DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1321 JU" v De ^Drinkende jongen", z°er natuurlijk en levendig van houding, doet ons r. d. Ho.f ook al* beeldhouwer waardeeren. Wij wensctan deze goed*eslaagde tentoon stelling door vele van dien aard gevolgd te zien en zoo het kon, b. v. een week lacger van duur dan deze. 10 dagen is wel wat kort voor al de moeite, kosten en beslommeringen, die de ex posanten er aan ten koste leggen. J. W. N. liiiiiiiiiiliiriiiilllllllliilllill De wonderen van den Antichrist, door SELMA LAÖKRLÖF. Vertaald uit het Zweedgch door BETSY NOKT. Amsterdam, H J. W. Becht 1901. Wie kan wonderen verhalen en legenden te boek stellen als deze auteur l Kinderen en grijsaards luisteren, waar zóó verteld wordt. Memand vraagt als een neuswijze jongen, of dat alles wel heusch gebeurd is; 't is reel te mooi om niet waar te zijn. Men geeft zich eenvouüg over aan de bekoring. Als 't boek uitgelezen, is ziet men pas duidelijk, dat het /geschreven is met een bepaalde bedoeling, dat er iets in beweerd wordt, zoo niet bewezen. Toch is het plan,de eenheid licht te ontdekken ondanks de veelheid der onderdeelen; het thema, ont leend aan eene Siciliaaneche volkssage staat al op 't titelblad: Als de antichrist komt, zal hfl volkomen op Cnristus gelijken. Daar zal groote nood heerschen en de antichrist zal van Uad tot land gaan, en den armen brood geven. Ea hij cal vele aanhangers vinden. Togenovtr het Christendom met name d»t der Catholiek» K <rk wordt gesteld een andere macht: het socialisme, 't Geschiedt op de eigen aardige manier van Selma Lagerhöf. Het Christendom wordt aangekondigd, als een macht die aarde en hemel baheerscht: In den tij l van keizer Augustus was eenmaal een stille en heilige nacht op de aarde neder gedaald. Alle sterren waren thuis gebleven en de maan hield haar aangezicht afgewend. E /en diep ala da duisternis was de stilte en ru-t. De rineren hadden bun loop gestaakt, de wind verroerde zich niet en zelfs het eepeblai had opgehouden te trillen. Ea waart ge langs de zee gegaan, dan hadt ge gezien, dat de golven niet meer langs het s'rand elnegen, en waart ge in de woestijn gegaan, dan bad 't zand niet onder u v voeten geknarst Alles was versteend en onbewegelijk om den heiligen pacht niette verstoren, 't Gras mrcht niet groeien, de dauw niet vallen en de bloemen waagden het niet hun geuren uit te a lemen. Gedurende dezen nacht jaagde geen nrfdier, noch beten de slangen, of blaften de honden. En wat nog heerlijker was geen enkel der levenlooze dirgen zou de heiligheid van dezen nacht hebben willen verstoren door zich te leenen tot een slechte daad G;en breekijzer hadda een slot kunnen op M en en geen mes ware in Maat geweest bloed te vergieten. In dezen nach: ging keizer Augustus op 't Kapitool offjren, en de goden raadplegen, of hij een tempel voor zich mocht laten bouwen naast de hunne. Maar boren op de rotskruin zat de oude Sibylle. Zj hoorde in de verte een engelenzang. Zg zag een groote stralende ster, boren een nederige woning, door engelenscharen bewaakt. Toen zij uit haar vLioeren ontwaakt was, schreed z\j den keizer tegemoet. Met de eene haid greep zy hem bij de . pols, met de andere wees ze naar het verre Oosten. Zie, beval ze hem, en de keizer hief zijn blik op naar den hemel en zag. Het luchtruim opende zich voor zijn blikken,«n deze drongen door tot het verre Oos'erland. Ea hu zag een armoed'geo stal onder een stellen ro'swand en in 4e geopende deur eenige knielende herders. In den stal zag hij een jonge moeder geknield liggen voor een klein kind, dat op een stroobos op den grond lag. En de groote, knok'ge virgers der Sibylle weien naar dat arme kind Are Caesar", zei de Sihylle, terwijl zij hoonend lachte. D*ar is de God die op bet kapitaal zal word'n aargeboden. Toen deinsde Augustus terug als voor een waanzinnige Miar de machtige gee t der profesie werd vaardig over haar, de oogen bagonnen te bran den, haar handen wezen hemelwaarts, haar s'em veranderde, zoodat die over de gansche wareld gehoord had kunnen worden, en zij sprak uit, wat ze ia den hemel tasschen de sterren scheen te lezen: Op de hoogte van het Kipitool zal de wereld verlosser worden, aangebeden, Christus of Antichrist, maar geen sterfelijke menschen." Toen zg dit gezegd had, verdween zij. Maar Augustus liet den volgden dag no» het volk verb'eden hem een tempel op het Kapitool op te richten. In plaats daarvan liet hij een kapel voor bet pasgeboren Godskind bouwen en noemde die Ara Coeli, het altaar des hemels. Te Aracoeli nu werd gesticht een basiliek en daarbij een Franciscaner klooster. Dit laatste was een vesting tegen den Antichrist die komen zou. De morniken waakten dig en nacht tegen dien gevreeaden mededinger van den Christus en ze zouden heel geen ruat gehad hebben, indien zij niet in het bezit waren geweest van een wonderdoend beeld, dat het Christuskind voorstelde. Helaas dit beeldje wekte de begeerigheid op van een rijke Engelsche dame, die het koopen wilde, en toen dit niet gelukte het liet na maken, het op listige wijze wegnam en er het nagemaakte voor in de plaats stelde. Het na gemaakte was van het echte niet te onderschei den voor den opperrlakkigen beschouwer. Toch was er groot verschil, want de Engelschs hal voor de kroon ea de schoentjes niet goud mair zink, en verguldsel gebruikt, en in de kroon gegraveerd: Mijn rijk is slechts van deze wereld. Dat ze 't echte beeld niet houden kon, spreekt van zelf; het liep weg, en klopte aan bij de Franciscaners, die het met groote blyschap op de oude plaats zetten, 't Nagemaakte beeld werd toen van de rots gesmeten. Ja maar 't werd ook weergevonden, en na velerlei lotge vallen kwam het tot groote eer. 't Deed ook wonderen. Niemand bad te vergeefs tot het kleine Christuskind dat eigenlijk geen Christus kind was. Waar het werd aangeroepen kwamen geluk en welvaart. Wat het vermocht? Tweeboekdeelen vermel den zijn wonderbare zegeningen en de lezer wordt niet moe; hu voelt sympathie voor de arme Sicilianen die van het kleine Christen kind heil verwachtten. Toch was het 't echte niet. Dat bleek toen men het vroeg om vergiffenis en zielevrede. Rust aan zondaars geren kon het niet. De zondares en de Pelgrims die het om dien zegen baden, gingen onbevredigd heen. Dat wekt de argwaan van Pater Gondo die dan ook spoedig het opschrift in de kroon ontdekt myn rijk is slechts van deze wereld" en aan de menigte voorstelt het beeld te ver branden. Hat bleek dat niemand in de stad den wonderdoener' om iets anders dan om tydelyken zegen gerraagd had. Aan het een w! g heil dat de ware Christus geeft, hadden de mennchen E iet gedacht. Zóó worden het Ciristendon derC atholieke kerk en het socialisme tegenover elkander g( steld. 't Is waar de wijze Paus berispt den fanatieken pater: Zoo handelt gij" zegt Hij, g'j bedelmonniken, gy kondt de groote volksbe weging op uwe armen nemen, nu ze nog als een kind in baar windsels ligt, en gij kondt haar leggen aan Jezus voeten, en de Antichrist zou zien, dat hj; niets anders is dan Chtistus' namaaksel en hem erkennen als zijn heer en meester. Maar wat doet ge? gij werpt het antichristendom op den brandstapel, en spoedig zal het op zijne beurt u daarop werpen." De Paus wil dan ook niet .dat Pater Gondo het kleine Christusbeeld zal zoeken. Laat de Antichrist nu maar door de wereld gaan. Als hij komt om het kapitool te bestormen, zullen we hem te gemoet gaan en hem tot Christus voeren, w\j zul'en hemel en aarde verzoenen. De Paus heeft 't laatste woord. HU is milder dan pater Gondo, maar ook voor hem is het Christendom, het Christendom der kerk, de godsdienst die de zielen zalig maakt in den hemel, en het socialisme de macht die een ge lukkige aarde zal scheppen, ook een wereldverlosser. Is de tegenstelling volkomen juist ? Heeft de Catholieke kerk nooit iets gevoeld voor een gelukkige aarde, noch iets gedaan voor Ai verheffing der verdrukten, en is het socialisme per se materialistisch? Heeft de auteur goed begrepen het woord van Jezus: mijn Kminkrijk is niet van deze wereld? 't Is moeielijk hem te pakken en vait te houden, want in het boek moet men niet zoeken naar echerpe grenzen en nauwkeurige den lities. Eigenlijk meen ik, dat wie schrift over een onderwerp als de verhouiing tusschen de Catholieke Kerk en het socialisme, juist wel nauwkeurig moet defi lieeren en de puntjes zetten op de i's; maar als een schrijver zich eenmaal veroorlooft over dit onderwerp te han delen in beeldspraak en gprookj -s vertellend, dan most worden toegestemd, dat men 't niet mooier en onderhoudender doen kan dan 't ge schied ia door S;lma Lager!öf in de wonderen van den Antichrist. v. H. Wijsbegeerte aan ie Hpescliolen in Nederland, Or^torie en Wijsbegeerte. Eukele op-nerkingen over het gebru1 k en de beteekesis van sommige, in wijsgeerige geschriften veel voorkomende woorden. Voordracht enz. door D. G, JELGEftsni.. Atnsterd. 1902. 8°. 71. Da versjhijning dezer brochure juich ik toe als een welkom verschijnsel. Er schijnt n.l. te Ams*erdam eeae Pmlosophische S udentenVereeniging" te bestaan, en dat bestaan, dat ook aanleiding is geweest tot de uitgave dezer brochure, is een heuchelijk feit. H ;t kan leiden tot wat vrije studie. Het kan leiden tot algemeene ea ernstige beoefening der wijsbegeerte. Wijsbege<rte immers is de roeping van allen (reeds Multatuli merk» e 't op), en moet de grondslag zijn, of liever weer worden, van alle studie, vooral van alle hervormde akademische s'udie. Daarvan zijn wij echter nog verre ver wij ierd, in en buiten Nederland, getuige onze onderwijswetten, getu'ge de inrichting van het leerplan onzer hooge en hoojere scholen, getirge onze eximens last not least, getuige in \ algemien de onzinnige ea voor de ware wetenschap hoogst (schadelijke specialiseering van omen tij"l. Djch het kwaad is moeielijk te stuiten, wij zullen een later tij1p;rk moeten afwachten, voordat onze wenschen vervuld worden. Voorshauds worden allerlei vakken en vakjes, meest op zeer eenzijdige wijz% beoefend, en wat het akademische onderwijs betreft volstaat men dikwijls met enkele geliefkoosde onder deelen (^ciijubaar modestuiiën), zooals bij velen tegenwoordig de ptyjhologie", vooral de «?p'iysi)logische psychologie", of met geschiedenis der wijsbegeerte, die liefst aan groote denkers alleen moest worden overgelaten. Z'e wat Dü'iring in zijn bekend werk, en Nietzeche in zijne geschriften daarover zeggen. Tsrec'it wijzen zij er op dat de groote denkers, en die maken toch de geschiedenis der wijsbegeerte, slechts doir hunsgelijken worden begrepen. Mindere gees'en, d;i m'nores, of heelemaal geen dii (;ooals Jelgersma in deze brochure ergens snedig opmerkt) verwarren steeds het belangrijke met het middelma*ige. Maar genoeg h'erover, mij a bezwaren tegen het onderwij?, of liever tegen de meeste pro gramma's van het onderwij?, in wijsbegeerte of wat daarvoor doorgaat, hoop ik eliers uitvoeriger te ontwikkelen. Ssdert Opzoomer zijn wij otk in dit op:ic'it, niet vooruitgegaan. Lnat, ons liever luide het doel der ^Philosophische StudentenVereenig'ng" toejuichen en aanbevelen. Studenten moeten zich vereeuigen. Ea vóór alles moeten zij aan wijsbegeerte do;n. Met veel recht wijst Jelgersma op liet zoo vaak onvaste, zwerende, tot misverstand aan leiding gevende gebruik van vele wijsgeerige termen. Die lijït kan z er worden aangevuld, er had ook kunnen worden verwezen naar een geschrift van Eucken te Jena, die ijverig en helder vele dier termen heeft verzameld en toegelicht. DA geheele o: derwerp is zeer rijk en uiterst merkwaardig. Veel wys'eerig mis verstand, en veel misvers'and iii \ algemeen, berust of giheel of grootendeels op kwalijk, of verschillend begrepen, of geheel onbegrepen termen. 3 enkele voorbeelden die Jelgtrsma cltsert zijn leerrijk. II :t geheele gsbouw der flosofi; hier vooral in den engeren z'n van philosophia theoretica genomen ? wemelt vai die soort termen, reeds sedert ArVoteles en zijn ^.metap''y3ica': (-:en term, dien ik in de algemeene wetenschappelijke taal der toekomst, óók liever zou z!en afgeschafi). Locke en II>bbes, de eerstgenoemde op e-n zeer bekende plaats, hebben met klem daarop gewezen, trouwens de groote Engelsche wijsgeeren muiten veelal in helderheid van voorstelling uit. De Duitsebe wijsbegeerte, reeds vóór Kant, laboreert aan troote duisterheid, en zucht tot het gebruiken van moeielijke vaktaal. Wat Heine aan den grooten Kant daaromtrent verwijt is waarlijk niet onverdiend, en een vroeggest.orven Neder landsen wijsgeer, du Mirchie van Voorthuysen, wiens ^Nagelaten Geschriften" (2 dln., niet in den handel) zeer de kennismaking waard zijn, heeft de moeite genomen,, dit voor zooverre Kaat betreft, met vele voorbeelden aan te toonen. Hetgeen natuurlijk niets afdoet aai het feit dat Kant, na G)ethe, ds grootste Duitsche denker is. Zulke verkeerde of verkeerd toegepaste, termen rangschikt Jelgersma niet ten onrechte bij »orat,orie" en stelt dit tegenover //wijs begeerte". Die tegeEstelliug i? gelukkig en wekt op tot zelfdenken, doel van alle wijsbegeerte. Voor wie d t voordracht van den Amsterdamschen privaatiocent bezitten en nalezen, veroor loof ik mij nog eenige bijzondere opmerkingen. Jelgersma die met het volste recht opkomt tegen onzuivere terminologie, vervalt somtijds zelf in de fout die hij, niet zonder krachtige wipinen, bestrijdt. Waar hij op blz. 7 spreekt vau eene «.democratische maatschappij" (de tegenwoordige) daar is naar 't mij voorkomt die term zelf aan groote bedenkingen onderhevig U >k is bet, dunkt mij, bedenkelijk bet materialisme een matapr.yjisc1] systeem fie noemen, wat Jelgersma op blz. 11 doet; maar er bestaan nu eenmaal vele woorden en termen met een eenmaal aan genomen, zij het ook averechtscbe, beteekenis, en het zal uiterst bezwaarlijk wezen aan al die verwarring paal en psrk te ste'.len. IQ dat opz'cht a leen reeds hebbeu wij behoefte aan een nieuwen Aristo'eles. IK zal Jelgersma verder in zijoe beschouwingen over Wuadt, Miiisterberg, Paulsen en andere vakspecialisten in de «?psychologie" niet volgen; daartoe is hier de plaats niet. Voor den wijsgeer die met Spinoza, Bruno, Goethe, Haeckelen zoovele anderen ^monistisch" denkt, ligt er in betgebrujk van »pliyjisch"en jrphysio'.ogisch" tegenover »psychi'c'i", en alle termen die daarmee in verband staan, een voort durend groot gevaar; de Dditsche vakwerken orer de psychologie" of zielkunde" geven daartoe vooral aanleiding, maar in 't algemeen kan men zeggen dat wij, wat de tail en de vaktaal der wijsbegeerte b-tref t, ons nog geheel bevinden op het oude, dualistische, theologische s'anapmt, in het tijdperk waarh de wijsbegeerte niet ve^l anders dan de ,slippedraagster der theologie" is geweest, terwijl onze nieuwere ideeën en voorstellingen daaraan geheel zijn ont wassen. Vandaar onophoudelijk botsingen, van daar een voortdurejd hinken op t svee gedachten, vandaar ook in de wijsb :geerte esn bedenkelijk gebruik van, somtijds zelfs «chermsn mev., woorden en termen, die in tegenspraak zijn met de resul taten der nieuwere natuurwetenschappen. (* Algeheele herziening der vaktaal, u.vieren eener algemeene wetenschappelijke taal, ziedaar waar aan wij vóór alles behoefte hebben. Reeds in October 18SS heb ik, in mijne intreerede als privaatloccnt aan de AmHerdamsche Universiteit, mijne stem krachtig daarvoor ver heven, en een man als wijlen Allard P.erso?, die zich onder mijn gehoor bevond, was het zeker in beginsel daarmede eens; doch overigens is deze stem een vox clamantis geweest. Ds ver warring in de wetenschappen en da verwarring in de vaktaal nesmt steeds toe. Het aantal speciale onderzoekingen, speciaal verzamelde, gecontroleerde of niet gecontroleerde feiten stijgt op onrustbarende wijze; onrustbarend voor den denker, o ndat tegelijkertijd de wetenschappelijke en wijsgeerige zin afaeemt; en de wetenschap, of lierer wat voor wetenschip doorgaat, wordt verbrokkeld in een onafzienbare reeks van feiten en fei'jes, die geen nut hebben zoolang zij n'et door wijsgeeren in een stelsel zijn gebracht en zoolang de nieuwe waarheden, welke z j bevatten, niet zijn doorgedrongen tot de massa des volks. Op de wijsjeeren rust de edele taak, den stoot te geven tot al deze zoo noodzakeiijïe hervorm'ngen. Utrecht, Oct. 190). H C. MULLER. (*) Bedenkelijk acht ik ook in J's brochure den volgenden zin: Een a'koholvergiftiging is zeker een lichamelijk proces, en toch zijn de *"ersc'njrjeslen van den roes vooral psychisch" ()lz. 2G). Wat de hierboven b?sproken onvaste terminologie aangaat, zuo moet ik ook beden king opperen te.een uïdrukkiagfn zooals de zedewet" ('oiz. 43 r n 49), en de wet'en der moraal zijn ratuurwetten" (aan Paulseu ont leend), blz. 48. die evenzeer tot groote verwar ring kunnen leiden, als zij niet nader worden omschreven. Ontrent enkele uitdrukkingen in de psycholrg'e, t or, gebruikelijk heeft C. J. W. Francken ae juiste opmerking gemaakt, dat zij vaag, duister en verwa-reud zij", als bfrustend op reeds lang ('r) verlaten valsche theoriecj, Psy chologische Ojitrekken, Amst. 1909, blz. 7. De Licht-genetsmethode volgens Fiaseit door rlr. C. H. VAN HKIUVKKDEN, Amsterdam, E. van E)sser, 1902. Wat zich tegenwoordig natuurgeneeskunde gelieft te noemen, gaat u't van de stelling, dat zij het monopolie bezit van de toepassing der onderscheidene, natuurkrachten op den zieken mensch, terwijl de armzalige z.g. fchoolgeaeeskunde n-;t volgens de beoefenaren van dit vafe eenvoudig met 'u receptje" afdoen. Wie echter eemgszins op de hoogte is vau de moderne wetenschap weet zeer goed, dat al wat van de na'uurkrachten bruikbaar is, in de gecee.'kunst reeds langen tijd niet alleen bu-gerrec'it heeft verkregen, doch steeds met ijver en nauwgezet heid wordt toegepast, overal waar daartoe aanleidirg bestait. Doch de ware wilen?cliap is wars van ecnzijdigleid e i zal er nooit toe komen om bij uitsluiting vau l'et een, steeds het andere te gebru ken of beproofde middelen en methoden achterwege te laten ten gunste van een bepaald steltel of eene zekere behandelingswijze. Zoo is het gesteld met het gebru k van water, lucht, electriciteit enz. in de geneeskunde. Zoo zal het ook gaan met de licht therapie, in den vorm, zooals ze ons in da laatste jwen is hekend ge worden. Al de genoemde elementen kunnen kracht ige factoren worden ten dienste der lijdende niecschheid, indien zij met kennis tn oordeel des onderscheids Ier hunner lijd wordi n aange wend en niet als uitsluitend panacee bij alle mogelijke en onmogelijke ziekten, kwalen en gebreken. Da lirht-iherapie of pltolo therapie is niet jong meer; men wist reeds lang dat uet licht, zoowel op het gezonde als op liet zieke lichaam een zekeren invloed kan uitoefenen. Men kende de weldadige werking van het zonlicit op plant en dier; huidaandoeningen, door zonnestralen teweeggebracht, zijn ieder bekend, donkere ver kleuring bij lang verb'ijf in warm T streken, evenzeer; het gebru:k van zonnebaden, electri?ch-lichtbaden enz. voor geneeskundige doel einden, zijn reeis jaren in zwang. Doch al deze feiten nam mea waar, zonder zich rekenschap te kunnen geven van het hos" en het waarom". Het was voor Prof. Finsen weggelegd, hier het noodige licht te ontsteken en daarvan tevens een hoogst nuttig gebruik vjortallooze lijdenden te leeren maken; het komt ons voor dat eini korte beschrijving zijner vinding, naar aanleiding van het aankondigen van bovei genoemd boekje, den lezers van dit Weekblad niet onaangenaam zijn zal. Het is van algemeene bekendheid dat het zonlicht, wit als het zich voordoet, niettemin is samengesteld uit de kleurenreeks, rood, oranje, gee), groen, blauw, ultramarijn en violet en dat men deze kleuren gemakkelijk te voorschijn kan roepen, door een bundel l chtstraltn een glazen prismi te laten passeere», waarbij dat licht in zijne kleuren wordt ontleed. Voor ons oog is ter weerszijden van dit z.e. kL uren?pect.rum niets meer waar te nemen, doch wel dcg'lijk liggen er buiten het rood zoo.vel a's buiten het violet nog stralen de roode of wanntt&tra'cn in de ultra-violet of chenvsche stralen die beide groote beteekenis hebben, doch waarvan de laitsten ons hier uitsluitend zullen bezig houden. Immers het zijn de c'iemi c'ie stralen, die eene voorname rol in de ganeeskund: schijnen te zullen vervullen. Dr. Niels Finsen te Kopenhagen toonde in het einde der vorige eeuw, na langdurig o iderzoek, gesteund do ir tal van proeven, aan, dat, al de straks genoemde werkingen niet aan het licht zelf moeten worlen toegeschreven, doch aan den invloed van de chemische s'ralen, door wier afwezigheid weer andere verschijnselen teweeg gebracht konden worden. Zoo bltek het, dat, de reeds lang bekende methode, om pokkenlijders met, rooi l.cht te behandelen, ten einde hen veel lijden en onaangenaamheden te sparee, eigenlijk op niets anders berusten, dan op het afwezig zijn van chemische s'ralen in dit licht. Hierop bouwde Fmsen al dadelijk eene rationeele behandelingsmethode voor de gevreesde pokziekte, welke volkomen aan bet doel bleek te beantwoorden, zooals o. a. o ik geb'eken is bij eene ten vorige jare te Caï-o en te Lypn voorgekomen pokken-rpidemie, Doch Fmsen deed meer! Hij kwam bij zijne onderzoeksren tot de wetenschap, dat de bact.er ndoodende werking van hit zonlicht eveneens 'aan de scheikundige stralen moet wor den toegeschreven, en dat hij eene krachtige werking kon teweegbrengen, inlien hij ia staat was, die stralen afzonderlijk, vooral gascheiden van de wirmtestralen te kuanen toepassep. Door een vernuftig gevonden, aanvankelijk eenvoudig, doch thans meer samengesteld en werkzamer linzen-stelsel, slaagde hij er in, ook hier zijn doel te bereiken en de door hem afgezonderde chc m:£che stralen verschillende toepassingen te geven. Zoo wist hij deze met uitstekend ge ?o'g op de vreeselijkp, uiterst hardnekkige huid'.iekte van het aange'.iciit, de lupus, aan te wenden en met volharding en geduld, tot genezing te brengan. We zullen ons hier niet verdiepsn in de vraag of hierbij alleen de bacteri adoodendewerking lupus is eene tub;rculeuse ziekte en wordt teweeggebracht door tnberkel-bicillen dan wel nog andere oorzaken in het spil zijn; genoeg zij het, dat deze practische toepassing van het licht in enkele jaren over de gansche beschaafde wereld, het onderwerp van onderzoek door de mannen der wetenschap is geworden en overal met hetzelfde goede gevolg reeds wordt toegepast. Zoo heeft dan dit deel der licht- of paototherapie als een practisch en weten chappelijk geneesmiddel het burgerrecht verkregen en schijnt het dat zijne toepassing ook bij andere ziekten men is reeds met rood ronk, mazelen enz. begonnen slechts eene quaestie van tijd is. We zullen den echrijver van boveigenoemd boekj", die zich indertijd door eigen aanschou wing te Kopenhagen, van het onderwerp op de hoogte heeft gesteld en dus bevoegd bsoordeelaar is, niet verder in zijne belangrijke uiteenzet tingen volgen, en zullen dus evenmin vermelden, hoe Ficsen slechts langzaam en oa herbaalde onderzoekingen met zijne resultaten voor den dag kwam, boe hij het zonlicht door electrisch licht wist te vervangen en dus van het eerst genoemde onafhankelijk werd, hoe Mj zelf, be scheiden en eenvoudig, geen voor leelen van zijne vinding genoot, hoe hij, onder bescherming van het Djensche Vorstenhuis en de vele daaraan verwante Hoven, zoomede door de weldadigheid zijner landgenooteo, in staat werd gesteld een prachtig instituut, met kostbare toestellen in te riciten, hoe ook anderen elders dergelijke inrichtkgen in het leven roepen, op welke wijze de behandelitg p'aats heeft... dit al!es en nog meer vindt men helder, kort ei zakelijk besc'ireven in het bo-kji van Ur. van Herwerden, gescbrtvan in gemakkelijk genietbaren, pipulairen stijl, zooals m?n verwachten kan van eene voor Zi!-keiiverp!eegsters gehouden voordracht, als hoedanig liet onderwerp door den schrijver eerst Wfird behandeld. Oaderscheidene frasi' illustraties, zoomede een heldere druk dragen er toe bij, om dezen arbeid met warmte te doen aanbevelen aan ieder, die zich op gemakkelijk, volkomen juiste wijze op de hoogde wil stellen van een der merkwaar digste ontdekkingen en geneesmethoden van onzen tijd. Dr. K Boeken en platen. De fi-ma S. Gouda (,) lint zendt ons haren catalogus betrtfi'jcde de auctie van boeken, plaatwerken enz., gedeeltelijk nagelaten door d« heeren mr. B. W. A. E. baron Sloet tot O dhuis, oud-redacteur van het Tijdschrift voor Staathuishoudkunde en Statistiek, te Z «volle, mr. A G. A. baron Sloet tot Oldbuis, inspecteur van het lager onderwya te Zwolle, jhr. mr. J H. F. K van Swinderen, Lid van de Eerste Kimer der Staten- meraal, burgemeester van Gaasterland, mr. A F. VOB de Wael, oud-lid van de Eerste en Tweede Kamer der StatenG meraal 'te Zwolle, J. N. Valkhoff, districts schoolopziener te Arnhem, en anderen. In byna 3500 nummers zullen deze boeken en platen, waaronder vele belangrijke, worden gsveild op Vrydag 31 October a.s. en volgende dagen, nadat zy Woensdag en Donderdag te voren voor de belangstellenden zijn tentoon gesteld. Letteren, rechtsgeleerdheid, theologie, geschiedenis en natuurkundige wetenschappen zijn al even goe'd vertegenwoordigd als schoone kunsten. Ean bydrage tot het «boekhouden" vormt de aanteekening op 1880 (Et, N. I. A. P.H van, G ;denkboek ter herinnering aan de feestriering van het Korps IV'jdende Artillerie. 20?23 April 1893 ArLh 1893 Mat portret en illustr. van Hiynk van Papendrecht, Staring, Gjerlingsen van E-", en ornementatie van Colenbrander en Iljskam. 4-.o. linn. bd. Ntet in den handel). en wel deze: «Met eigenhandig geschreven opdracht van den schr\jrer aan Dr. Laurillard, pred. te Amsterdam." Vermoedelyk behoorde dit werk alzoo niet in eigendom van dengene, in wiens nalaten schap het werd gevonden, tenz\j die opdracht zóó zeer de waarde verhoogt, dat de tegen woordige eigenaar of wel de auctionaris den auteur niet de droeve ervaring wilde besparen van zijn boekgeschenk aan een nöj levende verkocht tu zien. F. De Woning. De te Amsterdam op te richten Naamlooze Vennootschap »De Woning" moet haar oorspronkelyk plan om l November a.s. een gebouw te openen opgeren, omdat zij niet tijdig gereed is kunnen komen. Nu organiseert De Woning om alvast een begin te maken eene fxpositie van gouden- en zilveren sieraden van Jan Eisenloeffel en batiks en borduurwerk van Lebeau en mevr. LebeauLeverington in Haarlem van 2 tot 9 November, pavilloen Kunstnijverheid-Museum en Den Haag, om dan van 9 November af in het gebouw Oleon, Singel te Amsterdam, in de groote bovenzaal, gedurende eenige maanden eene tentoonstel! ng te houden van werken van bovengenoemde ea de orerige vennooten: S. Jessnrnn de Mefq-iita, batiks en ver sieringen, H. W Mol, architectuur en meubelen, W. Fanaat, meubelen en tapyten. Geheel compleete interieurs van Mol en Pan aal zullen echter bewaard blijren voor de opening van het gebouw, waar de vennoot schap zich blyvend zal vestigen. NIEUWE UITGAVEN. Het Premiestelsel van den hoofdcommissaris van politie Franken, uiteengezet door HER MANDAD. Almelo, De T irentsche Boekhandel. Dt Bijbd, voor kinderen raverteld door NELLIE Rotterdam, Massre'uw & Bouten. Ojer bescherming en wipleging van jongpeborenen, door jhr. dr. TEIXEIRA DB MATTOS. Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar. Arme meid', door OITO KNAAP No. 153 van «Warendorf's Novellet-Bibliotheek." A nsterdam, Van Holkema & Warendorf Ons Onderwijs en de oorzaken der overlading zoowel in als buiten de school, met een plan van hervorming, door J. F. BBNSE Arnhem, S Hijnan Jr. ANNIE WOTHE, Toch gelukkij, door C. VAN KONKEL Alkmaar, P. Kluitman. LODISE STRATENUS, In China. Alkmaar, P. Kluitman. Brieven van een oud offisi'r aan zi/jn zovn. door DONAB. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf. Algemeen overz'ckt der kerk efchiedenis van Noord-Nederland mm de vroegste tijden tot het jiar 1581, door H. J. A. COPPENJ. 21e ver meerderde uitgaaf, kerkelijk goedgekeurd. Utrecht, Wtid J. R. van R msum. Vtvat'g Giïllustreerde Encyclopedie. Au 30, loopende van Duitschland tot E lison. Uitgave van de Uitgevers-Maatschappij »Vivat" te Amsterdam. D i Chrhten-Dimoeraat, WeeTcblai voor Nedei land, 1stejaargang No. l Hoofdredacteuren: A P Staalman en mr. T. de Vries, met mede werking van verschillende partygenooten. Inhoud van Tijdschriften, De Arbeid. 9j Afl.: E«i Zomer, door Hanry Eikels. G idichten, door Victor de Mfyere. Hard Labor, door R^imond S:yns. Verzeng door J. Ridenry's. Verzen, door J. C. v. Laiden. Gjdicaten, door Herman Krans. Vlaamsche kronieken, door Victor de Meyere. Drie sonnetten, door R de O.eudt. Boekbeoardeeling, door R v. G^nd^ren Stort De Vrije Opmerler. 37a Afl : Pjhtieke brie ven. Bj de indiening der Staatsbegrooting. Sclolen, minnen en prostitutie. Armenwet onnoodig. Twee vrouwen Justitiae. Hat sehoone 's Gravenhage. Vcrhooging van gaspry'zen. L'.eve menschen. Brosrkensscholen. Iets over Koloniën. iHs naar aan leiding van her Hailinstituut te 's Gravenhage. Goedhartigheid van Frederik de Groote. Tijdschrift voor Nederla idsch Indië103 Afl : P J. Koopman, De rechtspraak in burgerlijke zaken van de Maleiers ter Sjtna'ra'u West kust, voorheen en thans. (Vervolg) H. Py tersen Tz, Da heerschapgy over de Stille Zuidzee. (III). Da plaats van verkoop van het Banka-tin. S, S oomtramwegen in A'j?h. S, De buitenlandscbe vy'and en het volhouden van den stry'd. H. v. Kol, Varia: E^n slachtefffLsr van verdachtmaking Jhr. O. van Biresteyo, Rivue van brochures, ty'dschriften enz. W. C Mulder, Bibliographie. Tijdschrift voor toegepitte Scheikunde en Hygiëne, la Afl : Orer het reinigen van drink water door middel van ozoon, door dr. E. Sngg en dr. A. A. J. » d. Velde. Da ammoniakale citraatoplosaing by de bepaling van phoaphorzuur volgers de eitraatmethode, door dr. A. Verwey. Dasinfectie van afvalwater, door J. v. d. B-uggen, civiel-ingenieur. Verwer king van j idium-afval, door J. J. Pannington de Jorgh. Eane Nsderlandsche chemische verenniging. Raferaten. Woord en Beeld. 10j Afl : Van een schoonen dag, door Marie-Marx Koning. Jhr. mr. J. Roëll, portret van H. J. Hivernai, bijschrift van prof J d'Aulnis de B mroaill. Op bezoek aan de steenkolenmyn te Kerkeradp, door W. F. Oppenoort en II M Krabbé. Ciuserie over de omstreken van Madrid, door J. Hora Adama E'gen Haard No. 42: Ooi een Duif, door de Maarulaer, II. Een Fnesche parel, door GOS de Voogt, met af b. Eene beeltenis van H M. de Koningin, met af b. naar de plaq-jette van J. M F^ddegoa. Het Kind, naar het Duitsch van Alfred graaf Zur L'ppe, I- Zy'n portret, naar de schilderij van Fritz Martin. 't Medaillon (bij de plaat), door Jer°. de Vries. Goed nieuws, door S S van B:yma De kark te Harmelen, door Jhr. B W. F. van R:emsdijk, met af b. Verscheidenheid. Feuilleton. Reclames. 40 cents per regel. TRADEMARK töARTELL'S COGNAC, Dit beroemde merk is verkrijg baar bij alle Wijnkan delaars en bij de vertegenwoordigers KOOFUIAXS & ISitl'INIKR, Wijnhandelaars te Amsterdam. Piijzi van af ? 2,50 per lescl. VAS Dr. JAHGER'S ORI6, Hoinal-Wfllartteta. K. F. DBCSCHLE-BSNGBK, Amsterdam, Ralverstr. 157, Eenig specialiteit in dei» artikelen in geheel Nederl. Piano-, Orpl- en MEYROOS «Sc KAI.SÏIOVEN, Arnhem, Zoningsplein. VLEUGELS en PIANINO'S in Koop en in Huar. Repareeren Stemmen Builen.