DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1272 ging dus van een goede bevloeüng zal de produktie toch altijd blijven ver beneden het gemiddelde dat op goed bevloeide gronden gemaakt wordt. Dit gemiddelde zijnde 38 picol. 4) zoo zal men voor de Solovallei na de totstandkoming der irrigatiewerken op niet meer mogen rekenen dan 30 picol. Gronden elders, die vroeger ongeveer evenveel produceerden als de Solovallei thans, maken na totstandkoming van de Kening irrigaüewerken evenmin meer dan 30 picol. De ingenieur J. L. Pierson vond voor ''-/.>.-, een gemiddeld van 30 picol daarvoor en de heer Walbeehrn voor 8ll/i.'ou 23 picol '), dus als men een doorslag maakt wordt dit 20 1A pieol, zoodat voor de Solovallei 30 picol aan te nemen reeds vrij hoog is. De laudrente zal dan worden : Opbrengst 30 picol per bouw, waarvan 10 picol vrij van belasting, blijft 20 picol a f 2.?be rekend geeft ?40.-- als belastbare waarde, waarvan 10 pCt. te heffen de belasting brengt op f 4. per bouw of nog f 1. minder dan de Commissie van advies aanneemt. Feitelijk zou dus de landrente slechts ?4 mogen worden, want de 10 pCt. te vervangen door een hooger percentage zou slechts mogen indien de economische toe stand van de bevolking door de voltooiing vau de Solo werken zou verbeteren, doch dit zal niet in belangrijke mate het geval zijn. In zijn belangrijk artikel 4) over irrigatiewerken (blz. 20) betoogt ook de heer De Jaager, Resident van Kediri, dat de draagkracht de: bevolking slechts weinig vermeerdert door het tot standkomen van irrigatiewerken. Evenwel om niet den schijn te hebben alles zoo nadeilig mogelijk voor te «tellen zullen we het percentage van 10 pCt. brengen op \11A pCt., waarmede zeker het maximum bereikt is en waar door de landrente dan ? 5 wordt, het bedrag doijr de Commissie van advies bij hare berekeningen aangenomen. Het oppervlak, waarover de landrente zal geheven worden zal ruim 190,000 bouws zijn en om alles zoo gunstig mogelijk voor te stellen de landrente nemend op f5.?, krijgt men: 190,000 b. a 5 gld. tegals en erven .. ? 950,000. 74 024. afschrijving 2'^pCt. 3 . af l'l 024,024. 25.600.8 pCt. collecteloon . . af bruto inkomsten .... exploitatiekosten p. jaar . 589,002. 187 723. 998,424.79 872. /' 910,552. _-_ 329.550. 7~5S~9002.De rekening wordt dus : Netto provenu na totstand koming der Solowerken. Netto provenu bij niet voortzetting dier werken. Of verschil ten voordeele der fewlowerken . . . ? 401,279. vertegenwoordigende over het aanlegkapitaal van 27'.-e millioen een rente van nog geen l'/j pCt. Al-i werk ten behoeve van den inlander zijn de S.jlowerken dus niet productief en wijl het tekort aangezuiverd zal moeten door den Javaan, bepaald niet in het belang van de bevolking. Bovendien wordt de tegenwoordige toestand van de dessa's in de Solovallei zeer overdreven voorge steld en zegt hiervan Resident De Jaager . in zijne bovengenoemde «Beschouwingen" : »Terecht wijst de Hoofd-Inspekteur (der »Cullures) er op dat de toestand van de «bevolking, zooals die thans is, niet zoo «bijzonder treurig is, als die wel eens wordt «voorgesteld". Wordt dus de nieuwe latulrenteregeling ingevoerd en als boven aangenomen, bij niet voortzetten der Solowerken, de laiulrente gebracht op ?!.?of over 178,107 bouws op ?178,107.?(zie suh a] in tegen stelling met de ?514 f j 50.?, die tegen woordig door de bevolking moet opgebracht, dan zullen de omstandigheden van de bewoners van de Solovallei, aldus bevrijd van een belastingdruk van /'3CO,552. of ruim 2,s van de tegenwoordig gevor derde landrenle, zeker niet zoo veel minder zijn dan op vele plaatsen elders op Java, zelfs al zijn die gezegend met een groot irrigatiewerk. In het weekblad Insidindc (thans opgeheven, red. R. A. van Sandick) stond indertijd volgend toepasselijk bericht: Cholera. De cholera moet groote verwoestingen aanrichten in het Uemaksche, waar zij zich in een ommezien over honderdvijftig desa's heeft verspreid ; z.6ó verspreid over die uitgestrektheid, dat zij binnen de grenzen der daaromtrent bestaande be palingen niet epidemisch kan worden ver klaard. De Loc. wijt de snelle uitbreiding der ziekte aan het onvermogen der Demakbche waterwerken om de voor waarden te vervullen, welke de uitgaaf' van meer dan tien millioen voor den bouw wettigen. »Zij bevloeien niet wat zij moesten bevlotien en stellen daardoor de bevolking evenals vroeger aan hongersnood blooi ; zij cifcchen tot het in stand hou l en, wegens een aanslibbing, waarmede ontwerp en uitvoering van het werk geen rekening hielden, knellende, drukkende heerei) dien sten, wil men, dat zij althans nog eenig nut zullen afwerpen, en die heerendiensten houden de bevolking van het bewerken liarer velden af, al weder een factor in de K-h aai echte aan voedsel." De half verhorgerde bevolking is natuurlijk vatbaarder voor de cholera dan anderen, die in gunstiger omstandigheden verkeeren." Verdere toelichting is zeker overbodig, maar ligt in dit bericht niet nog een andere waarschuwing opgesloten ? Wanneer de toch zeker met alle mogelijke zorg uitgevoerde wecken van Detnak, zoo weinig voldoen als uit dit bericht valt op te maken, bestaat dan niet de mogelijk- ! heid dat zulks ook met de Solowerken i zou kunnen voorkomen, die 27M millioen . zouden vorderen tn die zoo oneindig ; uitgestrekter en meeromvattend zijn ? j Daar de commissie inzag dat met nog geen \% pCt. rente niet gedacht kon aan j voortzetting der Solowerken. zocht zij door j oprichting van suikerfabrieken voor te l stellen, het netto provenu te vermeerderen. Of de suikercultuur, die een tiental jaren geleden zulk een hevige crisis doormaakte, thans op voldoend stevige grondslagen rust om zonder eenige vrees de concur rentie tegemoet te gaan, die van Cuba vooral in de toekomst te wachten is, laat de commissie buiten beschouwing. Toch zou, waar de Solowerken eerst over 15 jaar gereed kunnen zijn, een weinig rekening houden met de toekomst niet overbodig zijn. De commissie neemt aan dat de best bevloeide gronden 25,000 b. zullen bedragen, waarop dan 25 suikerfabrieken zouden kunnen opgericht. Indien deze belast werden met een cijns van ? 10 per bouw zou daardoor het netto provenu belangrijk stijgen. 25,000 b. a ?10.- . . . ? 250000. andere baten a ? 0,500 ' per fabriek - 1G2.500. Vermeedering provenu . . / 412,500. Zonder suikerfabr. was dit. - 401'27 i). Totaal . . 7 «13,779. wat gelijk staat met ruim 29 pCt. van het aaniegkapitaal, groot 27',- millioen, zoodat zelfs door de beste velden aan de bevolking te onttrekken ten behoeve van een groot aantal suikerfabrieken de Solowerken nog niet bepaald rentabel zullen zijn. Of dan, als de dessaman verlaagd is van kleine landbouwer (eigen boer) tot daglooner (losse arbeider) in dienst van suiker fabrieken daaruit geconcludeerd mag worden dat door de Solowerken een wel daad bewezen is aan de bevolking, is zeker geen moeielijk te beantwoorden vraag. Men leze wat Resident De Jaager in zijne «Beschouwingen" zegt (bldz. 24): >De suikercultuur heeft dus op den inlandschen landbouw meestal een nadeeligeu invloed en zoude dus, strikt geno men, de landrente, indien die alleen een overal volgens denzelfden maatstaf gehe| ven belasting op htt gewas ware, in een j streek waar een fabriek opgericht wordt ? eer moeten dalen dan rijzen. Inderdaad ! oefent dan ook die cultuur op de welvaart 1 van den landbouwer als zoodanig geen j voordeeligen invloed uit, vooral wanneer ? men daarbij in aanmerking neemt dat hij j de grondhuur zoo lang mogelijk van te j voren tracht in handen te krijgen en die, ' na afbetaling van eenige incest dringende ' schulden, gewoonlijk in enkele dagen ver leert. De meest welvarende dessa's zijn 1 dan ook die, welke hun grouden niet j verhuren." j Dit betoog, vooral de laatste zin, laat aan duidelijkheid niets te wenschen over. Men mag dus als zeker aannemen: | 1°. dat indien de Solowerken voortge zet worden, dit geschiedt met het voornemen een zoo groot mogelijk aantal suikerfabrieken toe te laten, teneinde het provenu der werken daardoor te vermeerderen; 2-, dat alsdan de voordeelen van de Solowerken geplukt zullen worden hoofdzakelijk door deze fabrieken en niet door den inlauder, die verdreven wordt van de beste velden, terwijl toah «tot welzyn van de bevolking" het devies is, waaronder voorstanders van de Solowerken den strijd voeren. y. dat de inlander wat zijne n'uautiën betreft met-r gebaat zal zijn met eene belangrijke rcrlivhtiny van belasting druk, die thans zooals boven aan getoond even '. ?. te hoog is, dan met voortzetting van de Solowerken ge paard met venwarintj van lastenen oprichthg van suikerfabrieken. Nogmaals, tenzij de werken worden be taald door Nederland en gezorgd wordt, dat de dessalieden zelf en geen suiker fabrieken de vrucht plukken van een betere bevloeüng der velden, blijft geen andere conclusie over dan dat de Solowerken niet beschouwd mogen worden te zijn: in het belang van den Javaan. P. C. C. HAXSEX Ju. Een nafcre bespreking van litt artikel van den he( r van Tiihirjjen werd door mij aan de redactie van de Lultsclie lïidx toegezonden. ') (iruudbelastii g van rijstvelden. -j lleii bouw j00 "~~\ roeden. ??) Niet in het, bezit van de uuodige gegevens om de juistheid ua te ^aau, wordt door mij voor de aft-c.irijviug bet percentage van den heer v. T ovtrgeto:nen. Mij komt, echter voor, dat 27 pCt. afschrijving van laudrente of bijna 1 :; voor den tt penwoordigen toestand te veel is tegenover de '-i'-.. r.Ct. daarvoor aangenomen indi«n de Solowerkfu tot stand komen. Immers behalve door gebrekkige bevloeiing wordt ook veel misoogst veroorzaakt door insecten of ziekte in het, gewas. Mocht het veischil blijken minder groot te zijn dan valt de berekening nog meer ten iiadcclc van de Solowerken uit. ') Tijdschrift voor het Binnenlaudsch Bestuur Dei-1 XXI, tü. 3. :') Beschouwing-m voor rentabiliteit van Waterwerken, Indische Gids Januari l'JOl. Oudstryders". In het Volk komt het volgende briefje voor: Trouw aan Koning en Vaderland." Mijt,h-er t/e lloofaredacteur! In d;: bladen voud ik een advertentie waarbij een cViltCte werd i>ai gekondifed voor het ouderstiuniiijibfonds voor behoefligeu, gerechtigd tot het dragen vau het Metalen Kruis en der Citadel medaille, te houden door de vereeniging//Trouw aan Koning en Vaderland", waarvan H. M. de Koningin-moeder de beschermvrouw wordt geheeten eii in welke advertentie verder wordt, gezegd, dat het IL M. de Koningin behaagd heeft vergunning ie verleenfu om die colUc'c te houden. Wat ten in-treurige satire ligt er in die advertentie opgesloten. E-en vereenigii g van mannen trouw aan Koning en Vaderland moet ledden voor de behoeftiaeu, die in hun trouw aan Koning en aan Vaderland" hun levoa hebben oeschikbaar gestel J. Welk een satire, dat H. M. de Koningir-moeder wel beschermvrouw wil zijn van een vereeDisiiKr, die bedelen moei voor behoi.ftigen, die indertijd den Koiiicg, ll-.rer Majesteit.» gemaal, hebben verdedigd. Welk een sitire, dat H. M. de Konir.gin wel zoo goeJ is vergunning te geven om Ie bedden voor inensch'n die haar vader, haar groo'.vad-i heb')en verdedigd, die het land, waarover H. M. tliHiis kan re^eereu. hebben helpen behouden. Welk een satire! L'atkbaar va Ierland! Dankbaar koningshuis! GL] aller, Nederlanders, weest gerunt, want biedt zie'i weder een gelegenbe d aan, waarbij gij uw trouw aan koning en v.ilerla-id moo^t biw.jzen in den bloedigeu krij_-, dan kunt gij rekeuen Ojj u w dmkbïar vaderland ea op de bescherming eu w >lwilleude vergunning vau uw vorstenhuis, wanneer ten be'ioeve van uwe armoede een bejelparüj aan de huizen wordt gehouden. H. A. K. J11. ScheveniugBtt, 31 Oj'. 1901. Hoe veel j uren heeft men reeds derge lijke opmerkingen kunnen lezen in zeer enkele bladen! Bewust, m t opzet, heefc men hier te lande een toestand bestendig!, die een schande moet heeten voor Rygeering, Volks vertegenwoordiging, natie en pers. Die oude meiischen, nu loopen zij tegen de negentig, zoo zij dien leeftijd niet reeds overschreden bleven overgeleverd aan de openbare liefdadigheid; een lief dadigheid, die als bedelares zich vertoont. Terwijl de Bclyisclte oudstrijders sedert langen tijd een behoorlijk pensioen ge nieten. Intusschen verslindt Ojrlog steeds meer millioeneri en zou ook maar een ge ringe bezuiniging op eenig onderdeel der begrooting voldoende geweest zijn, om zich althans van dezen eersten aller plichten te kwijten. DO oudjes op wier toenemend uitsterven «Troitw aan Konimj en Vaderland"1 reeds geruimen tijd heeft gerekend, schijnen wonderlijk taai te zijn,... zoodat er thans nog voor hen gecollecteerd moet worden! Een pensioen zou nu maar voor luttele jaren en voor ze*;r weinige personen een duitje van den Staat vorderen; och zoo'ri kleinigheid! Welnu, zou het Cnristelijk Kabinet, dat van een armen-wet vergat te spreken, niet eens uit den hoek kunnen komen ? 't Zou toch zoo goed zijn, dat de natie, vóór de laatste metalen kruis en citadel-ridder bezweek, om »van dearmen begraven tu worden", in den vorm van een pensioen- verleening, haar diepgevoelde schuld beleed. Verleden week mochten we melding maken van Heeren geestelijken, die tevoelden »^eroepen te zijn in het gericht te treden, opkomende voor het U 'cht G id<," zooals hun voorgangers voor Achab, David en Rehabeara zich hadden geplaatst.. . . Waarom nu niet eens bij Dr. Kuypier eu zijn collcgaas aangeklopt, en dezen van 't Recht Gods gesproken, dat toch zeker wordt geschonden, als men den dienaar zijn gerecht loon en den armen grijsaard steun onthoudt! ... Fnuik r ij k en Turkije. In ons nummer van 13 Ojtobsr gaf onze vriend J'ihan Braakensiek eene voor stelling van de verhouding tu-.*ehe;i Frank rijk en Turkije. Marianne grijpt den Sultan, die zich angstig aan zijn geldkist vast klemt, bij den baard, en vo.'gt hutu toe: »Nu op lokken! Vadertje gat permissie." IMI vadert)*1, de witte c/.ar, laat sijn vriendin rustig begaan en draait het tweetal den rug toe. Die voorstelling heeft thans eene verho)gde actualiteit gekregen. K >n Fransen eskader is gestoomd naar de wateren van Mytilene, het oude Lesbos, het sagenrijke eiland, het vadeiland van Arion en Ter pander en Sappho. Frankrijk maakt zich gereed tot het in beslag nemen van een waardevol onderpand, wanneer aan zijn eischen niet wordt voldaan. En niet slechts «Vadertje," maar ook de andere Euro peesche potentaten toonen niet de minste bereidwilligheid om den Sultan in zijne benauwdheid door tusscheukomst of be middeling bij te staan. Abdoel Hamid hteft natuurlijk dadelijk beloofd, dat hij de vorderingen van (ie heeren Lorando en Tubini. Levantijnen en tevens meer of min Fransche onder danen, geheel zou voldoen. .Maar beloften helpen niet meer: men weet te goed welke waarde daaraan is te hechten. Eu daarenboven: Frankrijk vraagt thans heel wat meer. »Men heeft het recht," schrijft de Fiijnro «waarborgen voor de uitvoering (dier beloften) te eischen. Wan neer men met de eischen van Lorando heeft afgedaan, dan is paa de bodem geilend voor nieuwe vorderingen. Een Fransch eskader wordt niet gemobiliseerd voor 311,000 Turksche ponden. Wij hebben nog zeer vele andere quaesties met den Sultan te regelen. Frankrijk heeft in Turkije rechten, die door (ie capitulatiën zijn vastgesteld en door alle latere ver dragen zijn bekrachtigd en vernieuwd. Vele dezer ree ten worden niet meer uit geoefend, door niet-toepassiug, overtreding o t' misbruik. Indien Frankrijk van zijn rechten had gebruik gemaakt, dan zouden de slachtingen in Armeniëniet zijn voor gekomen en de christelijke bevolking daar te lande zou geen schrikbewind hebben te dulden gehad. De redenen, die vroeger een krachtig optreden vaa Frankrijk be lemmerden en verlamden, bestaan thans niet meer. Iu den Libanon, bij de Maronieten, in Sjriëen in Palestina hebben de Turksche autoriteiten zich rechten aan gematigd over onze scholen en eeuwen oude vrijheden aangetast. Eti dit zijn slechts weinige onder de vele punten, die wij hebben te regelen." Een zeer rekbaar programma dus! De Tcnips is nog dui delijker en spreekt over de noodzakelijk heid der wederinvoering van het »traditioneele protectoraat," door Frankrijk in het Oosten uitgeoefend. Dit »lraditioneele protectoraat" zou mis schien tot eenige bezorgdheid aanleiding kunnen geven. Wel zegt de Figaro vergoeljkend: «Wij willen niets nieuws en willtn ons niets toeëigenen. Alle mogendj heden moeten overtirgd zijn, dat onze tegenwoordige actie geen nieuwe Oostersche q mestie opent." Maar bijzonder gerust stellend is die verklaring niet. Gambetta, de man cie het gevleugelde woord uitsprak: »/c ck'ricalisme. voild lemieinï', heeft niet verzuimd op te mer ken dat het anti-clericalisme geen export artikel mocht worden. En inderdaad, alle Fransche regeeringen, zonder onder scheid, clericaal of anti clericaal, hebben hooge waarde gehecht aan de propaganda van Frankrijks politieken invloed door de Katholieke missiën en scholen in verre landen. De eerste stelling van Gambetta moge velen, ook in Frankrijk, bedenkelijk toeschijnen, de tweede wordt door de overgroote meerderheid der Franschen als eene onomstotelijke waarheid gehuldigd. Zeer duidelijk is dit weer gebleken in de Kamer zitting van -l November. De heer Sembat wilde de Anuenische quaestie op den voor grond stellen, maar cle heer Kibot vond de zendelingen minstens even interessant. Eigenlijk veel interessanter, omdat die zendelingen p ilitieke agenten zijn. Wan neer de heer R'.bot herinnert, dat de voor naamste agenten van Frankrijk's politiek in de Lov mtdereligieusecongregatienzijn," zoo schrijft het Journal des Dcbais »dan heeft hij eene onloochenbare waarheid uit gesproken, en slechts de onwetendheid of de politieke onverschilligliei l van de afge vaardigden der socialistische uiterste linker zijde kan dit betwisten. Wij zouden wel eens willen weten, waar de heer Zé;aès (socialisl), die op dit punt den heer Ribot heeft bestreden, in Syriëeu 1'ateslina bijvoorbeeld, buiten de congregatiën actieve en nuttige vertegenwoordigers der Fraiitche belangen heeft ontdekt." Met eene zeer aanzienlijke meerderheid heeft de Fransche Iv-uner, naar aanlei iig van deze ij'iaestie, een votu:u van ver trouwen iu de Rygeering aangenomen eu daarmede de actie van de R-'geering goed gekeurd. Zelfs de nationalisten, die anders geen gelegenheid laten voorbijgaan om een spaak iu het wiel te steken, toonden zich ijverige voorstanders en vurige be wonderaars van de regeeringspolitiek. Het is duidelijk, dat hier eene zekere megalomanie ia het spel is. of, als men het wat zachter wil uitdrukken, eene uit drukking van voldoening, dat Frankrijk zich weer eens als groote mogendheid d jet gelden en daarbij niet eene tweede rol vervult. Die voldoening mag men den Franschen gunnen, evenals den Sultan de waarschijnlijk gevoelige les, die hem voor zijn duubelhariige houding van alle-i belaveu eu niels doen zal worden toege deeld, ... mits de Fi</<iro maar gelijk haefc, en niet de geheele O jstersche <j laestie opnieuw wordt geopend. Want dan zou de ellende niet te overzien en het einde niet te voorzien zijn. Brief uit (Jirecliï, door ,!AX VAX 'T STICHT. De begrooting is ongewoon vroeg gereed gekomen van hot jiar. Li twee zittingen waren we er mcèklaar en we weten nu alweer waaraan we in het volgende jaar ruim T ton zullen kunnen uitgeven. .Natuurlijk ke rnen er nog wel eens extra'tjes bij en kleice of groote veranderingetjes, maar dat doen we als in ieder burger huiahoulen in gemeen over leg en eendrachtige samenwerking tusschen Dag. bestuur en de burgerij resp. hare ver tegenwoordiger?. IKel veel bijzorders zullen we volgens de begrooting niet ondernemen in 19(W. Maar wel ij er ontzaglijk veel in uitzicht gesteld. Ver betering van verkeerswegen verbreeding van straten en tunnels onaer en over spoorwegen electri-che centrale, gemeentelijke waterleiding, de hemel mag weten hoeveel meer hooi we nog op onzen vork nemen. Xu, gelijk de vromen, haasten we ons niet, dat zal elk onpartijdige ons nageven. Daar is bijv. de electrische centrale ! We zijn al wel een jaar of zes zeven bezig met proeven met electribch licht aan de gasfabriek en we vormen door die proeven tevens een staf van werklieden, die zao zoetjes aan op de hoogte van de zaïk komen. Dan hebben we later als we er eenmaal voorgoed mede beginnen geen dure werkkrachten van elders te laten komen. Zie j >, zóó zuinig zijn we hier nu ! We fokken onze eigen werkkiachten en maken ons zelf' wijs dat dit goedkooper is, dan ineens de koe 11 nk bij de horens te remen. Naen, wij moeten hier proeven nemen ! Onze toestanden zijn hier heel andera dan elders. Hoeveel ja;en of we al niet in de Minrebroedersstraat twee sosrten van a phalt naast elkaar hebben liggen mag Jjost weten, maar we zijn er nog niet achter wat nu eigenlijk voor L recht met hare eigenaardige behoeften" het best is. Wat ze in de bicr>eniar.den van Afrika allang weten, dat i-i in het binnenland van Nederland nog een onopgelost raidsel! We zijn uu zoowaar nog weer begonnen met het proefnemen met houten bestrating, op het Janskerkh jf en naast het stalhuis. Dj ^ttiblukjes worden er nu gepro beerd we moeten het zelf zien en onder vinden, wat het beste is. Aan een ander spie gelen, daar houden we ons niet mee op. Om op de electrische centrale nog eens terug te komen: de burgemeester deelde in den Raad onlangs mede, dat hij nu niet bepaald overtuigd was dat uit die onder neming voor de gemeente zooveel voordeel zou voortvloeien l Maar is dit een reden om de zaak, die men niet door een particulier wil laten exploiteeren, te vertraden, zjodinig dat alle grooie bedrijven zica zelt gaan helpen en als d« gemeentezaak eenmaal tot stand mocht komen hare besta klanten reeds voorzien" zrjn. H^c Haagscha koffiehuis, coafectiemagaznoen vari Peek en C oppenburg en van Dyckht'fï', nu weer de motorent'abriek van D. W. vaa Kannes op Kaadwyk en de bewoners var. da Lvjnmarkr, zij hebbsn of gaan zich allen voor zien van de LOodige inrichtingen voor eleetrische verlichting, en dat zou zeker nog v. el 11 erker worden indien de stad ver&unrien wilde om over of' door stadsgrond da geleidirgen te leggen /oodat gehsefe buurten zich aaneen kondou sluiten. Maar dat mag nie; er. inmid dels schuift de gern ente haai eigf n fabriek op de lange baan. (Ik verneem OLder het corrigeeren van den proefdruk jukt dat li. en W eindtflijk een desüurid;g ingenieur hebycn aan gesteld om de noodige j,rujec;eu te maken en de geheiete zaak voor te bereiden). Het glans-punt bij de behandeling onzer be grooting was toen een d«r aiituevo utio;.aire raadsleden den birgemetstbr uitnojd gde ooi zyne bevinding rnedj te dteeien bij een oi.derzoekir,gs:ocht die het achtbaar ho(,td dtr gemeeKte,Dairhem mede^edet-jd was.uj rjenlaats en kermibnachi hud onderi.oiueii door or.sie plant soenen eii andere e^izaine buiten weg .-n. Het l raadslid lokte deze m deJeeüngen Dlijkbaar ! u'.t met het doel of a thuis in de verwachting, om de bevestiging te reruemea van de vreeselijke verhalen, die door de middernacljtzsnd hngen in de laatste jareii worden vtrield omtrent de ergerlijke schandalen, die zij daar ia den kermisi.acht aai.tiefl n. Nu, dat viel wel eenigsziua tegen ! Onze burgemeester is een man, die de on best in het water kan zien tcaijneu en vo,strekt niot van zyn sto^j-e valt, a!s nij MO een» onverhoeds op zijn le.eusweg een paar vrijende measchea t« aanschouwen krijgt. Hij was al zjo dikwnts op de kermis gewetbt 0:11 eens te zien wat er waar was van al dat angstgeschrei dat over ons zeddOeJert werd aangeó-ivcü, maar hy had er nooit iets van gemerkt, K i als bij dat dan zei tegen de zedenverbetemars dan kreeg hij ten antwoord: ja iuaar je moet niet zoo vioeg gaan en niet op het ketmispiein zelt, maar als de kermis af'geloopen is en ze naar huis gaan door de plantsoenen, en/!. E-i d:en raad had de burgemeester dit jaar ee:,s opgevolgd. Ooi twee uur 's riactts verge zeld van dien hookliüspect. ur \V\ji.malen en van een agent van politie, toog hij uit en doorkruiste een paar o ar lang al onze om de stad gelegen wandelingen. Door struikgewas, langs den muur van het hospitaal, in sioppen eu gatea, geen plekje bleet oi.doorcoclu ea hoorde men iets dan werd de dievenlaataren geopend,., en een hagelbui ian vloeken, verweiischingen (n bedreigii gen daalde op het hoofd van ons drietal neer. Maar daarby bleef het! He: was trouwens al er^genut g. Vloeken, verwenseden en bedrei6en en dat nog wel j een medechris en .. . 't is zoo immoreel moge lijk. Maar 't had geen uitwerking. O.iZe bur gemeester met zijn geleide bleef er gezond bij ! :i van die aiidore immoraliteit ontdekte hij geen spoor, of schoon hij zóó ijau*keurig hettc toegekekeu, dat er zelfs geen wanorde in de kleederen werd opgemerkt. Na dit bezoei door den burgemeester, aan onz= plantsoenen gebracht, wiar hij natu.irJijk wel vele i aren op banken en. m htt gras voiid en zelfs velen in een roes, dien zij uitsliepen, achtte hij zich gerechtig i openlijk in den Kaad te verklaren ^at de iniddernacUUendeliiigen bij de bebcaouwingen, die zy over de atschaw<elyke tooneelen, welke zy heeten gezien ie hebber, ten beate geven, zich aan schromelijke over drijving fcchuidig maken. De eenige vmklaricg, die de burgemeester daarvan wist te geven was deze : dat zij bepaald iets tctldtn zieu en iets slechts en daarom dan ook iets zagen, al bestoad het niet. N'j, duidelijker kon al niet verklaard worden, dat de iuiddernachtzendeiingen, ze.i inziende, dat ze eigenlijk bost gemist kunnen worden ia onzs maa scasppy, toestaadezi ii igeeren die zóó af chuweiytt ayn dat goecigeioovigs menfcchen, op hun gezag aannemende dat ze es'aan, ook de instelling cKr niLlderüachtzendii.g wLlen doen voortduren. Maar, na al wat er hier in. de laatste jaren mat die zending is voorgevallen gelooi ik dat de burgemeester haar r.u d«a doodsteek heelt gegeven. Tot nog toe stond zij onder de bij/wmlare p-otectie vaa den h jof'icoimuUsaris van politie, maar nu d i burgemeester zich buiten dez-.Tioin van alle andere poliüerangen rappor; en heeft laten indienen over den zeJielijkueiclitoestarid en deze zoo geheel in strijd aijn met de vreeselijke tatereelen die cle middernachtzending er van oph-jngr, r.u zal hat vertrouwen dat iu haar gesteld werd, zeker zeer veiminderen. Die zending is in haren ijvar in den laatsten tijd veel te ver gegaan en is daar Joor haar dos l voorbij gestreefd. U.j velen harer volgelingen was het in de laatste jaren niet meer te doen om de medernei.schen terug te houden v^in den biechten weg, maar om hen voor het betreden daarvan te siralf jn in hunne maatschappelijke positie, in. hun huisgezin. Daarvan zijn zeer eclatante staaltjes algemeen hekend geworden en nog vele andere worden in meer ingewijde kringen druk besproken. Daaido.jr hteft de middeniachtzeudhig de sym pathie verloren, die haar om haar moedig streven in den aanvang te beurt viel, maar iu alkeer veranderde toen de moed oversloeg in overmoed. Veel goed dat valt niet te ontkennen, heeft de zending ook gesticht, dat zelfs nu haar invloed aan het tanen raakt, Log langen tijd heilzaam zai nawerken. .'iiiiimmiuHHiiimiMijiiimijiiiimiMijiHiMimiijmiiiiffiiiiiuiMllifulM TOONLLKaMVZiEK AUH Flarden, tooneelspel in vier bedrijven, door Tor NAEI-F. Amsterdam, H. J. W. B:cht. Heine vertelde zoo iets van een oude ge schiedenis, die altijd nieuw blijft. Deze geschiedenis is door mej. Top Naeff tot oud erwerp gekozen van baar tooneelspe). En wat Heine wist vast te leggen in acht regels, daar heeft zij vier volle b;drijvjn voor noodig gehad, die een speelavond vullen. Nini Mattua is langen tijd in 't geheim ver loofd ge-vree >t met Max van Kilstra, tot hij plotseling haar heeft laten zitten en getrouwd is met een rijk meisje. Kort daarop kreeg zij een aanzoek van dr. Thomas Ver hult t, ea ze nam hem, uit dépit. By Heine trouwt hst meisje met een derde, bij Top Naeff met den.