DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOORNEDERLAND. No. 1357 GOTA: Portret van Ruiz y Fadro. (Uit de verzameling Pacully, zie het vroegere artikel). modernisme, van grootschheid, van den voor uitgang, van het voortschrijden van het me chanische, van bet met het toenemen der beschaving steeds kunstmatiger en practischer georganiseerd zijn van de wereld. Men heeft akelige poppekast-torentjes by den ingang van het wandelhoofd gebouwd, des avonds kinderachtig verlicht. Dergelijke torentjes nu zy'n men begrype my wel uitstekend voor tentoonstellings- en andere vroolyk-luchtige gebouwtjes en ze kunnen zeer fraai zyn en doen dan uitnemend prettig aan, maar hier hooren ze niet by het overige, want tot overmaat zyn ze verbonden in een anderen, te overladen, niet-zuiveren stijl met het terras van het Kurhaus, dus met het Eurhans zelf. Dit is een groote fout de stijl van dat verbindingsstuk , maar het allererergste is dat men zelfs de muur van het terras met bybehoorende lantaarns heeft afgebroken, dus het Kurhaus zelf beeft aangetast en er iets voor in de plaats heeft gesteld in een stijl, die volstrekt niet bij het Kurhaus past het zy nog eens herhaald en die, hoewel met goede moderne bestanddeelen, zwak en middelmatig is door overlading; wanneer er heel wat weg genomen werd, zou er op zich zelf iets goeds, sobers en werkelijk gevoelds kunnen overblij ven ; in zooverre heeft het, afgezien dus van het Kurhaus en ofschoon het geen groot werk is, zekerlijk verdienste. Het Kurbaus is dus geen geheel meer. Men heeft iets uit verscheidene bestanddeelen saamgesteld, aaneengelapt. Maar voorts heeft men van de winter de onvergeeflijke daad begaan de bekende Kurhnusbar midden in het plein vóór het gebouw te plaatsen, waardoor allervreemdste toestanden ontstaan en de ruimte van het prachtige plein verdwenen is. Dit plein met het grootsche gebouw tot achtergrond was een van de wereldsche pleinen in ons kleine land, die in waarheid eanigszins grandioos zyn en behoorde zeker onder de schoonste die bestaan. Zoowel de voorkant als de achterkant van het Kurhaus zyn dus verloren. Met het bovenstaande voor oogen is van de tegenwoordige groote werken, die in Seheveningen worden uitgevoerd, het ergste te vreezen f). Er mag, dunkt my', wel eens op worden gewezen, dat Scheveningen, dat met den Haag, trots groote achterlykheden en hoewel klein, toih een van de in den hoogsten zin, uit een artistiek oogpunt van kleur en ly'n schoonste moderne steden der w>reld is, zoo niet de mooiste, de meest artistieke en meest bekwame menschen waardig is en noodig heeft. J. A. I. G. *) De telephooopalen in den Haag zyn in hoofdzaak zeer mooie stukken werk; mooie gry'ze ijzeren constructies t) Wat er nu al van de Oranjegalery te zien is, maakt een zeer goeden indruk. Een kijkje op de Tentoonstelling Den Haag" in de XlXe eeuw, in het voormalig Paleis Buitenrust. II. Het eene vertrek, eveneens aan de eerezaal grenzende de zitkamer indertijd van Anna Paulowna, van waaruit men een prachtig gezicht in het Park geniet bevat curieuse dingen. Daar zie ja dingen, die je nog nooit h«bt gezien, daar hangt een stad- en boschgezicht van Mesdag tegenover een strandgezicht van Bosboom. Deze schilderijen alleen zyn reeds een gang naar de tentoonstelling waard. Een sfadgezicht van Mesdag, 't Is een kijkje op de Wassenaarsche straat in Scheveningen, een van de eerste groote schilderyen van Mes dag. Goed van kleur en knap geteekend. 't Is een doek dat aangenaam aandoet en dat ik gaarne voor een van zyn allerlaatste zeege zichten zou willen ruilen. Mesdag heeft hier evenals Zilcken den ijsdam te Scheveningen. Een herinnering aan den kouden winter van 1891. Mevr. Mesdag is hier vertegenwoordigd door een gezicht op het park achter Buitenrust vóór den aanleg van het station Anna Paulownastraat. Maar wat vooral de aandacht trekt is het strandgezicht van Bosboom. Bosboom, dien wy kennen uit zyn juweeltjes van kerken en intieme interieurs, geeft hier een kijkje op het zonnige strand, 't Is een stukje den meester waardig. Een kleine aquarel er naast door J. Denick Patyn heeft niet de pretentie van groote artistieke waarde, maar 't is desniettemin een van de merkwaardigste stukjes op deze tentoon stelling omdat het de voorstelling is van een historische gebeurtenis, waarvan voor zoover my bekend is, geen tweede afbeelding bestaat. 't Schilderijtje stelt voor de aankomst van twee Engelsche fregatten voor Scheveningen, afge zonden door het Engelsche gouvernement tot hulp van Nederland, weinige dagen vóór de omwenteling in 1813. De overige schilderyen in dit vertrek geven kijkjes op Scheveningen o. a. een aardig doek van Moerenhout: de renbaan ten Zuiden van den tegenwoordigen Gevers Deynootweg in 1846 of op de buitenwijken van Den Haag voordat zy bebouwd waren. Zoo zien wy hier de Beeklaan, waar Toorop een van de eerste bewoners was, den Schenkweg met het commiezenhuisje op den hoek van het Bezuidenhout, waar de stadsaccyns werd betaald, het zoogenaamde Torrenlaantje of Uitpad, dat van het Bezuidenhout met een recht hoek naar de Laan van Nieuw Oost-Indiëloopt, waar menig zoet woordje is gefluisterd en waar menig kusje heeft geklonken. Knappe studies van Nakken van het Dekkersduin, o.a. van de plek waar thans het Sweelinckplein is. En nu zyn al die mooie buitenplekjes ver dwenen. Zy hebben plaats moeten maken voor lange huizenrijen, 't Jonge geslacht kan zich dien ouden toestand byna niet meer indenken, en toch ligt deze betrekkelijk nog zoo kort achter ons. De tweede schilderijenzaal, de vroegere ont vangkamer van het voormalig paleis, bevat veel belangrijks. Een groot doek aan den zijwand, waar het eerst onze aandacht op valt, is een inspectie van de Haagsche Schutterij door koning Willem II in dea Koekamp op 23 Mei 1848. Alle figuren op den voorgrond zyn portretten, tot de muziekanten en de tamboer-majoor Goddé, met zyn hooge pluim, welke hier tot byna boven de boomen op den achtergrond uitsteekt, incluis. De dapperen worden aangevoerd door den kolonel Van den Oudermeulen, die het doek geschilderd door Monpezat, aan het officiers corps der schuttery ten geschenke aanbood; naast hem gaat de kapitein-adjudant Pauwels. De figuren zyn kranig geteekend en tot in de kleinste bijzonderheden volkomen correct. Een schilderij van meer bescheiden afmeting dat er vlak onder hangt en van denzelfden schilder is, stelt voor een revue op het Alexanderveld voor keizer Nicolaas II van Rus land op 11 Juni 1844. Op den voorgrond de keizer en koning Wil lem II met zyn staf. Links koningin Anna Pau lowna en de prinses van Oranje in open calèche. De kleurige uniformen beschenen door een helder zonnetje zullen een mooi schouwspel hebben opgeleverd. Het Journal de la Ilaye zegt er dan ook van dat het was un spectacle aussi imposant que magnifique" en dat de keizer over de houding der troepen, die gecomman deerd werden door generaal-majoor Evers uitermate tevreden was. Zou er wel ooit een parade plaats vinden waar dit niet het geval was? Aan den anderen wand hangt weer een groot doek van Mesdag, 't Is een winterlandschap dat een kijkje geeft in het park achter Rustenburg. (De Russische kapel op den hoek Anna Paulownastraat?Scheveningsche weg) vóór den aanleg van den stoomtram. Mesdag scheen vroeger zwak te hebben voor winterlandschappen. De oude stal van Van der Kuylen aan de Laan van Meerdervoort, die hier eveneens hangt, is ook bij winter getee kend, maar zonder hier in eenige beoordeeling te treden over het werk van onzen grooten zeeschilder, geef ik de voorkeur aan een superbe wintergezicht dat Klinkenberg ons van het ispui geeft. Een schilderij eveneens van hem dat er onder hangt en de achterzijde geeft van den hoofdtoegang tot het Heilige Geesthofje op de Paveljoensgracht met volle zonneschijn is bij zonder mooi van toon. Naast het groote doek van Mesdag hangen twee schilderyen van Schermer. Het eene is de paardenmarkt in het Malieveld en het ar.dere een ringrijdery op dezelfde plaats. Die paardecmarkt viel samen met de Haag sche kermis, die ook alweer tot het verleden behoort. Twee aardige schilderijtjes, n van Nakken en n van Apol, houden de herinnering aan dit bij uitstek Hollandsen volkavermaak levendig. Nakken geeft de laatste waarschuwing" van Blanus en Dassie, zaliger nagedachtenis, en Apol een menagerietent. Op een aquarel van Schermer is Blanus eveneens vereeuwigd. De kermis was ontaard. De verkapte Friessche meisjes in de wafelkramen, die de kuischheid der Haagsche jongelingschap in gevaar Drachten, lokten by de Haagsche predikanten zulke hef tige vertoogen uit dat de kermis weldra ten doode was gedoemd. Een mooi schilderij van Nakken, geeft nog een kijkje in den stal van Koens op den Fiuweelen Burgwal, waar de paarden van Carr tijdens de Haagsche kermis van 1885 waren gestald. Twee kleine schilderijtjes van Behr brengen ons van de kermis in de kerk. Het eene geeft een kykje in de Hof kapel en het andere in de R. C. kerk in de Oude Molstraat gedurende den dienst. Sadée is hier goed vertegenwoordigd door het oude station van de Hollandscbe spoor. De Haas Hemken geeft het oude stadhuis. Arntzenius geeft een mooi schilderij van de Brouwersgracht. Een schilderijtje van Nakken: Sledevaart van de Haagsche aristocratie in het l Lange Voorhout omstreeks 1858 herinrert aan een eigenaardig oud gebruik om by avond in het Voorhout te arren. De sleden hier worden voorafgegaan door twee ryknechts te paard met fakkels in de hand, terwyl volgens den catalogus in de eerste slede gezeten zyn baron van Goltstein en de Alrika-reizigster freule Tinne. Verder hangen hier nog een paar schilderyen van Hardenberg, waarvan vooral het "eene een gezicht op de Groenmarkt met de oude vleeschhal niet onverdienstelijk is; een schilderij van Waldorp: Gezicht op den Korten Vijverberg met ysvermaak op den Hofvyver, wat we ook niet meer te zien krijgen, en een schets in waterverf van Bosboom: de Koninklijke Biblio theek in het Voorhout. Het spreekt van zelf dat wy lang niet alle schilderyen hebben opgenoemd maar slechts hier en daar een greep hebben gedaan. Een beoordeeling van die schilderyen, daar gelaten nog dat ik geen criticus ben, zou hier natuurlijk geheel misplaatst zyn. Integendeel moeten wij hulde brengen aan enkele onzer levende schilders, die niet ge schroomd hebben om studies en schilderyen uit hun jeugd voor deze tentoonstelling at te staan en zich daardoor en négligéhebben ver toond, al moet worden erkend dat zij in hun morgenjas best voor den dag mogen komen. Nemen wy nu een kijkje in de zalen, die gevuld zyn met aquarellen, steendrukken, houtsneden, staal en kopergravuren en fotografieën. De prenten zyn geplaatst op rekken en met glas gedekt. Daar langs wandelende krygtmen een juist denkbeeld hoe den Haag er in de eerste helft der XlXe eeuw heeft uitgezien, en wat er alzoo veranderd is. Wy zullen hier niet te veel in bijzonderheden treden, daar het alleen voor de Hagenaars, die hun stad kennen of willen leeren kennen van belang is alles op den keper te beschouwen, maar slechts in elke afdeeling op de meest in 't oogloopende zaken wyzen. De plattegronden, die de ry openen, zyn in twee vertrekjes links van den ingang opgehan gen. Het opmerkelijkste is een plan van de goede stad den Haag", verdeeld in 22 wijken en 4 kantons uit 1812, toen enkele straten op hoog bevel een anderen naam hadden gekregen. Zoo was het Plein verdoopt in Plaats des Konings van Rome, de Vijverberg in Keizerinnelaan en het Lange Voorhout in Napoleonslaan. De tweede afdeeling omvat pleinen en straten binnen de Smgelgrachten. Wy maken hier kennis met de mooie steendrukken in kleuren, die by Van Lier in 1838 en by Van Langenhuy'zen 6 jaren later zyn uitgegeven, en die een zoo nauwkeurig beeld van ouze residentie geven. Hier zien wy byv. de huizen aan de Nz. van het Lange Voorhout tusschen het voormalige Kalkstraatje en 't Vos in 't Tuintje, die door baron van Briene van de Groote Lindt werden aangekocht en op welke plaats in 1870 het groote gebouw werd gesticht, hetwelk thans tot H6tel des Indes" is ingericht. Daar zyn wy op den Knenterdyk, waar de oude diligence op Rotterdam 's nachts om 2 uur afreed. Van dit voorwereldlijk voertuig op hooge wielen bestaat een alleraardigst prentje. Verder verschillende gezichten op de Gevan genpoort met de adellijke sociëteit de PlaceRoyale" vóór de verbouwing; een curieuse aquarel van Lintz: doorkykje in de Hofstraat vóór de overkluizing der beek, die aan Veneti doet denken ; de Scheveningsche brug met het veerhuis, vanwaar men voor 10 cents per per soon in een groote brik naar Scheveningen werd vervoerd, maar waarvan het eenige inconvenient was dat de passagiers moesten wachten totdat de wagen volgeladen was, enz. enz. Hierop volgen de pleinen en straten buiten de Singelgrachten. De Schenkweg met de koepel-atelier-van Van der Drift, waar de Haagsche schilders 's middags wel eens thee kwamen drinken en dan by 't naar huis gaan niet meer wisten of den Haag links of rechts gelegen was. De brug over het Kanaal, officieel als Koninginnebrug gedoopt maar die weldra algemeen als Witte brug bekend stond, omdat zy des t y ds geheel van hout en wit geverfd was. In het Kanaal ziet men den snelvarenden" gondel De Batavier", die de liefhebbers van een water tochtje in drie kwartier uurs van den Dierentuin naar Seheveningen vervoerde. De schilderachtig gelegen tol aan den ouden Scheveningschen weg met de rockende turf voor een der pilaren, ten gerieve der Scheveningers, die hun pijpje wilden aansteken. De voetgangers, die hier passeerden, moesten tot 1837 4 penningen tol betalen. De tol op de voertuigen werd eerst in 1889 afgeschaft. Wy hadden zoo langzamerhand tusschen den Haag en Scheveningen vier tolboomen gekregen. Die toestand was onhoudbaar geworden, de stad groeide ons over 't hoofd. Als een eigenaardigheid zy hier nog vermeld dat wylen mr. A. de Pinto, deken van de orde van de advocaten altyd de geldigheid van deze tollen betwist heeft en zelf nooit tol heeft willen betalen. (Slot volgt.) PIET MOBEBLSE. NIEUWE UITGAVEN. Ilattegrond van Amsterdam in 1903 met alle noodzakelijke aanwijzingen voor vreem delingen. Op nieuw naar officieele bronnen bewerkt door J. H. SCHMÜLL. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf. Netherlands- India at the fifth National industrial exhibition of Japan, held in the Town of Osaka in the year 1903. Geschiedenis der wet op de ouderlijke macht en de voogdij. 8e afl Groningen, J. B. Wolters. Vademecum. Practiscbe 10 cents bibliotheek, onder redactie van J. A. H. JOCKIN : No. 4. Over kanaries en volière-vogels, door R. J VA.N HOOYDONK. No. 5. Handleiding voor itenografie, door W. A. PALM No. 6 Handleiding voor het teekenen en schilderen, door H. M. KRABBÉ. Amsterdam,Van Holkema & Warendorf. Inhoud van Tijdschriften. Eigen Haard, No. 26: Janneke, de Pio nierster ! door Louise B. B., III. De Amsterdamsche Bond voor Lichamelijke Opvoeding, door S. Abrahamsz , met afb. naar foto's van den amat.-fotograaf P. van der Laan, (slot). De Appelschilster van Cornelis Bisschop, door Jer°. de Vries (by de plaat). Flirt, door Nelly Bohn. De Appelscbilster, naar de schildery van Cornelis Bisschop. Een merk waardige brief, door N. Kluyver. H. J. Schimmel, door mr. M. G. L. van Loghem, met portret. Een voorstelling van de Comedie Stamboel. Een Opera-avondje in de binnenlan den van Java, met afb. Verscheidenheid. Bericht. Feuilleton. iimuiitmHmiimtii Panorama-Gebouw. Amsterdam, PlantageAntieke Meubelen, Porceleinen, Schil derijen, Perzische Tapijten. Vaste prijzen* vrij. DE PHOENIX 234 Spuistraat, Amsterdam. Meubileeringen. Geïll. prijscouranten en begrootingen gratis. Levering onder volledige garantie franco geplaatst door geheel Nederland. L BINNEN-! INLICHTING -TOT MEUBELEERING EN -VERSIERING ?SDER-WONINGsS 120-ROKIN-12O 12 Etsen van WILM STEELINK, Met Tekst van J. F. VAN SOMEREN, Bibliothecaris te Utrecht. Gedrukt op zeer fraai papier, de tekst in rood kader met vele vignetten en handteekeningen, kast dit prachtwerk (groot folio form.) gebonden slechts ? I2.ÖO. C HO COL AT- VEEN \KDIN, Portret. (Uit de verzameling l'acully, zie het vroegere artikel). LE PLUS DÉLICIEUX CHOCOLAT POUR CROQUER.