6 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1263 zy'n leven zou er even mooi om zy'n; en de stille reidans in veld of bos is vry wat mooier dan het gehots in 'en diligence. Haarlem. J. B. SCHEPERS. Vondel's Yermop, Het was by' het doen van nasporingen naar Jaeob van Campen, wiens leren nog zoo weinig bekend is, dat ik ook het kohier van den Tweehonderdsten Penning te Amsterdam over 1631 raadpleegde. Dit moge verklaren, hoe een architect er toe kwam, in dit weekblad enkele bijzonderheden uit dit kohier openbaar te maken, waarvan die, welke op den dichter Vondel betrekking hebben, den heer Bleeker tot twijfel en tegenspraak aanleiding gaven. Tot dusverre werd vry algemeen aangenomen, dat de familie Vondel, sedert zy' uit Keulen naar Amsterdam was gekomen, gewoond had in het huis in de Warmoesstraat, nu gemerkt 110, en gelegen aan de westzyde der straat, het vijfde huis ten zuiden der Faternostersteeeg. Alberdingk Thy'm, bijvoorbeeld, zegt in zijn verhaal »Hooft en Vondel als Huwely'ksbezorgers", het volgende: >Tot de Warmoesstraatsche winkeliersgeslachten, die vroeger noch later in den Bidderstand zijn opgenomen en waarvan geen lid ooit een diplomatieke betrekking heeft vervuld, behoort dat der Joosten van den Vondel. Zy' woonden schuins over de Zoete-naam-steeg, in het huis heden gemerkt no. 110." In 1879 had mr. N. de Roever Az., in zy'n «Vondels woning", uit de verponding-boeken van 1648 aangetoond, dat de dichter in dat jaar daar woonde. Maar hy' zeide ook: >0f Vondel daar tot 1648 altyd gewoond heeft ? Wie zal het zeggen ? Wellicht iemand, die, gelukkiger dan ik, tijd en gelegenheid zal hebben een onderzoek in te stellen in het belangrijke gerechtelijke archief dezer gemeente of in de protocollen der notarissen, die met een onbegrijpelijke behoedzaamheid verborgen en weggestopt worden." Het kohier van 1631 bewy'st, dat Joost van Vondel toen woonde aan de oostzyde van de Warmoesstraat, het achtste huis ten zuiden van de O. Z. Armsteeg, het tegenwoordig no. 39. Dit is vry' zeker het huis »de Trou" geweest, waar Vondels vader reeds in 1608 woonde en waar wy den dichter ook in 1618 vinden. Uit niets bly'kt, dat dit huis ooit door iemand, die Vondel heette, bezeten is geworden. De waarsehynly'kheid is groot, dat de Vondels dit huis slechts gehuurd hadden. Het verpondingboek van 1648 noemt als huurder Gerrit Everts, die er f 270 verwoonde. In 1631 zal dus de huurwaarde wel niet veel meer geweest zyn. Nog op het oogenblik is te zien, dat het huis nooit een winkelhuis van veel beteekenis kon zyn. De meeste menschen, die in 1631 in deze buurt woonden, waren in 1648 naar elders verhuisd. Alleen Cornelis Pietersz v. Wieringen was gebleven, waarschynlyk in hetzelfde huis, dat in 1648 nog zyn eigendom was en voor een huurwaarde van ?375 te boek stond. Deze Van Wieringen had in 1631 volgens het kohier een vermogen van f 4000. Dit bewyst, dat Vondel, wiens huis in 1648 ?270 aan huur gold, in 1631 wat zyn vermogen van ?3000 betreft vry'wel naar denzelfden maatstaf werd geschat als zyn buurman Van Wieringen. Ver pondingboek en kohier kloppen al bijzonder goed. Er kan geen twy'fel bestaan, of Vondel was, toen hy in 1631 »de Trou" bewoonde, geen vermogend man. Is hy' dit later geworden? De staat van baten en lasten van 1657, waarop de heer Bleeker zich beroept, is een voortbrengsel van mr. J. van Lennep's verbeelding. Bly'ven wy op het terrein der werkelijkheid. In 1648, het Verpondingboek bewijst het, had Vondel »de Trou" verlaten en woonde hy aan de westzijde der Warmoesstraat in het huis >de Kraeck", thans no. 110. Hier betaalde hij ? 650 huur; doch reeds in 1650 verhuisde hy naar de Prinsengracht, het tweede huis van de Beerenstraat. Hier waren de huren laag; zy' bedroegen ?36 a ?50. Vondel ging zich dus zeer verminderen, wat zeker aan zyn ongunstigen financieelen toestand te wy'ten is geweest, zooals De Roever reeds heeft opgemerkt. Vondel had, zooals bekend is, zyn kousen winkel aan zyn zoon Joost overgedaan. Die zoon was een doordraaier. Uit wat de heer Unger indertijd in »Oud-Holland" mededeelde blykt, dat hy reeds in 1653 »in netelige zaken stak." In het laatst van 1656 ging de jonge Joost insolvent. Zyn vader nam toen op zich, ten einde den naam Vondel voor schande te be waren, de schulden te voldoen. Wy hebben omtrent het bedrag dier schulden geen ander gegeven, dan wat Gerard Brandt mededeelt, waar hy, in zyn »Leven van Vondel'', zegt: »De vader, die men houdt, dat ontrent veertig duizendt guldens by' hem liet zitten, ook veel schaade hebbende geleden by anderen, dien hij 't zyne betroude, vondt zich in groote verlegentheit." Brandt geeft dus, naar hy zelf erkent, slechts het bedrag op, dat bij geruchte genoemd werd. Maar wy' weten, hoezeer »men" by zulke gelegenheden zich beyvert, om de cy'fers te vergrooten. De heer Unger mocht dan ook in zyn opstel terecht zeggen: »Mr. J. van Lennep springt soms op een allerzonderlingste wijze om met feiten en data. Erger maakt het de heer J. A. Alberdingk Thy'm nog. Men zal my misschien tegenwerpen, dat in een historische novelle zoo nauw niet op de geschiedenis behoeft gelet te worden. Welnu, dit geef ik gaarne toe, dat de schryver i.iet altyd binnen de enge grenzen der geschiedenis kan bly'ven. Maar in een boek, dat het resultaat is van ernstige studie, dat door den auteur zelf als een degelyk historiewerk wordt beschouwd, mogen dergelijke, min of meer opzettelyke, onwaar heden niet voorkomen." Pas als de notarieele protocollen, nu zoo ge heim gehouden, openbaar zullen zyn, kan men misschien omtrent het bedrag der schulden van den jongen Joost iets met zekerheid vernemen. Maar welk bedrag Vondel besteed nebbe, om de eer van zyn naam te redden, het is waarschijnlyk, dat hy het niet aanstonds be schikbaar had. Want uit een acte van 1673, door den heer Unger medegedeeld, bly'kt, dat de dichter toen alles nog »niet geheelly'ck heeft connen afilossen," ofschoon hij »een deel van de gelden, door hem wegens zyn offitie genoten", voor dit doel besteed had. Hier wordt bedoeld het salaris van ? 650 per jaar, dat Vondel van 1658 tot aan zyn dood als suppoost aan de Bank van Leening ontving, ofschoon hy' slechts tot 1668 werkelyk dienst behoefde te doen. Uit dit alles valt wel op te maken, dat Vondel in 1657 niet vermogend was. Hy heeft de schuldeischers van zijn zoon slechts tevreden kunnen stellen, en dan nog niet eens geheel, door twintig jaar lang een deel van zyn inkomsten op te offeren. Van wat zyn dochter Anna bezat, kon de dichter sober leven. Een erfenis, in 1668 aan zyn kleinkinderen ten deel gevallen, bracht eenige verbetering in dien toestand, doch maakte den dichter vol strekt niet vermogend. Ten slotte moge nog de vraag gesteld worden, hoe Vondel, zooals de heer Bleeker wil, een fortuin van ? 90.000 zou by'een gekregen hebben? Vondels vader liet zyn zoon niets na, dan de zaak in kousen. Zoolang des dichters vrouw leefde, kon die zaak in de dagelykscbe behoeften van het gezin voorzien. Later ging de zaak langzamerhand achteruit en eindelyk te niet. Onder deze omstandigheden wordt de kapi taalvorming, die de heer Bleeker veronderstelt, al zeer onwaarschijnlijk. A. W. WEÏSMAN. BOEKAANKONDIGING Over Malaria en Muskieten, door W. J. VAN GORKÜM, Geneesheer te Tosari. A. I. Jahn, Malang 1901. Het is de vraag of in ons land het getal malaria-lijders inderdaad wel zoo groot is, als men zou kunnen opmaken uit de vels ge sprekken en klachten die daarover iu de wandeling worden gevoerd. Wel is het bekend dat ook hier te lande streken gevonden worden, waar genoemde ziekte veel voorkomt, zelfs epidemisch heerscht, en vooral vroeger heersen te. Steeds echter was de oorsprong der ziekte in een geheimzinnig waas gehuld en schreef men haar toe aan allerlei omstandigheden, voornamelyk met den bodemtoestand samenhangende, doch waarvan het bewy's nimmer geleverd was, totdat sedert ongeveer 20 jaren, tal van onder zoekingen door onderscheidene mannen van hoogst wetenschappelyke beteekenis verricht, feiten aan den dag brachten, die een meer helder licht op den aard der ziekte wer pen, waardoor het mogelijk is geworden haar met vrucht te bestryden, niet alleen in de betrekkelyk minder veelvuldige gevallen, die zich bij ons te lande voordoen, doch vooral da;ir, waar zij als een geweldige geesel der menschheid woedt b.v. in Italië, Indië, enz. Met ware bewondering ziet men echter op naar die mannen, welke, geduld en volhardingsvermogen aan technische vaardigheid en wetenschappelyken zin parende, er voor een paar jaren toe kwamen als vaststaande uit te maken, dat eene zekere mugsoort, de draagster en overbrengster dezer ziekte is. Langzaam en met brokstukken kwamen de resultaten dier proefnemingen voor den dag en slechts zij, die geregeld kennis konden nemen van hetgeen nu en dan in de vak litteratuur over dit onderwerp verscheen, konden geacht worden zich eenigszins een beeld te vormen van den gang der zaken, die hierby in het spel is en ook van de maatregelen daaruit ten behoeve der lydende menschheid te nemen en reeds genomen. Zooals echter gezegd, die kennis bleef slechts beperkt tot hen, die »ich meer in het byzonder met de beoefening der biologische en genees kundige wetenschappen bezighouden, maar aangezien het ter bestry'ding dezer ziekte noodzakelyk is, dat die kennis ook in ruimer kring wordt verspreid, was het gewenscht dat Trademaik THEE - E. BRANDSMA. Trademark KOLUmiJ & COKBIERE, u: e* -r K,. . Groot Beddenmagazijn. Telephoon A o. 1752. Groote collectie Wiegen, Kinderledekanten, Luiermanden, Babytafeltjes, Babybascules, etc. etc. Vraagt ge'ülwtreerde catalogus, J. F. ClYPERS, Westeinde 37, DEN HAAG.Harmoniums. Franco levering. Telephoon 571. \erzekering-Maatschappij HÜLDA". Amsterdam, Damrak 74. Goedgekeurd bij Kon. Beshut van 3 December 1895, No. 38. Sluit alle soorten Verzekeringen op het Leven en van Ltffrenten, met ot' zonder ophouden van premie betaling ingeval van Invaliditeit. Werkkracht-Verzekering, al of niet in verband met Levensverzekeringen ot Li|f. enten. Vraagt de nieuwe Prospecttissen. PHILIPPONA KETELAAR, KALYEBBTRAAT 1«6, AM8TERDAH SPECIALE INRICHTING voor h«t Twrurdigen van vollidtp Uitzetten en Luiermanden* Op Mnvrug worden pry'sopgMen tn modellen franco toege*ond«L Eerste Nederl. Verzekering-Maatschappij op het Leven, tegen Invaliditeit en Ongelukken, gevestigd te 's-Gravenhage, Kneuterdyk n. Directeuren: Jhr. Mr. W. SIX, Mr. Dr. W. P. J. BüK en Mr. H. GOEMAN BORGESIÜS. Adj.-Directeur: P. DEURiNK Bijkantoren: te Amsterdam, Utrechtschestraat hoek Rembrandtplein; te Rotterdam, elderschestraat, Plan C No. 4. Volteekend Maatschappelijk Kapitaal .... waarop 20 pCt. is gestort. Verzekerd Kapitaal op het Leven, uit. 1900. Verzekerde rente Ontvangsten over 1900 pl.m ? 1,500,000. 18,308.513.26 565,171.04 1,742,000.00 Eeserven en Zekerheidsfondsen ultimo 1900 . . . ^Bezittingen ultimo 1900 Tegen ongevallen met doodelijken afloop, ultimo 1900, ruim invaliditeit, gevolg v. ongevallen,ult.1900, ruim ? 6,616,572.99 , 6,840,841.78 36,000,000.00 , 40,000,000.00 I TANDARTS. Plantage Middenlaan 86. THE GRESHAM. Levensverzekering-Maatschappij te LONDEN. OPGERICHT IN 1848. Nederlandsche Afdeeling: AMSTERDAM SPUI 23?27. Directeur: M. JÜDELL. Stand 31 December 1900: Actief f 92,128,594, Jaarlyksche Inkomsten 15,fi84,243. uitbetaald aan de verzekerden. ; 202,506,804. lERCURIUS^ iBRAND-ENi INBRAAK Importeurs voor ABRAHAMS «& Co., Amsterdam. n ding is late, Delicieuse Muisjes Rookvleesch. SCIIOWE «S? "., Amsterdam. Sunlight ffleubileer-Inrichling DE PHOENIX", 234 Spuistraat b d Paleiss t r., Amsterdam. Qroote Magazijnen voor Compleete Meubileering. Franco plaatsing in- en buiten de stad. T»i«rAnn L^"~ Geïllustreerde prijscourant en begrootingen gratis. _ .. mT~ ««*« Telefoon Dame (tot iemand, die een aapje voor haar uit Indiëheeft medegebracht): O,' maar meneer Smit! wat heeft u me daar verrast! Wat 'n alleraardigst cadeautje. U kunt er zeker van zyn, dat ik telkens als ik m'n aapje aankyk, aan u den- i ken zal. Ho. 3998. yoor ENGROS en EXPORT faüPAUL HORN Amsterdar Verschenen: Een Huwelijk uit berekening DOOR FOKKO BOS. 186 YAN WARENDORF'S NOVELLEN-BIBLIOTHEEK, prijs 10 cent Uitgave van VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam. de Cologne Haarwaters J.Jfc-*'*' ^^ /TX Arnhem. Wed. F. RIJTGERS, firma T. d. BERGE & de. VITOS is eéft smakelijk ontbijt en staat evenmin ais brood tegen per pak van £ eng ponden a / 0.45 ' ALLÉN DOELMATIGE VOEDING MAAKT KRACHTIG EN GEZOND Eenigen ty'd geleden werden in de stad E. de tabakswinkels gedurende een dag of wat, als 't ware bestormd door heeren, die allen een enorme hoeveelheid snuif kochten. Wat was er gebeurd? Een dame in genoemde stad had zóó hard geniesd, dat zy haar spraak verloor. O ogenblikkelijk nadat dit bekend was, schafte tweederde van de mannelyke bevolking zich een hoeveelheid snuif aan, waarran ze overal in huis geheel nonchalant iets neerstrooiden op hoop van zegen, 't Bleef helaas echter maar bij dit ne genoemd geval van spraakverliezen.