Na 1345 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. Moderne Meubelen. j i- ! Onder den St. Maarten. We leven in een tijd van gestadig voort schrijdende ontwikkeling op velerlei gebied. Het zijn voornamelijk de wetenschap en haar toepassingen, welke den grooten stoot gaven aan de traag voortgaande menschheid, haar wekten uit den dommel waarin zij verzonken lag in vorige eeuwen. Uit de eene ontdekking werden tientallen andere geboren, de machinebouw ontwikkelde zich binnen weinige tientallen van jaren tot ongekende hoogte en revolutioneerde de fansche maatschappij, het moderne vereerswezen vernietigde de laatste over blijfselen der oude maatschappelijke toe Fauteuil (eiken). ?standen, en toen de fotografie werd toe gepast in verband met de gemoderniseerde boekdrukkunst, brak voor de beschaafde wereld een nieuw tijdperk van ontwikkeling aan. Welk een kort tijdsverloop ligt er tusschen nu en toen ! Wij staan eerst aan 't begin dezer nieuwe periode, nog slechts half bewust ?van de mogelijkheden die volmaakter Eikenhouten stoel. ?toepassing dezer verschillende ontdekkin gen ons in staat zal stellen te bereiken! En ook half bewust nog van het juiste ge bruik dezer middelen ten bate der geheele menschheid! In den dollen loop van 't verstand verloor de mensch de macht tot leiden, hij liet zich meesleepen door de onweerstaanbare krachten, door hem op geroepen. Willoos aan haar overgeleverd, moest hij 't aanzien dat zij zich keerden tegen hem, dat zij hem neersmakten als hij niet volgen kon. Millioenen liggen zoo, neergeveld; zij meenen te leven en worden ge leefd, zij meenen te denken, en denken slechts wat anderen hen vóórdachten of-zeiden ! In dien dollen gang verloren zij zichzelf. Hun eigen innerlijk wezen, rustig in zijn aard, bleef sluimeren, schijnbaar afwezig. dot enkelen opstonden, klaar zich bewust haar beheerschend, de ! rustige, harmonische omgeving stemt ons O N DER DEM 5T nAARTEfl hij was de eerste die weer trachtte door te dringen tot de diepere beteekenis der architectuur, die feitelijk weder als alle dingen gegrond is op 't leven. Niet 't leven van alledag, van eten-en-drinkeu-en vroolijk zijn, maar 't leven genomen als totaal van alle menschelijke idealen en geestelijke strevingen, dat leven, zwevende over de stof en machtige stroom, door alle eeuwen heen zich richtend op volmaking der menschheid en slechts nu en dan overvloediger uit gestort in mees terwerken van kunst. Wat was er ge worden van deze idealen ? Het materialisme der wetenschap drukte den geest met looden wicht van stof ter neder, de machine ver ving overal den handenarbeid en menbepaaldezich op decoratief en architectonisch gebied tot het nabootsen van de werken, door vori ge geslachten ge schapen. Men trachtte steeds achterwaarts te zien, zich in te leven in hun toe standen, in plaats van te trachten zich bewust te worden van het heden. Dat leidde ten slottetotlouter vormelijke na bootsing, men slaagde er zelfs niet in, een deel van den ouden geest in het nieuwewerk vast te leggen, waardoor dit een dor, vervelend aanzien kreeg. Door de machine werd het mogelijk, oude meubelen goed koop te copiëeren, hoewel ook hierbij spoedig een grens bereikt werd, nl. daar, waar de taak van den handwerksman den kunstenaar in zijn vak aanving. Het handwerk, zooals dit werd beoefend in de voorgaande eeuwen was vrijwel te gronde gegaan. Men moest zich bepalen tot onvolledige copie, het mooiste en beste der «ude meubelen, hun versiering, werd verminkt gecopieerd of weggelaten, en zoo ontstonden de quasi-renaissance en empiremeubelen die wij nog heden ten dage in tal van winkels kunnen zien. Want nog gaat men voort zichzelf te ignoreeren door namaak van oude gebruiksvoorwerpen, zonder echter de consequenties aan te durven welke daaruit voortvloeien; ik noem bijv. het dragen van staartpruiken of het gebruik maken van draagstoelen. Het zal ook niemand invallen zich te kleeden in costumes uit dien tijd, of des avonds een olielampje te branden. Is er zotter combinatie te bedenken dan een kroon voorelectrisch licht in een renaissance-kamer met centrale verwarming of gaskachel, en een telefoon in den hoek ? En toch onder werpt men zich kalm aan deze enormiteit; de fout zit hierin, dat men mér denkt aan geld verdienen-en-verteeren, in alle schakeeringen, die deze bedrijven aanbie den, dan aan huiselijke gezelligheid en van de omgeving, waarin men zich zoolang opgesloten liet houden. Tot nutoehaddo.n of de muziek, of de litteratuur velen ge boeid en er kwam geen besef van al-om vattende harmonie, die vraagt een dagelijksch zich geven, een dagelijksch ontvan gen van indrukken, welke het zien van schoone vormen doet geboren worden. Een Buffet (eiken). -van 't leven zelf, dat niet is verstand allén; door wetenschap niet langer vast gehouden in engen kring van denken, niet langer richtend hun verstand op materieelen voorspoed, zochten zij zich verstaanbaar te maken voor hnn medemenschen, trachtten zij hen uit den slaap te wekken. John Buskin was hun voor ganger op 't gebied der toegepaste kunsten, zelf rustig en harmonisch, doet goede gedachten ontstaan, wekt ons op tot ver hevener gedachten dan onze dagelijksche werkkring ons veelal geven kan. Doch hoe komen wij aan zoo'n omgeving ? En ik weet wel, velen zullen zich die vraag niet eens ernstig stellen, ja medelijdend lachen om den ernst, waarmede een zaak van zóó ondergeschikten aard als een eenvoud, gepaard met geestelijk streven. Vele menschen komen niet tot zichzelf dit in den letterlijken zin voor hun dood! Het is juist hetzelfde wat ik zeide in den aanvang: het verstand overheersen t het geheele leven, slechts sporadisch ver toont zich een hooger gevoel. Zoodra dit echter sterker wordt, doet de behoefte aan harmonie zich gevoelen, en men schrikt Leunstoel (eiken). woning behandeld wordt. Wat ? gezellige woning ! Een paar ongebruikte salons met dure meubels, schilderijen en beelden, een kleiner woonkamer met de oudste meubels erin om de kinderen en dan verder de noodige slaapkamers enz. Dat is voldoende, zie je. Och, ik ben altijd overdag op 't kantoor, en ;s avonds gaan we naar de komedie of zoo. Zoo, ja, dat is wel waar, maar u eet toch thuis, slaapt thuis, leest de courant thuis. Zit u niet aan een tafel of schrijftafel, op een stoel, achter een venster met gor dijnen, bij den haard ? En wat voor din gen bedoelde ik anders dan juist déze ? Maar uw vrouw dan ? Die leeft toch die omgeving, of is zij ook altijd uit ? in Modern beeld van modern leven liever van geestelijken dood! Maar dezulken schreef ik niet. Ik vroeg Houtsnijwerk. komen we aan een gezellige woning. Moeilijke vraag voorwaar! We laten den behanger niet de vrije hand, maar zoeken zelf kleuren en stoffen en doen hem daarna onze plannen uitvoeren ondanks zijn tegenstribbelen. We zoeken meubelen van bruikbare, stevige constructie en plaatsen die op de juiste plaats. En dan is 't bijna klaar. Alleen wordt voor een en ander »slechts" vereischt: smaak. En alweer kom ik terug op die «levensquestie" want is het geen zaak van 't leven waarvan ik spreek, direct gevolg ervan ? Hoe zullen wij weten of wij smaak bezitten, wanneer wij niet kunnen voelen dat iets leeJijk is. Moeten wij maar aan nemen dat iets mooi is, op hooren-zeggen af? Dat was tot nu toe vrij wel de methode. Toch behoeft dit niet, wanneer we ons slechts rekenschap trachten te geven, waarom we iets mooi of leelijk vinden. We kunnen van 't allereenvoudigste opklimmen tot het meest ingewikkelde door oefening, dat is bekend genoeg. Zoo ook hier. Door dagelijks de voorwerpen om ons heen te beschouwen ('t wordt nog al eens verzuimd, getuige de enorme wan smaak overal), zullen wij vrij spoedig enkele vormen opmerken dieons aantrekken, an dere die ons hinderen, dus afstooten. Door te trachten te ontdekken wat ons in die voor werpen hindert, ontwikkelen wij in ons den zin voor harmonie, want deze is het ten slotte welke in elk bizonder geval uitspraak doet. En wanneer men eenmaal het genot kent van aanschouwing, wordt het een behoefte, daaraan te voldoen en zal men alle dishar monische dingen verwijderen. Dat die zin voor har monie zich lang zamerhand ook zal willen uiten in andere rich tingen, zich meer en meer zal doen gevoelen in het gewone denken, ligt voor de hand, en hierin ligt juist de enorm groote beteekenis voor den mensch van een welgekozen »thuis," een steun punt als 't ware voor een hefboom waarmede de geest hem opheft, een rustpunt na dagelijkschen arbeid, een veilig oord, waar alle tweedracht disharmonie verre van blijft. En wanneer men werkelijk inziet dat aan de woning een groote be teekenis gehecht dient te worden, en men voelt zich niet in staat, zelf reeds hande lend op te treden, zelf die gewenschte omgeving te scheppen, welnu, men wende zich dan tot bevoegde personen, architec ten, niet tot behangers of meubelmakers, die zoo gaarne hun voorhanden waar willen opruimen; die bijna altijd de gunstige uizonderingen bevestigen den regel! bij hun tijd ten achter zijn en voor modern doen doorgaan, wat hoogstens kan gelden voor een poging tot scheppen van nieuwe combinaties uit oude vormen, of overslaat in bizar gekrul van hout, geheel in strijd met de natuur van dat materiaal. Laten wij ons wachten voor geïmporteerde kunst; waarlijk, onze Hollandsche kunstnijver heid is volkomen in staat getuige het succes der Hollandsche inzending te Turijn in alle opzichten te voldoen aan de vraag naar degelijke, smaakvolle meube len en huisraad. Ook wat geweven stoffen betreft, kunen we in ons land nog genoeg vinden dat aan strenge eischen voldoet. Maar nu wilde ik in 't bizonder 't een en ander meedeelen omtrent meubelen en gevestigd. Bijgaande prent 1) vertoont de oude kerk waaraan de werkplaatsen hun naam danken. Eenigen tijd geleden heeft de oprichter der werkplaatsen, de heer Pool, een geïllustreerden catalogus het licht doen zien, welk boekje uitmunt door keur van illustraties naar foto of teekening en waaraan de meest mogelijke zorg is besteed. Een aantal afbeeldingen zijn door mij aan dien catalogus ontleend. Wat was nu het streven van »0nder den St. Maarten ?" Uitgaande van het voornemen, eenvoudige, doelmatige, sierlijke gebruiksvoorwerpen te vervaardigen, was het eerste werk het opleiden van meubel makers. Oorspronkelijk werd alles door handenarbeid verkregen, een tijdroovend Eikenhouten Fauteuil. bedrijf dat spoedig moest plaats maken voor machinale bewerking. Ik zie al ver baasde gezichten : hoe ? machines in n adem genoemd met artistiek werk ? Ja zeker wel, laten we eerst eens nagaan wat de machine doet, en wat de werkman doet, dan eerst zal 't blijken dat machine en kunst elkaar niet in den weg staan. Algemeen verbreid is het denkbeeld, dat Bybehoorende stoel. de machine per se leidt tot wat men noemt: fabriekswerk, en waaronder meestal ver staan wordt een min of meer ongeacheveerd voorwerp. Is het voorwerp van metaal, dan knoopt men er het denkbeeld van stampen, gieten en vernikkelen aan vast; is het een meubel, dan ziet men onwille keurig in gedachten een stoel met gebogen leuning en rieten zitting, of iets dergelijks. Het begrip: fabriek heeft blijkbaar een onaangename beteekenis men voelt onbewust dat daar menschen worden afgebeuld door geestdoodenden arbeid en dat onbewuste gevoel wordt opgewekt door een fabriekmatig vervaardigd voor werp. Doch wat is het geval bij die dinOf voor hoe Groot Buffet (eiken). ik koos daarvoor die uit de bekende werkplaatsen tot vervaardiging van een voudige meubelen en huisraad «Onder den Sint-Maarten," voorheen te Zal t-Bommel (vandaar de naam), thans te Haarlem gen ? Zulk een voorwerp is wellicht door twintig paar handen, misschien wel door tien machines gegaan, vóór het werd afge leverd voor gebruik. Zulk een ding onderi) Ontworpen door den beer K. SluytermaD.