DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1265 paar portretten, en vooral een ptar akwarellen van de te vroeg heengegane heeft kannen ver krijgen, 't Is waar ook. akwarellen waren bij voorbaat door de inricbtingskommissie uitge sloten. Waar 't echter gold, een afgestorvene ais de Vriendt te huldigen, hal men over die bepaling wel kunnen heenstappen. POL DE MOKT. 1) Een van deze beide werken wordt, horen wij, aangekocht voor het Museum te Brussel, waar ook sedert 1900 een landschap van Smits voorhanden is. 2) =: Antwerpenaars. 3) Aangekocht voor 't Antwerps Museum. 4) Idem. 5) Een ander schilderij van Hens, De 'Beueden-Schelde, werd aangekocht voor 't Antwerps Museum, 6) Aangekocht voor 't Antwerps Museum. VoorferpBDiloordetrijgspyaDgenengemaaït. Bepaald aandoenlik was de tentoonstelling van . voorwerpen door de krijgsgevangenen op Sc. Helena gemaakt. Of is het dat niet mis schien voor wie bedenkt, hoe ze daarginds in verveling en eenzaamheid neerzitten te midden van de hun zo vreemde, grenzenloze zee en toch al door bezig, met hun gedachten en hun handen, te werken voor hun heerlik ruim land, voor de hunnen, hun eigen vrouwen en kin deren, slachtoffers van verfijnde wreedheid? Eik kerfje met het mes in 't hout, elk kraeje in 'en stukje been, elk handtekeninge'je op 'en stukje papier, elk biesje dat in mandjes vervlochten wordt, elke nieuwe gedachte die in «ets dat onder hun bereik valt belichaamd worden kan; alles wat dan ook brengt ze terug naar vrouwen en kinderen, die daarmee mogelik geholpen worden aan 'en noodzakelik kledingstuk, aan schoenen, aan voedsel. Dat werken is hun troost, geeft hun rust; zy doen immers wat ze kunnen, en verder zal de Gud, die het wyde blauwe dak over de wijde, wyde zee gemaakt heeft, het zyne doen. En in dat werk leggen ze neer hun beste kunnen, dat hier en daar bewonderenswaardig is. Wie denkt b. v. by de kostelike benen servetband met bovenrandschrift, met beneden het hoge »nil desperandum" en daartussen in het portret van Krng»r, met er achter, op de rugzyde, het wapen van de Zuid-Afrikaanse Republiek beide verbonden door de sierlikste gebogen lynen ; welnu wie denkt daarby aan de schrale soep met 'en mergbeentje er in en hongerige krijsgevangenen in 't rond ? (I<n mergbeentja werd 'en elegante ssrvetband. H'er niet alleen het beate kunnen, maar het beste denken naast grote kunstaanleg. Niet alles is zo. Ieder legt zich toe op wat hy kan en in eenvoudige slangedoosjes (onze duvel-in-doos-jes), geheim zinnige sluitingen van anderp, eierdopjes en bekertjes, watertonneijea, kinderspeelgoed als bavianen aan de rekstok, iii dat eenvoudige, naï^f uitgevoerde, zie ik de uitingen van de gewone B jerinens, die daarmee weer thuis is en met z'n talrijke kleinen zich in gedachten bezig houdt. Maar er is 'en vreemd on-Afrikaans element naast dat alles ook. DA gedachte van de servetband is b.v. 'en uiting van het Euro pese leven en de brosjes van stukjes been gesneden, de charivari van klipsteen, zijn dat eveneens. Ba daartussen door de herinneringen aan de oorlog. Dat begint met 'en week van uitgaven van de Volkstem, de eerste week van de oorlog, te beginnen met het ultimatum, kostelike bulletins; dan 'en boek met alle de proclamaties uitgevaardigd sedert het opgeven van Pretoria tot dat aan Pres. Kruger verlof gegeven werd naar Europa te gaan, in de spoorwagen gedrukt dus; briefkaarten met spreuken en handtekeningen van de groten o.a. Cronjé(deze alle verkocht echter), »de krijgs gevangene" eerst de gehectografeerde kraut, later de gedrukte; de herinneringen aan hun grote mannen in afbeeldingen van de Wet en Botha; dus ook deze, maar meest heerst er vrede en berusting in deze verzameling, waarvan het grootste stuk wel is de voortrekkerswagen in alle bizonderheden in elkaar gezet, 'en werk van geduld, van weten (techniese kennis), kunnen en vooral ook van zich terug denken in de oudste dagen van dit ras, toen zij ook al vervolgd werden, maar in de be rusting van hun geloof zich liever in de vrijheid van de binnenlanden terugtrokken dan zich, tot slaverny' te vernederen. O, er ligt voor mij 'en waas van weemoed over dat alles, maar dat niet alleen : het licht van hoop en geloof-in-zich-zelf straalt er doorheen en de werkkracht hierin getoond kan later 'en krachtige nijverheid voortbrengen, als maar eerst Welnu, laat dan toch ieder z'n best doen, laat de heer Vereéleivel de Witt Hamer in staat gesteld worden met de hem door zyn broer toegezonden werkstukken schatten te verzamelen voor de vrouwen en kinderen daarginds. Kracht gaat nooit verloren en iedere, ook de kleinste herinnering by hem gekocht zal tot in 't verste nageslacht ge dachten bly'ven wekken aan mensen die alles overhadden voor de vrijheid en die als edele strijders voor het recht, met het geloof het hoogste waar 'en mens voor strijden kan, voor de ogen van het tegenwoordige geslacht staan. EQ wij zelven zullen er te krachtiger door worden. Het kan voor de kinderen 'en »poesaka" zijn om met Max Havelaar te spreken, 'en heilig dom dat ons opwekt tot het edele, het grootse, 'en reliekie van 'en geloof dat men gestorven waande. Wat ik hierboven opnoemde is maar 'en klein deel van de voorraad van da heer Versélewel de Witt Hamer : belangeloos werkt deze voor de heerlike zaak van het recht zo goed als hy' dat kan. Zijn voorraad is in de lattste tijd belangrijk aangegroeid, vooral ook zijn er stapels pannehouders van hout, wandelstokken, prentbriefkaarten enz. bijgekomen. Hartelik honp ik dat hy na deze tentoonstelling, hier te Haarlem, z'n woonplaats, gehouden, gauw schrijven moet om meer, voor tentoonstellingen elders. Haarlem. J. B. SCHEPERS. BüVan Wisseling. De firma Van Wisselingh exposeerde eenige dagen geleden het laatste werk van Breitner. Bij late schemering liggen tjalken en Rijnschepen in gelaten rust, zij aan zij gemeerd in het uitgehakte ijs. Uit de donkere massa der nauw te onderscheiden rompen rijzen strak de masten, met hier en daar een zeil en luttele tuigage. Statig en imposant doemt daarachter op de zware kolos van een groot ongeladen stoomschip. En boven alles uit de rosse lucht, door de reeds verlichte stad 'in gloed gezet. Een mooi, groot geval dus, maar een zooals Breitner er wel meer geschilderd heeft. Toch is het verschil groot met die vroegere werken. Toen was het veelal dat rake zien en weer geven der dingen, dat aan zijn schilderijen die straffa realiteit gaf, die anderen niet anders dan in hun studies naar de natuur vermogen te geven. Daarin stond Breitner apart, dat was zijn groote kracht; maar dat is nu geen boofizaak meer. In dit machtige werk trefc allereerst die drukkend droeve verlatenheid van een winterdag-einde; eerst pakt ons de stemming van het geheel, vóór we ontledend kunnen genieten van het heerlijke gamma van diepe, zuivere kleuren, hun onderlinge juistheid van waarde en alle afwezigheid van effictbejag, waardoor die kalme grootheid in dit werk werd verkregen. Het bovenstaande kan heiaas geen opwekking ter bezichtiging meer zijn ; het schilderij is reeds verzonden naar Amerika, voor de ten toonstelling te Pittsburg, waar aet zeer zeker de Hollandsche kunst zal hooghouden, maar vanwaar het minder zeker zal wederkeeren. Wat wellicht nog wel te zien is bij den heer Van Wisselingh, dat is een klein stukje van Jacob Maris, een overbekend onderwerp: een pink aan 't strand. Maar dit schilderij is zoo ver doorgevoerd, de hooge, zware lucht is van zoo'n innige zuiverheid en grootschen bouw, de ziltige atmosfeer over strand en zee van zoo'n fijne teerheid, als maar in weinig werken van dien meester werd bereikt. Een steeds zeldzamer wordende genieting dus. J. W. N. Museum van Kunstnijverheid. In de Rjtonde vai het Maseuoi van Kunst nijverheid te Hiailem, is thans een tentoon stelling geopend van meubelen en werken in metaal gebruik voor werpen voor de hedendaagsche huishouding. Deze voorwerpen worden vervaardigd in de Mttaalwarenfahriek A instelhoek Jan Eisnnlo ff il ea in de Meubelfabriek Amltelhoek W. Panaat. Deze tentoonstelling, is dagelijks geopend van 10?4 uur. lllliillliiiiiiiilliiluitillliiliiiiiimillliiiiiilliiiliiilllt On-bnrrtke Iritiel In no. 8 van De Nieuwe Tijd oespreekt mevr. H. Roland Holst, d.d laugsaiuerhaud in marxis tische beginselvastueid baar partijgenoot van der Goes ga>*t overtrcff ;n, den aroeids-rom n Travail" van Z >la. Zij begint tnet een, om haar duidelijkheid en juisthe d, zeer lofwaardige uiteenzetting omtrent den aard van Zolu's romant scaeii arbeid en zijn verhouding tot een paar vroegere schrijvers, n.l. Flaunert, als schrijver van //Mal. B ivaty" (?Silammtiö'1, en «Tentation de at. Autoiue'' schijiit ze met uooiig t; vinden in de rfckening te bj'rdkken en Ba'sac, wier burgerlijkheid, als meer uit ;n stuk zijnde boven die van Zola wordt veraeven. 0)k wijst zij, na het oogeualik te hebben aangeduid en omschreven, waarop 'L jla ophield een zeer ta!e/itvol schrijver te zijn, op de tweeslachtig te d van zijn laatste werk, een ei^e .schap, die <sij alweer 03 zeer aa-inemelijke en duidelijke wijze ver klaart. Maar eenmaal aaa het eiud vau haar artikel tot de appiecia'ie van die beide elementen komend, sielt zij tegenover haar sociaaldemocratisch oordeel, dat der »burgenijke kritiek" in Nederland. Het spreekt, dm,kt me, vau-zelf, dat waar het een miaUciiappelijk oaderwerp aangaaf, zij (de //b. k." i.amelijk) prvcits het, tegenovergestelde vmdt vau wat wij vinden. Die groei der associatie, de tocht naar het be loofde land, kaa er uog m c door Maar de beschrijving van den toekomst staat., die vindt geen genade".. . Op een vorige kdiij heeft msvr. it. H. tegenover daze burgerlijke uitlating, de hare gesteld: jHat lijkt misscuien vreemd, maar toch is het zoo natuurlijk, dat juist, dat, laatste, onweikelijks e gedeelte vau Travail" het meest rtëjl aau.ioet en van onwaarschijn lijkheden het vnjst is", een uitspraak, waartoe zy na allerlei twijfelingen en het al betoogcud overwinnen van geinoedsbeiwaren tegen het einde van haar artikel komt. Uat, het niet van ganscher harte is, blijkt hernaaldelijk, waar zij in vooraf gaande pass-tges duigen zegt, die juist tot, eeu tegenovergestelde meening ".ouden leiden. Maar, gegeven het eenigsjins dogmatische van haar levensopvatting, wilde ze met alle geweld, ten koste van haar feitelijk, hier en daar blijkend oordeel, het in dit geval juiste oordeel der ^burgerlijke kritiek." op zijn kop stellen, m. a. w. sociaa'-lemocrate, moest ze juist het tes:eno/ergestelde zeggen als mr. Van Hall in e Ci'ls. De, eveuiueel, weinige lieden onder de s c;aal-democraten, die nog prijs stellen <ip eigen oordeel en een eigen, nilividueel, gemoedsleven zullen het aldus in zijn volle mechanische kracht toegejaste stelsel vaa kritiek, afkeuren niet alleer, maar allicht zal het hen er toe brengan, zich voorloop'g te houden aau de burgerlijke kritiek, zelfs daar, waar ze gevoerd wordt dwr den heer van Hall. Het is immers een vol ledig nieeren vau Zola's g.disele voortreffelijk heid als schrijver, wanneer we zij het dan ter wille van het sciioone beginsel der »oc aal democratie het totaal mislukte, geheel vvaardelooje, heel niet bij Zola's romantisclieu arb id zich aanpassende, tweede gedeelte va;i //Travail'', gaan stellen boven het eerste, waarin z ju talenten toch altijd nog op zeer eerbiedwaardige wijze tot vruchtbaarheid zijn gebracht. Da Gon st quentie alleen al van mevr. Halsi's artikel had g 'iiclit, dat zij dit eerste geleelte daarin liet voorbeeld van Van Ha;l volgend, gesteld had boven het twsede gedeelte. Ze waardeert Zola, noemt hem een mach'ii; taltm", terwijl het toch een feit is, dat, we, wat wij, die jG^rminal", La TVrre" en l'Ueuvre" lazen onder den klank Züla verstaan, wil in dat eerste, niet in dat tweede gedeelte terug kunnen vinden, ook al beschikt meu over een niarxistischen speuren. Ware Zola door oorzakeu, die ze zoo terecht ia hel eerste deel van haar artikel amwijsf, iiiet afge dwaald, had Zola niet de fout negaan, door middel van zijn romans //een begrip, een ab stractie" te gaan verdedigen ik wil mevr. R ilaud Holst wel zeggen, welke voorvallen 'n Travaü" uuade beschrijving van den Fourierristischen toekomsts'aat vervangen zou he'ibeu. Het, trouwens ouk uu niet gelieel geëlimi neerd element van negatie, Rigu zou deo/erhaud hebben gekrejen, zou heel het mooie toekomst spelletje van LUC hebben vernietigd, leder, die met eenig gevoel voor Zjla's kunst Travail" gelezen heeft, zal da,r, hebben verwacht, eu ook al was hij sociaal-democraat, het betreurd hebben, dat die verwachting teleur werd ge steld. Het past iemand, die over literaire werken kritiek meent te kunnen schrijven niet, het is kinderwerk om, aldus alle werkelijkaesthetische noodzakelijkheden negeerende, zich blij te maken, omdat men als sociaal-democrate gelijk gekregen heeft van Zola, wiens autoriteit in dien zin men niet eens erkent. Het is vrouwenwerk, slechts tevreête zijn, als men in alle opzichten zijn hopsn en willen ziet ver wezenlijkt; en het is een blijk van onbevoegd heid, bij de lectuur, bij ds kritiek zijn eigen verlangens niet te kunnen vergeten. Voor schoo^meesterzielen, gewoon aan een publiek, dat ze alles op de vingers moeten voorrekenen, die alles moeten en dus alles willen weten, is een kritisch mechanisme als hier op Zola toegepast natuurlijk zeer aantrekkelijk. Zelf behoeft men niet te oordeelen, eu tegenover ieder, die, aan wat men zijn oordeel noemt. twijfelt, kan men met de g'ootste p^rtinentie zijn standpunt handhaven. Uat de sociaal-democraten, in de bizondere nuance, vau het geslacht dat zicb rond De Nieuwe Tijd schaart, zich de allures van schoolmeesters eigen maken, wordt min of meer verklaard door de omstandigheid, dat zij zich tot taak hebben gestild, de menigte op te voeden; en we erkennen gaarne, dat de aesthetisciie paedagogie moeilijk anders dan mechanisch kan zijn. De soc.-dem. moeten daarbij bij echter niet denken, dat ze een nieuwe methode hebben ingevoerd. Het zal mevr. Holst wel niet onbekend zijn, welke beteekenis een zeker artisten-geslacht hechtte aan het woord bourgeoib"; voor deze gelegenheid eenigsjins sp ciaal geformuleerd, bedoelde men er mee al diegenen, soc aal-democraten, zoo goed als ,/burgerlijke economen", die artistieke aandoeningen op «natuurlijke" wijze trachtten te verklaren. Ook in dien tijd, n.m. waren er lieden, die bij voorbeeld de schoonheid vau een bosch trachtten uit te leggen, uitsluitend met behulp van de natuurkunde, die leert, dat groen de meest aan gename kleur voot de oogeu is. Naast dezen staan degenen, die de aantrekkelijkheid van de goudvisch veiklaren, door de overeenkomst in kleur van dit dier en een zeker edel metaal, dat in onze burgerlijke inaatscuappij nog steeds doorgaat voor het tymbool vau rijkdom. Ea misschien is er ook nog wel eeu ziel, die, al vorschende ontdekt heelt, dat de goudvisch oranje van kleur is, eu dus de voorliefde ervoor verband moet houden uiel de geLec ithiid van het nederlandsche volk aau zijn vorstenhuis. Van het probleem, welk dier de goudvisch als huisdier ia de toekoms!-maatschappij zal moeten vtr/angen, zal mevr. Holst wti staan; het rood der sociaal-d niocraieu koüit tocii ia de levende natuur maar zeldan vo >r. Vreezende m den toon te verv?llen van de //burgerlijke" bestrijders van du soomal-democraten, uien ik hierbij te voegen, dat het gevaar daarvoor voo ai voortkomt uit spijt trover, dat men langs din weg vau wat meu voor Marxisme door laat gaan, zooveel van hit ideëcle, dat met het individueele zulk een i.auw verband houdt, uit den strijd der werklieden doet vtrdwijuen. Mevr. Holst zal hst wel met mij eens ziju, dat zouder dat idtëei-iudividueele weinig terecht gekomen zou zijn vau eeu beweging, die de t-iurgei-Jijke economen" met vrees beziel!; ze zal wel weien, dat zonder geloof in het absolute ideaal, zouder het geloof m al de aostracties, die volgens haar met den tijd in vorm wisselen, het Proleta .er.-, etc." allang vergeten zou zijn. Eu boveudiei", weet ze dan iiiei, wat haar zilve bewootr, zich aau te siuileii b j de etc. (citeer maar uit het vocabulair vau De XtetiKu Ti]<t\ ? Was dat dau ook niet, de lielUo tut ecu te looiilieiit, die, maixistiscli redei,ecreud, voor haar als Dour^'Kusj oumogtlijk een. suuooulieid weaen kou? AU meu ui.i.w. dau werkelijk soc. dein. moet zijn om de suuuouiieid der soc. democratie m te zien, lioe verklaart ze dan, den overgaug vau bourgeois tot, sociaal-dem jcraat''. UJK mot b-'hulp van Hrtgel eu Mi'X ^al zij dit moeilijk anders kuuuen doen, uau door te besluiten tot een absoiuten, zoover suhjjctieveu sciioouheidszm, die smd Historische tij.len de besten onder de iiieusclien, met minder kans op succes, maar m ineer zuiveren, minder ma xistisdieu, meer moubc lelijkau vorm heeft doeu streven naar liet i (eau van liet, communisme. Mevr ltiUu.i-U.3lst, dii door haar enthou siasme voor du uieuwa leveiisleer haar waren aard »'dt vartiargt,, weet dit, wel. En liet Oes aau van eeu absoluten tchooulidKUzia, die de grondslag u voor de Vi.rweieuiykijg vau het toekomst-ideaal, kan men irouweus uitdebrouiieu vau de uico.'t t sehe sociaal democratie-zelve aautooucn. clinjU Hegel, die als de meester van Ma'X de gn/otvader vau alle scuoolmeestereu.le sociaal-deni'Jcrateu is, niet: // Weuu wir, was die absolute li.éj in ihrer vvaiiriiaftigen VVuklich kelt sei, kurg beze;clmeu Aolleu, so miuzen wir sagen, sie sei Geisf, und zwar nicutet wa der Gei t in seiner eudhciien lielangeuheit, uud 13i!RC'i:ü.'iktüeit, soudora der aigemeiue uueudUc:ie uud absolute G ist, der aus siciiselber Liestiuiint, WAS wunrhat'c ds \Vdlire ist"; en zich aausluiteud u i j die dtliiitie eukele bladzijden verder: Das iiïicli der sc'iü;n.'a kunst dat das Reicii des absoiuten Ge;stes '. Wie mser be dreven is dan ik m het oplos.seu van philosoiisciie raalselijes, zal het misse uen weer niet moeilijk vallen, daze uitspraak anders te verklareu, dau zoodanig als ik ze naar gaarne zag opgevat. Maar wis Hegei's woorden opvat in uu voor de haiid liggende beteekeuis, zal be kennen, dat, mdii tr niet anders uu, afleiden kan, iin de meening dat de waarde vau liet kuuatwerk M'CIS uitstaande liüci't met, de in vloeden, waarvan het verstand 111 se.ue Jvidiiche Uifauireuiieid uud Bjscliril.ikt,:ieii," uloot staat. (ierujjstcund door ilegei's autoriteit, zal ik dun ook maar Isiijvea geioov'cii. dat of de toekomst mij breugt op den redactioueeleu zetel, thaus zoo burgerlijk be/.eteu door den heer vau Hall of mij doit plaatsnemen naa^t, m:vr. Holst, of ik voor vijf gulden per jaar m;j t-eu diploma-Doekje aausciiaf van de S. D. A. l', of die belde njksdaa,dcrs deponeer u:j d..u penningmeester vau Dj Groudwet", ik door al die verschillende a^oui.uren heen m staat zal blijven de schoonheid1 en de onschoouheld te erkenutii iii de burg.dijke zoowel als in de te verwachten socialistische literatuur; al beken ik dan gaarne dut, wil mijn z-'eken niet vergeefsch zijn, ik mij wt'lira zal moeten be palen tot wat van de naud vau sociaal-demo craten verschijnt. Maar het is iets heel anders te gelooven, dat, de kunst eeu socialen eu etliisclieu bodem noodig heeft voor haar bloei, tu dat zij d<e op het oogenbltk sieciits vinden kan m de sociaal-democratische overtuiging, dau, verblind door die waarheid, slechts mooi te vinden, dat gene, wat eenigsóins in verband staande met de nieuwe leveuleer, vaa hcele of hulve partij genooten gedrukt wordt. Het is het negeeren van het, iudividueele oordeel, het is, zooals boven al gezegd, echt philisterwerk, bij lite raire appreciatie de verhouding van den auteur tot de sociaal-democratie te stellen als eenig criterium. Evenals in vroegere bloei-perioden plaats had, zal ook in de socialistische het aantal slechte werken vermoedelijk veel grooter zijn, dan het aantal goede, en evenals vroeger zal het aantal lieden, dat het goede van het slechte weet te onderscheiden, gering zijn. En evenals nu zullen deze laatsten nog zeer goed in staat zijn, te waardeeren, wat er in de burgerlijke perioden aan goed werk werd verricht. We willen gelooven, dat voor wie in de socialist sche propaganda opgaat, de kunst een lastig element is, waarmse men niet goed raad weer, zoowel waar het de tegenwoordige, als de toekomstige samenleving betreft. Da kunst is wat grillig van natuur; ze maakt ons katho liek met den katholieken, liberaal met den liberalen, en socialist met den socialistischen auteur. Habban we vau ochtend met Clara Muller gedacht: Wir wollen für jedeu sein heiliges Recht FIK jeglichen Arbeit die Loline. Und Freude wo brennend die Thrane jetzt fallt Und Friede dem ganzen, der seufsenden Welt Und dem Voike der zukunft K ne; van middag kunnen we ons verdiepen met Huysmans in de katholieke mystiek. Eu, waarlijk, mocht de heer Van Hall de pen no» eens op nemen en tegen den avond ons verrassen met een bundel mooie poëzie dan zijn we het opeens weer eens niet »De Gids". Dat is een lastige eigenaardigheid van de kunst, die mevr. Roland Holst wel nooit be hoorlijk zal weten te doeu passen in haar socia listisch huishoudende. Het ver»tandi st wat ze doen kan, is dan ook e Nieuwe Tijd en de kunst als twee voorloopig niet te verzoenen elementen te beschouwen. Ze mag in haar handen klappen, als het weer eens blijkt, hoe uit de burgerlijke maatschappij met veel moois kunst meer voortkomen kan, als naast Zola een ander groot schrijver de begeestering kwijt b ijkt te zijn; kouit er waarlijk iiog iets goeus voor den dag uit de in verregaaudeu staat van ontbinding verkeereude burg rlijke maatschappij dan doet ze het best maar te zeggen: je kunt niet alles tegelijk verlangen; eu eindelijk op de schoon heid, waarin de sociaal-democratie zal bloezemen, dient ze te wachten tot de ,volheid des tijd gekomen is''. En dit alles, zoo mogelijk, zonder te veel te antic peereu op een toekomst, omtrent welke aard uien niet anders kan doen, dan hypothesen maken. In i Ik geval mag het verkeerd beeten, formee'e beschrijvingen van ttekomstsfaten volgei.s eei,ig ihuoretifch model, aan te zien als een vorm van socialistisca scuoon. De werke lijkheid is er nog niet en eerst als ze ft is, zal een socialistitch-realistische kuut,t mogelijk zijn. Ook moge ze de fout niet begaan, den strijd, dien tot de verovering vau de toekomst Ie den zal te beschouwen, als het oi.,derwerp bij uitnemendheid voor de sjciahstische kunst aangewezen. Wat we tegenwoordig waarnemen bij het proletariaat, de armoede, de gevolgen van het onrecht, eu verdrukking, zijn onbestaan bare elementen in het rijk der sociah&tiscne atsthetiek. Alle propaganda-oogmi-rken terzijde stellende, dieut integendeel de rijkdom, de ocermuat aan leveuskracut het element te zijn, dat m e roman vau den arbeid" den strijd beslechten zal. Mevr. Roland Holst weet het: armeiuorg" is een zaak van speciaal burgerlijke uitvinding en zoo is de kuns', die miêiij met de armoede (p wekt eu wijst op (ie rechten" vau het proletariaat een kunst van burgerlijke conceptie. Het recht te leven wordt niet ontvangen ais een aalmoes, ma r wo;dt veroverd als een gevolg van de krachten, waarvau het ook quantitatief allungt. Geheel getrouw blijvende aan de soeiahstiscüe gedac:n,e, zal het mevr. Roland-Holst wel niet moeilijk vaUen, haar verlangen, dat, de kunst propaganaa uiake voor de sociaal-demo cratische politiek (die men wel te onderscheiden heeft de soc- dem. levensopvatting) op te geven. Volge s de autoriteiten van mevr. Holst, tocli is Int geestelijk leven slechts gevolg van de sociale verhou.liugen eu dus zal zoolang de verdeeling vau goederen met gewijzigd wordt er wel geen socialistische kunst ontslaan, VVe hebben hier te doeu niet een propaganda-middel, dat slecuts gevolg kan zijn vau het propagan da-ioel; de tegenstanders zullen er wel niet jaloersch om weztu ! Ook uit de feilen zou men de waardeloosheid vaa de kunst in dienst der S. D. A. P. kunnen aantoouen : van de touaeelstukkeu van Heyermaus ea van Bruggen werd veel verwacht, zooveel zelfs dat de benoeunus; van den laatsteu tot redacteur vau Het t'olk gerechtvaardigd werd door het argument, dat zijn tooneelarbi ia iu boveubedotldeu ziu van groote waarde zou zijn. Nu bij de verkiezingen getilekeii is, dat de werklieden in de steden, die van het socialistische tooneel konden geuieten, zien onbetuigd lieten en slechts op het platteland aau liet //stemt rood" vol doende beantwoord werd, zal men wel een weinig koeler zijn gaau oordeelen. Met een gerust geweten kuunen de sociaa1democraten de kuust-rubriek uit hun perio dieken ac'iterwege lateu; ook zij behoort tot die dingen, waaraan de sociaal-democratische journali5tiek nog uit den burgelijke sfeer, waar uit ze voortkwam, truuw is gebleven, m strijd met de logirca. Eu als een zonde uit een haar lyrische jeug-1 bescttouweu we liet, dat mevr. Holst het nog eens probeeren wilde met eeu vel vol vau socialistische kritiek. \'olkomen aan de burgelijkheid ontworsteld, zal men zic'i met zuike zaken niet, meer afgeven; maar wachten tot, van alle krititk onafhankelijk, de soc. dem. kiuist er is; de lyriek harer jeugd zal dan uog wel beschikbaar zijn, waar het er op aankomt te bewonderen. Tiiüiix FKIK.K.KII. Mijn Roman. TiNE VAN BERKEX. Mijn Roman. Amster dam, 11. J. W. Beent. Men voelt in dit boek, nagelaten door de te vroeg ontslapen schrijfster Tme van Berken (Anna Cbristina Witmond-Berkhout * 29 Sep tember ItilÜf 8 December 101)9), een warji, liefdevol hare Kloppen. Kt par Ie temp-i qui court. . . ]Su weet ik wel, dat die lof-praak al heel weinig teit in deae tijden van littera re woelin gen, artistieke voelingen en aesthetiache bedoe lingen. Ook besef ia ten volle, dat, naar de gangbare ineemng, kunst en moraal liefst niets met elkander van doen moeten hebben. Niet temin houd ik het voor zeker, dat, zooals de natuur niet zalden boven de leer gaat, menigeen weieens de bekentenis ontsnapt, dat toe het schrijven van een goed boek een goed bart een eerste vereischte is. ;;Pjur faire des Jklontmorency", zei Alexanare Duinas terecht, il faut d'abord un Bouchard". 31 ij n lloman nu is in de eerste plaats een goed boek. Het is oprecht en waar. Het predikt den jongen dames ho?fdzakelijk is het voor jonge dames geschreven zelf bedwang en, daartegenover, het niet verstikken van goede gevoelens, zelfs als men daardoor de kans loopt bespottelijk te schynen. Door deze soort van sttrekking is Mijn Roman dus min of meer een opvoedkundig werk, dat uitnemend geschikt is om aan meisjes in handen te worden gegeven ; menigen aan de ondeugd na verwanten karak tertrek, eigen aan het overigens zoo beminne lijke zwakKe geslacht, zullen zy er in weer spiegeld zien. Allicht noopt het ze tot zelfonder zoek en tot het afleggen van tevoren onbewuste gemoedsgebreken. Aandoenlijk is het, zooals de schrijfster in het ganse iie boek zichzelve de slechte i ol heeft gegeven en hare omgeving in een gunstig licht geplaatst. Het is m\j haelemasl niet bekend, in hoevsrr? zy in dit nagelaten boek hare eigen levensbeschrijving heeft gegeven. Verdichting of waarheid, om het even, eene uitzondering is bet zeker, wanneer men, zichzelf eene rol torbedeelende, die niet mooi" maakt; gemeenlijk toch poseert men dan als de vertrapte onschuld, een miskend genie o'' eene verguisde grootheid. Hier en daar ontziet de schijfster zich zelfs niet, haar optreden belachelijk te maken. Dat is voor het menschelyk geslacht wel de uiterste openha'tigheid. Dat alles is rle nutszüde van het bo?k. Of er ook eenige kurst aan besteed is? Gelukkig kan daarop het antwoord bevesti gend luiden. Tine van Berken heeft een klein, doch welverzorgd talent. Een talent bovendien, dat, zich welbewust van zijne grenzen, niet naar b ivenwerpen grijpt en by vwkeur, doch dan ook met vaste hanrl, beschrijft wat w\j kleine dingen plegen te noemen : huiselüke genoegens, huiselyk leed, geneuch'jasen verdrietelijkheden, verrassingen en misrekeningen. De schrijftrant is echter zoo los en ongekunsteld, de sang van het verhaal zoo natuurlijk, het verloop zoo onge zocht, dat men de schrijfster voortdurend met aandacht volgt en ten slotte het geheel krap verteld vindt. Een lief, een beminnelijk boek. Daarby komt nog, dat Tine van Berken niet ontbloot is van geest en zich af en toe leuke uitvallen veroorlooft, die wonderwel passen in het kader van de vertelling. Byvoorbeeld : Oom zit, op vier spelden getrokken (wy Hoogereburgcressen, die met vreemde spraakkunsten worden' grootgebracht, leveren steerls vlotte, vloeiende i n vrye vertalingen) voor het raam de krant te lezen." En verder: Maar, luctor et envrgo (wat j« in het, Latyn kunt zeggen, moet je niet in het Hollardsch doen)." Dat is aardig en aan bet goede adres Wat m«de gewicht in de schaal legt is, dat rle strekking, het paelagogische element vau Mijn Roman nergens op rlen voorgrond treedr. Het boek is geheel onthlrot van waanwijsheid en prs ekeri $heid. Dat daartoe eene geoefende hand noodig 13 en eene zekere mate van kunst gevoel, behoeft geen betoog. De taal is zuiver en vrijgehouden van dilet tantische woordsmerlery', wat in deze dagen van nipuwigheidszucht toch ook wel een verhlydende, uitzonderirg genoemd mag worden. De schrijfster driift het zelfs zoo ver, dat zy spraakkunstig goed scbryft. Wie doet diiar nog aan, niet, waar ? Een artist is immers. .. Zonder scherts: voor my is taalzuiverheid eene verdienste. Het werk is versierd met een portret van de schryfster, dat, vooral wat rlen mond betref^, veel gelijkenis vertoont met het afbeeldsel van Buiken Hiiet. Dezelfde trek van vastberadenh"id. Overigens de oogea opener,-iol vertrouwen en levensmoed. Tine van Berken is opnegenentw'ntipjarigen leeftyd srestorven. Comme tout ce qui aime Ie soleil" is zij te vroeg van ot^s heengegaan, doch voorzeker zal zij in het bart van m°nig jong meisje dankbare herinneringen hebben achtergelaten. OTTO KNAAP. iiiiiiniiiiniiiiiiiiiiiiiiiHiiiniiiHliiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiniiiimiiililiiHM^ 40 cents per regel. iMmiiiiiinmiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiimmiiiiiiimtiiiiiMiimtiiiimitiinN 11 9.60 en hooger 12 Meter l Franco en vry van invoerrechten toegezonden! Stalen ommegaanri ; e?enzoo van zwarte, witte en gekleurde Hennefoerg-Ziljde" van 45 et. tot H It.lO per Met-r. G. Henneberg, Zijde-Fabr. (k. & k. Hofl.), Zürich. K A MS T R A's Matrassen-, Bedden- en Slaapkamer-Meubelfabriek, Sneek. BED DER TOEKOMST met 10 jaar garan tie. Leverde sedert 1806 pi. m. 7OOO stellen. Geïllustreerde Prijscourant gratis. Honderden bewijzen van tevredenheid. Specialiteit in EXGELSCHE LEDIKANTEN. Piano- en Muziekhandel H. BAÏR, te Utrecht. Opgericht 1835. Telephoon No. 443. Amerikaanscha, Duitsche en Fransche PIANINO'S on ORGELS. Groote keuze in: 111 l It l» l l \ O '«. Oude instrumenten worden ingeruild. Raparatiën worden in de Fabriek ten spoedigst» uitt;evoeri. (jfilesrentieid tot stemmen in en buiten abonnement. Hoofd-I>epöt VAN Dr. JAcGER'S QfflG. UonDaal-fnlartlWiaL K. F. DEUSCHLE-BBNQBB, Amsterdam, Kalverstr. 157. Eenig specialiteit in deze artikelen in geheel Nederl. GRAND MARNIER. Cordon Jaune & Rouge. LIQUEUR ROYALE. Agents-Generaux B. A. BIPPING &Co.,Amsterd. Piano-, Orpl- en Mmetatel JÜEYROOS de KALSHOVfiH, Arnhem, Koningsplein. VLEUGELS en PIANINO'S in Koop en In Huw. Repareeren Stemmen Builen.