DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1252 »iiet blijven binnen den kr;nj die in ISl «afgeperkt is" . Was het eene machtspreuk der Regee ring, uit krachte waarvan de vervolging plaats greep? Neen, antwoordt Groen: //ÜJ zaak wordt door het Gouvernement ,niet, althans niet geheel, niet in den yol,sten zin, aan de rechtbanken overgelaten. »De houding die de Regeering tegen de //?Gescheidenen aangenomen heeft, toont ge//noeg dat zij de bijeenkomsten a's strafwaardig beschouwt. Na wil ik voorzeker //niet tekort doen aau de rechters en aan //?ie onafhankelijkheid van hun karakter; »maar ik geloof echter, dat de betamelijke //zucht om he't Gouvernement te onder«steunen wel ee is, ook waar s'echts de schijn van wederspannighe.d is, tot voaringenomenheid zou kuinen leiden; en de //srviring heeft altijd geleerd dat voorin genomenheid, dikwijls ook zonder dat men //het wil of weet, tot onjuiste beschouwing, //tot onbillijkheid en onrechtvaardigheid //brengt." Bovendien de meeste rechters betuigen //iat de strafwet, die zij meenen geldig te //zijn en waarop het Publiek Ministerie zich grondt, met weerzin door hen toegepast »wordt. Wetgevers, zouden zij af keuren wat hen, als rechters, verbindt. Van het Bestuur n hangt het af, een artikel dat omtrent zoo yvele, ook scüadclijke, ook onzedelijke ver»eeaigingen nooit ingeroepen is, omtrent Godsdienstige vereeniaiagen in het vervolg //slapend te houden." IJ Of de opmerking, in deze laatste zin snede vervat, waarheid behelst, derhalve de Regeering dier dagen te'recht valt onder Groen's censuur, is meer dan twijfelachtig. Eene Regeering, die, geschreven, laat het zijn vermeend, recht «slapende houdt", zou schuldig staan aan inmenging in zaken der justitie, vooral, wanneer de eenige grief, tegen haar te berde gebracht, is de, laat het zijn verkeerde, meening »dat zij de bijeenkomsten als straf waardig beschouwt." Hoe dit zij, de dunk, door dr. Kuyper gegeven, als hadden wij, hier, met regeeringswillekeur te doen, wordt, door Groen, aan de kaak gesteld. Die berekende wer king van dr. Kuyper's gesproken woord is laster. En tweemalen lasterlijk is de beoogde indruk nu heel de vervolging der (hervormde) Afgescheidenen in verband wordt gebracht met Thorbecke's naam. »0p last van Thorbecke werden de Afge»scheidenen door dragonders achtervolgd." In welke hoedanigheid, trad de staatsman bij dien »last"op? Krachtens welken titel, gaf hij zijn bevel ? Was Thorbecke temet ritmeester bij de dragonders ? Of, als briga dier-majoor, met de uitvoering van rech terlijke gewijsden belast? De waarheid is deze: dat 'l'liorbecke met Groen ne lijn trok. Ziehier zijne aanteekening op Art. 191 der Grondwet van 18-10: Indien men Art. 2(Jl van het Strafwet- i boek soms heeft begrepen en uitgevoerd j alsof het godsdienstige z menkomste/i van \ meer dm twintig personen verbood, was dat een dwaling; maar de noodzakelijkheid j vau dergelijke wet tegen ontduiking van i het publiek toeziet over de vestiging van j ?'.edelijke li?chamen schijnt ook zonder be- l toog klaar." 2) Thorbecke wilde dus staatstoezicht op de vestiging van een Kerkgenootschap. Dat echter de samenkomst (hijzelf' cursi- i veert) strafwaardig zijn zou, acht hij »eene ; dwaling," Slotsom: na citaten vervalscht te heb ben 3), vervalscht dr. Kuyper historische feiten. Derde werptuig. Een van dr. Kuyper's satellieten, de heer R. J. W. Rudolph, naar het titelblad vermeldt: »dienaar des woords", heeft het »oirbaar" geacht, het calvinisme tegen het socialisme uit te spelen. Met het socialisme heb ik niet van doen, maar nu laatstgemelde «dienaar des woords" aan het op en afhakken gaat, vliegen het liberalisme de spaanders om de ooren. Die bedrijvig heid moet worden gestuit, in naam van het »min edele woord", waarvan dr. Kuyper n den zin, a dien mond vol heeft. Dat de heer Rudolph tot des leiders meest getrouwe schildknapen behoort, blijke uit het navolgend, aan de veder des eer sten ontvloeide, portret: In Dr. Kuyper verscheen daarop echter de prins, die de schoone slaapster heeft. «gewekt. In hem heeft de 11;ere aan ous volk den petit Calviu" gegeven, die het calvinisme eerst doorleefde, daarna be studeerde, en het eindelijk op alle gebicl des levens ia ons land weer tjt ecre bracht. Met zijn optreden heefr, het calvi nisme zich in Kerk en School, in Staat en Maatschappij, in Vereeniging en Pers, op het volle, rijke leven gewotpen. Het eisclit weer het heele mcuschelijke leven op voor den dienst vau God. E u dank zij den arbeid van den man, dien God in deze ,,eeuw aan ous calvinistisch volk heeft gegeven, dingt het weer naar de leid ug der geesten op onzen vajerlaudschen bodem, die van het bloed en de tranen Ier calvinistische martelaren is doorweekt." Tegenover dien nimbus, komt des te afzichtelijker uit, de kenschets, door den heer Rudolph, van het socialisme gegeven : De aap gelijkt op den meusch : en toch is er tusschcn bcMe zulk een diepgaand //onderscheid. De aap is en blijft, een dier; ie mensch is een redelijk, zedelijk eu godsdienstig wezen. Evcnzoo gelijkt liet ,socialisme op het calvinisme, en toch is 1) Mr. G. Groen van Prinsterer, De Maat regelen tepvn de Afgescheidenen ain hctS.aatsregt geto'st (Leiden ]S'J7j 1)1',. :;,), 3, 10, ~>T. '-.') Mr. .'. K. Tho"becke, A'ii.tee kenins op de Grondwet (A-nstcrdani l > l'ói, 11 blz. -.M'J. !!) /ve mijn ingebonden stuk, in de A". J{. i't. van l Juni I'.iül. (2' Blad A blz. li en het jammerlijke bescheid, in De ifi.i<ni!tn'i''l van l Juni. Uver Goethc, Vau Houten, Cort v. d L-'nd^n wordt kortweg gezwegen, en aau Groen's kenne lijke bedoeling de dr^ai gegeven, die in het rijm ta pas kom1. er tusschen deze beide zulk eeu scherpe //tegenstelling." Met het, in dier voege verpletterd, socialisme nu, heeft het liberalisme, altijd j volgens den heer Rudolph, deze verwant schap, dat : de liberalen neefjes ('.ijn) van de revolu*ionnaire socialisten en anarchisten." I) Naar deze, in haren eenvoud, goelijke, opvatting alzoo, etaat de zaak aldus. O v-er j de collateralen: anarchisten, socialisten, j liberalen, grijnst de aap, door den heer , Rudolph, ditmaal, niet zoozeer een »petit i Calvin", als wel een »petit Savoyard", den volke waarschuwend vertoond. En dr. Kuyper ? Hij zwijgt, ondanks dit gebruik van het »min edele woord." Ja zelfs is hij in de benijdenswaardige positi van minzaam achter den Bijbel tekst: »ben ik de hoeder mijns broeders?" zijn zwijgen te kunnen doen schuilen. Dit voorzichtiglijk schuilgaan blijkt uit De Standaard van 19 Juni j.l. Men leest daar: lla,t kan onze roeping niet zijn de liberale partij als zoodanig tegen haar socialis tische neefjes" te hulp te snellen." Dr. Kuyper honoreert alzoo den wissel, door den heer Rudolph, op hem getrokken, hetgeen dezen eene ware genoegdoening moet zijn. De vreugde word.', echter ver gald, doordien, voor den oningewijde, het vaderschap van de «neefjes" geheel in het midden wordt gelaten, en zij slechts tusschen aanhalingstekens ten tooneele ge voerd worden. Door op vader en peet het volle licht te doen stralen, maak ik aan spraak op beider dankbare waardeering. Vooral in familierelaties, is klaarheid een allereerst vereisen te. Ik herinner mij ergens gelezen te hebben: nunc autem manerit fMes, spes, charitas En nu blijft geloof, hoop en liefde. Wat er onmiddellijk op volgt, ben ik ver geten. Misschien schiet het iemand te binnen, in dierbare kringen. Is ons vader land niet driewerf gelukkig, dat het eene toekomst tegemoet gaat, waarin de»dienaren. des woords" lessen als deze, in zoo schit terend Evangelischen geest, betrachten ? Amst., 17 Juni 1901. J. A. Lt:vv. J) R J. W. K'idolph, Ctlvinisme en Socia lisme (Kamp:n l'JOl) bk. GO, 51, 50. Opkammery. Bij de Rechtbank te Zwolle werd dezer dagen een rechter geïnstalleerd. Het daarbij gesprokene volgt hier, zoo als de Zicolaclte Courant dat mededeelt. De Oliieier vau J ustitie verkreeg mede namens den substituut-ollieier het eerst het woord. Hij herinnerde er aau hoe mr. 11 J. Westra bij koninklijk besluit in de rechtbank te Assen werd benoemd. Moge het voor een oningewijde vreemd schijnen, dat, hij deze stad verliet om als jongste rechter iu Assen zitliug te nemen, d.e hem ken nen zullen het waardeereu in hem, dat hij ver langde ua&r de provincie wair zijn moeder en zijn vrienden en kennissen wom'U. Voor deze rechtbauk is zij a heengaan een verlies. Hij was een kundig en ijverig man, een aangename, vrien delijke persoonlijkheid. Oaze beste weiischcu ver gezellen hem; moge hij vele jircn deel uitmakeu | van de rechtbank iu zijn geboorteplaats. »Mr. P. C. A. Sicliterman is tot opvolger van den heer Westra benoemd. Ik wensc'i u ge'uk met deze onderscheiding, rervol,'de spr., waar door ge van notulairtot lechtsprekend ambtenaar zijt bevorderd. Deze onderscheiding legt, u een moeilijke taak op. Uw loopbaan tot lieden doet evenwel met recht verwachten, dat ge die tot ieders voldoeninïzult vervullen. Na uwe promotie mocht ge u in een goede practijk als advocaat hier verheugen. Dairua zijt, ge achter eenvolgens kantonrechter-plaatsvervanger, substi tuut-grill! T, gnlli;r en rechter geworden. Ik wensch. de rechtbank van harte met deze benoe ming geluk Z'j hetfr, een lid verkregen, die zal blijken een nauwgezet, en eerlijk rechter te zijn, die zonder aanzien des persoous zijn i l.cht zal weten te vervullen." Daarna werd op nqiisitoir van den cllieier het tx'ract-koninklijk besluit voorgeleien, waarbij de benoeming is geschied. //De president nam daarna het woord. Hij zei.(e steeds met eenige schroom een dergelijke ver gadering te presideerer, overtuig l als hij was, hoe moeilijk het is er iets boeiends in te brengen. Deze schroom is ii"g vermeerder J sedert na een vorige installatie de koningin der aarde door ecu harer censoren, zulk een vergadering j-au een niet zeer welwillende kritiek heeft onderworpen. Die censor heeft gevraagd of men er niets a iders van maken kou, dan een lofzang op den gaaudeu ambtenaar eu ecu weiko ustgroet aan det: komen den. KHU men niet tevens wijzfn op de plichten, die voor dien laaisten ambtenaar t:- vcrvn'leu zullen zijn r luidde de vraag. ISpr. troost er zich echter mee dat het nooit anders, ook niet bij ons hoogste lecht.erlijk collcg-1, geschiedt. 11 ij betwijfelt of, wanneer de censor op zijn plaats stond, deze er iets a-iders va:i zou kiint.cn maken. Ook spr. \ve;.scht den heer Westra voort durend geluk op zijn verdere loopbaa1). Na de«eu lofzang een welkomstgroet. Het verheugt mij, u mr. Sichternian als collega te kunnen begroeten. Het, is de vierde maal reeds, dat ik u installeer, ditmaal zal 't wel de laatste zijn. Ik heb u menigmaal zien optreden a's lid van de balie en in uw latere betrekkingen bij de magistratuur. Voornamelijk toen ge grlli r waa't heb ik uw groote accuratesse en ijver gewaar deerd, en geen oogonblik heeft de rechtbank geaarzeld u op de aanbevelii gslijst te p'aa*scn. Uw keuze was ons zeer aangenaam, en van harte weusch ik u namens de rechtbank geluk mi-t uwe benoeming, eu spreek de hoop uit dit, ge in leng'e van dagen als rechter 111 deze »:\ve geboorteplaats werkzaam moogt, zijn. Hiermede verklaar ik mr. P. C. A. Siclitennau geiust.illeerd als rechter in deze rechtbank.'' «De- lieer mr. J. van Setten, d-ken van de orde van advocaten, plaagt, de schroom vsu den president niet. IIij geeft, er niet om wat. de 'i'fj'-iie .////.v'--/'-/" ?/.»//? geschieven l.etfi.. \\ cl vreest hij weinig anders meer te Hui en zeggci', waar twee sprekers met zooveel lof hebben go waagd vau den heengaanden en den komenden ambtenaar. //Hat mr. Westra betreft hij tluit zich a .-ui bij wat die sprekers hebben gezegd. Met, dezen algemeenen wcnsch kan hij niet volstaan waar het den lieer Sjchterman betreft. A's lid van de balie heeft hij dezen in zijn twee laa'ste betrtkkingeu vau substituut-gr.tli rengriffi rleeren v/aardeereu. Hij brengt hulde aan de wijze waarop de heer Sichtermau zijn betrekking tegen over de balie heeft vervuld. Nog etu loftuiting moet hem vau het hart. l u De Telegraaf van 6 Maart 1901 heeft hij 't verslag gelezen van een pleidooi van de eers'e vrouwelijke advocaat in Parijs. En daar staat: de grtli;r leest eerst eeiiige acten voor. Hij spreek', als alle grilli'rs, nasaal en onverstaan baar. Dit rnoge waar zijn, spr. constateert dat, de gr ili r aan de Zwols-che rech ba-;k dan een uitzondering maakte. Met den weriscl), dat de betrekking tusschen den heer S chterman als rechter met de balie even goed zal blijven, als vroeger toen hij grth'ir was, besluit spr. De heer Sichterrnan beantwoordde daarop de sprekers. Eerst bracht hij zijn dat.k aan II. M de Koningin eu aan Z. E. den Minister van Justitie voor zijn benoeming eu aan 't collage vau rechters voor het vertrouwen in hem gesteld door hem op de aanbeveling te plaa'sen. Hij dankte daarop den otli-iier en den president voor de heusche woorden tot hem gericht, de wijze waarop hij in dit ollege is ontvangen zal hem onvergetelijk blijven. II t is hem een voorrecht iu de stad zijner inwoning in hè', college van recMers, waar ook zijn vader eenmaal eeu zetel bek'eedde, zitting te nemen, in het college waarin hij gedurende S jaar met genoesen en voldoening voor zich zelf het ambt van gr fü:r heeft vervuld. Hij betuigt zijn dankbaarheid voor de welwilleudlieid van de zijde van 't parket en de rechtbank ondervonden, in 't bijzonder ook vaa den pres deut, die hem steeds door zijn groo'e werkzaamheid en werklust wist te bezielen. O >k dankt hij hen, die successief als subst.-gritli r hem steeds krachtdadig ter zijde stonden, met name mr. Van Nes van Meerkerk rn mr. Van Slooten. Aan het personeel der grill : brengt hij mede ziju dank voor de hulp hem steeds betoond, voornamelijk aan den bekwamen eersten klerk Lameycr. Het ambt waartoe hij nu geroepen wordt is steeds doar hem gewenscht. De verautsvoorlelijkheid er aan verbonden ontveinst hij zich niet, vooral nu hij geroepen is het te bekleeden na den heer Wtstra, die het steeds zoo eervol heeft vervuld. Hij vraagt den steun van de rechtbauk, van parket en griüi ?, die hij gevoelt, te zullen behoeven, maar die hij vertrouwt, dat hem van harte zullen gegeven worden. Hij legt gaarne de belofte a/ met alle krachten er naar te zullen streven het vertrouwen in hem gesteld, uiet te zullen beschamen. Vervolgens dankte spr. den deken der orde van advocaten vjor zijn ha-telijke woorden namens de balie gesproken. Hij zal zich steeds beijveren, dat de verhouding tusschen rechters en balie een zoo aangename mogelijk zij. Spr. dankte ten slotte den kantonrechter en de ver dere belangstellenden voor hun aanwezigheid. Daarna sloot de president deze b litcagewone zittinc." Wij meenen hierbij het volgende te moeten aanteekenen. Natuurlijk is het ons ee;i eer in een zoo achtbaar gezelschap onze opmerkingen, vóór eenige maanden gemaakt, bedacht te zien. .ize kritiek echter was niet oiiiccl willend ; zij bedoelde eenvoudig te \vij/.en op een bij de rechterlijke macht ingeroeste gewoonte, om elkander bij 't komen e» gaan. steeds ongeveer met dezelfde woorden, in de hoogte te steken, ah hield men elkander voor 't verhevenste en liefste soort van menschen, wier plicht het is, getuigenissen omtrent eikaars voortrelfelijke en aangename eigenschappen af te leggen, en dit allerplechtigst getooid in ambtsgewaad. Z >o geschiedt het ook bij het hoogste rechterlijke college, zegt mr. Baron v. Aerssen Beijeren v. Voshol en hij twij felt of wij op zijn plaats staande, er iets anders van zouden kunnen maken. Ons dunkt, dit laatste zou niet bijster moei lijk zijn. Bij een installatie geheel zonder toespraken ; een installatie, als een loutere formaliteit, direct gevolgd door eeu gewone zitting, zou voor de heeren het houden van al die zoutelooze praatjes en het aan den dag leggen van al die zoete hoffelijk heid onnoodig zijn. Men beproeve het maar eens, ook in het belang van het prestige der Rechterlijke macht zelve. Alleen voor den deken der advocaten zou dan een uitzondering kunnen worden ge maakt. Een advocaat mag men een ge legenheid tot spreken niet ontnemen, en een deken wel het minst'. Iv'ii advocaat heeft altijd iets te zeggen, --? iets degelijks of iets geestig.-. Wie zou her, mot betrou ten, als hij b, v in het hierboven opgenomen kkendvan 'l'.-n /ivoJsriien Hi-er gemist'' ' -d'.ea had 1!< korn eens uwe gastvrijheid inroepen, om te klt'.'fc.n over de veraiindcriiig van het aantal vogels hier in Nederland. Ik doe dit speciaal in dit blad, omdat ik weet dat het in regeering'-kringen gelezen wordt en onzo autoriteiten moeten, mijne klacht lezen er. haar in ernstige overweging nemen, want het is tijd, hoog tijd dat er eindelijk iets tegen deze vermindering gedaan wordt, anders zullen wij spoedig geheel zonder vogels zijn en de schrik slaat ons orn het hart, wanneer we ons rekenschap geven wat dit beteekent, eeiiH insectenoverliGorsching met hare miliioenen vreeseliike gevolgen ' Men mag er niet aan denken ! Ivi de Nederlandsche lï.'gftering doet niets, letterlijk niets om onze vogels beter te beschermen, Nog erger, als «r iets goeds in dit opzicht gadiuin kan worden, zooals toe U' tr.'den tot eene inter nationale overeenkomst, die door rif U-gceringen werd onderteekeml, tn'kt Nederland zich terug en verschuilt zich aehter bezwaren die oven r.i 'tig a!i gcvMcbt zij". Waar oen H il i1-, daar is ook een w'-'g. 't l < cd! se.hand*' dat o;;zn nntio dar.r maar gonos'geu mede moe: nemen! lloe dikwijls is er niet gewezen <i]i onze tegenwoordige nonS'jiiswi'; vin 1^W;1 Jie ile vogels heet te iiesehi :..i'.'r. en i.'.jg is Zü«<.'!?.> i g en d.) vog di.iourd gaat ongestoord 7/jr, ping -M n i.iwingt ui.s groolüonko.st ui te maken voor het aanscbail >n van nestelkastjes om de vogels te lokken, voor de he---.trijdinj; der rupsen eri insectenplagen die ulk j mr groütu' worden terwyl vroeger de vogels het alles voor niets deden en ons bovendien met hunne heerlijke geluiden en gezang verkwikten en onze bosschen, tuinen en boomgaarden verlevendigden. Het is treurig om te zien, hoe elk j*ar het aantal nachtegalen, meezen, zwaluwen, vlieganvangers enz. vermindert! Kunnen onze Kamerleden daar nu niets aan doen en den daarvoor verantwoordelijken per soon eens op zijn plicht wijzen? U dankzeggende voor de plaatsing van het bovenstaande heb ik de eer te zijn Hoogachtend, Uw dr. C. H. STARING. UtlllllllllllMIlMIllilllllllllIIIIIII Arbeid van Eebnwile Trouwen iii fatten, II. (Slot). Uit de mededeelingen der arbeids-inspectie omtrent den arbeidstijd der gehuwde vrouwen in fab ieken blykt, dat de bij de wet vastge stelde maximum-arbeidstijd van 11 uren per dag niet als regel aangenomen kan worden. Wel i i waar werkt een deel der gehuwde vrouwen waarover het onderzoek liep, IL uur per dag; doch in de meeste gevallen, en voor de meer derheid der vrouwen, kan gezegd worden, dat hun arbeidstijd bineden de 11 uur per dag blijft. Z)o beloopt de arbeidstyd der werksters in de inspectie-atdeelingen Hamburg, Breinen, Lubeck, Hannover, in doorsnee rond 10 uur per dag; in de afd. Berlijn is van 2.54 werk plaatsen met 1430 vrouwen slechts in 15 werk plaatsen met 216 vrouwen de arbeidstijd 11 uur; terwijl 433 vrouwen 10 uur, 340 vrouwen 9 uur, en de overigen nog korter werken. I u Hanburg bedraagt de arbeidsduur voor 1235 vrouwen 9 uur ot korter, voor 3i)fc> vrouwen !"A?9SA uur, voor 42f> vrouwen 10 uur, voor 234 vrouwen 10/4?11 uur per dag. De arbeidstijd van 11 uur is slechts in 8 fabrieken met 130 vrouwen. Op Zaterdagen en dagen vóór teestdagen eindigt overal de arbeid des avonds 5 M uur. Over 't geheel is uit het onderzoek gebleken, dat de overgroote meerderheid der gehuwde werkers een korteren werkdag hebben dan die, welke de wet veroorloofd. De langste arbeidstijden komen voor in de textiel-nijverheid. Meermalen wordt er in het rapport op ge wezen, dat de duur van den arbeid van de gehuwde vrouwen in fabrieken afhangt van de omstandigheid, of de vrouwen werken bij machi nes, die niet willekeurig kunnen worden stil gezet, of wel arbeid hebben te verrichten, die zonder stoornis kan worden stop gezet; verder van hot a! of niet op stuk werken. De stukwerk-ters hebben den kortsten arbeidstijd: dik wijls (> a 8 uur per dag. De arbeidsduur in spin nerijen, weverijen, steenfabrieken entichelwerkcn nadert bijp,a overal, waarde 11 urige arbeidstijd niet heerscht, dit maximum. Ken vergelijking van deze arbeidstijden rnet die der ongehuwden en die der ma-men duidt aan, dat slechts in enkele gevalien wordt toe gestaan, dat de gehuwde vrouwen korter werken dan de overigen. (Gewoonlijk hebben zij zich te houden aan den algejieenen, ter plaatse geldenden regel. Niet zelden werken de vrouwen geza nenlijk elk met haar man in accoord-arbeid, of zij moeten te zamen met de mannen hemd in hanl werken, zooals in de textiel-nijverheid. In Hamburg, bleeswijk en Berlijn zijn echter veel fabrieken, waar aan de vrouwen een langer schaftiiur is toegestaan, opdat zij de voornaamste htüs-bezigb 'den nog kunnen verrichten. Dikwijls echter verlangen de vrouwen een zeer kurte middagpauze, omdit de woning toch te ver van de fabriek ligt om in die tijd een middagmaal gereed te maken. Zij vergenoegen z en dan 's middags met een paa? boterhammen, en indien zij dai vroeger i aar huis mogen, kinnen zij in dien tijd, tegen den avond, het tuiddag"maal voor zich ca hun gezin gereed maken. * * * Jaren lang reeds wordt als een wezenlijk r.adeel en ze fs, betrekkelijk, als een gevaar 'c welk de arbeid van gehuwds vrouwen in fabrieken oplevert, genoemd de invloed op hare lichamelijke gezondh ud, op hare zedelijkheid en vooral op het gezins- of familieleven. Er was aan de arbeids inspecteurs gevraagd, ook deze zijde van het vraagstuk te onderzoeken en waar mogelijk, de resultaten mede te deelen. Wat de invloed van den fabrieks arbeid op der vrouwen gezondheid aangaat, loopen de mceningen zeer uiteen. Ongeveer de helft der rapporten beantwoorden de vraag, of nadeelige l:e,aamelijke invloed merkbaar is, ontkennend. Anderen beoordeelen en dit is zeker wel jet meest j'üste - - den scha'leüjken invloed al verschillend Laar de bedrijven in welke de vrouwen werkzaam zijn. Zij achten een gansche rij van bedrijven waarin de vrouwen met vrij zwaren arbeid belast zijn: steenbakkerijen, tieheiiabricken. glasblazerijen, het werken in verhitte droogkauiers cr.z., voor bet vrouwe ijk geslacht uit een oogpunt van fozondneid zoer schadelijk, zonder tussclmi gehuwde en onge huwde onderscheid te mak-n. Do rapporten van alie inspecteur), in wier districten het nog gebruikelijk is dat de vrouwen behulpzaam xijii bij biKM'vverkcn, dringen alle aan op rcrlaxl van d-zen arbei.i. d<tar de gezondheid der vrouwen hierdoor zeer geschaad wordt. A's ziektei'erschijiisel'.'.ii welke vooral bij de gelui vde fabrieksarbeidsters geconstateerd wer den, wordt in de cer.te plaats, als zeer veel vuldig voorkomend, g-'iioemil de ziekten der gesischtsorgan 'n. Verder worden opgesomd: longlijdei', borstkwalen, bloedarmoede en bleeküucht, rheumatisehe kwalen, zenuwstoringfln, hartkwalen, maag- en darmkwaltu. Som mige rapporten 'oeweren, dat deze ziekten vooral bij tieh.'in'<!e vrouwen geconstateerd wordon. Meermalen ook ontmoeten wij de meening, dat de toename va; ontijdige bevallingen on n.iskra:nen alleen aan den fabrieksarbeid van de gehuwde vrouwen i-i toe te schrijven. De i ispeetour voor het district M ttelt.'ankcn neemt a's dikwijls voorkomende k,valen bij gehuwde fabrickswc. ksters: Veelvuldige zware omlerIrji'sbloptlin.gen. opviiüend vele miskramen en moeilijke bevallingen, veelvuldig voorkomende longon-tub-ircuïnso en rhciimatick in de e;ewricliten, eindelijk been-ontstekingeii tengevolge van het langdurige staan der vrouwen in tijden va;; zwangerschap.'' De rapporten zijn, op dit ;j>'bie:i, 'jons'emmig i:i do iii-.-eniiig. dat ik-ze zir.kten wor.lcn l/cv irderil door onvoldoend J b :icuerm!ng en niet in-aeht i.cming \a:i liet eigenaardig!! vrouwelijke organisme, in bet bijzonder het gc'irek aan voldoende rus"- en ei'ii-maatregelen gedurende den laatsten tyd der zwangerschap; dan: kort na de bevalling en gedurende den zoogtijd. Hit rapport van het district Berlijn vat de gevraagde uitspraken van een aantal doktoren over deze kwestie a'dus te zaam: Inwendige ziekten, met name bloedarmoede en longziekten, worden door den fab ieksarbeid begunstigd, door het inademen van onreine lucht; een abnormale houding van het lichaam is daarvan evenzeer de oorzaak. Het ergste en het veelvuldigst lyden de vrouwen met zwak lichaam en jonge meisjes." Alla rapporten stemmen hierin overeen, dat vooral het langdurig, onafgebroken staan in eenzelfde houding, op den duur hoogst schadelijk op het organi-me werkt. Afgezien van deze erkende nadeelen van den fabrieksarbeid van gehuwde vrouwen, komt vooral ook in. aanmerking, dat de vrouw, b}halve den inspannenden fabriek.-arbeid, ook nog, vóór ea rii haar dagtaak, voor hst gezin en voor de verzorging der kinderen heeft te zorgen; en deze dubbele inspanning, thuis en in de fabriek, moet op d;n duur wel hare gezondheid gehe l ondergraven, en ziekten en een vroegen dood na zich tlepen. Dat de fabrieks-arbeid van gehuwde vrouwen . in het bijzonder de zedelijkheid nadeelig beinvloed, wordt slechts in enkele gevallen gecon stateerd. En dan nog op zonderlingen grond ! Het klinkt absurd, als daar beweerd wordt, dat het aanwezig zijn van een zwangere vrouw het schaamtegevoel der mannen kwetst." Meer ernstig te nemen is het verlangen, hier e- daar geuit, om, waar even mogelijk, voor de vrouwen aparte verkleeding s- en schaftlokalen voor te schrijven, en ze tegen degenen die van haar afhankelijke positie misbruik willjn maken: werkgevers of chefs, te beschermen. Dit ver langen is o. a. kenbaar gemaakt in district Wiirtenberg II, door de vertrouwensmannen der vakvereenigingen, op grond dat de grjote afhankelijkheid der vrouwen van hunne werkmeesters in zedehjk opzicht een groot gevaar oplevert; er waren gevallen bekend, waarinde vrouwen benadeeld werden, omdat zij haar eer bewaarden. In verschillende rapporten wordt nadrukkelijk gewezen op de omstandigheid, dat de vrouw door haren fabrieksarbeid aan haar taak als huismoeder geheel onttrokken wordt, dat ten gevolge daarvan het familieleven wordt ver waarloosd en het huiselijk samenzijn geheel verloren gaat. Dit wordt als een der grootste schaduwzijden van den fabrieksarbeid van ge huwde vrouwen afgeschilderd. Er wordt op gewezen, hoe de vrouwen hare plichten als huisvrouw, als moeder en opvoedster der kin deren aan de ne zijde, en tegelijk haar beroep als fabrieksarbeidster aan de andere zijde, nimmer of slechts bij hooge uitzondering be hoorlijk vervullen kan. Meermalen is opge merkt hoe de neiging, zich met de huiselijke bezigheden te bemoeien, langzamerhand geheel verdwijnt. En waar de belangstelling en de goede wil wél aanwezig blijven, ontbreekt gewoonlijk de noodige kracht en tijd, om aan deze veelzijdige verplichtingen te voldoen. Als gevolgen daarvan worden genoemd hirselijke ongenopg?ns, wanorde in de huishouding, gemis aan alles wat aantrekkelijk en heimisch" is in de woning, verwaarloozing van een goede en doelmatige voedselbereiding. In bijzondere ma'e hebben vooral de kinderen onder de afwezigheid der moeder te lijden; d : natuurlijke band tusschen ouders en kinderen wordt reeds vroeg verslapt. De kinderen worden dikwijls aan hun lot overgelaten en groeien op in wanorde en zonder eenig equivalent voor de hen omringende, ruwe omgeving. Weliswaar z^jn in de meeste gezinden maat regelen genomen, om, tijdelijk, de moeder door een ander te vervangen; maar dat dit dikwijls alles te wenschen overlaat, behoeft we! niet nader te worden betoogd. Daarom dringen vele rapporten aan op bet instellen van kinderbswaarplaatsen, ofschoon, wat ook wordt toege geven, ook dit toch nog geheel ontoereikend is. De omstandigheid, dat de gehuwde fabrieks arbeidster gedw>ngen is, h var kind jre T aan hen zelf of aai aideren over te laten, heeft voorts, zooals wordt nagegaan, een hoog sterftecijfer der kinderen tengevolge. Over 't geheel geeft dit overzicht van den arbeid der gehuwde vrouwen een droevig beeld; maar dat helaas l maar al te zeer de werke lijkheid weergeeft Zotïook ten onzent axn de, thans uitge breidere, arbeids-inspectie niet eens een der gelijk oiderzoek knnnen wordan opgedragen? Het kan niet anders dan van hooge waarde zijn voor de verdere ontw'kkeling onzer nog zoo sobere sociale wetgeving. Het is tevens voor hen, die steeds zoo hooge waarde zeggen te hechten aan het gezins- of familieleven als onmisbaar relieven or.zer maatschappij, een leerzame schets om te be seften, v;e;i-door eigenlijk dikwijls dat familie leven onder de arbeidersklasse verwoest wordt of verschrompeld. S. Mfizi Da mnziekbeoefening heeft in de laatste jiren zulk een Luittn^ewonen omva: g aansrenonier. dat er nauwelijks sprake kan zijn. van een zomerrust voor hem, die gewoon is zijne indrukken aan het publiek mede te deelen. i'as zijn de winterconcerten afgeloopen, of men bereidt zich voor tot het bijwonen van muziekfeesten. In t-'genstelling met gewone concerto!', welke meer voor een loeaal publiek berekend zijn, worden muziekfeesten in den regel bezoct.t door lieden die van links en rechts samenkomen en misschien door het »uit zijn" reeds « priori in een feestelijke stemming verkeeren. Hij ds keu'.e der v.prken, die op muziekfeesten worden uitgovcer.l, houdt men dnn. veelal ook rekening mot e'eu a u-d van dat publiek, in zooverre dat dan vaak werken worden gekozen, die niet ;ïii;8ir.een bekend zij-\ en geen schering en in^ag uit maken van een gewoon concert-repertoire. | Zeldzamer ko'et 'iet voor dat msn j ;i-.t ier ' wille van een wark een niuziekfoest orga.'.'is,;crt. Is dat ec'dtPf het »e\'il, clan kan men c-i1 va.t verzekerd zijn dat het publi ?k er niet l:i"'.ngaat om in het alteneen muziek te jie::ie:T, doch meer speciaal uit belangstellir.g voorliet . bewuste werk, waaraan die eer te beurt valt. : Het ligt voor de hand dat zulk een publiek buitengewoon ontvankelijk zal zijn vcor in drukken en dat uien in zekeren zin mocht