Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
No.1326
Gedeelte zijgevel, drukke Damrakzüde.
genoeg; dat kan de eerste de beste; iets
anders is. een oordeel uit te spreken dat op
steekhoudende overwegingen is gegrond.
Wart dit grehouw. dezp NÏPUWP B^urs.
mocht zq dan al terecht door velen niet zeer
schoon worden bevonden, vertoont het
ernBtig streven naar nieuwe uiting, zij ver
toont het streven tot voldoening aan nieuwe
behoeften en inzichten, geboren uit den
groei van onzen tjjd; zij tracht een oplossing
te geven voor nieuwe eischen. En dat het
niet zoo gemakkelijk is over een dergelijk
bouwwerk maar dadelijk een gegrond oor
deel te vellen, ligt voor de hand.
Wat elk beschouwer op de eerste
plaatin dit gebouw moet treffen, is de al geheel e
afwezigheid van banale hulpmiddelen, van
vormen zonder giond en rede overgenomen
van vroegere kunsttijdperken, waar het werk
van vele hedendaagsche architecten nog zoo
rijk aan is en waarmede bij
nietdeskundigen een zoo gemakkelijk succes wordt
verkregen. Wat den serieuzen beschouwer
moge hem dit gebouw al een al te ernstig
en zelfs droog gezicht zetten moet treffen.
is de afwezigheid van kennismiddelen, die
bij den onontwikkelden beschouwer nog
steeds een onmiddelijk effect verzekeren.
Als we het dan gaan wagen een i ge be
schouwingen aan dit gebouw te wijden en
het, in ons oog, goede en minder goede er
van aan te toonen, dan wijzen we vóór
alles op deze eigenschap. Want het volgt
uit den aard der zaak, dat, waar getracht,
wordt een oplossing te geven voor nieuwe
behoeften van den tijd, gebreken, en zelfs
niet geringe, zullen kunnen worden aange
wezen. Horg te waardeeren echter is dit
streven, niettegenstaande zijn onvolkomen
heid ; vrij wat schooner dan te berusten
in, en het misbruiken van door vroegere
geslachten moeizaam verkregen resultaten.
Beter is het in het groote slechts gedeel
telijk te slagen, dan volkomen te geluk
ken in de, in den grond luie en oneerlijke
bezigheid van klaploopen op de werkzaam
heid van vroegere volken.
In hoever nu de Nieuwe Beurs oorspron
kelijk is en in hoever zij dit niet is, hopen
we in het volgende aan te toonen, en tevens,
wat zij beteekent in den ontwikkelingsgang
der kunst. Vóór alles echter zullen weeën
korte beschrijving geven van het gebouw wat
t ziin inrifihtine'pn bpstemminff; door de
Gezicht op de Beurs van het Bible-hotel (s>tille Damrakzüde).
IIIIIIIHIIUItllllllMIUIIUItlllllllllllflIllllimilllllMIHIIIMIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIHHIItllllllllHHtHIM
toegevoegde afbeeldingen zal men dan beter
in staat, ziin tpn p]ot,tedp,minHereof mpprdpre
juistheid onzer beweringen te controleeren.
i Wordt vervolgd > H. WALENKAMP.
oordeel orer Bouwkunst te Amsterdam
HANS
door
POELLNITZ.
II.
Poogde ik in het voorafgaande een
karakteristiek van bet streven naar een
nieuwen bouwstijl te Amsterdam te geven,
nó vil ik eenige voorbeelden noemen Dn ar
zijn bjjv. de buizen Weteringschans 97?101
nab^j het Rijksmuseum; dan de villa van
architect d. Cuypers, waarop alles
toepaeseljjk is «at in 't voorafgaande geprezen
en minder goed geacht werd. Dat laatste
gebouw is in verwarrende onrustigheid wel
niet te overtreffen. Ia het naar buiten
uitdrukken van het inwendige is de bouw
meester zoover gegaan, dat men alle
oversicht verliest en uit het uiterlijk in 't
geheel geen gevolgtrekking omtrent de in
wendige planindeeling maten kan.
In het nieuwe kwartier, bij het Vondel
park, staan nog vele huizen die, het n
meer, het andere minder dezelfde type
dragen. Daarentegen valt ne villa eigen
aardig ui) den toon : van Eeghenetraat 90.
Deze villa is geheel naar En gelachen trant
gebouwd met de eenvoudige compacte
groepeering en den lagen aanbouw voor
keuken enz. en toont het friasche, weldadige
klenrcontrast van rooden baksteen met wit
houtwerk der vensters. De kleine tuin er
omheen is in harmonische samenwerking
met het gebouw door een groen en wit
geschilderd houten hek omgeven, 't Geheel
u het toonbeeld van een echt huiselijk
thuis!
1 Die neiging tot détailleeren, die uit de
besproken gebouwen blijkt, ia overigens
altijd een specifiek kenmerk van de
HolUndische kunst in haar verschillende ver
takkingen geweest. Ook oude bouwwerken
in Holland lijden aan verbrokkeling en
verdeeling tot schade der eenheid. Als
voorbeeld noem ik den bekenden gevel van
het Vleeochbouwersgildehuis op het Markt
plein te Haarlem, welks trappen en bogen
een onrustige voortdurende afwisseling van
baksteen en natuursteen vertoonen.
Een meer monumentalen geest ademen
de gebouwen te Amsterdam, die voor het
publiek gebruik bestemd zijn. Aan winkels,
kantoren en hotels heeft zich een zekere
nieuwe vormenspraak ontwikkeld. Deze
gebouwen zijn gedeeltelijk zeer interessant
en eigenaardig in aanzicht en d
taildooryoering, zoodat het wel de moeite waard
is eenige voorbeelden nader te beschouwen.
Damiak 20-22 staat een interessant,
door R. Kuipers gebouwd piano- en
orgelmagazijn, waarvan de gevel van groote
werking is. De hooge
begane-grondverdieping ia to't een enkele nis opening samen
gevat, waarvan het middengedeelte door het
reusachtige uitstalraam wordt ingenomen,
geflankeerd door: witkel- en huisingang.
Daarboven bevinden zich drie verdiepingen
elk verdeeld in 3 vertrekken, verlicht door
een breed venster. Wat vooral op onze
belangstelling aanspraak maakt, is de flinke
doorvoering van _ den grooren boog der
begane- grond verdieping, waarop het geheele
huis rust. De zijstukken van dien boog
verbreeden zich naar elkander tot consoles
die een zwaar balkijzer opnemen. Deze
constructie is in zijn lijnen zoo buiten
gewoon fraai en krachtig uitgedrukt en
daarbij zoo volkomen vrij van
reminisgenzen uit vroegere stijlvormen, dat men
voor deze zelfstandige scheppingskracht de
hoogste bewondering moet betuigen.
De voorkanten, de pijlers zijn onderaan
in zachte rondingen opgelost, waaruit zich
opwaarts, scherpe, krachtige ribben ont
wikkelen. De ijzeren draagbalk heeft
tusschen boven- en onderflens staande
versterkingen gekregen. Deze versterkingen
maken aanschouwelijk, dat de balk zijn
z waren laat .torsenen kan Men vergelijke
hiermede het onsympathieke gevoel dat
zulk een van ne zijde zichtbaar liggende
draagbalk opwekt, waarbij bet lijf over de
geheele lengte achter het muurvlak terug
springt, zoodat het metselwerk over de
bovenflens uitsteekt. De welingelichte toe
schouwer weet wel dat hier evenwicht is,
maar het oog ziet dat evenwicht niet en
daardoor is de eertte indruk onaangenaam.
Het middengedeelte, dat het meest gevaar
van doorbuigen oplevert, welft zich tot een
hooge r profil. Zijwaarts zijn uit den balk
krachtige hoekijzeren consoles gegroeid, tot
ondersteuning van de granieten balkons
der ramen. Van onderen zrjn die in de
tusschen vel den zacht brjloopend dunner,
wat een fijn gevoel voor constructie ver
raadt. In de détails is nog veel
optnerkelqks waar te nemen. De granieten pijlers
zijn met ornamentfriezen versierd, waarvan
de vergulde grond slechts even onder de
oppervlakte ligt; zoodat de draagkracht
van de pijlen onverzwakt blijft. De afwa
tering der vensterdorpels is op veel fraaier
en aanschouwelijker wijze voorgesteld dan
door de by ons in Duitschland gebruikelijke
neus in het profil.
Het gesmeed ijzerwerk is zoowel aan de
balkons als aan het firma-schild op het
dak, zeer karaktervol. Merkwaardigerwijze
ziin ook de kleuren aan dit gebouw met
elkaar in weldadige harmonie.
Een zekere verwantschap met dit gebouw
vertoont het pand der Levensverzekering
in de Raadhuisstraat. De pijlers tusschen
de uitstalramen komen hier op dezelfde
wijze van onder de draagbalken uit, doch
krijgen, doordat ze geheel vrij staan, een
heel ander karakter en herinneren eenigzins
aan stoel- of tafelpooten. Het geheele huis
maakt den indruk van een meubel, daar
de muurmassa'a naar onder afnemen, en
het verband der pijlers met bet huis inten
siever uitgedrukt is, dan het verband van
de pijlers met den grond. De bultvormige
verdikkingen aan de boveneinden zijn niet
. goed begrijpelijk. Onwillekeurig is men
l geneigd daaraan het doel toe te schrijven
van de draagbalken boven de uitstalramen
te helpen dragen; aan dat doel beantwoor
den ze echter niet, daar de pijlers zich
onmiddellijk onder die balken weder ver
smallen. De totaal indruk der ornamentiek
is origineel, maar in de détails minder
beteekenend. De bovenverdiepingen zijn
met witverglaasde steen bekleed. Op het
dak is van toepassing wat ik omtrent de
verbrokkeling der daken in het algemeen
opmerkte.
Belangstelling verdient verder het nieuwe
caférestaurant van het Amerjcan-Hotel
aan het Leidscheplein. Dit blijft geheel
in het karakter van de reeds beschreven
nieuwe bouwwijze. Het uiterlijk werkt door
de opeenhoopiug van voorgebouw.de erkers
en balkons verwarrend ; de massieve
hoektoien hetit geen fondament. Binnen is het
gebouw zoowel als de betimmering interes
sant behandeld. Laat men de stijve dier
vormen en geometr sche fi^uurinkervingen
buiten beschouwing, dan zou een goed en
smaakvol geheel verkregen zijn, indien de
indruk voor kleurgevueligen niet verstoord
werd door de krasse en koude tinten,-die
nog meer de stemming bederven, nu het
licht door ramen met gele bloemen op een
blauwen grond invalt.
Het caiéde Kroon is een poging om met
de zichtbaar gehouden walsijier constructie
een indruk van kunst te geven, een poging
die in Holland noar niet zoo in de mode
is als in België. Geel en groen voeren
hier den boventoon. In de teekening kampen
oostersche motieven met
vroeg-middel| eeuwsche om den voorrang. Die van de
| buflftnis herinnert vooral aan den geest
der R imeirisch Byzantijntche kunst.
In eea volgeiid stuk zullen nog eetige
werken besproken worden, die uit de
individueele richting van een alleenstaand
kunstenaar ontsproten zijn.
(Deutsche Bauhütle).
UIT DE NATUUR
Dotterbloem in October en November,
MlimMMHIimilimilllimiHHHIIHIIIIIIIIHHimMIHIIIIIIIIIttlllllllHIIIIIIHIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIimimiMIUmt
MEUBILEER-INHICHTING
de
234: Spuistraat,
AMSTERDAM.
«r»«nte Innlchtln*
voor
Leve 't goud van 't dotterbloem !
't Wint het ver in glans
Van het andere geel gebloemt'
In der velden krans.
Heel de plant is als bedekt
Met een glinstrend waas,
Dat langs alootkant jnblen doet
Lente's bly relaas.
Zoo is het.Verrukkelijk staan heele bouquetten
soms van die groote gele, hier verkleind
geteekende, Caltha paluitris aan waterkanten en
in vochtige weiden, echte voorjaarsbloem, iets
later maar dan anemoon en speenkruid. Men
zei, dat ze ook in den herfst weer bloemen
kreeg, dat zij wel menigmaal een tweede lente
lente vierde in haar leven.
En onlangs mochten wij ook inderdaad de
j plant in volle glorie met haar bloemen zien
prijken, 't Was op 16 October. Na een morgen
van regen en dreigend donkere luchten was
tegen drieën 't opgeklaard, als wilde voor het
Compleete Meubileering
tegen vooruit bepaalden totaalprfla.
JT«Moon3978| Volledige garantie. Voordeellge prijzen.
Levering en plaatsing door eigen personeel door geheel Nederland.
ARTS AND CRAFTS,
Kneuterdijk 10, den Haag
Moderne Batiks,
SC HILDERI JfiN,ETSENenz.
VttBf werpen van moderne Kcnat ep elk gebied.
Kunstzaal Panorama.
Panoramagebouw, Plantage,
scheiden van den dag de zon nog vriendelijk
afscheid nemen. Nog dreven zware cumuli
langs den hemel en hun in vele lagen opge
taste donkergrijze massa's deden telkens moeite
om de zon weer te verduisteren. Slechts e ren
mocht bun dat dan ock gelukken, maar toch
slechts zóó, dat achter hen het zonneschijnsel
duidelijk gloren bleef en 't sierlijke beloop van
hun als in grillig golvenspel verloopende lijnen
met fijnen gouden rand omzoomde.
By 't langzaam voorwaarts schuiven van
zoo'n wolkengroep kon dan opeens weer vol
de zon op 't een of ander punt in 't landschap
stralen. In zoo'n verrassend, plotseling ver
schijnend licht werd bij een vaartocht j e op
een stil riviertje toen een groepje dotterbloemen
waargenomen. Ze stonden tusschen riet en
gras aan den oever-en naast hen bloeide klein
en teer nog 't blauw vergeet-mij- nietje.
De stevige, donkergroene en glanzige dot
terbloembladeren maken wel den indruk van
tegen een slootje te kunnen en nu bad zich
de stergel blijkbaar tegen kou gewapend, want
h\j was over een groot deel beneden roodge
kleurd, bekend vertrarmingsmiddel, dat veel
planten toepassen, ook wel in bloemen en in
bladeren. De gouden zonnen met de vele
meeldraden en stampers stonden flrisch en fleurig
als in 't voorjaar, maar of hun mooie koker
vruchten zullen rijpen ? Wij vreezen, dat het
wel b;j bloeien blijven zal.
... Zoo schreven wy den paar weken geleden
en zie, dank zij deze onvolprezen mooie eerste
helft van November heeft niet alleen 't bewuste
plantje nog aardige kokervruchtjes kunnen
vormen, maar op een ander plukje aan de
j Berkel vond ik op 11 November nog een
i C'iltlia met drie groote, mooie bloemen, zoo'n
kranig helder figuutrje.
F. J. VAN UlLDKIKS.
Byzonder fraaie RASTEN, BUREAUX,
BUFFETTEN en andere Meubelen,POBOELEIlM
en AARDEWERK, PERSISCHE TAPIJTEN.
rrtj.
FAIENCE
EN TEGEL
FABRI
HOLLAND
NAAMU- VENN- CEVTE
UTRECHT
12 Etsen van
WILM STEFLINK.
Met Tekst van J. F. VAN SCHEREN,
Bibliothecaris te Utrecht.
Gedrukt op zeer trani papier, de tekst
in rood kader met vele vignetten er
handfeekeningen, kost dit pracb^weHi
(groot folio torm ) gebonden slechts
/ 12.50.
i BINNEN-!
*:?:?: 'HUIS
INRICHTING-TOT
MEUBELEERING
EN ? VERSIERING
?SOER -WONING
120ROKIN-12©
KUNSTZAAL
rUINSESGIUCllT 872.
GOUDEKET & C".
Schilderijen, (Aquarellen,
(gtsen BR (gravures.
Telefoonnummer