Nö. 1348 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. *» Moderne Meubelen. Onder den St. Maarten. II. De nieuwe werkplaatsen te Haarlem bevinden zich in de nabijheid van den Schotersingel; geheel door huizen omringd, staat het gebouw in een rustig hoekje. Een ruim voorplein scheidt het van de nog in wording zijnde toegangspoort. Beneden bevinden zich de modelkamers aan de voorzijde terwijl het achtergedeelte de verschillende machines en kracht werktuigen bevat. Een breede trap voert uit 't midden der machinezaal naar de eigenlijke werkplaats, die nagenoeg de geheele bovenverdieping beslaat. Aan de voorzijde bevindt zich de werkkamer van den eigenaar, den heer Pool. Na ditover zicht over de indeeling der werkplaatsen, zal het gemakkelijk zijn, den weg te volgen dien het hout moet doorloopen, om, na de machines gepasseerd te zijn, in handen van de eigenlijk gezegde meubelmakers te komen. Doch zoover zijn we nog niet. Een belangrijke arbeid gaat de bewerking vooraf: het meubelstuk moét eerst geheel geteekend worden. Wat wil dit nu zeggen ? Stel, dat een boekenkast moet worden gemaakt. In de eerste plaats dient van dit meubel een schets te worden gemaakt, een ontwerp. Deze schets geeft in algemeene trekken den vorm. en 't karakter aan: in hoofdlijnen ziet men het meubelstuk voor zich. Vervolgens begint de ontwerper de schets uit te werken, d. w. z. hij teekent de kast zuiver op maat, op verkleinde schaal bijv. op 1/10 der ware grootte. Zoodoende neemt de schets vasten vorm aan en wordt het mogelijk, de plaats en constructie der onderdeelen, met hun versiering, nauwkeurig te bepalen. Doch ook nu nog ont snappen kleine onderdeelen aan nauw keurige behandeling; deze komen eerst tot hun recht, wanneer begonnen wordt aan den »uitslag" op ware grootte, de zoogenaamde werUeekening. Het meubelhem liggende werkteekening. Elk onder deel gaat door zijn handen en voor zijn verantwoording is niet alleen de juiste waarover [het te zagen hout wordt voortgeschoven. De zaag doorsnijdt in een oog wenk de plank met snerpend geluid. Weer ' n in ge n en schuine kanten in en aan de stijlen en regels te maken, waaruit het meubel zal worden opgebouwd. Na het Eikenhouten stoel. stuk^wordt nu, voor zoover noodig, op een enorm vel papier op ware grootte getee kend. Elk onderdeel, elk verbindingsstuk, elk stijltje en plankje kan op deze teekening ^worden gemeten en op het hout worden afgeteekend. Men heeft dus als 't ware de boekenkast vóór zich, zóó als zij in werkelijkheid zal worden. De taak van ontwerper en teekenaar is nu afgeloopen behoudens het toezicht op de uitvoering! j?en allereerst komt nu de arbeid van den houtuitgever aan de beurt. Deze werkman heeft de zeer verantwoordelijkejtaak, uit het aanwezige hout, die stukken'^te kiezen, welke voor elk onderBinnenbetimmering van een landhuis by Arnhem. Boekenkast. deel4'van het meubel het geschiktst zijn. Op het gekozen stuk hout teekent hij de verschillende stijlen enz. in hoofdvormen Af, welker maten hij afleest van de vóór keuze van het hout, doch tevens de voordeeligste wijze van verdeeling der onder deelen op de beschikbare platen hout, zóó, dat zoo min mogelijk hout verloren gaat. Immers, indien men uit een groote plank stuk ken zaagt, kan het gebeuren, dat een stuk waardeloos hout over blijft waardeloos bijv. doordat de lengte in de richting der vezels te kort is geworden, in verhouding tot de breedte. Zulk een plank kan men gemakkelijk met de handen stuk breken en is alleen nog te verwerken in kleine stukjes. Daarom heeft zulk een overblijvend stuk zijn waarde vrij wel verloren, en het is de taak van den hout uitgever dergelijke te genvallers tot een mi nimum aantal terug te brengen. Men zou ver baasd staan wanneer men de stapels hout zag, die deze man in n week verwerkt. Het hout eiken, noten of pitchpine moet voor meubelen van uitmuntende kwa liteit zijn en volkomen droog. Het is daarom noodzakelijk, jaren van te voren reeds den noodigen voorraad aan te koopen en steeds aan te vullen, om ten allen tijde de beschikking over goed materiaal te hebben. En nu komen de machines. Zij dienen in hoofdzaak tot arbeidsbesparing; met het afwerken van het meubel hebben zij niets te maken. Zij verrichten slechts de voorbereidende werkzaamheden en ver lichten den arbeid van den meubelmaker in hooge mate. De schaafmachine in hoofd zaak een wentelend stel scherpe messen verslindt met helsch geloei de eene plank na de andere. De ma chine voert de planken door zichzelf heen, een werkman behoeft ze slechts aan 't eene eind er in te steken, en ze schuiven er geschaafd uit aan den anderen kant. Prettig werk is dit niet, doch ook niet vermoeiend zooals het schaven uit de hand, dat zich nu slechts be paalt tot gladschaven. Het ruwe werk het zwaarste verricht de machine. Nadat het hout »van dikte ge schaafd1' is zooals de technische term luidt en de ver schillende constructiedeelen op de planken zijn afgeteekend, komt de beurt aan de lintzaag. Dit werktuig be staat uit een smallen stalen band zonder eind, van tanden voor zien, welke band over een stel schijven loopt, die hem met groote snelheid rondvoeren. Een klein deel slechts is onbedekt, en passeert in vertikale richting door een gleuf in een breede horizontale plaat, [ een andere, en weer een andere. Met j eenige oefening leert men spoedig, langs ( een rechte lijn te zagen. De afgezaagde Boekenkast. stukken verhuizen nu, mét de werkteeke ning, naar de werkplaats boven, waar de meubelmaker de juiste lengten der stukken, hun verbindingen enz., op het hout aanteekent. Het afzagen, dat anders met de handzaag zou moeten gebeuren, doet nu weer de machine. Daartoe worden de stukken hout naar omlaag getransporteerd en passeeren weder de lintzaag. Hierna komen zij in handen van den werkman bij de fraismachine. Dit eigenaardige werktuig ziet er als volgt uit. Wanneer Eikenhouten fauteuil. het in beweging is, ziet men niets dan een ronde vlakke plaat, uit welks midden een dikken stalen stang steekt; schijnbaar staat deze stil, doch in werkelijkheid draait de stang met groote snelheid rond. De snelle beweging belet, het kleine beiteltje te zien, dat buiten het ronde oppervlak uitsteekt. & -H Met behulp van dit werktuig is het mogelijk, inleen oogenblik gleuven, sponbeiteltje op de vereischte hoogte in de vertikale stang te hebben vastgezet, en nadat er voor gezorgd is, dat het evenveel buiten de stang uit steekt als de diepte der sponning moet be dragen, beweegt de werkman het stuk hout langzaam langs het rondvliegende beiteltje heen en weer, waar door de uitgekapte stukjes hout in 't rond vliegen. Ten slotte drukt hij het hout ge heel tegen de vertikale stang aan, nog eenmaal een heen en weer schui vende beweging, en de sponning heeft de vereischte diepte en breedte. Een ruime collectie beiteltjes van verschillende breedte en vorm behooren bij het werktuig, dat ook alweer een groote be sparing van handen arbeid en van tijd geeft ea beide zaken zijn duur, zooals bekend is! Voor zeer fijn werk is ook een cirkelzaagje aanwezig, dat op de spil vastgezet, zeer nauwkeurig pennen aan de stijlen snijdt, veel nauwkeuriger dan met de lintzaag mogelijk is. Na deze bewerkingen komen de verschillende deelen weer terug bij den meubelmaker, die nu begint met het pas klaar maken en bij werken dezer stukken hout; tevens teekent hij nu op de stijlen de plaatsen aan, waar de verschillende gaten moeten komen, waarin de stijlen met hun pennen moeten grijpen, om de verbinding tot n geheel tot stand te brengen. Dit werk geschiedt alweder volgens de op de werkteekeuing aangeduide wijze, en vordert van den werkman een groote mate van nauw keurigheid. Trouwens. dit is het geval met het geheele Meubel makersvak, daarbij evenzeer inbegrepen de werklieden, die de ver schillende machines be handelen. nmaal te veel weggezaagd of uitgef'raisd, is het stuk hout waardeloos, ten minste voor het betref fende meubelstuk. Nadat de gaten van de verbindingen zijn aangeteekend, komt het hout weder bij de ma chine, ditmaal om ge boord te worden. Een horizontale boor, die zich zóó laat stellen, dat zij slechts tot zekere, gewenschte diepte in het hout kan dringen, boort op de bestemde plaats voor de pen een gat. Zulk een pengat heeft een rechthoekigen vorm, en nu boort het werktuig eerst aan het eene, daarna aan het andere eind van den recht hoek een (rond) gat. Met een hefboom beweegt de werkman de draaiende boor en doet haar nu ook, tüsschen beide gaten in, een reeks andere gaten boren. Door ten slotte de hefboom heen en weer te bewegen, snijdt de boor de overblijvende dunne scheidingswanden der gaten weg, en men heeft het ge wenschte rechthoekige pengat, wel is waar met ronde einden. Dat alles gaat veel sneller dan 't zich laat beschrijven. Dit werktuig wordt om de lange gaten die het boort, langgatboormachine genoemd. Hiermede is de machinale bewerking afgeloopen, en worden de deelen voor goed naar de eigenlijke meubelmakers werkplaats gevoerd. De geboorde gaten worden zoo noodig, zuiver rechthoekig bij gewerkt, waarna de meubelmaker de ver schillende deelen zuiver inpast en afwerkt, zoodat eindelijk het meubelstuk als geraamte van stijlen en regels geheel los in elkaar staat. Intusschen zijn de verschillende paneelen en schotten, deuren en laden in voorloopige bewerking geweest; bij breede schotten en paneelen komt de lijmpot te pas, daar het voorhanden hout in de meeste gevallen niet breed genoeg is, om die schotten uit n stuk te maken. Vreemd zal het klinken, dat die aan elkander gelijmde stukken hout sterker zijn juist op de gelijmde plaats, dan het hout zelf: proeven hieromtrent bewezen dat het hout eer scheurt dan dat de beide gelijmde deelen zich vaneen laten trekken. Hier heeft het begrip »lijmen" dus niet de verdachte beteekenis, die men het overigens toekent! Na het inpassen begint de werkman het meubel definitief in elkander te zetten; schotten en paneelen worden in hun plaatsen tusschen het regelwerk en de stijlen opgesloten, terwijl de laatstgenoemde deelen, behoorlijk gelijmd, tevens met ebbenhouten of ivoren pennen worden vastgeslagen. Het zijn deze pennetjes, die men als ronde puntjes op de meubels waarneemt, en die als constructie-deelen tevens een versiering, zij 't ook een een voudige, vormen. Men mag immers wel laten zien, hoe iets in elkander zit! De indruk van soliditeit wordt er door ver hoogd, men gevoelt dat elk deel onwrikbaar aan 't andere verbonden is. En dat moet Eikenhouten stoel. ook; wie zat er nooit eens op een stoel, welker schijnbaar uit n stuk bestaande leuning, na verdacht zwiepende beweging, den bezitter op onaangename wijze het bestaan der zwaartekracht in herinnering bracht? Vertrouwelijk hadt gij er tegen geleund, en nu ontviel u opeens die steun en toeverlaat, en liet u achter in de positie van «Cornelia, die een glas had «gebroken"! hoe ook de stukken waren »verstoken", het mocht niet baten. Ook hier was weer eens bewezen dat schijn bedriegt n de meubelmaker! Maar ik ben het slot dezer meubel historie ] nog schuldig. De verschillende Bureaus t oei. stukken, in groote klemmen (lijmtangen) tegen elkander gedrukt, hechten zich door de lijm aaneen; na eenigen tijd worden deuren aangebracht, laden ingepast en