10 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1320 Van de DnsseJdorfsclie Tentoonstellirg. Inrichtingen ter bevordering van gezondheid en welvaart. Ia de naast bet Alpsnpanor&ma gelegen Halle" bevindt «ich o. a. groep XX[, omvat tende alles wat in den ruhasten zin op boven genoemde inrichtingen betrekking heeft. Meer dan 270 tentoonstellen sjjn hier in eene ruimte van 2vOO vierkante meters en even zooreel wand vlakt e vereer, igd en wel zelden zal men nog zulk een volmaakt beeld gekregen hebben, van hetgeen op dit gebied reeds is bereikt. Oaa het overzicht te vergemakkelijken is deze afdeeling in zeven ondergroepen verdeeld, welke we achtereenvolgens eenigszins nader zullen beschouwen. In de vier eerste dezwr ondergroepen zijn de inrichtingen en toestellen voor ziekenver pleging bijeengebracht. Eene trouwe nabootsing van de moderne operatiezaal, voorzien van de nieuwste gereedschappen en toestellen, door de hedendsagsche asepgus vereischt, is tot in de kleinste bijzonderheden uitgevoerd. Daar naast bevindt zich eene orthopaediecheoefeningszaal, waarin de vakman alles aantreft, wat hem belang kan inboezemen. Onderscheidene firma's zonden chirurgische instrumenten, steun«ppmrBten, orthopaedische toestellen, verbandstoflVn (ook voor fabrieken, spoorwegen enz.), tandinBtramenten, bandages enz. in, waarbij zoowel de degelijkheid der artikelen als de kostbaarheid wa het materiaal en de gierig heid der uitvoering in het oog vallend zijn. De voortbrengselen der kuasttandëntechniek wijsen vooral op den groeten vooruitgang van dezen tak «m indtutrie. Allerlei lig-, rust- en rolstoelen trekken mede de aandacht, terwijl een der jongste vindingen, de thermophoor-toestellen (om spijzen, omslagen voor zieken, kindenuigflesBchen enz. warm te houdei) mede in ruime mate aanwezig zijn. De tweede ondergroep omvat de ziekenhui zen en geneesinrichtiagen (fleilanstalten) Het meest valt hier de zenuwinrichting van Hern< Sanitatsrath Dr. von Ehrenwall te Ahrweiler in het oog in allerlei modellen, teekenings, photógraphieën en plannen der vele gebouwen, waaruit die inrichting is samengesteld; terwijl op tal van tafels soms zeer fraai practisch werk, door de zieken zelf vervaardigd, is uitgestald. Het Louisa- hospitaal te Aken zond een model in van «en isoleerhuis voor besmettelijke ziekten, dat zeer practisch en zuinig is ingericht, zoodat de kostenper bed berekend 1000 mark minder bedmagt, dan in de goedkoopste gebouwen, in de laaiste jaren gesticht. Nog ean paar ande ren modellen van ziekenhuizen, ook ? buiten het gebouw, verdienen de aandacht, evenzoo eene model-apotheek. Dat de Sanatoria voor longlijders in grooten getale vertegenwoordigd zouden zijn, is in oczen Ijjd te verwachten; behalve de bekende van Falkenstein en Hohenhonnef, zijn er zeven door plannen, plattegronden en teekeningen voorgesteld, zoodat mee zich een duidelijk beeld kan vormen van den graad van ontwik keling waarin deze inrichtingen zich mogen verheugen. Het Roode iiruh van Mainz-Kastel! «ond een prachtig model viïeen tot ziekentent (lazaretb) ingerichte Rijnboot, waaruit men kan leer en, op welk een eenvoudige wyze de in oorlogstijd toeh stilliggende sleep boot en in drijvende ziekenbarakken kunnen w?rden veranderd. In de derde ondergroep vindt men hetgeen betrekking heeft op provinciale en gemeentelijke instellingen ter bevordering der welvaart. De groote westelijke steden streven allen om op dit gebied in de zorg voor de weinig bemid delde klasse, aan de spits te staan. Dit wordt het best bewesen door de hier vertegenwoordigde steden, wier inzamelingen een volkomen beeld geven van alles wat op het gemeentelijk gebied kan voorkomen, van alles wat op den weg van de wieg tot het graf in staat is het lot van de maatschsppelijk zwakken te verzachten. Bewaartcholen, kinderbewaa; plaatsen, cièches, huishoudscholen, echolen voor handenarbeid, vacantiekolouëii, weezenverzorging, schcolvoeding, schoolbaden, schoplarttenstel&el, schoolspaarkassen, voorzorginrichtingen, reddings wezen, dwangspaarbanken, enz., vindt men te kust en te keur, evenzoo voorstellingen van speel- en sportphinen, doch natuurlijk vooral de zorg voor goede woningen. Volksbibiiotheken, volkstehuizen en feestzalen, het ,Samariter"wezeo, atylen voor dakloozen en voor onge.schikten voor den arbeid, badinrichtingen, IIHHIIIMIIIIIIIIIIIMUinilUmillUMUtlMMIMMHIllllUIUII Mr. Harm Smeenge geïnterviewd. Dat onze voornaamste kamerleden het voorbeeld van den minister-journalist Kuypsr volgen en zich ook laten intervieuwen, is begrijpelijk: zulke neigingen tot grootdoenerij zijn in hooge mate be smettelijk. Dat mr. Harm Smeenge in zijn eenvoud zich ook al tot die grootdosnerij heeft laten overhalen, is evenwel een veeg teeken. Heeft Smeenge in de laatste maanden in de Tweede Kamer te weinig uitgevoerd, zoodat zijn geweten gaat spreken en hij gemeend heeft, op deze wijze voor zichzelven als kamerlid wat reclame te mosten maken? Ook indien deze vraag bevestigend moet worden beantwoord, is het 'n dom stukje van Harm. Immers, ,.qui 's excuse... enz/' Maar wij weten dan nu in elk geval, waar om Harm zich niet heeft laten hooren in de discussie's over de Bsroepswet of de Haringspeetsters... hij was op reis. Met welk doel ? De correspondent van het Handelsblad vertelt htt ons in het ochtendblad van 3 Oct. mr. Smeenge was op bezoek bij zijn kennissen in Drente en Groningen, reisde er op kloosters en vertoefde o. a, een tien tal dagen te Stadskanaal. Maar niet alleen aan de welvarende kennissen in de nijvere en welvarende gedeelten dier provinciën, de »monden" gaf hij de eer van zijn bezoek dat zou alleen aangenaam zijn geweest voor zijn persoon, bij wijze van familie bezoek in de vacantie maar hij bezocht ook de magere staarten" van 't Wester-woldscbe, ja overschreed zelfs de grenzen en kwam in het land van den grooten duitsche keizer. Niet ver evenwel waagde hij zich daar. En het doel van dit uitstapje? Hij wilde gelegenheid hebben de»monden'' en de »staarten" eens »gade de te slaan". Ik zie hem al staan, in Westerwolde, den vaderlandslievenden man, zijn manteljas ooi de schouders, n handschoen aan, uitkijkend naar de bemesting, navorschend de geheimen der intensieve cultuur, gade slaande met voischenden blik de boterfabrieken en vooral de kwaliteit der boter met smaak or/derzoekend. Ik zie hem peinzen, om zijn oordeel te vormen over de gevolgen der kanalisatie in dat deel van ons land. Zelfs zie ik volkstuioen, enz., zijn door UI vau steden in inodeUen, teekeningen, plattegronden «nz. aanschouwel(jk voorgesteld. De provinciale besturen van RgnlacJ en We,tfalen gaven een zoodanige voorstelling van krankzinnigengestichten, doofstommen- en blinden-instituten, dat daaruit duidelijk blijkt, dat hier veel voor de lijdende menschheid wordt gedaan. Al wat voorts tot de volksge zondheid in betrekking staat, z. a. waterleidingen, vloeivelden, vuilnie-verbranding, gemeentereinigiug, is door onderscheiden gemeenten practisch tentoongesteld. De vierde ondergroep omvat de instelling voor welvaart, uitgaande van vereenigingen. Hier komen niet minder dan 60 vereenigingen samen voor de meest verschillende doeleirden. Zoo bracht de Bergische Verein für Gemeinwohl" sijue instellingen voor huishoudelijk onderwts, voor genezenden, voor handenarbeid van jongens, voor longlijders en voor in verschil lende bal- en en luchtstreken gelegen herstel lingsoorden. Allerlei jongelingsvereenigingen, diaconesienbonden geven eene voorsteldng van hunne inrichtingen; voort vind men er: het Kiüppelhaus" van Kreuznach, het krankzin nigengesticht Tannenhof " van Lültringhausen, de arbeiderskolonie Lülesheim, alles in modellen, in vele gevallen doorzieken en verpleegden ver vaardigd. Z g. Heimathuizen en evangelische vereenigingshuizen, bestrijding van drankzucht (tal van vereenigingen) zijn mede vertegen woordigd, zoomede eene uitgebreide verzameling boeken en geschriften over een en ander. Schier ontelbaar zijn de arbeiders- en beambtenyereenigiagen mannelijke zoowel als vrouwelijke die de meest onderscheidene doeleinden in het belang der volkswelvaart nastreven. De vijfde ondergroep wordt gevormd door instellingen in het belang van de welvaart, door werkgevers in het leven geroepen. Dit is misschien het belangrijkste deel van deze groep, in zoover zy in aansluiting met de overal elders tentoongestelde producten der nijver heid aantoont, dat naast het materieele streven tevens van den kant der werkgevers getracht wordt instellingen in het belang van het werk volk in het leven te roepen en te bevorderen. Men'ge groote firma, die een eigen paviljoen bezit, heeft daarin voor dergelijke zaken gaarne en vooral plaats irgeruimd. Wij wijzen hier vooral op de firma Krupp, die niet alleen op het gebied der industrie, doch ook door hare prachtige instellingen eeue wereldberoemd heid heeft verworven; eene uitstekende inge richte bibliotheek, eene industrieschool voor vrouwen, een invalidengesticht, woaingkolonien en tal van andere instellingen wijzen op de krachtige belangstelling dezer firma in het lot harer arbeiders. Goedkoope en tevens uitstekende woningen zijn hier in menige groep of kolonie te zien en wat vooral zeer de aandacht trekt zyn de sierlijke en toch eenvoudige en daardcor goedkoope meubelen, waarmede dergelijke arbeiders woningen kunnen worden gemeubeld. Nagenoeg ontelbaar zijn de irzendingen van modellen, plattegronden, panorama's enz. door zeer vele fabrikanten ingezonden, om aan te toonen wat door hen op het gebied van atbeiderswocingen is tot stand gebracht, zcomede wasch- en badirrichtingen, eetzalen, ziekenzalen, meis jes tehuizen, herste)lirgcorden, ondersteuningkasssn enz. Ter dezer plaatse vernielden wij tevens, dat arbeiderswoningen, zoowel wat materiaal, teekeningen, plainen, middelen aan gaat nog door 90 andere inzenders zijn ten toongesteld, ja dat men zelfs een geheel oud dorp met marktplein enz., uit zulke woningen eaamgesteld aantreff. Naast de genoemde groepen vinding de maat regelen op het geUed der beroeps'-.ygiëne, ter voorkoming van ongelukken de aandacht, omdat juist in den laatsten tijd op dit gebied groote vooruitgang bestaat, dien men ook duidelijk bij het tentoongestelde kan waarnemen. We wijzen in dit verband b v. op de voorzorgen bij de sneldraaiende slijpsteenmachine's; het bedrijf van den slijper is daarom zoo gevaarlijk, omdat z'ch daartij een fijn en scherp stof ontwikkelt, dat de ademhaliDgiwegen aantast en onder sommige omstandigheden tot ernstige ziekien aanleiding geeft; bovendien is het gevaat; groot dat de sr.eldraa'ende s'eenen springen en inderdaad behoordsn vroeger hierdoor veroorzaakte ongelukken tot de meest voorkomende. Door hst aanbrengen van een toestel tot stofafzuiging en vaa prak tisch ingerichte bescherm-mutsen, welke de steen lllMIUIUHlUMIIMMIIIIItlMliUIMIIlrlmlUnlIIMIMIIIMIMIlnnnilEllllllllini hem voor een commissaris van de ,,\Vereld-Touristen-Club" te begrijpen l de grens die 't Westerwoldsche van Duitschland scheidt telkens vice-veraa over gaan met groote stappen, ten einde een vergelijking te maken tusschen dit deel van Nederland en Duitschland speciaal wat betreft den ,,laridbouwstand." Wij kunnen dus voortaan in Harm Sraeenge zien een specialiteit op 't gebied van intensieve cultuur, kanalisatie, boterfabricage, zelfs in vergelijkende studie van den landbouwstand" in Nederland en Duitschland. Dat is nog ereis een opvatting van het Fidmaatschap der 2a kamer! Eerst grondig persoonlijk onderzoek ; met kennersblik de toestanden zelve «gade slaan', dan zijn eigen oordeel vormen en daarna met dit keunertoordeel het vaderland dienen, de volks vertegenwoordiging voorlichten! Gij zult wat hooren in de a. s. begrooüngsdebatten op het Binnenhof! Dat zal «klinken als een klok" en atjn «spijkers met koppen slaan''. Maar, onxe groote man is zóó vol van wat hij gadegeslagen en al tot een oordeel verwerkt heeft, dat hij het niet alles onder zich wil honden tot dat de groote dag der volledige openbaring komt. K :eds aan stonds wil hij »im Giossen und Ganzen ' de uitkomst van zijn onderzoek mededeelen, opdat het vaderland wete, wat het in deze van hem hesft te verwachten. «Met zijn bekende groote welwillendheid" (decorres pondent ia blijkbaar geheel «beduusd" geweest van de hem verleende gunst) heeft zijn Excellentie (pardon, ik bedoel: zijne Hoog Achtbare) den correspondent van het Handelsblad medegedeeld : l o. dat hij heeft waargenomen (het «gadeslaan''' heeft dan bij he«i inderdaad «ingeslagen') dat de ontginning in 't \Vesterwoldsche met reux.enschreden is vooruitgegaan, dat die reus van den vooruitgang zei fa op den ouden Drentschen bodem zijn voeten heeft gezet ('t is of de vergelijking hier aan den grooten Harm zelf is ontkend) en dat, terwijl... ja, raad eens wat nu komt als het meest merkwaardige uit Harm's woorden als programma voorde lotkomst: terwijl,, naar mijn overtuiging, moet worden voortgegaan mH-opvoidingvan den landbouwer, met liet nonen fan proeren nt/i o<->rheidnwegen en, boven alles met Itcl in 't omgeven, is aan beide gevaren te gemoet ge komen. Zoo vindt men bier allerhande inrich tingen om geheele machinerieën plotseling te doen stilstaan, voorts stofdichte luchtfilterp, toestellen tegen gevaar voor ontploffingen, tegen het inademen van vergiftige gassen en stof, warmtemeter,», waschinrichtingen, ziekentransportwagens, ventilatietoestellen, arbeiderscontiö'e-apparaten, arbeiderskleeding, enz., door onderscheiden firma's ingezonden. Eigenaardig sluiten zich hierbij de belangrijke inzendingen voor het brandbluschwezen aan. Te vergeefs zal men in deze groep de overige zaken, die tot het eigenlijke gebied der hygiëne behoorer, zoeken. Vertpreid over verschillende andere groepen vindt men alles wat tot verlichting, verwarming en luchtververechiEg behoort, terwijl een belangrijk onder deel der wel?aarts-inrich(ing, n), het vakherhalingsorjderwvjf, en het vakechoolwezen mede elders, n.l. in groep XX (schoolwezen) te zien is. Slechts een kort overzicht van hetgeen de tentoonstelling op genoemd terrein te zien geeft, vond hier een pla»ts; hij die, de voor zorgen in het belang van volksgezondheid en volkswelvaart te nemen, rauwkeurig wemcht te bestudeer en, vindt hier ruimschoots gelegen heid aan zijn leeslust te voldoen. O .n echter eei blijvend beeld te geven van hetgeen hier aangeboden wordt, heeft het bts'uur dezer groep aan zyn voorzitters prof. dr. A. HoffBann en den Gewerberath" H. Simon opgedragen een gedenkschrift over een en ander samen te stelen, dat thans in d.n boekhandel ver krijgbaar is gesteld. Uit Rotterdam. N. 72 Ct 25 Sept. Ie Blad B. Mevrouw Flirt bij 't gezelschap Van E}rsden. , »«Flirt zoo schrijft ons de heer Sch rmann is niet in druk en is, naar de Spciêtédes Auteurs mij heeft verzekerd, niet aangekocht; het moet vertaald zijn naar een bijeengescharreld manuscript, zonder de mise-en-scène, waarvan de aan wijzingen alleen een boekdeel vormen, en van welke het afhangt of het stuk «loopt."" «De heer Schürmann verzoekt ons belang stelling voor zijn voorstelling te wekken. Wij wijzen er volgaarne op dat men in de gelegenheid zal zijn te vergelijken. »Ea zoo we hierbij 's heeren Scliürmann's klacht woordelijk mededeelen, dan is het niet om er den heer v. Eysden een bijzon dere grief van te maken indien liïj werkelijk het stuk niet aangekocht heeft. Wact wie wél zoo handelt, doet meer dan hij hoeft. Wettelijk is niemand er verplicht toe." Volgt een uiteenzetting dat in casu »het kwaaa zijn meester loont" echter zonder dat kwaad als zoodanig te quallficeeren. De tooneelreferent van de N. ft, Ct, vindt dus de handelseerlijkheid, waarbij alles ge orloofd is waartegen de ges chre ven wet ten geen straf' bedreigen, voldoende voor een tooneeldircctie. Trouwens hij schrijft voor handelslui. Curiositeitshalve nog dit zinnetje: »Er moet, tooneelmatig-toevallig, een ernstige liefde voor haar in het zout blijken te liggen." Wat men al niet inmaakt! Verder bevat de N. R. Ct. tegenwoordig een rubriek Rpisberichten. Dit ie, om niet te zeggen fin de siècle, dan toch twintigst eeuwsch. Wordt men in 't algemeen gaarne op de hoogte gehouden van de gangen der gekroonde hoofden, het is n iet zonder belang ook te weten waar de gesttekte en zelfs de gehoede zich ophouden. Zoo hebben we dan niet alleen gelezen van d?n Duitschen Keizer, de Koningin en den Prins Gemaal, maar ook van Kuyper en de andere ministers; en lezen nu zelfs van den direc teur en adjunct directeur van Gemeente werken. Vraagt men te Amsterdam, zjj 't ook in anderen zin, >>waar llijren de Direc teuren?'' in Rotterdam houdt de courant ons daarvan op de liocgfe. »De heer G. J. de Jongh is van een reis naar Ierland teruggekeerd waar hij advies heeft uitge bracht betrekkelijk de uitvoering van be langrijke dijk- en kadewerkenindenabiiheid van Lrmerick. De heer H. A. van IJaselsteijn is Zaterdag naar R'ga vertrokken ten einde advies uit te brengen omtrent den bouw van kademuren aldaar, die volgens het hier gevolgde f-yateem zal plaats hebben. Het Russische Gouvernement heeft een IIIMIIIMIUIIIIIIIIIIIHtlllllHIIIIIIIUIinuMllllllllllllllMMnMIllUIltUllllltlt leve.n roepen van betere en snellere verkeers wegen. Hoe snugger, niet waar? Dat men daaraan niet vroeger heeft gedacht! Ja, maar dat komt, omdat vóór dezen de kamerleden niet zelve gingen gade slaan, niet zelve hun oordeel vormden, op gromi van persoonlijke waarneming. Maar deze spiksplinternieuwe denkbeel den, door gade slaan gevormd, betrellen nog maar alleen de geheimen van den voor uitgang op landbouwgebied in 't Wcstcru'oldsclte. Denkt u dit gadeslaan voortgezet over het geheele land en de daaruit gegeboren adviezen aan de II 'geering even nieuw en oorspronkelijk, denkt u voorts al die adviezen gevolgd, dan zal de reus van den vooruitgang en van meerdere welvaart niet alleen zijn voeten zetten op IVente, maar op alle deelen van heiland! Dat Harm bij Drente begint, is natuurlijk. Maar hij heeft fiefde genoeg voor zijn land, dat hij meermalen met reuzenechreden (meest met spoor, want hij heeft een abon nement op alle lijnen) van alle zijde heeft doorkru'sd, om ook de overige deejtn van het land te doen genieten van zijn grondige deskundige adviezen. Het verwondert ons niet, dat de correspondent van het Handels blad, die zich dit ook retda voorgesteld heeft, overdonderd was door het ie zicht van Harm Smeenge. En nu geldt het bovenstaande alleen nog maar punt a. van het doel van mr. Hmeenge's gade slaan. Punt b. van dat doei is niet minder belangrijk; de groite man duidde het zelf aldus aan: zich een, nader oordeel te rormen orer de (/cvolyen dir kanalisatie van Wtsteru-otde. \Vrat een arbeid! Hoe vindingrijk: zich een oordeel te willen vor men over de gevolgen der kanalisatie.... die er nog niet is en waarvan de ge.vol/jen dus nog aan niemand bekend kunnen zijn. Maar on/.e Harm's scherpe blik omvat nitt alleen het zichtbare, maar zelfs het voor anderen onzichtbare. O.ize leus loopt niet alleen zóó hard, dat hij den reus van voor uitgang op landbouwgebied in Westeiwolde en Drente weet bij te houder, maar hij heeft bovendien den blik van een profeet op kanalisatiegebied. Dit is alleen lij (!eri Voorzitter der Vereeniging »S«huttevKer" niet te verwonderen, als die voorzitter Ham >Smeenge is. De kerel slaat alles gade wat duikerklok laten komen volgens het Rotterdameche model. Het commando daarover wordt gevoerd door een Hollandachen schip per die hier ter stede werkzaam was bij de duikerklok in de Spoorweghaven." . Nadat de N. R. Ct. ons eens iets op den mouw gespeld heeft van een reis naar Gothenburg neem ik dergelijke berichten altijd met eenig wantrouwen op. Doch ge lukkig is ditmaal het bericht volkomen juist ook wat de plaatsnamen betreft. Wat het doel betreft vaii deze mededeeling in de courant, dit zal vooreerst zijn te verklaren dat deze reizen geschieden buiten bezwaar der stadskas en ten tweede elk ,;oedgeplaat«t Rotterdamsch hart van vreugde te doen zwellen bij het vernemen dat deze beide uiterst bekwame mannen ook buitenslands de waardeering vinden die hun in onze gemeente zoo ruimschoots ten deel valt. Het reisbulletin omtrent onzen consulteerend-adjuuct-directeur van gemeentewerken moet echter in zijn onvolledigheid op oningewijden een ver bijsterden indruk maken. Met een enkele letter ware dit voorkomen. De bouw der kademuren te Riga zal volgens het hier gevolgde systeem B plaats hebben. Kade muren te Rotterdam, die bezwijken, ,zijn volgens systeem A gebouwd, dat sedert is verlaten en vervangen door systeem B, waaromtrent de ervaring nog niets ongunsligs leerde en dat nog altijd heel wat goedkooper is dan de in andere havens, bijv. Antwerpen gevolgde methode. Ik rneende den lezers der Groene" deze inlichting niet te mogen onthouden. Van veel minder gewicht acht ik de nog daarbij gevoegde mededeeling omtrent dien schipper. Het is best mogelijk dat die schipper de duikerklok uitstekend bedient, maar ia het niet vanzelf' sprekend dat men bij het toestel dat men bestelde ook iemand nam die er mee om kan gaan ? Was het nu nog een beschaafd man van algemeene ontwikkeling, een oud-zeeofficier, bijv.zooals wij er een benoemden om naar het op en neergaan van het droogdok te kijken, dat door een timmerman uitstekend bediend wordt, dan was het een ander geval. Die schipper kan een beste man zijn, maar hij representeert niet. En voor de eer des vaderlands had ik gaarne behalve dien Fchipper op die duikerklok een heer gehad, liefst een met versierd knoopsgat. Gelukkig dat nu de heer van IJsselsttyn er heen gegaan is, die heeft een lintje n de erva ring waarom het in casu te doen was. Nu ik voor ditmaal toch mijn stof uit de N. Jï. Ct. put, mag ik een ingezonden stuk van den heer den Held niet on vernield laten. Deze deelt mede, dat hij te allen tijde bereid i?, klachten die bij hem als raadslid worden ingebracht, in den raacl ter sprake te bren gen ; maar dan moet hij «man en paard" kunnen noemen. Hij hoort dus den klager aan, neemt dan potlood en papier?maar dan zegt de klager: Neen, mijaheer, laat mij er als je blieft buiten. En de heerden Held die in den raad niet met een gerucht of praatje kan aankomen, moet dan de zaak wel laten rusten. Conclusie: Een raadslid kan iemand die verongelijkt wordt, niet helpen, omdat hij niet tevens den klager kan vrijwaren voor de gevolgen van zijn klacht. Als nu in 't vervolg de klagers bij den heer den Held wegblijven, zal ZEd. wel overtuigd zijn, dat er geen gegronde reden tot klagen meer beetaat. Maar wal een romfintieche zaak is dat! 't Is op ende op MHX Ha7elaar ! Ik weet niet of de klagers 's avonds op het vasteland rond sluipen om ongezien bij den heer den Held in huis te komen. Maar ze gaan tot hem, met het vertrouwen van den armen bena deelden inlander in Max Havelaar; hij hoort hun klachten aan, en als hij ze zou willen helpen, dan maakt hij zichzelf on mogelijk. Maar hier gaat de vergelijking al mank; wait Havelaar schreef geen namen op en wilde de klagers niet laten getuigen tegen hun districtshoofd; hij wist wal daar aan vast was. Hij schreef ook geen ingezonden stuk om de klagers te waarschuwen dat ze bij hem vergeefs zoudfn aankloppen, zooals de heer den Held. Deze kan met de klachten die hem op zoo vertrouwelijke wijze medegedeeld zijn, niels er te land en te water gebeurt of gebeuren kan en overziet daarvan omniddelijk de gevolgen. En dat hij 'i weet, blijkt ook uit den toon van zekerheid waarop hij den in terviewer antwoordt. Hooit maar: , Zoo ergens, dan is óYuir (d. i.: in Westerwoldt) aan het laatstge noemde (A. i.: kanalisatie) behoefte." Geluk kig, dat wij dat nu zeker vreten, nu Harm het met eigen oojen heeft gadegeslagen. »Waa»om dan ook" wat bondige stijl »nu het rijkssubsidie ruim is toegestaan, geen dag mag worden verlraagd met. de uitvoering" hoe ferm en kordaat gezegd, niet waar? nerwijl (wie koa.t toeh op zulk een scherpzinnige gedachte') in de eerste plaats belanghebbenden reeds nu moeten beginnen te doen van hunne zijde wat maar even strekken kan om later van htt groote werk zooveel moge]ij i voordeel te trekken." Daar hebt gij nu in een paar bondige woorden, zoo maar in eens aan geduid, wat de WesterwoldfCJie boeren doen moeten om rijk te worden. Kolossaal. Maar ook m ander opzichten houdt Harm van snel eu voomitgaanel han elen. L-iiitert: »De aangevraagde rijkss-u'osidie voor een doortrekking van den straatweg van Vlachtwedde naar Terapel moet onverwijld worden toegestaan, zoo ruim mogelijk, zullende door ciien aanleg vóór alles eie streek wonren gebaat, maar ook de kanalisatie enorm worden vergemakkelijkt, omdat men een doorgaanden verkeersweg maakt voor den aanvoer der hulpmiddelen voor de kana lisatie. «Maakt men den afstand van ruim vier uut op de wijze, zooals dat thans helaas! rnoet, dan wordt men er volkomen van overtuigd, dat die verharde weg beslist nood zakelijk is, ook voor de totstandkoming van het groote werk". Dat zal dan de tekst zijn voor Smeenge's speech bij de begrootingsdebaUen. Is 't niet om te watertanden? Heeriijk, dat wij nu reeds een voorproefje ontvangen van de scherpzinnige argumenten waaruit Harm's oordeel over de gevolgen van Westervvolde's kanalisatie is gevormd. En hoe fraai gezegd ! En nu het derde punt van het doel van Smeenge's bezoek aan zijne kennissen in 't \Vf-sterwoldsche ? Het was, gelijk wij zagen: 'een vergelijking te mtiken tuischen dat deel van NedeiJand doen. Hij wascht dus zijn handen in on schuld, en zoo doen velen. Zou er daardoor nog maar zoo weinig reine onschuld ge vonden worden ? VAN DE BLAAK. IBTGEZOETDEBT. Rotterdam, 7 Octoter 1902. Mvjnheer de Redacteur. Hoewel in de laatste nummers van inv geacht blad van verschillende kanten klachten zijn opgenomen" orer de slechte behandeling en voedirg van den soldaat tijdens de manoeuvres, acht ik het niet ongewenscht eer.s mede te deelen hoe men die dagen bij het 5 3 Reg., dat kleine manoeuvres hield in den omtrek van Amersfoort, heeft doorgebracht. Zij zijn gehouden vanaf 15 tot en met 20 Sept, dus in een tijd die zich door een sterken regenval kenmerkte. Geen enkelen dag kwam de troep droog thuis;-doch niettegenstaande het on gunstige weer en den tijdigen i floop der manoeuvre; iederen dag ongeveer 12 a l uur 's middags, moest op de Leusderheide, hoogstens drie kwart uur van de kazerne, koffia worden gedronken. De cantine was door een kar met broed, bier er.z. op de hei vertegenwoordigd ;, voor de onderofficieren was ook eea afzonderlyke geleganheid om zich wat te versterken, voor zoover dit tenminste met j ene rer, limonade en sigaren mogelijk was, want meer afwisseling van waren had men daar niet. Van de j enever vooral werd door velen een ruim gebruik gemaakt. Nadat echter het koffiedrinken was af^eloopen en de officieren ook waren uitgerust, begon de bespreking van de dien dag gehouden oefening door den kolonel, welke bespreking onder het afdakJ9 der schijvenlooda werd gehouden, terwyl de manschappen niet op minder dan twintig pas van deze gewijde plek mochten naderen. Ondertueschen viel telkens de regen bij stroomen neer, afgewisseld door een kouden wind; zoo lat allen rilden en er verkleumd uitzagen. Ik vraag nu echter, daar dergelijke bezig heden ooi aak waren dat de troep eerst tegen 4 uur in de kazerne aankwam, of zulk een handelwijze moet medewerken om de werke lijkheid, het oorlogvoeren meer na te bootsen, daar er toch niet het minste bezwaar kon bestaan tegen het houden van bedoelde bespre kingen na terugkeer in de kazerne ; ook hier scheen de aanwezige oifi:iar van gazondbeid geen invloed in deze te kunnen uitoefenen, of overtuigd te zijn dat de gezondheid van den troep door een dergelyfte kampeerir/g bevorderd werd. Eindelijk wil ik hier nog even een staaltje verteller, hoe onbeschoft een meer dere soms tegen zijn ondergeschikten kan optreden. Ik bedoel hier den ritmeester B van het 2* Reg. Huzaren ta Amers foort, die zich op 25 Sapt. 1.1. op den straatweg Amersfoort?Biarn bevond, toen daar twee onderofficieren aanwezig waren, te samen een voldwacht voorstellend. Vooraf zij gezegd: dat, tij het beoefenen van den velddientt, geen eerbewijzen behoeven te worden gedaan. Niet tegenstaande dat, was de oudste der beide sergeanten zoo beleefd voor genoemden rit meester te salueerer. De ander bleef echter kalm zitten; zoodat de ritmeester, blijkbaar daardoor beleedigd, als volgt uitbarstte: »Sta op, g-v d-; als ik voorbij kom." De aangesprokene stond op, doch verontschuldigde zich, op zyn collega doelend, met de woorden : sRitmeesttr, ik hoor lij hem", waarop deze op nieuw Uitviel; »'t kan me niet veydoaimen, al behoor ja by onzen lieven Heer1'. DO man, die dit waarschijnfijk een zeer flink optreden van zich zelf vond ; reed daarop heen; bij informatie vernam ik dat de ritmeester meer bekend is om z\jn onbeschoftheid. Indien nu echter waar ie, wat sommigen beweeider, dat indertijd, dank zy ons christelijk ministerie, een verbod op het vloeksn tegen minderen in het leger is uitgevaardigd, dan is het, dunkt mij, hoog tijd: dat men de over treding van dit verbod den ritmeester streng onder het oog brengt. Door verschillende omstandigheden o. a. weigering van het jiodeelte, waarin de ritmeester betrekken is; door het dagblad De Telegraaf was ik verhincWd reeds vroeger bovenstaande toefatar den te pnbliceereu. U, nijaheer de Redacteur dankend voor de verleende plaattruimte teeken ik-, Hoogachtend, B. v. D. KUTP. en Duilschland, speciaal wat betreft den landbouwstand.' En het resultaat van deze vergelijkende studie? Het is in 'n paar woorden gezegd. WTij geven mr. Harm Smeer ge zelf het woord en 't is of ik hem hoor zeggen,' zonder bombast,eenvoudig, maar duidelijk en klaai: de ko!oss>\le uitkomst van zijn moeilijke studie: »Wat aangaat de vergelijking die ik maken kon, roep ik met volkomen ge rustheid uit: »Leve de Nf.(terlandsc!ie wijze van handelen!" Boem! Bjeni! Daai hebt gij 't EU, Nederlandsche land bouwers. Gij kunt gerust zijn! En dit positieve oordeel van zóó groote beteekenls voor de toekomst van den ,,laridbouwstacd" in hetWesterwolrtsche tnDreiite wordt met «volkomen gerustheid ' door Harm Stneenge uitgesproken, hoewel de bescheiden man erkent, dat zijn gegevens onfvolledig waren. Wanneer hij alle gegevens in hare volledigheid zou hebben kunnen »^ade slaan', zou dit oordeel dus alleen versterkt zijn geworden. Z'üde ik te veel, toen ik beweerde, dat mr. Sajeenge waard i«, minister van land bouw te worden ? Wij kunnen hem dan ook vergeven, dat hij de verleiding niet weerstond en zich Iret interviewen. En als gij meencn mochit., dat grootdoenerij de drijfveer was van Smeenge's handelen, eian wordt gtj uit den droom geholpen door de eigen verklaring, waarmede ons kamerlid den cqirespon.de.'jt va» het Handelsblad zijn afscheid gaf. Hij verklaarde, »dat hij den tocht door genoemde spreken aanvaardde om aijn kennis %oo veei nwyelijk te vermeer deren tn uit liefde, voor de, zaak die hot y.ldt. Bescheidene*1, bemii nelijker kar; het niet. Wij hopen, dat het vaderland van die vermeerderde kennis, van die liefde voor de zaak die het geldt nog veel genieten zal. Leve mr. Harm Smeenge! Misschien wil de conespordent van het Handelsblad in 't \Vesten\oUkche ons wel op de hoogte houden van 's mans .gade slaan" in 't vervolg en dan tevens verklaren. wat hij vtritaat oncterd-n ,laudbouwstana.'' Een vriend van Snuifj:finan.