De Groene Amsterdammer

Historisch Archief 1877-1940

Alle jaargangen 1901 25 augustus pagina 2

25 augustus 1901 – pagina 2

Dit is een ingescande tekst.

DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1261 trof ik een hoorstom kind op een beddenma gazijn, met allerlei slaapkamerameublementen tot speelnootjes. De moeder hielp in den winkel. Is 't stom, laat 't dan niet tot bet 7e jaar rondloopen. Laat het op een Fröbelinrichting de zii tuigen ontwikkelen. Het kan voorstellingen van kleur, getal, vorm, richting, hard en zacht enz. krijgen en zich motorisch ontwikkelen. Kies 't speelgoed zóó, dat 't aan 't gebrek van uw kiud ten goede komt. Gseft 't een fluit en leert 't bellen blazen. Zorg voor een leven waarin orde en tucht scheer ng en inslag zijn. De jongste Honggarsehe statistieken bewijzen dat m de kringen der samenleving, waar orde en tucht domineeren, de meeste spraakgebreken voorkomen. Spreek uw kind veel toe en let hierbij op 't voljende : 1. Zeud een tpraakgebrekkig kind, of n. dat achter'ijk is m 't leerer-, of n, dat met opvallend geruiseh door den neus of door den geopenden mond inademt, naar den neus-, keelen oorarts. 2o. Voor 't spreken of zingen moet kort, diep en (jeruisMoos door den MOND worden ingeademd. 3 Alleen bij een geiachtepauze mag worden ingeademd. 4. Ga 't inademen met »3chonderheffen" tegen, door esn goede en een verkeerde inademing voor te maken. 5. Het uitademen geschiede lanyzuain, rustig, zouder stooten door den mond. 6. Voorkom schadelijke psychische inwerking, waardoor 't kind niet luid spreekt. 7. Laat nooit vlug lezen of spreken. 8. Dring aan op 't miken vau mondstanden, doch lant niet overdrijven. 9. Volhard in den mondstaiid. 10. Zet de vokaal zacht in. 11. Maak een klinker langer dan een mede klinker. 12. Gewen u luid te lezen of te spreken. 13. D^iik om stembuiging en klemtoon. 14. Bestrijd 't dialect. 15. E sch een scherp-volkomen hoorbaren, d. i. searticuleerden medeklinker, voor zoover goid de *aal dit toelaat. 16. Letr 't kind vormt n. Den Haag. daartoe een medeklinker L. VAX LlEK. Hoe ta?orsi Frefleit III fan Brandenburg Koning Frederifc I van Pruisen werd. (Ter icmrdeering van koningskronen bij de gratie Gods). II. (S l o t.) Het was dan zeker, dat keurvorst Frederik van Brandenburg zich door de hulp van keizer Leopold tot koning van Pruisen wilde opheffen, en dat hij ter wille van dezj rangverhooging aan Oostenrijk vergoeding dacht te geven in den vorm van Brandenburgsche krijgsknechten bij de aanstaande oorlogen om de Spaantche calat nschap. Welnu, dan wist Bartholdi op we ken grond hij bij de onderhandelingen kon bouwen. Doch ziet, juist in deze zelfde dagen, toen Bartholdi niet zonder angst over 't onzekere van zijn welslagen naar Weenen vertrok, was daar eene andere macht werkzaam gejteld, en die op andere gronden de belangen van keurvorst Frederik b\j den keizer kwam bepleiten. Die andere ncacht was pater Vota S. J., die aan 't hot te Berlijn ten hoogste gewaardeerd werd en in hooge gunst tond bij de prinses Sophie Charlotte. Men begrijpt dadelijk, waarheen pater Vota de qiuestie sturen wilde. Het was in den tijd der herleving van het catholicisme, in den tijd der bekeeringer1, niet h^t minst order aanzienlijke in zelfs vorstelijke personen. Mee koning Karel II van Engeland, die in Januari 1685 op zijn sterfbed de koitersche dwalingen afzwoer en iu den schoot der moeder kerk terugkeerde, was het begonn -n, en nu weer was het hoof'4 der Duitsche protestanten, keurvor.it F/ederik August van Saksen, aan de leer van l.uther ontrouw geworden en roomsch overc/'tuilkl'cn Grootvader's Kanaries, DOOI! J. F. DE WIT T. gedoopt, ter wille van de Poolsche konings kroon. Was 't nu misschien ook mogelijk den tweeden protestantschen keurvorst in Duitsch l&nd, door 't lokmiddel van een koninkrijk Pruisen, ter misse te doen komen ? Althans het kon beproefd worden. Reeds sedert zeven jaren stond pater Vota met keurvorst Frederik m briefwisseling. En nu, ter zake van 's keur vorsten begeerte naar de ko- ingskroon, stond de geestelijke briefschrijver geheel aan de zijde van Frederik's wenschen. Van eer e rechtstreeksche bekeering tot het Roomsche geloof spreekt de pater niet; maar hij doet uitkomen, hoe wenschelijk het zijn zou voor Frederik, indien de pauselijke goedkeuring voor het mogelijke kroningsfeest werd verworven, en hoe de moedervereeniging der gescheiden kerkgenootschappen onder hun waren herder de hoogste zegepraal kon worden voor den aanstaanden koning van Pruisen. Intusschen was er, gelijktydig met pater Vota, nog een andere geestelijke vriend van Frederik III aan den arbeid getogen on zijne, d. i. des keurvorsten, belangen te riienen, en ... aan de kerk een zoo gewichtigen nieuwen bekeerling, als de keurvorst van Brandenburg was, te bezorgen. Het was bisschop Andreas Zaluski, een in Polen en Pruisen hooggewaar deerd prelaat, die persoonlek naar Rome ging om de zaak met Paus Innocentius XII te bshandelen. Naar het schijnt heeft echter bisschop Zaluski in zijn breedvoerig schrijven aan keur vorst Frederik ds mogelijke bekeering van den aanstaanden koning met een weinig te gehaaste duidelijkheid voorgestaan, althans er volgde eene vriendelijke, diplomatische weigering op zijn voorstel. K urvorst Frederik bad geen den minsten lust om R>omsch te worden, en het schijnt hi&torisch zeker, dat hij tot zelfs het plan om koning te worden zou hebben laten varen, indien de uitvoering er van tot nadeel der protestantsche kerk had moeten strekken. Ook is het bekend, dat Frederik langen tijd het denkbeeld gekoesterd heeft om, door eene bepaling ia de Hobenzollernsche familiewet, een ieder zijner rakomelingen van het succes sierecht uit te sluiten, die tot de roornscha kerk mocht terugkeeren. M»ar ja, in de dagen der onderhandel ngen met den keizer, kon Frederik den steun va a zooveel invloed hebbende mannen a!s Vota en Ziluski niet verstoute^, en zijne weigerende antwoorden in zake zijne door hen gewe^schte geloofsverandering waren dien overeenkomstig diplomatisch ingekleed. Zoo behield hij hunne voorspaaak zonder zich in iets te binden. Zelfs was er nog een tweede jezuïet te Weenen voor zijne belangen werkzaam, n.l. pater Wo ff (Baron v. Lüdinghausen), die met zijn middelaarschap tusschen Frederik en den keizer zich vereerd gevoelde, en met volkomen belangeloosheid, want vo.or geld was hij niet en nooit te vinden, het koning-worden van den Brandenburgachen keurvorst bepleitte, en zóó bepleitte, dat aan zijn beleid en woorden in de eerste plaats de gunstige beslissing des keizers te danken was. Er waren er echter ook, die zich moeite gaven voor Frederik's zaak door andere dan geestelijke belangen. Zoo b. v. Kardinaal lladziejoffski, aartsbisschop van Gnesen en primaat van Polen, die met eene handgift van 30,00J thaler werd gewonnen; zoo o.k de Woiwoda Przebendofftiki van Mariëaburg, die door generaal Von Flemmir g voor de bedoelingen van keurvorst Frederik werd aangeworven; zo j ten slotte de vurige Lijftandsche patriot Reinhold v. Fatkul, die in zijn hartstochtelijker! haat tegen Kavel XÏI vau Zweden een verbond tusschen Po'en, Rusland en Denemarken bad tot stand gebracht, en nu hij gelegenheid van den voorgenomen inval in Lijtlind de neutraliteit van Brandenburg wille koapen. Keurvorst Frederik had wel gelijk, 'oen hij beweerde, dat de gelegenheid om zich vai de koninklijke waardigheid te verzekeren nu bet gu sti--st stond. En zijn gezant B&rtholdi, die te Weenen onvermoeid weiKzaam was, en, i aast minister j Hanarh en pater Wolft', voor goed gel.l nog i den steun van den Xeurenbarger geza.'it lloch\ raani had aangewonnen; was van hetzelfde; Te zamen hebben wij nog een grooten. strijd moeten s'rij den. Kleine zus, moedert oogappel had reeds als kind getoond een zeer vrijen geest te bezitten. Zij was de eerste geweest die aanmerkingen had durven maken toen mijn vrouw ons zoo dikwijls verliet om in de vrouwenbeweging werkzaam te zijn. Toen zij grooter werd verrastte zij ons meermalen door haar opgewonden uitdrukkingen. As ik mij op bijzondere \vijza met naar uemoeiJe, oen uur'ju meewerkte aan haar plakboek ut haar uitlegging g!»f van de pJa:e:i in de tijdschriften van eh portefeuille van oi'.s leesgezelschap, kon xij mij heftig om helzen en bediti ken voor den ^criotvoüen" avos.el. Zij gevoelde voor onzo familieiceïen en kermissen e t'n geettehiftige s-ympathie ot een afschuw. Zij kon dansen bij het bezoek van den een en wegloopen als zij den ander zag aaiiscliL-llcn. Ila.^r broers noemden haar een opgewonden sta-ulj's'. En die hartstochtelijk heid van uiMrukking behield zij voortdurend. Verzen en muziek kon 'en haar tot tranen toe doen ontroeren. Ma betitelde haar als moeders dweep itertja". Iu haar backfischjaren behoefde ik echter alleen op te passen, eiat zij aan haar lievelingsstudieën aan haar heide voor littera tuur ca muziek haar andere werk niet opof ferde. Eii gelukkig was zij bekwaam en gewillig genoeg om in elat opzicht niet tot veel moeiIjjkhaden aanleiding te geven. Men kou zelis zeggoii dat zij met het grootste geraak in alle dingen uitmuntte, soms zelfs in allesbehalve meisjesachtige bekwaamheden. Dat zij met de jongens ging fietsen maar dan ook altijd de voorste wiide zijn, werd reeds a's een heel gewoon iets beschouwd. Maar zij had bijvoor beeld behalve gewone gymnastiekoefeningen ook zwemmen en schermen geleerd en zou dolgaarne hebben loeren paardrijden -- maar elat kon ik niet toeslaan, want ik mocht haar niet e>p die wijze boven de andere bevoordeeien en voor alle vier werd het te duur. Zus", zooals zij altijd genoemd werd het kleine zus" was minder toepasselijk geworden, Zus zette zich over soo'üteleurstellir g echter heel gauw heen. Zij nam dan een omkeer tot een andere liefhebberij, die geheel in een tegenovergestelde richting lag. Toen ik gemeend harl, dat zij lang genoeg met degen en flenret had gewerkt en de schermzaal wel eens den iimmiimiiiiimil rug kon ioekeeren, gehoorzaamde zij dadelijv, bleef thuis en ontwikkel Ie een enorme'! ij <er in het vervaardigen vau eigen kleeren. l/ir.gzamerhand draaide zij weer bij tot ver; rieten, zwemmen en roeien, maar toen het paardrijden een niet te vervullen wensch b eek te zij", zocht, zij haar troost bij een kooi met kanarie vogels en het zijn twee daarvan elie grootvader nu gezelschap houden. Zij zijn eb op;olgers van den bero.-milin kanarie-piet, die even fraaie trillers kon slaan ais een tenor en elie een tijd lang een naam droeg, die in mijn huis niet meer genoemd raa^ worden. Zus" was opgegroeid tot een ll'nke achttieijarige, gezond van lichaam en helder van hootd, maar altijd r.og met een hart elat eens klaps geheel en »1 in opwinding- kon konun. Zj. die altijd gejond waa in gezelschap van haar broers u'.t te gaa-i en veel in de opsn lucht te lever, miste veel toen de jongens z!ch riet meer zooveel met haar korden bemoeien. Hef huwelijk van tjiius hai haar weinig getn lU'-n Zij verre-bilde te veel met haar zuster in aanleg om in dezs een vriendin ol een vertrouwde te verliezen. Zij was neig te vet l bact.ti-ch oiri iets te begrijpen van de inr.ige liefde, elie zich in !iuu~, hartja genesteld had. Jonge mannen korden haar sympaibio winnen door s-port en kracUf, maar veratr moesten zij niet te dicht in haar huurt komen en de saiihankelijkhfid van Guiis aan hnar aa. staanden man vond zij eflnvoin!i£?bei<p >ttelijkc maliighti !." Toen onze oueUte z.'ch van de i-portzaken terugtrok en een vrouw gevonden had. rrof' dit haar meer. O.ize ou!s'.> was altijd haar voor name beschermer geweest. In den tijd toen zij begon haar voorliei.de voor lichaamsoefeningen te toonen, was hij haar eerste leermeester. De lessen werden in dien tijd nog bij ons thuis op zolder gegeven. Later ging Zus naar de meisjesles om verder g'.-osfji,d te worden. Zij was ook lid van de dameszwemcluh, maar in hun jonge jaren vertoonden broer en zuster elk ar staaltjes van behendigheid e;n te Muiderberg hielden zij wedstrijden in zee. Broer's huwelijk bracht Zus eensklaps tot eenzaamheid terug, want Wim was in Breda en vertrok spoedig naar Indië. Het was in dien tijd dat Zus in de muziek en de verzen haar troost ging zoeken en zich daarop toelegde om vergoeding te vinden voor haar sport. Zij deed elit natuurlijk weer met een onbeschrijflijk enthousiasme. En als zij met de goedgescboolde zekerheid, haar eigen, haar muziek voordroeg, soms haar welluidende stem verhief, was zij als een jeugdige Noorsche muze. Voor mijn vrouw en my, die nu drie kinderen het huis ba-den zien verlaten, was zij de zon van ons leven. Oi.s geheele zijn concentreerde zich op haar aanwezigheid in huis. Wij waren hoog inge nomen met het huwelijk van Guus. Ik maakte dikwijls een omweg om ons eerste kleinkind te gevoelen. Want de loop der gebeurtenissen scheen tot zelfs de besluiteloosheid van keizer Leopold te achterhalen. De zaken in Spanje begonnen tot spoed aan te manen. Karel II zou spoedig sterven. Dan werd Oostenrijk de machtigste staat der wereld, want 's keizers zoon zou den Spaanschen troon erven! Doch ziet, ook Lodewijk XIV, de zoon der oudere tante en de echtgenoot der oudere zuster van Karel II, wilde de Spaansche erfenis in bezit nemen. Het is waar, dat hij, bij zijn huwelijk met Karei's zuster, van de erfopvolging had afstand gedaan, maar de zonnekoning dacht er niet aan zijn woord te houden. Dat er iets broedde in den politieken dampkring van Westelijk Europa, vernam men ook te Weenen wel, maar desondanks was het eene verrassing voor den keizer om er van op te schrikken uit zijn langzaam overleg, toen het in de maand Maart van 1700 uitlekte: er is een verdeeling»verdrag tusschen Engeland, Holland en Frankrijk gesloten!" Inderdaad, er w»s eea verdeeling* verdrag, en met den inhoud er van werd nu ook het hof te Weenen in kennis gesteld, terwijl er een ultimatum aan Oostenrijk volgde om binnen den tijd van drie maanden al of niet loe te treden tot de opgenoemde verdeelingsplannen. Het werd den keizer dus heel duidelijk, dat hij, om niet verongf lijkt te worden, zich op een oorlog zou moeten voorbereiden. Natuurlijk ward thans de ejuaestie van een verbond met Brandenburg een der eerste fac toren van rader overleg. Maar van harte ging het zelfs nu nog niet, want het duurde nog tot 27 Juli 1700, voordat te Weenen de be slissing omtrent een koningskroon voor Frede rik IH ten gunste der zaak werd genomen. Vooral pater Wolft' was in zijn schik met die beslissing, en reeds den volgenden dag schreef hij een gloeienden gelukwensch aan Frederik, beginnende met de woorden: Doorluchtigste keurvorst, en spoedig, spoedig grootmachtigs'e koning!'' Ruim eene w. ek later, op den een Augustus 1700, ve)lgde nu ook een eigenhandige britf van keizer Leopold, waarin zijne majesteit aan den keurvorst berichtte: in beginsel toe te stemmen en goed te keuren, dat deze den titel van koning wilde aannemen". Over de voor waarden kon thans onderhandeld worpen... Er is nog drie maanden onderhandeld, en Bartholdi heeft nog al zijn staatsmanswijsheid noolig gehad om te slager. Maar eerst kwam daar in Oütober 't bericht, dat koning KarelJI zoo zichtbaar verminderde, en korten tijd daarna de nog onverhoeds komende mededeelirg, dat zijne majesteit den Isten November overleden was. Gelukkig voor Oostenrijk was de zaak met Braneleuburg toen reeds tot een goed einde gebracht, want op den Kien November 1700 «verd het kroriingsver.Jrag onderteekenel, en den 181en dier maiml, dus twee dagen later, kwam de tijiin^ va-i ela'; o-erlijden pas te Weenen aan. Het is duidelijk, elat het kroning-verdrag aan Frederik de-n plicht oplegde om den keizer in den aanstaanelen Biiccessiekrijg bij te staan; en zoo werd bepaald, dat Brandenburg tegen eene vergoeding van 100.000 rijksdaalders voor ieder oorlogsjaar aan den keizer 8000 man Pruisische hulptroepen zou tcestaai. Andero punten van overeenkomst liepen o-.'er q'uaestiën van minder be'ang. Karakteristiek echter is het nog, dat Krederik volhardde in zijne wei gering van Lsopold's wensch om te Bs.dijn een godshuis voor den openbaren eeredienst der katholieken te bestemmen. Dat was zeker verre verwijderd van de gedachte, dat keurvorst Frederik misschien zelf wel Roomtch wilde worden. Wat den keizer betreft, die beloofde oogenblikkehj'ke erkenning van het Pruisische koningschap, indien de. keurvorst, over korter o! langer tijd, dat is, wanneer het hem zal behagen, zich. ter zake van zijn hertogdom Pruisen, a'.s koning \vii laten uitroepen en kronen.'' Uit deze Jormulo blijkt eins, dat Frederik zijn koning-wa-den als e> ne daad van eifjou machtsvoikonienheid \venschte beschouwd te zien, en waarbij de keizerlijke erkenning van /.e'if volgen zou! Kn hij het-ft vrrjirogen, wat Siij wenschte. Van den ela.; zijner kreminb' af aan zou de keizer hem broeder" noemer; hij zou met het prapdicaat doorluchtigste" en grootmachtigste" worden aangeduid. Masr, en dit is de keerzijde, door het voor Frederik zoo aangename kroningsverdrag werd Pruisen voor lang-, n tyd ondergpgchikt gemaakt aan de be langen van het Habsburgsche huis. Aan Oostenrijk vast geketend, heeft Pruisen als een hulpelooze staat het moeten aanzien, dat de gewichtigste beslissirgen der Europeesche politiek van die dagen zonder zijre stem genomen werden. De keurvorst van Brandenburg kon zich nu tot koring van Pruisen laten kronen, dat is waar; maar 't nieuwe koninkrijk zou, gedurende de eerste periode van zijn bestaan, slechts eer.e schaduw zijn van de macht, die Brandenburg's naam omstraalde ten dage van den grooten keurvorst. Freelerik maakte nu anders haast genoeg met zijne kroning. Men kan zonder overdrijving zeggen, dat de gansche hofhouding te Berlijn in feestgewaad As komst zat af te wachten van den courier uit Weenen, die het geratificeerde verdrag moest overbrengen. Want terstond na de aankomst van dezen zette de kroningsstoet zich nsar Koningsbergen, de hoofdstad van het hertogdom Pruisen, in be weging, waar alle maatregelen reeds genomen waren om de zaak zoo spoedig mogelijk haar beslag te doen krygen. In 't midden van den barren wintertijd, den loden December 1700, verliet de keurvorst met een eindeloos gevolg d« stad Berlijn en ruim eene maand later, op den 18den Januari 1701, zag de oude hoofdstad Koningsbergen aan den Pregel eene plechtigheid, die alles overtrof, wat daar tot heden ooit aan pracht en praal wa« aanschouwd. En niet weinig streelde het de ijdelheid van Freder.k, dat hij toonen kon, hoe hy alleen aan de volheid zijner eigene macht en de onderhandelingswysheid zijner eiger.e inzichten de nieuwe waardigheid te danken had. Want zelf zette hij zich ele kroon op 't hoofJ, en na zich zelven gekroond te hebben, deed hij het zijne echtgenoote. Zoo was dus voor heel de wereld duidelijk, dat de Pruisische koningen bestaan door de genade Gods en door ... de wilskracht van keurvorst Frederik 111 van Branelenburg, thans koning Frederik I van Pruisen. Dat was eer.e vreugde en eene glorie aan het nieuwe koningshof! Tot in de maand Maart duurden de feesten en en optochten met het koninklijk paar en van vele kanten kwamen de gelukwenschen. Waar keizer Leopold voorging, bleven de andere vorsten niet achter; en eer een jaar verioopen was hadden alle staten van Europa den nieuwen koning van Pruisen als zoodanig erkend. Alleen te Rome, waar het Pauselijk hof teleurgesteld was omtrent de verwachte en niet verkregen bekeering van den Prui-.ischen monarch, bleef men in terughouding volharden, zoodat de koning van Pruisen tot aan 't jaar 1787 toe in den Pauselijken staatsalmanak met den titel Markies van Brandenburg" stond aangeduid. * * * Twee eeuwen zijn voorbijgegaan seelert koning Frederik I in eindelooze feesten de glorie van zijn nieuwen titel wereldkundig maakte. Nog twaalf jaren, tot 171.'i n.l., heelt hij genot gehad van elen hermelijnen konicgsmantel, waarin hij zich zoo gaarne aan zijne bewonde raars vertoonde. Do macht van het nieuwe koninkrijk heeft hij echter riet verhoogd. Zijne ijdelheid was vermeerderd en zijne verkwist.ng nog verergerd, zoodat de schatkist uitgeput raakte, en zijne ondankbaarheid ten opzichte van zijn ouden leermeester en weldoener Danckelmann b -gon op misdaad te gelykan, nu eb ongelukkige ex-minister in elen kerker zuchten blief', ofschoon de rechters geen icbuld iu hem von ;en. Maar hij heeft her \oet.-tuk gerilaa-st, waarop de latere koningen en prinsen eie hoogc beldii.'en vsn het huis Huhcnzoilern en IK t i ruisi^c'.U', vu k wat heter korden ovf r,'chouwer. Hij lux'ft liet voets'nk ;.;< piaa'st, waas'up 11; zijner tijd Frederik de Groote staan kon, toen hij Oostenrijk terug wees; vaarop '\Yilhehu I stond, toe'ii iiij <1o Duitsche keizers kroon aanvaardde! Misschien is iJir, naast zijn steunen v c, i we.tensch.vo en kans , verdienste genoeg voor Frederik I om in de galer\j der Pruisische vorsten mede te tellen ! A. W. S. l zien, het tehuis van onzen oudsten jongen wen! meermalen door mijn vrouw eu mij liozeichr, maar Z'is'-' was nog zoo geheel van ons. Ais wij elea elag bu::oniie:i genoten wij reeds van haar verkwikkelijke tegej-.wejoreii^heiil : ;i!s wij bijeen zater;, mouJer en ik, (i^rte(.!e zij om ons he,:ii; a:s wij 's avoiols i aar onze kani ;r gingen, ontvingen wij een IK fivodng tot groet en wij slifpen in ni"t de beeie', dat zij nog larg ei,is oud tehuis mocht opvroolijken. Zij en haar kanarievogels zongen zooiira eie zonne stralen door ele vensters liet huis binneneirongen ere in menig lang aangehouJ.cn tooi legele. zij al haar levenslust, krachten en gezondheid. Wij gingen vee! naar opera's en concerten, maar elan namen valer en moe,Ier Zus aitijel tusschen zich in. Zij hae!d<'n geen haast de jongste het huis te ziere verlaten. En wij gaven haar anders heei wat tos. Nu dweepte z;j niiit een b.-j'tankn componist, eiie gehuldigd werd om zijn !>oog^ j treii ; zij maakte deel uit van liet ilamoskoor elat h, w op ;-.iju feest ela,; toezong. i l'iin weer leerde ;:ij aile bravour aria's v«n j een eovilaüico, di-s eie ou:;'e AmsteStJid bezocht. fla>tr j ii.gMe aeïura'iu gold een violist var. hooge bekAatmlK'id, ei.e wo-eieren lic-wd e;p zijn in strument en ychevi ^.-'".vuiile -ml. n e'cv.êriseerdo. Zoodra hij zijn i'.rrmorer togen el n ha's zette kon rniji; iu e:e z.ï'ii ele ai'mhalin;; e!er mer:sedieu hooren en dan gi: g lue h.ig-;i!s een veere je de strijkstok in een liefkozing over de snaren. Du kunstenaar hief onze zielen op ; het was alsof hij ze vrijmaakte van het s'orïblijk om hulsel en ze ais in een gebed omhoog voerde. Maar elan kwamen lutrtst, cht en gewild in de sproke, welke ela vioal ons voorzong. sneller en driftiger werd ele strijkstok gevoerd, korte kreten werelen aan viool ontlokt. Er woedde een strijd van klanken. De beweging van den arm van den musicus was niet meer te volgen. De strijkstok had eie snelheid van e n bliksem schicht. Het was alsof een mensch in de hoogste vertwijfeling zijn leeei uitgilde .i eindkrett en het was weer stil. De kunstenaar had zijn sproke uit, zijn armen vielen slap iangs zijn lichaam ; vermoeit, ele zweetdruppels op het \oorhoofd, ging hij langzaam achteruit en eerst ah hij eie orkestdeur bereikt had. kwam hot pjhliek lot zichzelf om hem toe te juichen, l'ie m*n was weidra de afgod in onze siael f niereen kwam, ook mijn vrouw en ik waren onder elen indruk van zijn machtig talent. Zus had zijn por.ret op haar schrijftafeltje staan en haar rcooiste zang vogel kreeg kind als zij nog was zijn naam. Menigeen sprak van hem als van een gezant Gods, tot ons gekomen om ons te loeren wat muziek was. Zijn sympathiek gelaat, de niet te lange donkere, doch reeels grijzende haren, zijn slanke, ranke gestalte maakten zijn uiterlijk hoogst aantrekkelijk. En het grootste kwaad elat men van hem vertelde, was dat hij een groot minnaar van champagne was. j De yeestelrifügo adoratie, die Zus voor den i man gevoelde, werd door ons niet met bezorg'i1 hp.id tegongogaai). Wij kenden den rn-i-icus niet j elan uit de concerczaai. fj'ij sfonel. bei.ten z|jn j kunst, verre van ons. En toen Zus zelfs et!ns i hoogjt opgewonden tehuis kwam, omdat zij hem in «it rij>chool van het Veloelióme, waar van zij lid wa", ontmoet had, liet ik het bij een glimlach en een hchertsenel woord over haar vereering. Langzamerhand werd de man ook in het gewone leven meer bekend. Als ik met mijn vrouw ging wandelen, zagen wij hem meermalen ti :t,se,'i of paardrijden en altijef hael hij in zijn bowling iets als verliet het goddelijke van zijn talent hem ook in ele meest gewone handeling riet. Hij was gekieeel als ieder ander ; bijdroeg haar en knevel t ij n R militair correct, masr oi.eier duizenden zou men hem aa; gewezen he-bbtm a's een man vaa excellente gaven. En ik kon er toe komou hem te benijde/i ai:; ik, mijzelf i'i (iein spiógel zienele als een rijp iiii van onze ki^svoreenijjng, bedacht, elat ik nog geen tien jaren ouïer was dan hij. H:j v as in den zoi/ior tol ons gekomen en Lij bleet el.n winter o\e;r. Hy was voor ee-n rci-Ls conc'-rtcn gtë!>;;agee'rd. Zyii portretten hingen in H\\Übo--k- er. mnzickwinK< Is. Zijn naam was op al er lippen. Dat ons j"ügste kind in de algem. ene c.pge>won<leiihcid eli-e.de was riet te verR'orkierei:. l.i eik jongemeisjesge,vj>rek werd ziTi naam genoemel. Ma ir ook oudere elanies wijdden elikwijls een woord van hulde aan zijn goddelijk talent. Zelfs begonnen er verhalen (la ronde te doen, dat de vereeiing niet al'ijel bij een bloemenhulde bieef. In heerei gezeischappe-n werd bewetrel, dat ele kunstenaar ruim begüvigd werel niet riamcshanelwcrken, elat de verzoeken om zijn portret met zijne handteekenïng te mogen ontvangen overtalrijk warer, dat ele galante a.onturdi hem als 't ware voor de voeten Vi'erden geworpen en dat hij overwin ningen maakte tot iu onze meest patricitche famiiiöii. Daar werd ronduit veiteld dat een buitenlandeche reis van een jonge vrouw van naam met een kennismaking niet den kunste naar in verband stond. Er zijn menschen, die met genoegen zulke verhalen met een zeker gewicht en een beteekejiisvolle geheiinzini igheiel kunnen overbrengen. Zij zijn als vliegen op een mesthoop. Ik heb nooit van dergelijke verhalen gehouden. Ik luisterde er liever niet raar en werden zij in mijn togenwoord'gheiel opgedischt. ik wierp ze gaarne zoo ver mogelijk van mij, De fiere reinheid mijner vrouw had mij ontoe gankelijk gemaakt voor de grootestadsmodder, waarin sommige menschen zoo gaarne roeren. En toen in de sociëteit, waarvan ik lid was, aau het tafeltje waaraan ik nu en dan zitting nam, voortdurend verhalen werden gedaan van 40 cents per regel. imiiiiiinimiMiiiiiiiiiiimiiiiiiiititiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiMli il S.4O en hooger 14 Meter l Franco en vry van Invoerrechten toegezonden ! Stalen ommegaand ; evenzoo van zwarte witte en gekleurde ,,Henneberg-Zyde" van 45 cent tot (l 11.1O per Meter. G. Henneberg, Zijde Fabr. (k. & k. Hofl.), Zürich. K AM ST R A's Matrassen-, Bedden- «n Slaapkamer-Meubelfabriek, S n eek. BED DER TOEKOMST met 10 jaar garan tie. Leverde sedert 1S96 pi. m. 7OOO stellen. Geïllustreerde Prijscourant gratis. Honderden bewijzen van tevredenheid. Specialiteit in ENGELSCHE LEDIKANTEN. Piano- en Muziekhandel H. RAHR, te Utrecht Opgericht 1835. Tdcphoon No. 443. Amerikaansclie, Duitsche en Pransche PIANINO'S en ORGELS. Groote keuze in: H U II EI P I A I¥O ' S. Oude instrumenten worden ingeruild. Reparatiën worden in ds Fabriek ten spoedigste uitgevoerd. Gelegenheid tot stemmen in en buiten abonnement. lïoofd-ïepo* VAN Dr. 'A^SER'S ORH*. K. F. DEUSCTILE-BENGEB, Amsterdam, Kalverstr. 157. Eenig specialiteit in desie artikelen 'in geheel Nederl. GRAND MAKSIËK. Cordon Juïine & Rouge. " Asents-Generaux8.A.RIPPING&Co,,Amsterd. pinrn O ToL p- *%'7:''V'-..iTif!ol f kiL.!r,!. ^ui Lu :.aiij. i :^;iuJ Arnhem, Koning a plein. VLECGELrf en 1'IANïNO'b ui Koop en in Hun». Reparcereu Stenimen Ruilen. wat men het sticce's van den musicus bij de dames geliefde te noernei, liep ik nog vaker voorbij en liever een ehuije om, door het Vondelpaik, dankbaar dat in mijn leven en in elat mijner kinderen, voor zoover zij getrouwd waren, alleen ele g;'0ote zuivere lie.iUc en niet ele hartstocht haar intrede had gedaan. Meermalen zf>.g ik elan eien kunstenaar naar huis li-ïtsen en ik kou mij niet begrijpen dut | die slanke krachtige man met zijn voornaam ernstig uiterlijk ele eene vrouw na de andere zou behandelen als el.-, bloem in zijn knoopsgat, elie bij zou wegwerpen als hij haar geur geno ten hael. En (oen zag ik bem op een middag weer in het achtergeeleelte van ons park en een jonge vrouw ging met veerkrachti^en tred aan zijn zijde. Zij keek met vereering raar hem op au hij streek in eea liefkozing met zijn hanel langs hear wan;. Zij namen afscheid en l'.ij t'i''g heen na hau' vluciitig ge-kust te tobben. Toen keerde ele jonge vrouw zich o ai en o ! w. eedïieiel el, s levo.'is, ik za^ mijn j.irgste kind. Ik kan niet weeVge.en. v/at ik gevoelde. Ik hield het hootd gebogen als huil ik ren z-.varen slag g(:k:-egcn e:i ik kou niet verder gaa?. Mijn eerste beweging was om rond te t-pieden of nog een ander hot paar te zamen hai gezien. Toen ging ik op pen bank zitten. Ik kon niet denken. Ik was zoo geschrikt, dat ik iiiet eens mijn dochter kon na'.oopon om -haar over baar gjelrag san (e spreken. Mijn handen hoefden en mijn hart bonsde.'; een kreunende zucht kwam uit n.ijn borst op. Ik boorde met mijn wandelstok een gat in het zand en sufte voor mij heen. Toen keek ik op als iemand, elie verdwaald was. Eerst keek ik links en toen rechts, alsof ik verwachtte den kunstenaar nog met mijn kind te zullen zier, maar de laan was verlaten. Het kwam my voor, dat sinds ik op de bank was gaan zitten geruime tijd verloeipen was: dat de zon snel was gedaald en een koude wind in het paik was komen opzet ten. Ik stond op. Er kwamen menschen aan. Er konden bekenden bij zijn, die mij zouden willen ondervragen, wat mij oveikom?n was. Ik vluchtte. EO waardeen zou ik inij anders spoeden elan naar mijn eigen huis, naar mijn eigen vrouw!" Een oogenblik bleef ik nog staan in ele overweging of het niet beter zou zijn als ik alleen elen last van de ontdekking droog en tegen den l unstenaar optrad als man tegen over man: maar ik gevoelde dat het niet eer'ijk zou zijn tegenover mijn levenskameraad als ik haar onkundig liet van het gevaar, waarin ons jongste kind verkeerde. En, daarbij, het was zoo bitter om het te moeten erkennen, maar daar was eïn vraaag bij mij opgekomen en die vraag kon alleen door de moeder aan de dochter worden gesteld. (Wordt vervolgd).

De Groene Amsterdammer Historisch Archief 1877–1940

Ga naar groene.nl