DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1258 «Alle uitgravingen en fundaties zyn gemaakt, zoodat direct met het monteeren kan worden aangevangen. ?Door immigratie van arbeiders uit Cursrio en nabij gelegen eilander, zal de arbeidsmacht spoedig op 300 koppen gebracht zyn en wij in staat de vier voornaamste riffan met drie ploegen dag en nacht te bewerken. »Deze riffen, ter gezamenlijke lengte van ongeveer 600 M. zijn gelegen in de onmiddelly'ke nabijheid van den grooten stampmolen en door tunnels en inclines voor etooping gereed. «Onder leiding van den mijnexport Hoskins wordt de exploitatie met twee ploegen voort gezet en zal in begin Augustus hieraan nog eene ploeg met een opzichter toegevoegd worden. «Provisiën voor 300 man gedurende negen maanden bevinden zich in de magazijnen op het placer, zoodat de te wachteu droge tijd geen beletsel voor ons zal zijn om alle werk zaamheden krachtig en onafgebroken voort te zetten. »De kleine fabriek is weder hersteld, waar door het mogely'k zal zyn om, na monteering van den grooten molen, 140 ton kwarts, welke in voldoende hoeveelheden aanwezig is, per dag te verwerken". Van groote beteekenis voor de belangheb bende lezers is het slot van het verslag der directie van de Soemalata myn-inpy. Thans behoeft aan het welslagen der onderneming niet meer getwijfeld te worden. Buitengewone omstandigheden voorbehouden, acht de directie dan ook in verband met de reeds vroeger ver kregen winsten, over het thans loopende boekjaar een aanvang te zullen kunnen maken met uitkeeringen. Daar echter, volgens de statuten, aandeelhouders eerst r.a aflossing der obligatieleening ad / 300.000 eene uitkeering kun nen verwachten, heeft zij gemeend machtiging te moeten vragen tot uitbreiding van het ka pitaal met ?500,000 ten einde uit de opbrengst daarvan de obligatieleening af te lossen. De aandeelhouders hebben de gevraagde machtiging verleend. Van de Loten-groep kunnen vaste koersen vermeld worden. Russen 64 belangryk hooger. De voorkeur verdienen 5 pets. Loten RyksAgrar Bank die nog heel wat goedkooper zyn al is de pry's hooger dan in de dagen toen de Groene reeds de aandacht op deze stukken vestigde. Bij de laatste trekking der Brusselsche Loten viel de honderdduizend op nommer 20 van Serie 87962. Den gelukkige mijn beste vacantie-wensch ! Eckele ontvangen verslagen, de volgende week. F. R. te D. Wil uw raam opgeven. G o e s, l Augustus 1901. D. STIGTER. «HHIItllllltnimttltltlltlllimiimiiiiiiMilliMtniiiiiliiiiiMMiiuiiMiiiMiiiii NIEUWE UITGAVEN. Godsdienst en Leven. Ear.e handleiding bij het godsdienstonderwijs, door Pu. HUGKMIOLTZ JK. Amsterdam, Van Holkema en Warendorf. Tijdschrift voor onderwijs en opvoeding, IVe jaargang 1901?1902, He en Ille aflevering. Amsterdam, W. Versluys. Inhoud van Tijdschriften. Eigen Haard. No. 31: Eene eerste Ontmoe ting, door Daniëlla. (Slot) Feestviering op Cur;ic.io, ter gelegenheid van het Huwelyk van II. M. Koningin Wilhelmina met Z. H K. Prins Hendrik, door C, met af b. naar fotografieën van luit. Schoonhoven. De Pelikaanbloem, door J. H. B., met af b. Portret van H. M. de Koningin-Moeder, naar eene opname van de heeren De Lavieter & Co., te 's Gravenhage, met by'schrift. Maria Stuart II, Prinses van Oraije, 1G62-1695, door jonkvr. A. v. Hogen dorp, V. Dr. A Kuyper in zijn studeerver trek, naar eene opname van de heeren Vinkebos en Dewald, met bijschrift. Zandverstuiving, door H. Tiesing, I. De Beursbengel, door GOS. de V., met af b. Feuilleton. Tijdschrift voor toegepaste tclieikunde en hygiëne. No. 11: De superposphaatindustie, door Dr. A. Verwey. Biologische reiniging van afvalwater, door J. van der Breggen, civiel ingenieur. Over de Enzymen, door Dr. L. Th. /H. De Aluminothermie, door Dr. L. Th. R. IIIHIIIlimillllftllltKHHIIIIMIIllimill LERLEI Het oogstfeest. Of het ergens op 't vasteland de gewoonte is het oogstfeest in de kerk te vieren, is mij onbekend; maar de eigenaardige wijze, waarop dit op 't platteland in Engeland gevierd wordt trof mij. Trouwens 't is niet alleen op 't platteland, ook in de steden wordt van dit feest veel werk gemaakt, en waarschijnlijk wel op grooter schaal, omdat daar de vele harden het werk licht maken. ') Mijn doel is alleen te trachten een denk beeld te geven van the Harvest Festival in ons kleine dorpje en daarmede van oen kerkfeest op 't platteland. De uitdrukking: »vele handen maken het werk licht" inng velen onbegrijpelijk geweest zijn; maar 't zyn hier de gemeentenaren zelf, die aan het feest Je eigenaardigheid geven, welke mij opvie!. De kerk wordt namelijk versierd en voor die ver siering worden allerlei en alleen voortbreng selen van den grond gebruikt. Wanneer ik ga opsommen, wat zoo ongeveer als decoratie wordt gekozen, groenten (verschillende soor ten kool, bieten, wortelen, aardappelen, etc.), vruchten (appels, peren, pruimen, perziken, druiven, etc), korenschoven, wingerdrank! n, klimop, etc., etc., zal menigeen misschien gaan denken, dat die versiering van de kerk wel meer op eene uitstalling in een groentenwinkel moet lijken, dan op eene decoratie, 't Ett'tfkt evenwel, dat die, door talrijke dames- en heerenhanden aangebrachte versiering maakt, is verwonderlijk. Aan iedere zijde van de altaartafel een prachtige volle tarweschocf; tegen den muur daarachter schijnen, in die enkele dagen volbeladen vruchtboomen te ujn opgeschoten''en om de hooge kandelabres voor het altaar slingeren zich wingerdranken, haast te licht, om de zware druiveUrossen te dragen, die hier en daar tusschen de fraaie r odbruingetinte bladeren zichtbaar zijn. Alles, waaraan maar iets was vast te hechten pn,kt met frisch groen en kleurige, geurige bloemen. De les senaar (in alle Engelsche kerken dezelfde; een adelaar die op zijn uitgespreide vleugels den hijbel draagt, waaruit de ^lessons'' worden gelezei ), verdwijnt achier in 't groen, waarop *) In de groote 'kathedralen (zooals Sint auTs en vele anders) wordt zeer weinig aan versiering gedaan natuurlijk. < ? v. R. de vogel als op een nest schijnt te zitten, twee trossen druiven in zijn snavel houdende. Da diepe vensterbanken doen wel aan uitstalkasten denken, maar hebben toch door de harmonie in kleuren en de frischheid ook hunne aan trekkelijkheid. De preekstoel alleen is onversierd en verhoogt, juist door zijn eenvoud misschien den aangenamen indruk van 't geheel. Straks komt in dezen tuin de menigte in blijde »harvest bymnes" denHeere dank brengen voor den overvloed, haar geschonken. Hoevelen zullen er niet zyn, die, ofschoon zy niet zooveel reden tot dankzegging hebben voor overvloed, toch ook hun deal nemen in het feest. Ook aan hen wordt gedacht. Na dit feest begint men zich voortebereiden op den naderenden winter. Behalve de gewone collecten wordt op verschillende wijzen geld bijeengebracht voor de armen. Na het «Harvest festival'' is er meestal 'n parish tea, waarvan de opbrengst ten goede komt aan de armenkas In de eeu of andere beschikbare ruimte (by'v. the national schoolopenb. school) worden tafels aangericht, waar de gemeentenaren heel gezellig samen een kopje thee komen drinken en een boterhammetje eten; alles heel eenvoudig om zooveel mogelijk van de opbrengst der tea-tickets aan de armen ten goede te doen komen. Ook is het de gewoonte onder groote land bouwers om na dit keikfeest hunnen arbeiders een feest ta bereiden. Na den feestmaaltijd mengelt alles zich in den dans dooreer, danst de baas met de melkmeid en zijne vrouw met den stalknecht, en is alles zoo broederlijk en gezellig, dat 't heel lang duurt voordat aan zoo'n laatste zomerfeest een eind komt. In de kerk van het dorpje, hierboven aan gehaald, vond ik eene misschien vermeldens waardige merkwaardigheid. Het geheele muur stuk achter het altaar werd daar door koningin Victoria versierd en van groote beschilderde vensters voorzien. Onder deze vensters in koperen letters het opschrift: This reredos and the stained glass window above it were erected ly Her Majesly Victoria (D G B.R F.D.) in the eighteenth year of her reign in memory of John Camden Neil E;e[re of this parish, who died Au» st 30. 1952 aged 72. Niemand zal verwonderd zijn over deze gift van de koningin, wanneer hij weet, dat deze John Camden Neil niets beters wist te doen met zyn heele vermogen van 250000 pd.st. (zegge 3 millioen gulden), dan het na te laten aan Her Gracians Majesly. N o r t h m a r s t o n, J. J. v. R. October 2d. 1900. lllimimilltimillllMimilMMIIIMMMIIIHIlltmnitlHmillimiltlIIIIIIMIIIII Het Centrum'1 christeljjHemocratiscli ? Met genoegen zie ik, dat lid Centrum zich heeft gebeterd en thans een stuk als dat van den heer O. te D. heeft opgenomen. Dubbel aangenaam is mij dit, omdat ik van de »Groene" Amsterdammer toezegging heb gekregen dat dergelyke stukken, indien zij wederom door Cent, urn of een ander blad mochten worden geweigerd, in dat Weekblad (misschien niet het meest- »ingeziene", maar zeer zeker het meest gelegene blad) zullen worden opgenomen. Laver son linge sale en familie is beter, omdat de zeer verdienste'yke heer Braal;ensiek, onze quaesties uit tijdverdrijf in beeld zou kunnon brengen en alzoo het vuile linnen niet alleen elders gewasschen maar ook te drogen zou worden gehangen en wel aan den openbaren weg voor de vitrines van sigarenof boekwinkels. Maar ter zake. In het naschrift van Het Centrum zegt de geachte redactie, dat het blad wordt geredigeerd in christelijk democratifchen zin volgens de encycliek Graves de Communi re. De heer O. te D. mag wel zeer tevreden zijn, de heeren ze'io «it hun tent te hebben gelokt, want ik beschouw ZEds. schrijven niet zoozeer als een gewone vraag maar als een vraag stellen en die daarmede beantwoorden. Is het aan de redactie van dit geëerde blad dan niet bekend, dat volgens de uitlegging deiencycliek door Z. D.H. Mgr. den aartsbisschop in zijn schryven aan de kath. dein. partij uit drukkelijk van de chrisfely'ke democratie wordt gezegd : «dat het met verwijdering i:an alle staatkundig begrip, riets anders te verstaan geve dan ei ne voor het volk heilzame actie ?'' Men is volgens deze uitleggit g reeds christen democraat wanneer men deelneemt aan onzij dige actie als : verbruikershond, drankbestrijd'n? enz., terwijl men toch op staatkundig gebied voorstander zou kunnen blijven van Russische heerschappij met knoet en »S berie-''. Let wel >christen democraat" heeft op staat kundig gebied alle beteekenis verloren die men er vropger aan hechtte en is zelfs in boven genoemd schrijven door Z. I). II. aan een ieder veiboden om die beteekenis op pvliti<.k gebied te gebruiken. Na lift Centrum zich tóch een christelijk democratisch orgaan heeft verklaard, moet men tot het besluit komen dat men op dit blad wel kan rekenen zooals ik trouwens op zeer waardeerende wijze heb ondervonden wanreer men wu/kt voor lotsverbeterirg der massa op nict-nfantl undi/j gebied, maar wan neer lid Centrum iets wil doen voor de ver betering der maatschappelijke toestanden langs staatkundigen wpg, dan wordt het blad wan neer het zijne verklaring niet intrekt onge hoorzaam aan zij.ien aartsbisschop even goed als het vroeger de K. D. B. van ongehoor zaamheid betichtte, waarvoor nu alle reden vervallen is sinds deze partij zich noemt 'katholitke volkspartij". Wat nu de gewone »veeg uit da pan" aan deze K. D. P. aanbetreft : de gehoorzaamheid die deze partij thans aan Mgr. heeft betoond zal zooals honderden met den heer O. te D. hopen, r.u wel een einde maken aan de onverkwikkelijke bestrijding waaraan deze fractie van eenvoudig zelfbewuste maar op politiek terrein nog onervaren werklieden blootstaat. Mocht dit i.iet het geval blijken te zijn, de heer O. te D. en anderen kunnen medeireiken om hierin verbetering te brengen ; er worden namelijk pogingen aangewend tot het vormen van een comitéom R. K. politieke democratische partijen gelijk deze met raad en daad vooruit te helpen, onder de hoede te nemen, te centraliseeren en alle -slagen die men haar mocht willen, toebrengen te pareeren en at te leiden naar het beginselprogram, waarover men het reeds met deze arbeiders eens geworden is. Wanneer lid Centrum zieh over dit pro gram heeft uitgesproken, kan men pas constateeren of het op staatkundig gebied is : conservatief of democraat volgens de oude en nog by andersdenkenden gangbare beteekenis. Moch Het Centrum reeds bij voorbaat dit een schismocratisch streven willen noemen, dan geef ik de geachte redactie in overweging eens een middel uit te denken, hoe de a.s. demo cratische spraakvei warring onder de katholie ken te voorkomen ; gegeven de stelling dat er wachters zyn, die den toeleg zullen doen mislukken, om nerzijds alle katholieken die ook staatkundig democratisch denken, uit te stooten, ófwel in te lijven bij de groote con servatieve staatsparty en dat de.betiteling met schismocraten ons het wapen in handen geeft, om te bewijzen dat deze betitelaars door die daad zelf schismocraten worden. Hoogachtend UEiL L. te Z. Dit stukje weid tóch dcor Het Centrum geweigerd, vandaar de plaatsing in dit blad. 0?er onwbeelÉwlraiist, Aan den heer I. Gosschalk, architect te Brussel. Von allen Geistern, die verneinen, Ist mir der Schalk am wenigsten zur Last. (FAUJT : Prolog im Himmtl). Geachte Heer! liet heeft u behaagd in No. 1250 my'n ideeën over bouwbeeidhouwkunst met den naam van »nonsensbeginselen" te betitelen en ge hebt gevreesd dat er uit het verkondigen dier be ginselen «duizend dwaasheden zouden voort komen". Ik wil trachten, thans, binnen de grenzen van een weekbladartikel, u van die nonsensbeginselen iets naders te vertellen, er op rekenend dat u mij van hunne onhoudbaar heid zult trachten te overtuigen zoodra u iets mocht aantreffen in mijn betoog dat op wartaal gelijkt. Het geval wil, dat u, mij bestrydend, bezig zyt den strijd aan te binden met die weten schap die men »aesthetica'' noemt en die in houdt alles wat er weter.schappelijks te zeggen is van het schoone en van de kunst. En omdat ik bemerk dat u 't r.iet ver gebracht hebt in deze, voor architecten zoo bizonder leerrijke, wetenschap zal de nadere omschrijving mijner nonsensbeginselen daarin bestaan, dat ik u langs dezen weg een le-ja ga geven in dat deel der aesthetica dat op bouwbeeidhouwkunst betrekking heeft, terwijl ik het beweerde met eenige voorbeelden ter leering zal toeli.hten. * * De beeldhouwwerken dan, geachte heer, worden verdeeld in drie onderdeelen naar gelang van het doel dat de maker van het werk beoogt. Is de bedoeling van den beeldhouwer om door den vorm run liet beeld te doen genieten, is het zijne L edoeling weer te geven den indruk die bepaalde door hem in de natuur, of met zijn geestesoog, geziene vormen op zijn gemoed maken, dan ontstaat een werk van portret- of beeldsculptuur. Het doel was in dat geval allén den beschouwer door vormenschoon te boeien. Is echter zijn bedoeling om van eenig bouw werk een dak of een pro/iel te i-crsicren door middel van beeldhouwwerk, dan maakt hij, als hy op de hoogte van z'n vak is, in het eerste geval een vlakrelief en in het tweede geval een stuk profi'-'lbeeldhoitwwerf;. Beide wy'zen van werken geschieden niet om door het beeld houwwerk op z'ch zplf te boeien maar dienen uitsluitend ter verfraaiing van het platte vlak, dat vlak moet blijven om architectonische redenen, of van het protisl, (by den Gysbrecht was het een /tocfcprotiel) dat, om dezelfde rede nen zijn grondvorm moet behouden. Is eindelijk de bedoeling van den beeld houwer in sijn werk ruimte te brengen door het weergeven van voorstellingen of handelingen plaats hebbend in 'n landschap of binnenshuis, dan is dat werk aan schilderwerk verwant en ontstaat het perxpcetuf relief dat omlijst behoort te worden en dienst moet doen als kamer- of kerkversiering. * * * Wij onderscheiden dus drie groepen. Ten eerste het beeldhouwwerk dat niets beoogt dan als zoodanig te boeien; ten tweede het beeld houwwerk dat dient om architectuur te ver luchten, zich dus moet aansluiten bij die architectuur, (bouwbeeldhouwweil<); en ten derde het werk dat zich aansluit by schilder werk er. dat men schilder-beeldhouwwerk zou kunnen noemen. Een werk van portret- of beeldsculptuur moet bezichtigd worden tegen een passenden achtergrond en onder passende verlichting om de vormen, en wat de beeldhouwer daarin gelegd heeft, in zich op te nemen ; bouicbcvldItüini-werk daarentegen moet bezichtigd worden aan het bouwwerk ze.'i, daar waar architect en beeldhouwer hfct zich gedacht hebben (en verliest das tentoongesteld in een museum geheel geheel zijn karakter); enfchildcr-ljeildhoHicieerh kan men slechts waardeeren onder eeti passende verlichting en omlijnt, omdat de ruimte, die weergegeven is, slechts dan op or.a kan inwerken als wij het kunstwerk van de ons- zelven- omgevende-ruimte afzonderer>. * * * 1> an deze uit de beginselen der aesthetica afgeleide regelen geef ik, veronderstellende dut toelichtingen voor portret- of beeldsculp tuur niet noodig zijn, slechts enkele voorbeelden. voor bouw- en schilder-beeldhouwwerk, het aun u overlatend naar meer te zoeken. Goede bouwbeeldhouwwerken zijn, voor vlakversiering, de reliëfs aan de As; yrische paleizen en dio aan de Egyptische tempe's. O-k wijs ik u op de reliëfs van Zijl b. v. de zeug-metde biggen en de klotk-met-de kiekens aan het gebouw <ip het S.iphiaplein te Amsterdam. Goed bouwbeeldhouwwerk, wat pniielweik betreft, is te vinden aan den hoofdingang van de kathedraal te Chartres en aan het Zuidportaal van de kathedraal te liourges, waar afgeschuinde muren van rondstaven zijn voor zien en deze laatsten weer door bouwbeeldhouwwerk zijn versierd. De pre tialen van deze portalen zijn veel zuiverder gehouden dus architectonisch beter (dus aesthetisch beter) dan die van laatgothische portalen b. v. aan den dom te Straatsburg of aan de kathedraal te Amiens. Ik voeg hierbij dat tot dit soort proihlbeeldhouwwerk ook het gewraakte beeld van den Gijhbrecht behoort, welk beeld de versiering is van een der hockprtlielen van 't gebouw, er den nadruk op leggend dat dit hod'pn-iiel op uittttikende 'wijze in het beeld i.s behouden gibltcen. Voor goeiie schilder- beeldhouwwerken ver wijs ik u naar vele in hout gesneden tryptieken b.v. naar de Ilollandsch-Vlaamsche waarin veel ruimte gelegd is, en welke werken, als vrije in de kerk staande kunstwerken niet tot de eigenlijke architectuur van het kerkgebouw behooren. In het museum van de Porte-deHal te Brussel vii.dt ge voorbeelden te kust en te keur. Thans geef ik u nog eenige voorbeelden van bouwbeeldhouwwerken die zeer bizondere kwaliteiten hebben als beeldhouwwerken en toch in verband met de bouwwerken niet deugen. De mededeeling er van zal u nieuw zijn, doch wordt u ter oefening geschonken om er het principieel foutieve in te leeren gevoelen. Zoo is het fronton uit het Parthenon mooi van vorm en van schaduw (ruimte) maar mis als vlakvulling; en de Mozes bron te Dyon heeft zeer mooie beelden doch ze steker. te ver uit buiten de architectonische vlakken waardoor zij de profielen van het bouwwerkje benadeelen. Als voorbeeld van foutief schilder-beeld houwwerk wijs ik op de bronzen deuren van Ghiberti aan het baptisterium te Florence waar tien paneelen, ieder een zekere ruimte weer gevend, zijn te zamen gebracht tot n deur, waardoor zoowel de paneelen, die ieder op zich zelf moeten bezichtigd worden, als de deur in haar geheel (omdat de vlakversiering nu mislukt is) onherstelbaar geschaad zijn. & # #? Ziehier, geachte heer Gosschalk, de beginsslen, naar welke ik den Gysbrecht heb baoordeeld, wat nader toegelicht. Kunt u nu het monsensikale daarvan aantoonen. door b.v. duidelijk te maken f dat er geen verschil is t isschen deze drie sculptuur-groepen, of wel, dat zij niet ieder volgens hare eigene wy'zen maar alle drie volgens n schema moeten beoordeeld worden, dan voert u de aesthetica misschien op nieuwe banen. Het »bizondere standpunt", van waaruit ik den Gijsbrecht bekeek, is, dunkt me, nu voldoende toegelicht en ik meen te kunnen zeggen dat het 't standpunt is van waaruit een werk van bouwbeeldhouwkunst behoort bezichtigd te worden, door ieder kritikus die op de hoogte van z'n vak is. Met collegiale groeten IIi llegom, uw 25 Juli 1901. J. E. v. i>. PEK. Naschrift. Ten gevolge van het artikel ovtr bouwbeek.houwkunst in No. 1257, van de hand van iemand die van de bouwkunst r.iet veel anders dan oppervlakkige begrippen heeft, zoudt u op een dwaalspoor kunnen komen. Ik stel mij daarom voor u het foutieve in dat artikel nader duidelijk te maken en geloof dat we dan het debat wel kunnen sluiten. l Aug. 1901. v. D. P. Orer yoeflsel en nog wat. W M is er behoefte aan om een woordje te spreken over de behandeling vau en 't toege diende vocd-sd aan 't detachement VestingArtillerie Naarden, 't welk 10 dagen doorbracht in de kamp te ldebroeJ-:. Laten we begini en mit den niarsch-opwaarts. (S Juli), 'n Tropisclie hitte kwa'ii langzaam over de hei tot ons, i H teo piar uren in den trein te liebbeu doorgebracht, 't, H'as daar zeer benauwd, dus't kan dan ook niet anders, dat 'n ieder snakte ) aar frisse'.e lucht, waut in dien dicli'-'ilauweu kapo'jas is 't voor den lliuksten kerel niet uit te houden, Zoo gebeurde 't dat 'n eukele den moed bezat om z'n stropdas uf te laten, en ziet direkt vlcoj; er 'u sergeant in, omdat eenige zijuer mi! ciens voor liezen ontzcttendeu misslag gesnapt weiden. Tot zoover 't staan bij 't station Eiburg nog, msar 't mooii re komf. ('ompüguie's gewijze trokken we den heuvel op f n de weg was zoo droog dat je geeu vijftig nieter ver je voorman zien kon. Wolken stof stegeu i p eu werden ingeademd, zetten zich vast op 't. zweetend hoofd, waar 't bij stralen ;il.er>. Dit a les :s nog mets, maar als men dan. tegen zulke meufchen rasst, omdat ze niet op de maat der muziek (weike niet eens hoorbaar wav) loopen, gaat de aardigheid er wel 'fl beetje af. EiLdelijk waren we boven, te elf ui;r, geeu enkele was omgevallen. Lam en mat vielen we neer in 't ttroo, of » a achten ons, en om twaalf uur kwam er kttli; ooi op te kusppeu ! Dien middag werd er gewerkt vau l uur tot ?l' j u., weer die hei heen eu weer beloopen, tot je weer vermoeid terugkwam. En wat waehite ons ons de werkers .uiet waar? want we komen toch1 i iet op om te luitreu 2 u 'A ciili'/n'ls bruine boonen met saus welke ouee'baar was. Er was te weinig ingekocht eu we kregea voor vergoeding 'n kreiitebroodje (.' !) ;i -l ceut. Dit was ons eten dien dag ua veel vermoeienden arbeid Zoo zal 'k langs 't lijstje verder gaar. Dinsdagmorgen O', i uur rijstewater waarin 'n zweem vau vet aanwezig was. Nu vraag 'k 'n elk, is in deze tropitciie hitte soortgelijke soep goed om joi ge mannen te voediu, iuö, dat ze lang kui ucn loopen eii werken, eri toch al was ze goed, lijkt 't, niet te gek om op je nuchtere maag warme soep te eten. MIJ eu velen met mij heb :k d.kwijls hooreu zeggen : //waarom geven ze oi.s gieu brood eu k'Ui'." ': Giiig il'ii'üdüg als de vorige tot 't middag eten 'e l-1' ; bur. Dit bestond uit oude, zier slechte aardappelen waarover 'n et-voc!itig water en gestoofde salade. Dien dag hadueu bovendien 7 man <.éii eten. Dit nlles <r< scl.iedt ouder 't stelsel dtr hoogst mogelijke orde. L'iiu'elijk den tierdi n morgen ( Woensdag) 'n eetbaar pirtie soep. Toeu werken van > i i ur t o' l ,i uur zonder iets. 111 die outz. ttemle hitte, zonder tóch water zelfs. 'sAliidags (rwte;> soep (snert) zonder voldoende voedende bestanddeele,", 'n uur later ha.l je weer honger, geleek 't, als had je niets gehad. Daan:a vau 7 uur tot 11' i uur batterijbouw. Donderdagmorgen eetbare soep, den geh: elea dag batierijbouw, 't, welk voor gewone inenschen zeer zware arbeid is. Iri 't middaguur als gewoonlijk tot k'. !ii? ,,'n gootachtig water'', en 's middags i ardappeh n zoi.der eenig vet f groente (uiei ). Later hoorde ik vau een enkele dat ie te veel l ai gehad, maar, waar ik zilf heb rond gezien, zag ik niets dau bovenstaande. Vrijdag soep a.!s gewoonlijk, maar veel te weinig om er t'atsoeulgk op te kuuueii werken. 's Xamiddaïs aardappelen, wortelen welke er heel vies uitzagen eu spekvet. Zaterdag a's altijd so-p en nog eens soep in die hitte. Tot plezier vau 'u ieder bovendien nog in 't blauw kleeden, omdat Z. H. Prins Hendrik kwam. Men zag alles in 't blauw doen, tei.tstraten aanharken, met vuilniswagens rijen, 't vuilste werk moest verricht worden. Eu 111 zulk soort kleediug maakt men inspectie en zoo er iets aan hapert volgt natuurlijk direct straf. A's dit tiet 'n sprekend staaltje vau n.ilitaireu ouzni is, weet ik 't niei ! Tot slot dien dag om 't feestlijkc te verhoogen, bruiue booneu zonder vi t. Zondags dezelfde bereiding van 't eten, even wel 'n andere uitdeeliug, te 7'.< uur soep, 11 uur kt Iliüeu b uur aardappelen met tuinboouen, dearna heelemaal niets meer. Och ja er is nog 'u cantine eu so'dij krijgen we ook LOg 's Maandags was de soep zér slecht, dus viel er niets anders te eten a!s kommicsbrocd", 't welk Ziterdag gebakken, verre van vtrsch was misschien is 't steik van me om te zeggen dat op hrood boter hoort en dat ook kollie werkelijk geen weelde is msar ik kan me vert issen! 's Namiddags bruine boonen zonder smaak of voldoende vet. Van '1:; i uur tot 5' i uur ongeveer moesten we staan wach'en op de < Ilicieren, om 't soldij te ontvange", want op dit tijdstip eten zij. Ook dit is wel '11 beetje o-igehoord niet waar? om eenige honderden zoo lang te laten wachte», hierbij komt nog dat de meesten er bthoef'e aan hadden om eenig voedsel te kunnen koope». D.'flsdags namiddags gebeurde eindelijk iets wat te voorzien was geweest. Eindelijk waren we 't moe zonder voedsel te werken. In menigeen kwam op 'n groote Laat tegen dit steUel, dat ons (l'chiing '99) 'n maand rproept o;n t,3 werken niet waai ? ea niet eer.s daarvoor in ruil krijgt 't noodzakelijke voedsel". Gezamen lijk per compagnie trok men naar de keukiu om de klacht over te brengen. EU ziet de luitenant dien dag 't eindelijk moede wordend". nam 'n milicien er uit om van hem rapport Ie maken wegens ongegiond klagen. Nu vraag 'k 'n e!k, zijn half rauwe cardoppden, zanderige salade, waarover 'n vettig voch', te eten?! Toc't durfde die luitenant 't goedkeuren. Later, omdat, men on ge wt u elite dii gen zag aankomen, keurde de kapitein 't af en werd 't, brood dat men den volgenden morgen outvargen imett uitgereikt. zonder boter of kclli; evenwel. Dien avond «u nacht zou 't batterybouvv zijn, dit ging om 't slecl te voedsel waarschijnlijk niet door. Wat men dien avond gehoord heeft zullen maar weinigen die 't meemaakten vergeten, 't was 'u algemeene vervloeking van dit ellendige lever, Woensdsgs 's morgens soep, we kregen geeu broorl. Toen de hei om er te blijven tot's mid dags 3 en enkelen nog later. Eerst toen kregen we iets te e'en .... 'n droog krentebro-'dje! ?, dit was dus in plaats vau 'n kommiesbroodji; (7)4 ons), 'n kn ntebroodje a 4 een'! weet elk wel wat. is, niet waar. 's Namidi'a s snert als 'n vorige keer. Wél heeft men 'r slag vau om 't 'u militair aangenaam te maken. Al deze genoemde dingen zijn feiten die fpreken, 'k heb 't hier gezegd zoo als 't [f. Misschien zal men mij toeroepen : overdrijving, maar 'k beroep n;ij op alle militairen die 't zelf ondervonden, 't Is voor mij noodzakelijk om niet anders mee te-deelen dau de nuchtere waarheid, want 'k spreek namens hen. 'k K f. n trouwens niet overdrijven, want elke afschildering schiet te kort. Ea 't is m'n plicht juist te zijn, 'k gevoel mij niet geroepen praatjes te verspreiden. 't S'aat er nu, commentaar is overbodig 't feit spreekt. TVch rnoet 'k nog iets zeggen. Wordt 't niet tijd dat eindelijk ophoude dat rnen klachtfn i u de doofpot stopt. Moiten nog langer de persoiieu die de algemeei.e meenirg uitev, d; provoost ingestopt worden, want hier draait 't s*eeds op uit. 't Zal den oplettenden lezer niet geheel oubekend zijn dat zulke gevolgen her haaldelijk voorkomen, ook zal 't liuu nu helder worden waardoor eerst i d deze klacht verschijnt. Wanneer zal 't ophouden dat men van mili'airen 'u aparte ka^te maakt,? dit toch is de oorzaak dat er zooveel slechte dirgen ondtr gebeuren. Mil.'c'ea L. J. M. Herhaaldelijk ontvangen wij van m litairen het verzoek om hunne klachten eu grieven te publiceeren nog deze week eene van een Jaudsvcrdediger uit Delft, die zich bt k1 aagt, over een kapitein, en een andere van een soldaat der infanterie uit Amsterdam ovtr het eigenaardig doen van een compagme£-eommaudi>iit, die eerst, straft en dau als de generaal toevallig is gekomen en de gestraften den gereraal wenscheu te spreken het vonnis herroept en zelfs iu het st arregister royeert. Aangezien ons de namen van de inzenders niet bekend zij i en het ons niet mogelijk is de gegrondheid der klachten te onderzoeken, moeten wij zwijgtn, doch het bovenstaande stuk van M. uit Gouda nemen wij op, niet allten omdat M. zich bij ons bekend maakte, maar ook omdat, zijne opmerkingen iu wijder kring dienen bekend te worden, 't Wil 01 s toeschijnen, dat het on?; militaire aut'riteiten maar niet kan gelukkii; reeds in vredestijd den miliciens een voedzameu maaltijd te bezorgen, wat voor die oversten toch allicht, een leerzame taak zou zijn, vooral met het oog op oorlogstoestanden. 't Gaat wel wat, e'genaaidig toe in de militai-c wereld: onze soldaa'jes ziju zeer onpractisc i gekl< e l, worden slecht gevoed eu niettemin vraagt //Oorlog" telken jare meer dan tw'ntij; miliioen van de scha'kist, terwijl dau nog lat; r blijkt, dat andirnalf millioen te veel is verfnoept aan jasj s en broekjes, die werden aangekocht zonder dat er geld voor was. \Va;-r blijven t.cch die millii i;neu ? Wij twijfe'en geeu oog: ubhk aan de nauv. gezethfil der adininistratip, in tegendeel: de papieren verantwoording lijkt omslachtig geuoe<r. doch de vraag rijst of de Genie en/ie Aitillerie niet te veel eisclitn voor haar materieel, en of de i.ljemecii bew ndvoerder niet uit het oog ver liest, dat de matericele belangen van het leven l krijgsii iddel tot de voornaamste behooren, die vau u;t deu Haag ziju te behartigen. Reductie. Eet telegram der automobilisten, Aan ile Reductie! Van bevriende zijde vernam ik dat het voorlaatste Groene \\ eekbl. iets bevatte omtrei t het telegram van hulde, door mij aan II. M. en aan Z. K. H. Prins Hendrik gezonder', namens de Ned. Aut.-club, den morgen na het souper ter beëindiging van den toer door Nederland. Op mijn verzoek zondt u mij dat nummer toe, dat ik in dank ontving. Het verwondert mij wel dat een stukje van dergelijk allooi is overgenomen in uw veelge lezen blad. Ware dit niet geschied, zeer zekf'r zou ik op dergelijk geschrijf niet gerepliceerd hebben. De reden dat het telegram eerst Vrijdag morgen verzonden werd, was natuurlijk geere andere dan dat Donderdagavond hij den aanvang van het souper, toen de toast op H. M. werd uitgebracht, het telegraafkantoor reeds gesloten was. Wat betreft de bewering dat het ongepast zoude zyn om zoo laat (als het telegraaf kantoor al gesloten is!) een huldedronk uit te bren.;en op H. M. en Hoogstderzelver Gemaal, met de aan die bewering verbonden ignobele insinuaties, waarlijk zy pleit niet voor de soupers waaraan de schrijver gewoon schijrt aan te zitten. Wie zoo met vuil gooit, bevuilt slechts zich zelf. U dankend voor de plaatsruimte, Uw dw., NADVTS, Voorzitter N. A.-C...