DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1274 pracht rail poëzie en fantastisch voorstellings vermogen in de oudheid werd tof geschreven als alleen mogelijk aan god'Jijke personen. Ia het fonkelend centrum van zijn geest* lijk en moreel zelfbewustzijn, ligt a reufcekracht van zelfbeheersching en zelfverloochening opgesloten. Hij was de man die, met 'u geheel andere leer, in een gansch ander land, de moreele reinheid en innig-vrome soberheid en ingetogenheid had van 'n Boeddha. Er is geen voorbeeld ter wereld van een zoo groot modern wijsgeer die zdó in de gelegenheid was om roem, geld en aanzien in ontvangst te nemen, en met zulk koninklijk gebaar van geestelijk vorst, dit alles van de hand wees. Hoe beklagenswaardig steekt daarbij het woelige, ijdele gedruisch-makend leven van zooveel andere groote mannen af. Zie tegen de heerlijk-hooge en innig-devote natuur vanSpinoza d,e ernstige toch blijmoedige gestalte afste ken, de bewegelijke, ijdele praalzucht Von Leibnitz. Zie naast den nobelen denk- en karakter reus Spinoza, afwijzend geld en aanzien, den eiken duit natellenden, merkantiel- vernuf t igeu ieder wantrouwenden Schopenhauer, den wraafcgierigen, driftigen,scheldendendenker,dentheoretischen vrouwen-verachter, maar die in de prak tijk van het zingenot nog al eens tegen eigen beginselen opbotste. En zoo zijn er vele andere te noemen, die al moraa'-op-papier schiepen, reinheids-beginselen en onthouders-reglementen uitdachtfer, en zich tijdens het opstellen reeds aan tegenovergestelde gedachten, zondige be geerten overgaven. MenscLelijk is 't zeker, maar ook eerlijk, echt? Juist de grootejharmonie tusschen den denker en den memch in Spinoza pleit voor de grootheid en echtheid vaa ziju levensleer. Bovendien muntte Spinozi no» door tallooie andere eigenschappen uit die telkens sterker bevestigen de aangrijpende en groote zuiver heid van zijn denken en zijn moraal. Zoo is er niet alleen zijn afwijzen vau geld en roem, maar ook zijn zelfverloochening, zijn verdraagzaamheid en eerbiediging van besinselen tegenovergesteld aan de zijne, zijn allerbeminlijkst karakter. Wraak en afgunst waren hem volkomen onbe kend. Zijn bescheidenheid droeg niet 't karakter van weinig gemeende onderschatting van eigen gaven. Want hij, de man die voor zichzelf wist de »ware wijsbegeerte" gevonden te hebben, lijkt 't niet op de Evangelische zekerheid van Jezus, toen hij zich langzamerhand zelf bewust werd de Messias te zijn? minachtte nooit grondbeginselen van anderen, hoe sterk ook indruischend tegen zijn eigen leer. Toch is er voor de wereld een tragische factor van een episode uit bet leven van Spinoza verborgen, dat is de waarachtige werking die zijn scheiden van kerk, geloof en omgeving op zijn ziel moet hebbeu gemaakt. «?Op zijn 20dte jaar zeide hij plotseling alles wat hem lief was (ik cursiveer) vaarwel, en liet zich door geen smeekbeden, geen verlokkende aan biedingen of bedreigingen van dien stap weer houden, omdat hij zijn overtuiging geen geweld wilde aandoen", zegt ColeruF, een levensbeschrij ver van Spinoza. In deze eenvoudige regels zit de kern van e<;n grcote tragedie. Want wat moet er in de hooge en innige ziel van een man als Spinoza omgegaan zijn, bij die grooten afkeer had van allen twist, eer hij tot dien stap kwam. Het gevolg van zijn daad, de toen ter tijd huiveringwekkend-klinkecde verbanning en uitstooting uit gemeente- en, geloofskring, waar ieder vervloekt werd die het waagde met den afvallige ook maar n woord te spreken; de poging van een dweepziek geloofsgenoot om hem een dolk in de borst te steken, ik zeg, dit gevolg is meer uiterlijk-dramatisch en wieed, en heeft niet die hooge, eenzame, in kracht en zelfbewustheid weggedoken karakterhoogheid van dat. sombere breken »met alles wat hem lief was", om 'n overtuiging, 'n levensbeginsel hoog te houden. En weer doet 't mij aan als metamorphose van het lijden van Jezus, die zijn moeder verloochent, zijn familie, en ieder die hem volgen wil, aaanspoort alles te verlaten ,wat hem lief is". Zoo zijn de gevolgen van zijn daad meer decoratief-dramatisch, hoe wreedaardig en angstwekkend ook. Maar ze staan te veel buiten hem. Hier wordt, hij slacbtsoffjr gemaakt; in het breken, het zelfbewuste breken, maakt hij zich-zelf en anderen tot slachtoffer; om tot dezen stap te komen moest er een reuzenziel in den jongen Baruch gegloeid hebbei', den wil die van alles de verantwoordelijkheid op zich nam, eeu hart dat niet klaagde en morde, maar stil eerst zal geleden hebben, na de eerste uitbarsting vau bitterheid, om de hardnekkige dogmatiek van valschen en oprechten geloofsijver, geleden ook om het breken met al wat hem lief was. En daarna, daarna voelde hij zich weer sterker en krachtiger dan ooit. Zulk een hoogklinkende zieletoon van zelfbewustheid blijft dan ook doorklinken in een vast timbre tot aan zijn dood. Zoa komt er vreemde ontroering over or,s, een gevoel van oppersten eerbied en schroom als we nog esns weer op die plaatjes tusscaen den tekst van 't artikel de werk- en studeerkamer van dezen soberen reus die met zoo weinig middelen, schier zonder steunpunt in eenig wereldscli genot, zulk groot werk gewrocht heeft. Men voelt en ziet het aan elk voorwerp, dat zijn soberheid echt is, geen soberheid uit zuinig, scliraapzuchtig egoïsme, echt, als n met het diepste en zaligste wat er iu dien man leefde. Hét Spinozahuisje te Rijnsburg is waarlijk een belangwekkend historische merkwaardigheid niet alleen voor Hollanders, opdat zij alleen prat mcKen gaan op de eer dat Spinoza land genoot was, maar voor alle mannen van karakter ook uit het buitenland, die ons land komen bezoeken en de eenzame plek, het huisje willen. zien wa&r deze heilige vrijdenker z'ii schoonste overpeinzingen geboekt heefr.. Als historische merkwaardigheid verdient de instandhouding van dit huisje zeker steun en minstens zooveel belang stelling als het wankele hutje van den R'issischeu Peter. De ruimte laat niet toe dut ik naar aanleiding van dat opstel van den heer Meyer no» meer zeg, vooral wijl er in zijn be-chouwinjen ook oppervlakkige algemeenheden en zeer betwistbare uitingen voorkom1 n. De pië'.eit waarmee het artikel geschreven is valt echter zeer te prijzen. En zeer aangenaam is het mij ook, dat de heer Meyer den nadruk legt op het feit dat Spinoza in al zijn diepainniglieid toch nooit de werkelijkheid uit het oog verloor, en deze op verbazend scherpe wijze overal speurde. Met groote ingenomenheid citeer ik daarom nog dit u4 het artikel: //Niets treft ons zoozeer bij het 0"derzoek zijner werken ats zijn bewonderenswaardigen zin voor de werkelijkheid. Bij al het verhevene zijner wijsbegeerte verliest Dij die werkelijkheid nooit uit het oog. Evenals onze schilders het zinnelijk sc'iooa van lijnen en kleuren wisten te ontdekken in de meest eenvoudige omgeving, in de natuur en de menschen die hea omringden, zoo ging esp'inza bij al zijn beschouwingen van de geestelijke wereld uit van het beginsel dat al wat werkelijk was ook reden bad van bestaan, of om het op zijn wij«e te zeggen: alle dingen en werkingen die in de natuur zijn, die 7.ijn volmaakt". Werkelijk spreekt uit dit citaat de verbazei d hoogstaande realist Spiuoza, en 't ware te wenschen dat de diepte en eerlijkheid van dit beginsel vooral ook in de kunst bij allen die meenen Spito'.a te begrijpen, en realist zijn in wijsgefrijen zin, dat realisme in z'n volkomen zul verte ook begrepen en doorvoerden in de kunst. B e v e r w ij k. Js. QUERIDO. Onder de K:amsieke Schrijvers, uitgave van S. L. van Lnoy te Amsterdam, zyn thans reeds Trademtrk THEE - E. BRANDSMA Trademark KOLDïf EU t COEBIÏRE, *ft LKIDSCH KSTK,.<m *" AMUTKHUAM.. *" Groot Beddenmagazijn. Telephoon No. 1752. j^ -" «T f r?^ » -?? »^?^ w x Groote collectie Wiegen, KInderledekanten, Luiermanden, Babytafeltjes, Babybascnles, etc. etc. Vraagt geïllustreerde catalogus, Voor de fijne tafel: VEEN's Geconcentreerde (koekjes) is onbetwistbaar de heerlijkste Waierchocolade. Voor de fijne tafel: Veen's Cacao (poeder) is onbetwistbaar de beste J, F. CtlTOS, Westeinde 37, f?DEK HAAG.Plano's, Anierlh. Harmoniums. Franco levering. Telephoon 571. Levensverzekering - Maatschappij JLBNIIEH". Kapitaal (Volteekend). Verzekering-Maatschappij HOLDA". Amsterdam, Damrak 74. Goedgekeurd lij Kon, Besluit van 3 December 1895, No. 38. Sluit alle soorten Verzekeringen op bet Leven en van Llf frenten, met of zonder ophouden van premie betaling ingeval van Invaliditeit. Werkkracht-Verzekering» al of niet in verband met Levensverzekeringen of L,(|freiiteii. Vraagt de nieuwe Prospectussen. .E. TANDARTS. Plantage Middenlaan 86. PHILIPPONA KETELAAR, fournisseur de la Cour. KALVEBSTRAAT l« 6, A M N T K K W A GRANDE SPECIALITE POÜK Trousseaux & Layettes. Sur demande envoi franco de Devis et de modèles. Parfumerieën ??* ^^^ nTr^^m wni M»1 Arnhem. Wed. F. RUTGERS, firma T. d. BEB8H & Cie. In de laatste aflevering van het Populair Geïllustreerd Maandschrift DE NATUUR, komen o. a. de volgende opstellen voor: Een vergelyking tusschen vervoermiddelen ter zee en te land, door H. VREEDENBERG. De proefnemingen van Santos-Dumont met stuurbare luchtballons, door Dr. A. VAN HENNEKELER. Over levende lichtbronnen, door Dr. L. BLEEKRODE. De menigvuldigheid en de genezing van de Tuber culose, door Dr. R. G. RIJKENS. Het drogen van bloemen in natuurlyke kleuren, door C. J. KONING. Metselaars, mynwerkers en andere ambachts lieden onder de insecten, door Dr. A J. O, SNIJDERS. Iets over torpedo's, door H. VREEDENBERG Veryalsching van edelsteenen. door A. P. H. TRIVELLI. Iets over firmament-fotografie, door R. D. NAUTA. _ Alpenbloemen op graniet en kalkgronden, door Dr. H. J. GALJOEN. Magnesiumlicht op het fotografisch atelier, door Dr. J. E. ROMBOUTS. Hagelvorming en hagelechieten, door Dr. A. J. O. SNIJDERS. De Trans-Siberische spoorweg. door H. V. enz. De prijs van»De Natuur" is per jaargang f5.20 Uitgaaf van «T. G. BROKSE te Utrecht. Centrale Hypotheekbank i TI. Kantoor: Witte Huis. De Bank sintt op billijke voorwaarden geldleeningen onder eerste hypothecair verband. Nadere inlichtingen te bekomen ten kantore der Bank. De Directie. B. S. EWEUSUEItl. M. G. F. LANGL.OIS VAN DEN BERG u. Nieuwe uitgaven van P. N. v. KAMPEN & Zn., Amst. ANNA v. GOOH KAÜLBACH, TRAGEDIE. ? 2.90. Geb. ? 3.50. LEVENSDOEL. (Tweede druk) ? 2.-. Geb. ?2.50. CYRIEL BUYSSE. Van arme menschen. ?2.50. Geb. ?3.?. 'n Leeuw van Vlaanderen. ?2.90. Geb. ?3.50. Een van Buysse'a beste Werken. JV. Rott. Ct. HENKI BOREL. Het recht der Liefde. ?2.50. Geb. ?3.?. VLINDERTJE. ?2.90. Geb. ?3.50. DOEOTHEE A. v. WALBEE. DORINE. ?2.75. - Geb. ?3.25. Sterken en Zwakken ?2.75. Geb. ?3.25. Een boekje vol geest met twee zielvolle oogen. Spectator ANNA DE SAPORNIN LOHMAN. Na het ontwaken. SMARTEN. ?2.50. Geb. ?3.?. F. M. JAEGER (M. Smit). HESTER WINSE, ? 2.75. Geb. ? 3.25. LAURA MARUOLM. Levenser v ar ingen. Vertaling van ANNA DE SAV. LOHMAN. ? 2.90. Geb. ? 3.50. CHOCOLADE BEISDORR Suchard, Lindt, Heller, Kohier, Gala Peter, Qailler, Blooker, Droste en Van Houten. MARIE MARX KONING. Van 't Viooltje dat weten wilde. Met sPenM okutöVn Band van Ingenaaid . . . f 2.25. Gebonden . . . /' 2.9O. De schrijfster is een zeer begaafde vrouw.''' N. v. d. Dag. Dit boel-je brengt ons geen verzen, maar icel echte poëzie." Elzeviers Maandschrift. Het Beeld Op de ItOtS. Met 5 LithografiSn en Band van S. M O U L IJ N. Ingenaaid . . . f 2.9O. Gebonden . . . ? 3.75. ,Dit irerk is kunst ....... " H. Hx. in De Telegraaf. Zooeven verschenen : "TL / H n "TTt "J"" TiT^T'hLT' Met Portret in Heliogravure, gedrukt op geschept V JCL* «Tt -iCJ JtiB -L^l . fjoUandsch papier. lugenaaid ... ? 1.75. Kijk gebonden . . . f 2.5O. - Met Band van J. TOOROP. Een Roman. Ingenaaid ... ? 2.DO. Gebonden ... ? 3.75. I5y «leit Boekhandel verkrijgbaar. tJifgaven van C. A. J» VAN ItlSHOECK, Amsterdam. lERCURIU^ (BRAND-i PSSNSIOS? VILLA WETERING, Weteringschans aoc, Amsterdam. Familiepension Ie rang-, Fraaiste gedeelte der stad. Onmiddehjk b\j R\jks- Museum, Opera en Vondelpark. Pension p. dag, p. week of p. maand. Desverkiezende Bediening in eigen salons. HENEY J. BRUCE. Atries en Controle in Financiëele- Handels- en Parti culiere Administratie. D. STIGTER, Amsterdam, 221. Loeser & Wolff, Berlijn Breinen Elbing Braunsberg. «lezer firma in de beste winkels verkrijgbaar. CACAO m CHOCOLADE is PRIMA Amsterdam. Eerste bedelaar: Heb je nog al een goeden slag kunnen slaan gisteren avond ? Tweede bedelaar: Och, mensen ! praat er niet van. Een ander was me al vóór geweest. Eerste bedelaar: Ja, ja, de politie mag waarachtig in ons vak ook wel eens een verordeningetje op de oneerJyke concurrentie maken. Delicieuse Muisjes Rookvleesch. BCfiiOWE «fc C0., Amsterdam. Biljartballen Ie qualiteit Ivoor met garantie; alsmede Laken», Queuen, Pommeranzen en verdere Biljart-Ar kelen, n-gros bij A. OVEEES, 's-Hertogenbosch, Koopt oi4de ballen tegen hoogen prijs.