democratisch zou zijn. Als vrij zinnig-democratisch daarentegen staat geen enkel deel van wat, men gewoon is in politieken zin het volk te noemen te boek. Als vrijzinnig-democratisch, dat is als libe raal met een democratisch tintje, kent men de geheele liberale Unie en ook veel libe ralen niet bij die Unie aangesloten ; een kamergroep, die zich veelal opportunistiesch en dus in strijd met de democratische beginselen tegenover het kabinet heeft gedragen ; kiesvereenigingen van liberalen, (Ue rnen alleen om hun genoegen te doen, geavanceerdliberalen gelieft te noe men ; en toch de naam vrijzinnig-democra tisch, welken men eenvoudig met de bedoe ling om een fusie van personen, die niet bij elkander behoorden, mogelijk te maken, in omloop heeft gebracht, zal nu, bij het oprichten van een partij met een, naar 't schijnt, zuiver radicaal program wor den gebruikt.. . om geen verwarring te stichten ! Zou men niet eer kunnen nieenen, dat zij gekozen was, om met opzet de ver warring zoo groot mogelijk te maken, ten einde in troebel water de vischvangst wat rijker te maken ? De gevaarlijke werking van dezen naam kwam, meenen wij, reeds uit, nog vóór hij officieele kracht had verkregen. De heer Treub, die met dien naam verwanïng wil voorkomen, sprak, volgens een verslag in het Handelsblad o. a. als volgt: »j/é)i heef l allengs begrepen dal het blij ven /tokken van twee fracties in de liberale partij' moest leiden tot een bederf van de politieke atniosplieer. 1) Het denkbeeld om te komen tot vereeniging van alle vrij zinnig-democraten, die ne lijn willen trekken op practisch-politiek gebied, is reeds sedert lang gerezen en dit denkbeeld is gerijpt. Tot voor korten tijd scheen het, dat er onder de liberalen meer eenheid was dan vermoed werd, doch nu onlangs 1) Hier c u eidens cursiveerden wij. is gelukkig door de vergadering «Liberale Unie" gebleken, dat eindelijk duidelijk kleur dient bekend. De uitslag dier ver gadering is voor velen zeker een groote deceptie geweest, ofschoon spr. verrast zou geweest zijn als de uitslag anders ware geweest. De «Liberale Unie" heeft zich in de meerderheid getoond, wat zij steeds heeft willen verbloemen te zijn, zoo geen anti-demoeratische, dan toch zeker geen vrijzinnig-democratische vereeniging. Mid delburg heeft reeds het voorbeeld gegeven zich af' te scheiden van de «Liberale Unie", dezen avond zal Arnhem allicht in den zelfden geest beslissen en met hen voelen velen in den lande dat het tot een vrij zinnig-democratische vereeniging moet komen.'' De heer Treub was intusschen, zonder dat zelfs zijn vriend Roodhuizen het wist, lid van de Unie geworden, ofschoon overtuigd.dat zij alles behalve democratisch mocht heeten. Misschien onbewust, in elk geval onna denkend, had hij persoonlijk meegewerkt tot »een bederf van de politieke atmosfeer." Hij, die thans den naam vrijzinnig democraat voor zijn vereeniging kiest, zou er zich over verbaasd hebben als (ie meer derheid zijner medeleden in de Unie, wan delende onder den naam van vrijzinnige democraten, indedaad democraten waren geweest! j Deze democraten, vrijzinnige democra ten geheeten, hebben volgens Mr. Treub, steeds willen verbloemen, dat zij niet zuiver : waren op de graat. Welk een afkeer moest de Voorzitter dan niet hebben van een naam, zoo al gemeen in gebruik, en in zulk een mate tot misverstand leidend? Maar en hier komt het gevaar van dezen naam toch te behouden reeds dadelijk i uit nu vernemen wij, dat de kiesvereeni[ ging te Arnhem, ook eene te Middelburg, en ; »velen in den lande", de Stichting van een 1 vrijzinnig-de:nocratische partij noodig oor; deeleri Met andere twoorden, er wordt op gerekend, dat geheele liberale kiesver eenigingen het voorbeeld zullen volgen, of zich zullen aansluiten bij de Amsterdamsche Vereeniging. i Geheele liberale kiesvereenigingen.... die dus zuiver vrijzinnig-democratisch, of om iets duidelijker te spreken die inderdaad radicaal zijn. Nu zou men toch zeker al een vreemdeling in ons politiek Jeruzalem moeten wezen, als men niet wist hoe zoogenaamd geavanceerd-liberale kiesvereenigingen ontstaan; welk een beginsellifcfde er toe vereischt wordt om die soort van rekbare programma's te onder schrijven, en in 't bijzonder welk een hartstocht voor het democratische er toe i noodig is, om zich voor urgentie van grond wetsherziening op de bekende manier te verklaren. Ongetwijfeld zullen er in die kiesvereenigingen sommigen zijn, zich be wust van hetgeen zij willen, en geleid door beginselen, die verder, veel verder voeren dan tot de verlangenslijstjes; maar is't om een nieuweprincipieelepartij te doen, wie kan er dan aan denken liberale kiesver eenigingen zoo maar als deelen van de aanstaande partij te beschouwen, omdat zij zich vrijzinnig democratisch noemen! Neem nu b. v. eens Arnhem, waar Mr. v. Gilse de leider zal zijn, en herinner u hoe dit Kamerlid zelfs Borgesius in bescherming heeft genomen, toen deze kindervoeding en kleeding bij de invoering van leerplicht niet wilde voor-chrijven ... omdat ditoriderwerp niet paste bij de wet. Indien nu iemand, die onder de zoogenaamd vrij zinnigen en democraten als het groene hout moet worden beschouwd, met zijne kiesvereeniging mede de vrijzinnige demo cratische partij stichten, wat zal er dan met deze kiesvereenigingen, onder dien verwar ring breugenden naam, niet alzoo mede bin nenkomen ? .. . Welk een eenheid moet dat geven: liberale democraten, e,n daarbij de geboren democraten: de arbeiders de misdeelden, het volk zelf; ten wier behoeve alleen de democratische politiek omhelst wordt en beteekenis hebben kan ?! Ware het doel met, den meesten spoed een uiterst talrijke partij te construeeren, in staat om eenige aftredende en aspirant kamerleden onder dak te brengen, we kondsn geen bedenkingen hebbeu; dan toch zou, na het mislukken van de vroegere fusiepoging, deze, waarbij het woord: vrij zinnig-democratisch tot lokaas van hon derden te gelijk kan dienen, allicht voor het oogenblik aan het doel beantwoorden; te gemakkelijker nu het tijdstip, waarop de handeling plaats grijpt, uitnemend ge schikt is, om met overwegingen van principieelen aard verkiezingsplannen te ver warren. Immers de verkiezingskoorts vertoont reeds haar sporen; zóó sterk heeft zij sommige gestellen aangetast, dat wij juist dezer dagen moesten bele ven, hoe, terwijl het lijk van Mr. Hartogh nog boven aard stond, de candida