6 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1260 Boek en Tijdschrift. Elzeviers Maandschrift. Het opstel, wat eeniger mate deze aft. van Elzevier beheerscht, mogelijk wel omdat het jaist in 't midden staat, waar het tijdschrift openvalt, is een vlotte beschrijving van mej. Geertruida Carelsen, over een uitstapje langs de kuststreken der Oostzee. Er zjjn zeer aardige, scherpe afdrukken naar foto's by, meest allen van karakteristieke ge bouwen uit Dantzig en ook mej. Carelsen heeft hare kyk op deze streek, wel op onder houdende wyze weten weer te geven. De geschiedenis dezer steden, als behoorende tot het oude Hanze-verbond, werd hier door haar knaphandig ingeweven. Schilder van de maand is Arthur B riet. Wordt behandeld door P. A. Haaxman Jr., die er op wyst, dat voorloopige academische studie maar zelden ballast kan zyn, integen deel veel medebrengt waarvoor anders de knapste kop zou stilstaan. Het bevordert het logisch denken. riët's vorming is naar zijn meening dan ook het beste bewys voor die stelling. Er z\jn mooie reproducties vaa zyn schilderyen by dit opstel. Over Finland en Finlandsche huisindustrie vertelt ons L. Lacomble interessante dingen op een pakkende wijze. Men merkt hier iets te lezen van een man, die voor het onderwerp voelt en de essentieele dingen ervan kent. Litterair proza is er van J. Eigenhuis, een schets over een boerenvrouw, waarvan de man overleed, het huis, dat niet door handen werd gemaakt de uitdrukking die eveneens da titel aan het verhaal schonk. Dit overgaan naar het huis wat niet door menschenhanden werd gemaakt, bly'kt de overblijvende vrouw te beheerschen, doch niet zoodanig dat ze in berus ting blijft, wat in bybeltaal beteekent: over gegaan naar haar huis, dat wel door menschenhandea is gemaakt, waaruit zy' trekken moest na haar man's dood en er wat erg naar terug verlangt. Van F. Hulleman een kleiner schets over een huiselyke scène, een angstaandryving, een zenuw-scène, die aan een ziekbed voorafgaat. Er zy'n goede kwaliteiten in deze schets. Als compositie, met de langdurige overwegingen erin bly'ft het nog wat zwak. O ?erigens iemand die wel iets belooft. Dan zy'n er twee sonnetten van Edward B. Koster; een gedicht var. Johanna W. Bakker en de rubriek van de redactie, waarin de heer F. Lapidoth eenige bundels verzen beoordeelt. De besproken gedichten zy'n van Albert Behm, van G. C. van 't Hoog, van C. S. Adema van Scheltema, Priem en van Lambrecht Lambrechts. De laatstgenoemde dichters weiden ongunstig, de anderen met reserve, waardeerend-gunstig beoordeeld. Op de laatste bladzijde een voorloopig kort woord van herdenking en waardeering, gewy'd j aan de nagedachtenis van prof. dr. Jan ten Brink. Verder is er nog een opstel, met foto-af drukken verluchtigd van den heer C. Gysberti van Hodenpijl over de grafmonumenteu der admiralen Piet Hein en Tromp, met de con clusie, dat aan onze nieuwe oorlogsbodema voortaan de namen worden gegeven van onze onvergeetbare zeehelden, Volgt het St. Peteroburgsche Ermitage-museum. Max Rooses behandelt thans de daar aanwezige Rembrandtstukken. De hoof dplaat geeft te zien een afdruk naar het schildejy De heilige familie met de engelen". * * * Taal en Letteren. In Taal en Letteren van 15 Juli een opstel van dr. R. A. Kollewyn over de verandering van woordbeteekenissen en van zegswyzen. Van den heer W. F. Oombault een epistel over cartografie der Noord-Nederlandeche tong vallen, uitmakend een plan-bespreking van het nu door prof. Te Winkel aangevatte voornemen voor het samenstellen van een dialektenkaart van ons land. Dr. J. B. Schepers schetst ons verder hoe in de scboolklasse onze moedertaal wordt onderwezen, schetst ons hoe het eigenlyk zou moeten gebeuren. Dan letterkundige sprokkelingen uit de brie ven van J. A. F. i., baron van Heeckeren; nog vele andere mededeelingen en een boekaankondiging behandelend kritisch-waardeerend Zwervers", Getrouwd" en in Kroningsda gen", van . van Hulzen. * * Jong Holland. Dit tydschrift vau j >ngeren is met den twee den jaargang in ander, grooter, royaler formaat verschenen, 't Begint nu op De Arbeid" te lijken, waarmee het als tijdschrift eenige over eenkomst verkrygt. Ook eenige namen als W. Estor, W. Graadt van Roggen, Joh. S. Brandts Buy's herinneren daaraan. Deze afljvering is zeker een belofte. Er is, hier en daar, veel goeds, 't Meeste evenwel nog een weinig vaag, en in windselen. Het doet soms denken aan menschen die in den blinde tasten.en dan tegely k fijngevoelig zy'n. De beste proza-schets lijkt me Sneeuwmorgen van Frans Weytens; 't kon nog wel meer dadelyk raak zyn, met wat minder overvloed en herhaling van zinnen, nog wat puurder en zuiverder worden gezegd. Het beste gedicht, is wel het Iragment Eroos van Arie Verhoef. Gang en maat is vol dragen, ry'p en vol eenvoudigen klank. Ook in de verzen van W. Estor is veel te roemen. Over Toorop spreekt ons Just van Beer straten, en zegt van dezen schilder wel ver standige, niet overdreven dingen. Wat Joh. S. Brandts Buijs in 't midden brengt over de muziekkritiek, naar aanleiding van de brochure-Coster, is het lezen waard. Jan van Polanen brengt ons in nadere ken nis met een jong-Duitsche dichteres, Elsa Zimmerman, die naar het geciteerde te oordeelen, een zachte, gave, en tevens teere persoonlijk heid schijnt te zijn. Als de volgende afleveringen van dit jonge tydschrift er niet minder uitzien, dan is er uit dezen werkkring wel iets te verwachten. Van Jan Toorop siert een vignet den omslag. * * * Vragen van den dag. Het meest aantrekkelijke, dat wil natuurlijk zeggen aantrekkelyke voor hen die voor het onderwerp voelen, want alles is maar betrek kelijk, het meest aantrekkelyke dan in deze afl. -lp t my : De beschrijving van Veere, met herinneringen aan 't bezoek van die plaats door H. N. Ouwerling. 't Is een enthousiast geschreven opstel. Van niet minder interesse, maar nu meer. voor menschen die aan economie doen, is het opstel van dr. H. Blink over de graanproductie en den graanhandel. Achtereenvolgens worden door hem behandeld: Het gewyzigd karakter van den graanhandel Korenlanden der oudheid. Nieuwe graanlanden der negentiende eeuw. Verminderde graanbouw in West-Europa. Toe nemende graanteelt in Oost-Europa. Opkomst der Vereenigde Staten als landbouwland. Toe komstige graanproducenten. Graanhandel. Te korten in Engeland, Nederland enz. Verschil lende oogsttyden. Graanhandel in Amerika. Termynhandel. Dit opstel geeft een goed over zicht van dit vraagstuk. Een onderwerp van meer algemeene kracht is een causerie over goed en slecht humeur, overgenomen van Camille Mélinaud. Verder een opstel over het nieuwe wereldrijk van Australië, als statenbond en dan nog vele mededeelingen op populair-wetenschappelyk gebied. G. VAM HULZEN. Een fconier uit de zeventiende eeuw, Onlangs werden in De Standaard eenige opmerkingen gemaakt over de welvaart, die omstreeks het midden der 17e eeuw in Neder land heerschte. Het »Kohier van den tweehonderdsten pen ning, voor Amsterdam en onderhoorige plaatsen over 1631", dat in 1890 door het Koninklyk Oudheidkundig Genootschap werd uitgegeven, geeft ons vele wetenswaardige byzonderheden omtrent het vermogen der Amsterdammers van dien ty'd. In 1630 had te Amsterdam een volkstelling plaats gehad, die als het zielental 115000 aangaf. Slechts die bewoners komen op het kohier voor, die / 1000 en meer vermogen hadden. Hun aantal bedraagt 4548, die te zamen bijna 65}£ millioen bezaten. Men vindt op de ly'st 78 personen met ver mogens van /100.000 en meer, wier gezamenlyk bezit ongeveer 12 % millioen beliep. De rijkste Amsterdammer van dien ty'd was de burgemeester Poppen, die voor / 500 000 te boek stond. Dan volgen GuiJJiam Bertholotty en Balthasar Coymans (die toen het huis be woonde, waar zich nu de H. B. S. met 5-jarigen cursus in bevindt) ieder met ? 400 000, Dirck Alewy'n met / 325.000, Antony Moens en Jan Claesz van Vlooswyck ieder met ? 320 000, Jan de Waal en de wed. Marcus de Vogelaer, ieder met f 300 000, Jacob de Graeff en Garrit van Schoonhoven, ieder met f 270.000 en de wed. van Lookhorst met ? 250000. Het ver mogen der zeven en zestig overige hoogstaan geslagenen wisselde af tusschen ? 250.000 en f100 000. Als hun gemiddeld bezit vindt men een cijfer van f 160.000 ongeveer. Het aantal dergenen, die niet meer dan / 1000 inkomen hadden, was byna 500 en bedroeg dus slechts ruim n tiende van het geheele getal der aangeslagenen. De ry'ksten der stad woonden toen soms in buurten, waar hun opvolgers van heden hen niet zoeken zouden. De byzonder rijke weduwe van Lookhorst, hier boven reeds genoemd, woonde op den Nieuwendy'k, Jan Claesz van Vlooswijck, die haar in vermogen nog overtrof, had zy'n huis in de Roomolensteeg. De Warmoesstraat was nog een aanzienlyke buurt. Daar vinden wy, tusschen Niezel en E:;ge Kerksteeg, Dirck Alewijm, bezitter van / 325 000, die als overbuur had Jan de Wael, die op f 300.000 geschat was. In den Niezel woonden Andries Boele (f 200.000) en Jacob Bicker Jacobsz. (? 220 000). Ook op den O. Z. Voorburgwal bij de Niezel treffan wy een zeer gefortuneerd man aan, Gerrit van Schoonhoven (f 270.000), en in de Warmoesstraat by de St. Jansstraat Cornelis van Campen (/ 225 000), een broeder van Pieter Jacobsz van Campen te Haarlem, en dus een oom van diens zoon Jacob van Campen, den vermaarden bouw meester. Maar over het algemeen gingen de ry'ken toch reeds buiten het oude Amsterdam wonen en zochten zy vooral de Heeren- en Keizers grachten, die zich toen van de Brouwersgracht tot de Leidschegracht uitstrekten, op. Anthony Moens (/ 320.000) woonde op de Heerengracht by de Brouwersgracht, Balthazar Coymans (? 400 000) op de Keizersgracht over de Westermarkt, Guilliam Bartholotty op de Heerengracht by de Leliegracht, burgemeester Poppen (f 500.000) op de Heerengracht bij de Hartenstraat. Het zyn echter niet allen zóó gefortuneerden, die daar wonen: de meeste bewoners zyn echter welgesteld. Zoo wordt Pieter Cornelisz, Hooft geschat op ? 92 000 en voor de erfenis van zyn vrouw »de Wed. Heimans" nog daar enboven op / 46.000. Hy was de rykste man op de Keizersgracht, tusschen de Brouwersgracht en de Heerenstraat. Zyn buurvrouw, de weduwe van Jan Baptista Bartholotty bezat maar n ton. Maar op zjjn gracht vinden wjj ook minder gegoeden. Daar woont Roeloff Harmansz, een schuitenvoerder, op / 3000 geschat, Claes Arentz, een bakker, / 16000 bezittend, en Jan Cornelissen, een makelaar, ? 2000 ryk. In de Warmoesstraat zyn de tegenstellingen niet minder sterk. Van de meest bemiddelden gaf ik er reeds eenigen op. Maar daar woont ook Joost van de Vondelen, die slechts /3000 heeft, en van wiens buren, wier huizen tusschen de St. Olofspoort en de Niezel staan, niemand het verder brengt dan /12.000. De Jordaan werd in 1631 bewoond door vele welgestelde burgerlieden, die verschillende ambachten of bed r y ven uitoefenden. Men vindt daar kuipers, hoedenmakers, schippers, kistenmakers (meubelmakers) waagdragers, bakkers, timmerlieden, kokermakers, lakenbereiders, makelaars, beschuitbakkers,stuurlieden, scheepstimmerlieden, lichterlieden, veerlieden, steenkoopers, schoenlappers, brouwers, koekbakkers, grutters, kaaskoopers, barbiers, bezemmakers, lymzieders, plateelbakkers, suikerbakkers, verwers, yzerkrameis, pasteibakkers. Ook Balthazar FJorisz, de bekende landmeter en teekenaar van kaarten woont op de Egelantiersgracht tusschen de Prinsengracht en de eerste dwarsstraat. De meesten dezer Jordaanbewoners worden ge schat op een bezit van ?1000. Sommigen zyn hooger aangeslagen, doch maar enkelen komen voor met een bezit van meer dan ? 5000. De Jodenhoek was in 1631 reeds sterk bevolkt. Ook hier heerschte onder de bewoners welvaart, zonder dat er echter van groote fortuinen melding wordt gemaakt. Abraham Drago Vecho in de Groote Houtstraat bezit / 5000, Ruy Gomez op Vlooienburg ?10.000, THEE - E. BRANDSMA. Tradsmark Trademaric KOLDEWEIJ & CORBIÈEE, nL K l D «SCHICHT tt.'lJk Groot Beddenmagazijn. Telephoon Xo. 1752. Groote collectie Wiegen, Kinderledekanten, Luiermanden, Babytafeltjes, Babybascnles, etc. etc. Vraagt geïllustreerde catalogus, J. F. CUYPERS, Westeinde 87, DEN HAAG.Piano's, Amerifc. Harmoniums. Franco levering. Tekphoon 571. CACAO m CHOCOLADE is PRIMA Amsterdam. Verzekering-Maatschappij HÖLDA". Amsterdam, Damrak 74. Goedgekeurd bij Kon. Beshiit van 3 December 1895, No. 38. Sluit alle soorten Verzekeringen op liet L,even en van Lijfrenten, met of zonder optionden van premie» betaling ingeval van Invaliditeit. Werkkracht.Verzekering, al of niet in verband met Levensverzekeringen of Lijfrenten. Vraagt de nieuive Prospectussen. TUINBOUWSCHOOL voor Jongens en Meisjes te Waarden?ISiiftstiitt. op eene Kweekerij van 10 Hectaren. Directeur: A. M. C. JONGKIN UT CONINCK, te Bus s urn. V'oor ENGROS en EXPORT» ao\j PAUL HORN Amsterdam Handels- en Fabrieksmerken. Alle formaliteiten gevorderd bij het deponeeren van Handels- en Fabrieks merken wolden kosteloos door ons ver richt, wanneer w\j met de drukwerken der verpakkingen en Etiquetten mede worden belast. JOS. V&S DIAS & Go. Lithographen, AMSTERDAM. Delicieuse Muisjes Rookvleesch. SCfilOWE <& C"., Amsterdam. Biljartballen Ie qualiteit Ivoor met garantie; alsmede Lakens, Queuen, Pommeranzen en verdere Biljart-Artikelen, n-gros by A. OVERES, 's-Hertogenbosch. Koopt oude ballen tegen hoogen prtfs. Al te woordelyk opgevat. Baddokter: Natuurlyk moet uwe levenswyze in Weenen dezelfde bleven, als dat ze hier was. Patiënte: O, dat's heerlyk; dus u gaat ook naar Weenen ? PHILIPPONA KETELAAR, fournisseur de la Cour. K A JL V K II K T U 4 A T 166, A M S T E 11 i* A GRANDE SPECIALITE POUR Trousseaux & Layettes. Sur demande envoi franco de Devis et de modèles. i 1LL4 WETEHIHG, Weteringschans aoe, Amsterdam. Familiepension Ie rang. Fraaiste gedeelte der stad. Onmiddelp by Rps-Museum, Opera en Vondelpark. Pension p. dag, p. week of p. maand. Desverkiezende Bediening in eigen salons. HENRY J. BRUCE. __ EEBSTC NLD. PULP '- EM J\MFAOKlt\. H\V(iLM ~ Centrale Hypotheekbank Kantoor: Witte Huis. De Bank sluit op billijke voorwaarden geldleeningen onder eerste hypothecair verband. Nadere Inlichtingen te bekomen ten kantore der Bank. De Directie, B. S. EDERSHELVI. M. O. F. LIXGLO1S VAN DEN BERGH. iteJ.E.fle?ries TANDARTS. Plantage Middenlaan 86. lERCURIUS^ |BRAND-EN| INBRAAK1 Eén ding is zeker, Parfumerieën 10'" ?"HT *? B^ Wt l Arnhem. Wed. F. firma T. d. BERGH & Cie. Loeser & Wolff, Berlijn Bremen Elbing Braunsberg. dezer firma in de beste winkels verkrijgbaar. = GESTERILISEERD ifl VITOS is een smakelijk ontbijt en staat evenmin als brood BEReiDUm^BïSTETARWE})^ ^^ ^ ; ALLÉN DOELMATIGE VOEDING MAAKT KRACHTIG EN GEZOND Mevr. (tegen het dienstmeisje, dat voor 't eerst dient): Pas op, Betje, je gaat met je vingers in de soep ! Betje: O, dat's niks, mevrouw, do soep is niet heet, ik brand me toch niet. SMITS & SCHTJLZ, fuïnarchitecten, NAARDEN en BUSSUM, belasten zich met den aanïeg en de verandering van kleine en groote Tuinen, Parken en Buitenplaatsen.