Historisch Archief 1877-1940
1362
DB AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
van den alom geren om meerden
IHAGGI
om te kruiden.
ArAItlfl **" *roentel1' vleezél'' sauzen en soepen. Hierin eenig en
onover
TliiAHcl tTAArHanlirr ? wees vooral spaarzaam in 't gebruik, daar de oorspronkelijke
. UllCl ol VUUI UCvllg ? emaak der gerechten «el verhoogd, doch niet verdrongen
moet worden.
3. in tegenstelling met de vaste extracten.
4. GOeÜKOOP ' van af 30 cents per flacon.
MAGrRI's onderscheidingen: 4 groote prjjzen, 25 gouden medailles, 4 eerediploma's, 4 eereprijzen, zesmaal buiten mededinging o.a. 1899 en 1900 Wereldtentoonstelling te Parijs.
.<t
IHIIIMIIIIMlII
*
Een zwijke instelling.
Lang nog zal 't duren, eer we in den stryd
tegen de tuberculose onze wapenen zullen
kunnen neerleggen. Over de gansche linie
dient de krijg gevoerd. Maar 't best zulien
we slagen, indien we zoo veel mogelijk zorgen
voor onze jeugd. Dan nog is meestal de ziekte
alleen in kiem aanwezig, niet ver gevorderd,
't organisme beter in staat weerstand te bieden,
als het maar in passende omgeving is over
gebracht De prophylaxis, later zoo moeilijk
toe te passen, de pogingen om te genezen,
op later leeftijd meestal geen effect sorteerend,
kunnen door de bank bij de jeugd met meer
succes worden aangewend. Met het oog daarop
is het goed, nota te nemen van wat een kenner
schrijft over inrichting, doel en nut van een
instituut te Basel.
Reeds 18 jaar werkt gansch in stilte de
?Basler Kinderheilstatte in Langenbrnck", 't
vorige jaar vergroot en verbeterd, 's Winters
en 's zomers wordt hier getracht de talrijke
ziekelijke, wegkwijnende menschen plantjes, de
bloedarme, nerveuze, van zware ziekten her
stellende of door tuberculose bedreig ie ki
deren weer op te knappen, te doen aansterken,
hun een normale ontwikkeling te ge ven Meestal
zyn ze er gekomen op aanwijzing van den
dokter of de school, wyl ze daarvoor te zwak
en te ellendig waren, vaak wegens hoesten
moesten worden verwijderd: 't onderzoek van
de artsen deed ze dan gewoonlijk kennen als
recruten van 't groote tuberculeuzenleger, dat
veel talrijker is dan gewoonlijk wordt geloofd.
Steeds meer wordt erkend de ervaring bleek
ook hier de beste leermeesteres dat de kin
deren van tuberculeuze of zwakke ouders, met
teer gestel of door scnphulosp, hardnekkige
katarrhe's, bloedarmoede en algemeene lichaams
zwakte aanleg toonend voor tuberculose
waarbij zich nog maar al te dikwijls voegt de
noodlottige werking van slechte woningen, on
voldoende voeding en niet-hygiënische levens
wijze wanneer ze ter rechter tyd ondergaan
een consequent doorgevoerde juiste behandeling
(goede voeding naar den eisch van hun leef
tijd, hygiënisch leven, verstandige harding en
overvloedige lichaamsbeweging buiten, voldoend
lange en goedgeleide luchtkuren) dat ze
dan de meeste kans hebben niet alleen den
algeheelen zwaktetoestand te boven te komen,
maar later ook met succes de tnberculoze
't hoofd te kunnen bieden. Daarom zijn zulke
prophylactisehe kinderkuren in den strijd tegen
de tuberculose van meer belang en dragen
ze meer vracht dan later bij 't uitbreken der
ziekte de beste behandelingsmethoden
(klimatische of medicamantense).
In de >Basler Kinderheilstatte in
Langenbruck" worden aan opene tuberculose lijdende
kinderen, wegens besmettingsgevaar, niet opge
nomen : hun is een plaatsje bereid in het
naburige sanatorium «Erzenberg". Maar daar
voor te meer wordt er naar gestreefd (en
meestal wordt dit doel bereikt ook) het weer
standsvermogen der verpleegden te versterken
en daardoor de iuberculose te voorkomen.
Opmerkelijk is het toch wel, dat in den
winter, als heel de stad hoest en op eenigerlei
wijze verkouden is, zoodat menig ouderpaar
er tegen op ziet, de kinderen te laten uitgaan,
.in Langenbruck de toch meestal zwakkely'ke
en ziekelijke stadskinderen, hier verpleegd,
een groot deel van den dag opgewekt en on
vermoeid sleetje varen of klimop en mos (ter
voorbereiding van het Kerstfeest) >in Hülle
und Fülle" in 't bosch vergaren; en dat ze
er daarbij gezond uitzien, niet hoesten, een
oitstekenden eetlust krijgen en vooral ook de
vroeger thuis versmade, hier overigens voor
treffelijke melk heerlyk vinden en zoo nu en
dan de koppen er mee laten vullen: de wangen
ronden zich, de koonen blozen, elk gebrek
verdwijnt. Op dezen teeren leeftijd, wanneer
de kinderen maar lang genoeg in deze zuivere
bergstreek kunnen verblijven, gaat de verbe
tering van een naar aanleg ziekelijk gestel
zooveel te lichter dan bij den volwassene:
hoeveel ellende wordt er dun voorkomen ?
Van de ongeveer 4500 kinderen, die in deze
inrichting verto-id hebben, en die nu 'al lang
geregelden arbeid hebben gevonden, danken
zeker velen hun gezondheid aan de
»Langenbrucker Kinderheilsiatte".
Maar daar zy'n er óók velen, die haar
meer danken dan lichamelijke gezondheid
allén; vaak ook de vroeger geheel verwaar
loosde opleiding tot orde, zindelijkheid, ge
regeld werken en gehoorzaamheid, waarheids
liefde, verdraagzaamheid, dankbaarheid en
godsvrucht; en juist bij dezulken werkt de
herinnering aan de edele genietingen en den
welwillenden,meer idealen geest van deze instel
ling en de daar ondervonden liefde heel hun
verder leven op weldadige wyze na.
't Vorig jaar werd de inrichting vergroot:
niet zoo zeer om een aanzienlijker aantal
kinderen te kunnen opnemen, als wel om het
geheel aan de eisenen, er aan te stellen, beter
te laten voldoen. Ook is er nu voor hen, die er
lang moeten blyven, gelegenheid geschapen,
het onderwijs te ontvangen, dat voor hen past,
van een gediplomeerde onderwijzeres. Nu óók
is het mogelijk geworden, de kinderen naar hun
leeftijd, geslacht, hygiënische en paedagogische
behoeften in kleinere, van elkaar onafhankelijke
familiên in te dealen, aan wier hoofd een zuster
staat, waardoor een meer zorgvuldig en indi
vidualiseerend toezicht kan worden verkregen.
Thans zijn de vroeger wel eens gehoorde
klachten over ruwen toon enz. door enkele
ondeugden binnengebracht ook geheel ver
stomd. Dit is ook in de hand gewerkt, door
dien er tegenwoordig een beter vóór-onderzoek
wordt ingesteld en schadelijke elementen
worden geweerd of terstond verwijderd.
Heerlijk is 't leven er: menigeen verlangt
er op later leeftijd met hart en ziel naar terug.
't Is schier overbodig er aan toe te voegen,
dat een ferm arts er aan is verbonden.
Jammer genoeg de verpleegkosten zyn
zóó laag gesteld (zelfs komen er velen om
niet) ziet de penningmeester een deficit dit
jaar van minstens 15000 fr. tegemoet. Men
had er op gehoopt, door de verbetering van
het vorige jaar, ook kinderen uit de hoogere
star den ter verpleging er opgenomen te zien:
maar dit is enkel by' uitzondering nog het
geval.
Toch vertwijfelt man er niet. Waar zóó
onbaatzuchtige bedoelingen bij de oprichting
voorlaten, wair zóó enkel dienende liefde in
practyk wordt gebracht, daar moge een tijde
lijke depressie kunnen voorkomen, ondergaan
door financieelen nood kan zulk een instelling
niet. Een geloof, dat bergen verzet, bezielt het
bestuur. Moge het niet beschaamd worden
om der kinderen, om der menschheid wille.
P.
Dranfczüclit ra imm en rcrwaarlooiiju
yaii kinderen.
Miss Frances Zinetti, «inspector under the
Infant Life Pi'otection Act", heeft onlangs de
aandacht gevestigd op dun pbysieken
acateruitgang van de Eugelsche natie, als vooral
blijkende uit dien van de arbeiders in de groote
steden. Waarschijnlrjk de meest belangrijke
factor in dezen om van praenatale oorzaken
maar ni t te ppreken is de verwaarloozing
van kindtren gedurende de paar eerste jaren
van hun leven. Hierin begrepen zyu zorge
loosheid van of verkeerde behandeling door de
moeder; onkunde in huisaoudelyke zuken,
speciaal koken en naaien; gebrek aart r BH.heul
en zuivere lucht, en de neiging, de kleinen
met kunstmatig voedsel groot te brengen.
Maar een andere oorzaak en een, die in
kracht steeds toeneemt vond ze in de drank
zucht der vrouwen. Te wel bekend is net, dat
deze kwaal niet enkel haar slachtoffers vraagt
in de lagere klasse der bevolking. Zonder twijfel
is ze weer een gevolg van onnatuurlijke levens
omstandigheden overspanning, van allerlei aard.
Drankzucht ouder vrouwen is toenemend: ter wyl
't sterftecijfer bij de mannen, op rekening van
dezen factor te stellen, tusschen 1»81 en 1900
met 48 pCt. steeg, bedroeg deze ryzicg 73
pCt. b\j de vrouwen. Hut politieverslag van
Manchester over 1902 toonde, dat 't meerendeel
der geverbaliseerde dronken vrouwen was van
25 tot 50 jaar. Door een ervaring van zes jaar
had ze geleerd, dac de meisjes, met wie na
het verlaten der »workhou8e schools" 't moei
lijkst om te springen was juist die waren,
welke drankzuchtige bloed.erwanten hadden;
terwijl 't als een regel zjnder uitzondering
mocht gelden, at, wanneer za et>n
»ooardedout" kind schamel gekleed vond, biapend ouder
de meest-ongunstige omstandigheden of onvol
doende gevoed, de pleegmoeder een drank
zuchtige vrouw was. Ojk was ze vast overtuigd,
dat veel minder jongelingen inet du politie in
aanraking zouden Komen, hadden ze g«en
dronken moeders.
Opmerkelijk achtte ze de gerirge
kindur6töifce onder de Joden in Mancaest r. De
arme Joden mogen zeker geen zindelyk volk
worden genoemd. Meer overbevolkt zyn hun
huizen en vuiler dan diederEngelschen. En toch,
hoezeer ze klaarblykeiyk de meeste wetten
der bygiëue schenden, is hun
kinder-stbrttecyter zooveel gunstiger dan dat van hun
cürutelyke stadgeuooten. Oorzaak: de Joodsche
vrouw geeft zich niet aan da drankzucht o /er.
Zelden zag ze een dronken Jood. nooit of te
uimiuer een beschonken Jodin, 't Pieit
inlusschen voor de juistheid van blik van Miss
Zanetti, dat ze er den nalruk op lei, hoe
omgekeerd ariuoeda en eiiende vak weer de
oorzaak zyn van 't misbruik maken van
alcoholica.
Onder de geneesmiddelen noemde ze o.m.: beter
huisvesting met behulp van de verschillende
otfiaieeleu lichamen, muiucipalisatie van
traoiways en daarmee in verband maand verlaging van
vervoerkosten, zoouat de »s>luois" verlaten en
voor trisbche buitenwy Seii verruild wordea ; \óór
alles echter: opvoeding, op radoneele manier,
van onze men^jas. Haar letjre men hygiéi.e on
huishoudkunde, voural koken. Drankgewoouten
tieren welig op den bodem der ondervoeding:
slecht-gevoede lichamen voelen zooveel eerde
behoblie aan den prikkel, dien alcohol voor
een wyle biedt; onmatigheid is er maar ai te
vaak op den duur net gevulg van. PeraoütJyke
ervarn g had baar doen begrijpen, hoeveel de
Engelsche arbuidsvrouweu ia de kookkunst
te Kort schieten. Ook wyde men oy de oplei
ding der meisjes bijzondere zorg aan de behan
deling der zuigelingen : nu nog komt het te
dikwyls voor, dat de eerste practische les, die
de moeder kry'gt, gegeven wordt mét en door de
geboorte van naar oudste. Arbeid van gehuwde
vrouwen (bron vaakj ook van te vroege huwe
lijken met al hun funeste gevolgen) is al evenzeer
tegen te gaan.
P.
Nationaal Bureau van Vrouwenarbeid
Het Nationaal Bureau van Vrouwenarbeid
deelt mede, dat het bureau gesloten zal zijn
van 3?30 Augustus, zoodat gedurende Aug.
geen nieuwe aanvragen kunnen wurden aan
genomen, noch oude worden afgehandeld.
tMIIIIIIIMIMIIIIIIIIIIIIIIIIItllmi Illllllll
WflrmflHUHIflIfMIHM
La belle Otéro. Ringen van de
<vSegentes van Spanje. Sport
Prinses Hairié-Ben Aïad.
De spaansche danseres, wier naam weer eens
in de bladen vermeld werd, tijdens het bezoek
van Engeland's koning aac Parys, bezit een
fabelachtige verzameling diamanten. La belle
Otéro is een danseres van onnavolgbare gratie.
Z\j heeft ook een mooie stem. ©nlangs oogstte
zij nieuwe lauweren als tooneelspeelster. Toen
zy het publiek overtuigd had, van haar vaar
digheid in dansrr, en zirg^r, oordp»ld« zij
het oogenblik gekomen, zich van een
adderen kant te doen kennen, en wel als actrice.
Deze inval is haar wonderwel gelukt, en zal
haar misschien aanmoedigen met nog meer
verrassingen voor het voetlicht te komen By
de gala-voorstelling, ter eere van Eduard VII
in het Maison de Molière gegeven, was de
ondflugnndfl Spaansche n diamant-fonkeling
ai. Toen gaf men haar te kennen, dat haar
tegenwoordigheid or ge wenscht was. Men ver
plichtte haar den schouvburg te verlaten.
Christina van Spanje, moeder van den
tegenwoordigen koning Alfonsus, is, door haar ernstige
levensopvatting, tamelyk los van pracht en
praal. Sieraden die haar echter in hooge mate
bekoren, zyn ringen met zeldzame, waardevolle
ataenen. Haar verzameling ringen is groot, en
zóó gaarne tooit zühaar blanke handen, dat
zij niet tegen de moeite opziet, driemaal daags,
o t haar toiletten, ook haar ringen te ver
wisselen.
* *
#?
In E geland, h^t land der auto's, werd het
aantal vrouwelijke chauffeurs zoo groot, dat
men het tijdstip gekomen achtte, zich te ver
ser igen in een club. In Londen, Piccadilly
110, in de vweenigin? van automobile-rydners
gevestigd. Tot presidente werd de hertogin
van Marlborough gekozen, Lïdy Cjcil S:otl
Mimtagu furgeert als vice-presidente eri
' arjy Cantelupe houdt de beurs, zij is
penningmeeateres.
Praktisch en sierlyk schoeisel is voor dames
wielrijdsters, een niet te minachten deel van
haar uitrusting. Lage schoentjes mc,t platte
hakken worden het meest gebruikt. Lichte en
toch stevige rijglaartjes staan eleganter en zyn
aan-te-be*elen voor tochten, waarop door sterke
olling van het terrein, veel moet geloopen
worden.
Nu gekleurde wandelschoenen algemeen zy'n,
wordt der modieuse wielrydster voorgeschreven
zwart schoeisel te gebruiken.
Als jong meisje gewend aan een slap leven
van weelde, niets doen en beuzelarijen, heeft
de Turksche prinses Haïrié-Ben Aïad, onder
zware beproevingen, een geestkracht ontwik
keld, die eerbied afdwingt. Zy' is een dochter
van den schatryken Bey Ben Aiad uit Tunis.
Gedurende lange jaren was deze Ben Aïad,
turksch gezant te Parys, en zeer bevriend met
Napoleon III
Oadanks zyn grooten invloed te
Cunstantinopel werd hy het slachtoffer van een komplot,
moest vluchten, zy'n familieleden en al zy'n
bezittingen in Tunis prijsgeven. Zy'n nage
laten betrekkingen wenden pogingen aan, by'
de Fransche regeering, nu Tunis Fransch
domein gewordan is teruggave te verkrijgen
van hun wettig eigendom. Mocht dit gebeuren,
dan erft prinses Haïriévoor zich persoonlek,
de kleinigheid van 10 millioen francs !
Op zeven tier-jarigen leeftyd trouwde prinses
Haïriémet den toenmaligen Turkschen
viceconsul Ali Nouri Bey, een Zweed van geboorte.
Deze, did zyn diplomatieke loopbaan in Athene
begon en achtereenvolgens warkzaam was in
Servië, in den Kaukasus, in de Krim, werd
later benoemd tot inspecteur van het te
Constantinopel gevestigd internationaal pers-bureau.
Zyn ambtsbezigheden brachten mee dat by
dikwyls voor korteren of langeren tyd uit
Constantinopel vertrok.
Van die afwezigheid maakten zy'n vy'anden
gebruik, om den eerzuchtigen, steeds in rang
en aanzien stygenden vreemdeling, by' den
Sultan in een kwaad daglicht te stellen. Die
geloofde grif, dat AU Nouri Bey de hoofdleider
was eener Jong Turks, hèparty. In zyn af
wezigheid wBrd by bij verstek veroordeeld tot
levenslange kerkerstraf, of zooals de Turksche
torinule luidl, tot een kerkerstraf van 101 jaar.
Zyn doodelyk ontstelde echigenoote bedacht
zich niet lang. Toen het afschuwelijk vonnis
haar bekend werd gemaakt, drong zy den
Yiliiz binnen om daar persoonlijk bij den
Sultan de onschuld van haar man te bepleiten.
Zij werd echter niet tot den achtenlochtigen
Talk toegelaten. Haar vrierden brachten haar
aan het verstand dat ook haar leven «n dat
van haar drie jeugdige kiiiduren in Turkije
niet veilig was. Zy vluchtte 's nachts niet haar
kinderen en ue trouwe dienstbode. Zy' be
reikte Athene waar zy' haar echtgenoot terug
vond. Na eenigen tyd in Londen te hebben
doorgebracht, vertrok de heele familie naar
Malmó, de geboortestad van Ali Nouri Bey.
Van alle» beroofd, leven zij daar dood-een
voudig en weert prinses Haïriézich in de
huishouding als een kordaat, ijverig, burger
vrouwtje. Zy' heeft leeren inzien en begrijpen
welk een jammerlijke plaats de vrouw in
Turky'e inneemt. Haar vurig streven is, lots
verbetering te verkrijgen voor haar tot werke
loosheid gedoemde, Turksche medeznsteren.
Door Vrouwen-vereenigiEgen daartoe aan
gezet, heeft prinses Haïriéhaar levenservaringen
opgeschreven, en deelt die nu in 't publiek
mede. In Stockholm en Kopenhagen is zy'
reeds opgetreden. Zij beraamt een tournee
door geheel Europa. Weenen komt het eerst
aan de beurt. Dan volgt Berlijn. Prinses llaïri
is geen enkele Europeesche taal voldoende
machtig om persoonlijk haar lezing te houden.
Een Duitsche dame die haar vergezelt, doet
dit voor haar. Zy' verschy'nt op het podium,
met een witten sluier over het gelaat. Zy'groet
het publiek naar Oosterschen trant, door de
rechterhand tegen het voorhoofd te drukken.
Zy spreekt een kort, inleidend woord in het
Turksch, dat onmiddelyk vertaald wordt
Daarna leest de Duitsche dame en blijft prinses
Haïriégesluierd zitten luisteren. Zy' draagt
een cape van lichte kleur, doorwerkt met
gouddraden en geborduurde motieven in veel
kleurige zijde. Over het hoofd een witten,
gebloeinden sluier, los over het energieke gezichtje
met de donkere oogen, heenvallend.
UIT DE NATUU
XXIV. In Artis.
De meeste menschen, die maar een enkelen
keer naar Artis kunnen gaan, hebben alleen
oog voor de dieren en dat is meer dan
begrypely'k; toch zou ik alle bezoekers van onze
mooie diergaarde, als ze ten minste niet ver
wend zijn op het stuk van mooi geboomte willlen
aanraden, let, al is het ter afwisseling, van tijd
tot tyd ook eens op den tuin zeif.
't In waar, wat waterpartijen en
budemverhelfingeu aangaat, die andere diergaarden sieren,
daarmee is Artis i lecht bedacht, en er is geen
kan s op verai dering; maar de boomen zijn 't
bekeken dubbel waard. Zulke wilgen,
eschdoorns en platanen als er in den voortuin groeien
zult ge althans ii Amsterdam niet veel vinden,
de bruine beuken over de zebra's en de eiken
by de melkinrichting hebben in het polderland
huns gelijke niet, ze zijn sterk van stam, wy'd
vertakt, en wat veel zeggen wil voor een bodem
als de Amsterdamsche: kern gezond. In 't Von
delpark zult ge maar heel enkele groote esschen
vinden, die niet door ziekte lijden, in Artis is
elke esochenstam zoo gaaf als men maar wenscht.
Dank zy een zorgvuldige oppassing zien de
Artis boomen er over net algemeen best uit;
door net wegzoeken van de ringelrupsen is er
van het jaar naait geen geschonden blad. Dat
de voist dit vjorjaar de booman zoo fel ge
teisterd heelt, ia alleen nog aan enkele kastanjes
te zien, alle atdere zijn er bjvenop gekomen.
Ik weet niet wie den tuin aangelegd heeft,
waar net moet een meester in zyn vak zy'n
geweest, niet alleen dat de boomen op zich
zelt, voor zoover ze geen deel uitmaakten van
de oude Plantage, zoo geplant zyn, dat ze zich
op hun voordeengst konden ontwikkelen, er zy'n
boomgroepen, die zoo losjes en natuurlek boven
de lage struiken uitkomen, dat de wandelaar
den indruk krijgt, van in een park te zy'n, veel
grooter dan Artis in werkelijkheid is; andere
boomgroepen vormen weer massieve compacta
massa s van groen, d,e doen denken aan een
groot boscti en die hier en daar heerlijke door
kijkjes geven op bloemperken of volières vol
kleurig gerogelte.
Gesnoeid en geknoeid is er weinig, alleen de
linden aan het zwanenpad zijn geleid en de
beukjes van de hagen langs de fasanten zijn
wat gefatsoeneerd, maar dat moest wel om den
doortocht vry te houden.
I)e meeste banken zyn op het voordeeligst
geplaatst, de een om een stil afgezonderd en weg
gedoken, zitje te krijgen, een ander om lief
hebbers van lezen de schaduw van een spreading
chestnut-tree" te doen genieten; de meeste om
een vergezicht te geven op mooie boomgroepen,
met heesters bezaaide grasvelden.
Zoo de bank aan het pad tusschen de
Ibisvolière en het mooie cactusperk. Dat is een
heerlyk zitje daar in de schaduw van een
kastanje, met een vry uitzicht op 't zomige
veld met het mooie chocolade huisje, en over de
rhododendrons heei; naar de achierzyde van he^
Aquarium, Links komt het forsche gevelwerk van
hei Ethnographisch museum prachtig uit tusschen
de booinkruinen. Rechts achter ons hebben we een
ouden meidoorn, een merkwaardige boom met
een gedraaiden stam zooals dat bij kastanjes
vooral veel voorkomt; het verschijnsel is nog
aityd niet afdoei.de verklaard. Links achter
j onze bank Maat een jong boompje, dat
l niemand op 't ecrete gezicht voor een
cruci[ leer zou houden en toch behoort in-t tot die
! die boomengroep zoo rijk aan ornamentieke
soorten. Het is een Ginko biloba, waarvan er
in Arti» en Hortus en het Vondelpark nog enkele
j te vinden zyn. De boom hoort thuis in Japan
[ en wie Japansche kunst beoefent, herkent hem
i dadelijk aan het eigenaardige blad. Hy wordt
l in China en Japan vooral gekweekt om het
mooie hout en de smakelijke oliehoudende
be.-ser. O ik onze Taxus die na verwant is
, met de Ginko, draagt bessen, maar dat is nog
l een echte conifeer die zyn nsa dblad 's winters
j overhoudt, wat de Japanees riet doet.
l p den noek over het cactusperk is nog een
i laatste treurig restant te zien van een Tamarisk,
1 die te dicht bij <en meidoorn boom groeit om
't er ooit weer bovenop te kuui.en halen.
! De cactussen zijn flink, daar heeft tuinman
LIS etn plu.rapjfl voor veidiend. Ze bloeien of
ze in Uuu vaderland svonden; er zy'n er met gele
! ruode en witte bloemen en ei/k Je hebben vruch',
eea aardig gezicnt de dikke aj/pelijes aan die
ty'd meer hebben om wat aan de moderne lief
heb her y te doen, weinig hebben aan dit stukje
met veel namen van boomen, die ze toch niet
kennen, al komen ze nog al eens in Artis. Veel
illustratie zou 't kunnen verhelpen, maar dat
gaat hier niet. Wel kunnen we samen even
het .heilige-veld" (zooals dit grasveld in Artis
heet) rondloopen, dat is net zoo goed als een
plaat of een kaart.
Voor ons dus de schaduwbiedende
paardekastacje, rechts en links geflankeerd door twee
mooie gave esschen, met hun groote veerbladeren
wuivende boomkruinen. Die nemen we links
dan hebben we aan den zelfden arm eerst een
bruine hazelaar, een flinke heester die in 't
voorjaar ryk bloeit, maar waaraan ik nog nooit
vrucht heb kunnen vinden.
Nu den hoek omslaan bij de bruine beuk;
rechts wat lage coniteeren meest taxus met
naaldblad en thuya's met fijn houtloof. Dan.
staan we voor een vreemden grootenf
veelstammigen heester, met meidoornachtig blad. Ik
voel altijd iets van spijt als ik in deze de
knoppen zie zwellen want het is de dahlia onder
ons bloemhout, n heksluiter. Als die'Hibiscus
ons zijn weelde van paarse bloemen presenteert
is het weldra met den zomer gedaan, 't Ia
familie van de malve en de stokroos; dat merkt
ieder die de bloemen wat van nabij beziet
dadelijk De naam Hibiscus syriacus zegt wat van
zy'n bloeitijd en van zy'n oorsprong, denk ik.
Daar naast, een paar pas het gras in, weer een
struikje met gevederd blad, als van een esch,
dubbel geveerd zelfs, elke veer heeft een aantal
zyveeren. 't Vreemde aan deze heester, een
Aralia of Dimorphantus spinosa, zy'n de takken
of stammen; die zijn zoo dik en stijf als wandel
stokken en zitten vol fijne stekels; ze eindigen
stomp en vooral 's winters staan die dikke
bladerlooze stompen zoo vreemd in 't gras, als
waren het overblijfselen van een doode, heester
waarvan de kleinere twygen afgebroken zijn.
Ook op het blad draagt de Dimorphantus dikwijls
stekels. Een eindje verder achter het
Spiiaeaboschje staat nog een exemplaar; wat ouder en
forscher, dat al mooi rood begint te verkleuren.
In by'na alle stadsparken komt deze heester
tegenwoordig voor; hu kan, al bereikt hy' hier
natuurlijk nooit de 20 meter van zyn Virginische
soortgenooten, best tegen ons klimaat. Tegen
het hek van den Hortus in 't plantsoen is er op
het oogenblik een van een paar meter hoogte
in bloei
Een paar pas verder naar de bank onder de
seringen, de bank die nooit onbezet is, en
waarop, het mooie on vertaalbare lauschig" met
volle recht zou willen toepassen, hebben we
vollen ky'k op de prachtige alleenstaande boomen
van het heilige- veld.
Eerst naar links, een olm die zijn gelijke
zoekt wat schoonheid van kroon betreft en
waarin altijd zanglijsters, wilde tortels en
groenvinken hun levenslust uiten; daarnaast een eik
en rechts van de witgerande agave» waarop de
vliegen van gert j es hem pied a terre hebben en
het bonte bloemperk met herfstseringen, gele
vrouwenschoentjes. Daarnaast rijst weer zoo'n
kronkeltakkige eik omhoog, een dertig meter
stellig; mét de groote bruine beuken de trots
van Artis
Boven de seringen van de stille bank s eken
een viertal jonge boomen hun kroon van veer
bladeren omhoog Da» lyken egschen, het zy'n
hemelboomen, Aüanthnssen, op den rai d van
elk blaadje van een veer vindt ge een knobbeltje
dat een vocht afscheidt; zulke dingen heeten
ia de botanie een klier; van daar de naam
Ailanthua gladnulosa.
En als het u nog niet verveelt en ge een
derde boomsoort met geveerde bladeren van
esschen wilt leeren onderscheiden kyk dan
even naar boven, terwy'l ge een. k> pje drinkt
onder het afdak met het gezicht op de bank,
die als uitgangspunt voor onze korte wandeling
heeft gediend.
Naast een treurolm, die er uitziet of eens
bij een storm zy'n takk<n omgezwiept waren
en zoo zijn blijven staan, groeit een boom met
pseudo efschenblad; zyn stam is als uit ijzer
gegoten en met relief banden versierd, het is
een Vleugelnoot, een Pterocarya. ?
By het Berenpaieis aan den kant van de
zwarte zwanen ataan twee nog ftüke, daar
hangen aan een draad enkele vruchten tusschen
de bladeren, lange dunne trossen van nootjes
m"t vleugeltjes aan den rand. Op de
Roz-ngrscht, de Weteringschans ook in Roti erdam en
Utrecht staan zulk vlengelnoten, die vaak ^oor
esschen gehouden worden langs de huizenrijen;
Een boomblad met twee lessen. Blad, bessen
en meddraadbloemen van Gingko btloba.
CAPRICE, succulenten, die sapsparende planten. In ons j maar 't is nu al aan de winterknoppen,
kaneell^atto IQ TI rli a iörlio ac\{\i/"rr>vtt VTMI rooi rtuai*KndïfV VWIIÏTI& Vtarid-ïna ta i»ï«vi Ant ^t~ ».-.,-..-. , ,,?V, -. . ;i?.
natte landje is die voorzorg vry wel overbodig,
ja lastig; daarom eischt de cultuur van een
cactus zooveel zorg en vakkennis.
Misschien zullen vele van myn lezers, die
vroeger nooit plantkunde leerden en nu geen
bruine handjes, te zien dat't geen esöchni/ijn :
die hebben dikke zwarte knoppen.
E. IlEniAN-S