8 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1322 draaiende beweging wordt gebracht. Op de spil bevestigd b een kleinere houten schijf, waarop de kleimasaa de bewerking van draaien zal ondergaan. De vormer steekt de handen uit, vat de massa tnsschen de vingen en men riet de kleimassa opgroeien, £1 hooger, al dunner worden. Van onder naar boven werkend, ziet klei op klei gebruikt hy: aardewerk wil h\j maken, geen schilderwerk van bloemen en vogels, geen ondoorzichtig glazuur, om die aarde bedekken l Eerlijk laat h\j zien de grondstof zelf, de kleiaarde; en hjj dwingt haar zich te vormen naar zyn wil, zonder haar aard geweld aan te doen. men een aanzwelling rijzen, verdwijnen aan den rand, weer een, in snelle opeenvolging. De pot wórdt, krijgt ronding, hals, wordt eindelijk op maat gesneden en de schijf loopt langzamer, staat stil. De vormer duwt even, er is een tuit aan gekomen. Met een ijzerdraadje wordt ze van de schijt afgesneden, en te drogen gezet. Zóó wordt de bonk klei uitgetrokken, opge draaid, tot een dun laagje nog als bodem over blijft. Even komt de loomer er langs, om alle oneffenheid weg te nemen, en daarna komt de schijf tot rust. De loomer is een plat stukje ijzer met een strakke rechte kant. Schijf, ijzer draad, loomer, stopnaald, stukje vilt ziedaar alle werktuigen! 'c Is wel eenvoudig zoo, om te zien, maar 't doen vereischt 'n vaste hand l Hoe draait men nu deksels ? Een klomp klei wordt kegelvormig opgedraaid. De knop van 't deksel staat naar beneden en men draait nu de massa aan den top uit tot een platte schijf, die langzamerhand hol wordt, tot ten slotte de gewenschte vorm is verkregen. Daarna snijdt men 't deksel van den kegel tnost geheeten met 'n puntig jjiertje, 'n oude haarspeld bij voorbeeld. Alweer 'n werktuig!! Men noemt deze bewerking: van den mast afdraaien. Het deksel wordt opgevangen met 'n vlugge bewe ging en te drogen gezet. Na voldoende gedroogd te rijn, vangt de eigenlijke versiering aan. Deze kan bestaan in 't ingriffen van lijnen in de weeke vormen, of 't afdrukken van een stempel en dergelijke. Vele van Brouwen potjes missen ook deze ver siering; het materiaal zelf spreekt dan genoeg door zijn kleurenspel, gevolg van onregelmatige menging der grondstoffen, die door 't draaien zich dikwijls als spiralen van andere kleur om 't vaasje winden, of vlammen veroorzaken, welke opzichzelf reeds versiering genoeg zijn. Wie kent niet die kleine groene potjes en koppen met hun fraaie kleurwisselingen van bruin er doorloopend, zoo rustig in hun een voud! Een andere wijze van venieren is het tabeeren. De gedroogde vormen worden bedekt met een dun laagje van een kleisoort, welke in andere kleur bakt dan 't vooiwerp zelf. Door het werken in die laag, komt de oorspron kelijke laag weder bloot en na 't bakken ver toont zich 't ornament in laag vlak relief van andere kleur op 't voorwerp. Brouwer maakt ook wel incrustatiewerk in klei; h\j was de eente hier te lande die zich met dit soort werk bezig hield. Reeds in Mei 1900 vervaardigde hy op deze wijze enkele voorwerpen, die echter niet in de handel kwamen. Brouwer beschildert zijn vaasjes niet. Slechts De Weretó-Toijrist. Dat de wereld-tourist familie zou zyn van de Afrika-reizigers, daaraan kon geen twijfel bestaan. Een Duischland-reiziger, die er zich toe bepaalt, een toertje langs den Rijn te ma ken, was hij zeker niet, want ik zag hem afge beeld op een zwarten kameel rijdende, en door de tropische zon zóó verbrand, dat hij meer van een schoorsteenveger dan van een reiziger, zooals men die zich pleegt voor te stellen, had. Misschien was hy ook wel een neger. Gezegde wereld-tourist nu zou een tentoon stelling houden in het Paviljoen te Haarlem, en de redactie van dit blad droeg my op die tentoonstelling te gaan. zien en van mijn be vinding met een woordje blyk te geven. Zoo wandelde ik dan op een regenachtigen October-ochtend door den Dreef, die van zyn hoornen, dank z\j den ijver der reorganisators, niet veel meer overhield. Maar wat er was, prqkte in de schoonste tinten van bruin en geel. De Amsterdamsche bankier Hope, die in het laatst der 18e eeuw hier zyn buitenplaats deed aanleggen, had een fijnen neus, want de ligging van het gebouw is zoo gunstig mogelyk. Hy heeft niet gedacht, dat men van den zijgevel, een eeuw later, het pleisterwerk, dat gehouwen steen moest voorstellen, zou afhakken en zoo een stukje metselwerk aan het licht zou brengen, dat beter verborgen gebleven ware. Gelukkig is de voorgevel niet aan deze afhak-kuur onderworpen, doch blinkt die nog in zyn Italiaansche blankheid. En ik dacht aan de menschen, ons in 1839 door Hildebrand geschetst, die .zich in den aanblik van het Paviljoen verlustigen, en die, om zich te over tuigen, dat het geen droom is, zich met beide handen aan de spijlen van het hek vastklemmen, zich by geen mogelijkheid kunnende verklaren, wat voor aardigheid of vroolykheid er wezen mag in de groep van Laoköon maar op dit De vormen zelf zyn in overeenstemming met het karakter der aarde, dat smeiheid is: geen scherpe kanten of hoeken, geen dunne ooren die afknappen kannen. Flink en stevig, toch soepel en rond zyn zy; de ooren der kannen zyn berekend op 't gewicht dat zy te dragen kragen, de randen zijn rond en 't grondvlak der potjes is breed. Stevig moeten zy staan, niet tuitelig. De versiering zelf spreekt de functie van 't voorwerp duidelijk uit: het oor dient om de kan op te lichten, van 't oor gaat dus de versiering uit, is daar het krachtigst en spreidt zich uit over de kan. Groote, lange of breede voorwerpen krijgen een bandver siering die uitdrukt dat de inhoud wordt samengehouden. Nu nog even een klein stukje techniek. Brouwer maakt ook borden en schotels en de versiering hiervan met. lijnen en spreuken en relief geschiedt als volgt. Een bord staat op de draaischryf. Uit een potje gevuld met kleipap, voorzien van een kurkje met penneschacht, doet de draaier op 't langzaam draaiend bord een straal neervloeien, die aldus een ring vormt op 't bord. Op deze wijze worden ook opschriften enz. aangebracht Dit werktuig heet zeer eigenaardig: ringeloor. In oude tijden ge bruikte men voor 't zelfde doel een koehoorn, waarin aan den top 't kurkje met penneschacht was gestoken. (Wellicht heette dit instrument vroeger ringelhoorn.) Deze bewerking herinnert aan 't batikken, waarbij op dezelfde wijze de was op de stof wordt opgebracht. Brouwers werk munt uit door eenvoud. Hy is wars van alle effectbejag en dit bracht hem tot de zuivere techniek die hij nu beoefent. Al zijn voorwerpen worden uit de klei opge draaid; stevig, door en door samenhangend wordt daardoor 't werk. Aantrekkelijk door dat geheimzinnig overstorten van zijn geest, door hun eenvoudige, natuurlijke vormen en versie ring, door hun warme kleuren en de rust die van hen uitgaat. Men ziet ze om zich heen, stille, toch sprekende dingen; ze dringen zich niet op, willen niet mooi-doen, weten niet van zelf-mooi-zijn. In de stilte van den avond leven zy, herinneringen gevend aan hun maker, aan zijn werken en streven in zijn stille werk plaats by 't rustige Leiderdorp, aan 'l b rug j e en 't oude huis tusschen de groene boomen. Zy zyn wat Brouwer wilde, plastische uitdruk king van reinheid en sierhjkheid; levend in hem drukte hy ze uit in materie, zond ze de wereld in zonder schroom. Hy gaf zichzelf in hen. P. J. W. J. VAN DBB BDRGH, Bouwk. Ing. Haarlem, Oct. 1902. punt overeenkomende, dat de W in het frontispies Willem beduidt." Het hek is er nog, Laoköon trotseert met zyn zonen weer en wind, maar de W is uit het frontispies verdwenen. De vorstelijke rampe ter linkerzijde opwan delend en mij verlustigend in andere afgietsels van antieken die men, zeker om het effect tegen den Griekschen hemel na te bootsen, van een felblauwen achtergrond heeft voorzien, kwam ik aan de deur, en in een reeks van zalen met pleister-afgietsels van allerlei soort. Waren die door of voor den wereld-tourist gemaakt? Het scheen haast niet te gelooven, en de dorpelwachter beduidde my', dat ik naar de rotonde" moest gaan, om met dien wereldtourist kennis te maken. In die rotonde, een schaarsch verlicht, doch naar ouden trant ver sierd vertrek, waren reeksen fotografiën opge hangen, door den wereld-tourist vervaardigd, uit Turkije, Syrië, Palestina, Egypte en Britsch-Indi De foto's zjjn fraai, en verheffen zich verre boven het peil, dat door de meeste touristen, die kiekjes nemen, bereikt wordt. Er zyn er by van zóó groot formaat, dat alleen reeds het meenemen van een toestel om ze te kunnen maken, den tourist in zyn bewegingen moet hebben gehinderd. De boekjes, die by' de fotografiën lagen, verspreidden meer licht omtrent den reiziger. Hy is geen neger; dat de teekenaar, die hem op den kameel afbeeldde hem zoo zwart ge maakt heeft moet een gevolg van dichterlijke vry'heid wezen. De reiziger is een blanke, die er door een Haarlemsche Naamlooze Vennoot schap op uit is gestuurd, om fotografiën in verre landen te maken, die gereproduceerd en van een tekst voorzien, in afleveringen aan de inteekenaren worden toegezonden. Van een tourist kan hier dus slechts in euphemistischen zin worden gesproken, anders zou de eerste de beste handelsreiziger zich ook tourist kannen noemen. Maar hoe dit zy, de foto's zyn fraai, en wie zich de reproducties er van aanschaft, smaakt kunstgenot niet alleen, doch breidt ook zyn kennis van verre landen uit. De wereld-tourist moge dan niet voor zyn pleizier op reis zyn gegaan, hij doet een nuttig werk, en de oude .Aarde en haar Volken" zal de concurrentie voelen. Wat zou ik graag hier eens een kijkje ge nomen hebben in den tijd, toen koning Lodewyk Napoleon hier verblijf hield I Want wie nu het gebouw doorwandelt, ziet wel, dat het zich niet meer in zyn oorspronkely'ken toestand bevindt De fraaie witmarmeren trap loopt dood, de zalen, oorspronkelijk van terzijde verlicht, hebben nu grootendeels bovenlicht, wat ze ongezellig maakt. Aardig is de oude keuken van koning Lode wyk, beneden. Daar heeft het Museum van Kunstnijverheid, dat nu het gebouw gebruikt, al het beukengerief, vaatwerk en glaswerk, dat het bezat, uitgestald. Zulke vertrekken moesten er meer ingericht worden. Dan krijgt de bezoeker den besten indruk van wat men in den goeden tijd aan gebruikskunst voortbracht De pleister-afgietsels, nu zoo talrijk, zcu men voor een reeks van dergelyke kamers gaarne missen. Lodewyk Napoleon deed ook, of hij een wereldtourist was, toen hy op een Julinacht van 1810 uit zyn paleis naar het oosten op reis ging, omdat zyn broeder hem niet langer in het bezit van zy'n koninkrijk wilde laten. HU ging naar Carlsbad, schijnbaar voor zy'n genoegen; maar het was een gedwongen fraaiigheid. Hopen wy dat de tourist, die na in het Paviljoen zyn foto's tentoonstelt, fortuinlijker zal wezen. TANIO. EX LIBRIS RDINCXER Geteekend door W. O. J. NIBUWBNKAMP. Geteekend door W. O. J. NIEDWENKAMP. lllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIllltlllllllll Het Volksbadhuis Sparta". Zaterdag, 18 October, is het volksbadhuis »Sparta" aan de Da Costakade bij dePotgieterstraat geopend, en zoo zullen de be woners van het dichtbevolkte Van Lennepkwartier hun lang gekoesterd verlangen naar frissche douche- en kuipbaden _voor weinig geld en in een zindelij k, goed inge richt lokaal bevredigd zien. Ruim tien jaren geleden reeds werden in de Buurtvereeniging Jacob vanLennep pogingen aangewend om een volksbadhuis te verkrijgen. Door verschil van meening tusschen bestuur en leden, werd de vereeni ging Jacob van Lennep, na nog eenige jaren kwijnend te hebben bestaan, geliqui deerd en vielen de badhuisplannen in het water. Geen water dus! geen baden voor hen, die niet genoeg met aardsch sljjk waren voorzien, om zich de weelde van een Geiser in- of een bad buitenshuis te kunnen ver oorloven. Toch gaven eenige bewoners van die buurt den moed niet verloren. In 1897 richtten zij de vereeniging »Volksbadhuis Sparta" op, en dank zij het doorzettend vermogen en de groote werkzaamheid van den voorzitter, de heer K. H. Bos, gelukte het na vijf jaren van strijd_ en moeite, het nu geopende badhuis te stichten. Naar de plannen van den bekenden architect en directeur van de Badinrichting op den Heiligenweg alhier, den heer Jos. Ingenohl, werd het door »de Bouwersbond" met be kwamen spoed gebouwd en munt uit door eenvoudige sierlijkheid van vorm en doel matige inrichting. De finantieele kracht der vereeniging «Sparta" liet niet toe om het gropter te maken dan het thans is, en toch zou dit hun wensch zijn maar het was al zeer moeilijk om de voor de oprichting benoodigde gelden bijeen te brengen en zeker zou het badhuis nu nog niet verrezen zijn, wanneer niet een bekend Amsterdamsen philantroop een belangrijk deel in de geldleening van pi. m. ; ? 20.000 genomen had. De gemeente gaf i een terrein van 12 by' 30 meters in erfpacht voor ? 540 per jaar, een betrekkelijk hooge som, omdat het hier een goed, menschlievend en hygiënisch doel gold, en hoewel i de deelname in de leening, het plaatsen ; van het aandeelenkapitaal, niet bovenmatig' vlot ging, werd het plan toch doorgezet en het badhuis gebouwd, dat in veler behoefte zal blijken te voorzien. Een vergrooting het maatschappelijk kapitaal van van ? 20000 tot ? 30.000 blijkt intusschen noodig, en daarvoor is nu de nieuwe leening blind is voor de behoefte aan goede volks badhuizen en doet hopen dat, als ande ren elders voor dit doel steun vragen, deze niet geweigerd zal worden. ' De burgemeester dankte voor deze woor den en nadat een stichtingsoorkonde was geteekend, werd het badhuis bezichtigd. Het Volksbadhuis Sparta" te Amsterdam. uitgeschreven in aandeelen van ? 100. Voor hen die lust gevoelen deel te nemen, is de gelegenheid open. De heer K. H. Bos, Leidschegracht 67, zal met vreugd iedere inschrijving begroeten. Wanneer men de sterke bevolking in aanmerking neemt van het Van Lennepkwartier, waar geen enkele bad-inrichting is, kan men veilig zeggen dat door Sparta" in een lang gevoelde behoefte is voorzien. Dit zei ook de president-commis saris de heer A. KoelvinK bij de bezichti ging van de inrichting Maandag 12 Oct. in tegenwoordigheid van den burgemeester mr. W. F. van Leeuwen, den raad van beheer en eenige leden van den gemeenteraad. »De belangstelling in dit oogenblik," zei de heer Roelvink, »is volkomen gewettigd, want het geldt hier geen stichting van vermaak, doch eene die in eene werkelijke volksbehoefte voorziet. Hoevele stadgenopten zijn nog verstoken van de gelegen heid zich te*kunnen reinigen in heerlijk water; hoeveel is er op dit gebied nog te doen: hoe gelukkig is het feit dat »Sparta" eindelijk na langen arbeid in haar pogen is geslaagd." Spreker bracht vervolgens huhle aan de heeren Bos, Van Haeften, Bruins, Abrahamsen en Van Hemert, voor hun onvermoeide werkzaamheid. Lof ook aan den architect, den heer Ingenohi, en den »Bouwersbond". Hij eindigde met te zeggen: »Moge bewaarheid worden wat de oprichters hopen, dat deze stichting in tal van gezinnen zal brengen, volksgezondheid, opgewektheid en levenslust." Den burge meester bracht spr. dank voor zijn tegen woordigheid, omdat diens aanwezigheid het leverde dat het stadsbestuur niet Het ziet er keurig, net en doelmatig ui t. Hoewel niet al te groot zoodra er meer geld is zal er wel een vergrooting kunnen komen is het voorloopig voldoende voor de behoefte. Acht flinke, ruime kuipbaden en elf douchebaden bieden de gelegenheid tot reiniging aan. Elk badkamertje is meteen gasgloeilicht en electrische schel voorzien ; zoowel de kuip- als douchebadkamers zijn met tegelwanden en vloeren van houtcement, practisch, eenvoudig en zindelijk ingericht. Verder vindt men in het gebouw de noodige bergplaatsen en droogzolders voor handdoeken enz. De wachtkamers zijn ruim en goed en de prijs van een kuipbad is slechts 15 van een douchebad maar 10 cents! Het zou te wenschen zijn dat in meer stadsgedeelten dergelijke badgelegenheden werden opgericht. In ons gezegend Amster dam beroemd in den vreemde door de Hollandsche zindelijkheid zijn nog dui zenden die nooit water over het lichaam krij gen of ze moeten toevallig eens in de gracht vallen. Er zijn nog menschen, die zich elke week wel eens friseh, heelemaal zouden leillen wasschen, maar die er thuis geen gelegenheid voor hebben en niet rijk genoeg z\jn om badhuizen als dat op den Heiligen weg te bezoeken. Voor zulke lieden is een volksbadhuis een uitkomst. Zouden er niet nog meer philantropen te vinden zijn, die iets, liefst wat veel, over hebben voor naar lichaamsreiniging snakkende medemenschen ? De Vereeniging «Sparta" heeft een goed voorbeeld gegeven dat navolging verdient. iiliiiiiiiiiiimiiiiitiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiMMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiMiiiMiiiMiiiiiii i BINNEN-! :;.T.::HUIS INRICHTINGTOT MEUBELEERING EN-VERSIERING ^DER-WONING^ I2O ? ROKIN ? 12© |12 Etsen van WILM STEELINK. Met Tekst van J. F. VAN SOMEREN, Bibliothecaris te Utrecht. Gedrukt op zeer fraai papier, de tekst in rood kader met vele vignetten en handteekeningen, kost dit prachtwerk (groot folio fonn.) gebonden slechts ? 12.50. i KUNSTZAAL PRINSENGRACHT 872. GOUOEKET & C°. (Schilderijen, (Aquarellen, <gtsen en (gravures. Telefoonnummer 4455. FAIENCE EN TEGEL PABRIE HOLLAND NAAML-VENN-CEV-TE UTRECHT Zunstsaal Panorama. Panoramag-ebouw, Plantage. 4NTIQIJITEITEI. Bijzonder fraaie KASTEN, BUREAUX, BUFFETTEN en andere Meubelen,POROELEIN en AARDEWERK, PERSISOHE TAPIJTEN. Entree vrij. Zondag» geopend. fflEUBILEER-INRIGHTIIG de <§hoeniz", 234 Spuistraat, AMSTERDAM. VerlOGJ i NtiaOt «'??«?t* Inrichting? ?r . voor IM £ t? CompleeteMeubileering ^' tegen Yoorn.it bepaalden totaalprijs. }T«lefe*n3978| y0uedige garantie. Voordeelige prflzen. Levering en plaatsing door eigen personeel door geheel Nederland.