DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1369 den, en d&n zou het N, A. 8. kunnen worden de federatie der Nederlandsen e vakorganisatie. P9 Gre£orins-7ereefli£iD2, Hoewel het zilveren jubileum van boven vermelde vereeniging niet in Amsterdam ge vierd is en een bespreking er van dus niet past onder de gewone rubriek «Muziek in de Hoofdstad" acht ik het streven der GregorinsVereeniging en de resultaten daarvan, zooals die bleken by de feestviering te Utrecht op 10 dezer, zoo gewichtig, dat ik meen den lezers van de Groene er een artikel over schuldig te zyn. _ Ia 1878 is de Gregorius Vereeniging opge richt met het doel de toenmaals algemeen heerschsnde wansmaak in de beoefening der kerkelijk-muzikale kunst te bestryden en wel door te bevorderen de kennis en de practisehe beoefening van het Gregoriaansch, de muziek die by' uitstek past by de kerkelijke ceremoniën en ondanks haar ouderdom van dertien eenwen, j ing" is en frittch, zooals slechts voortbrengselen van waar en zuiver gevoel kunnen zyo. voorts door het doen uitvoeren van werken, in den Z-S- P*lestryngchen styl geschre 'en en ten slotte dóór het aankweeken eener kerkmuziek, van hedendaagsche Neder landsche componisten. Onverdroten heeft de Gregorins-Vereeniging gearbeid. In haar orgaan heef c zy met warmte en gloed propaganda gemaakt voor hare her vormingsidee a en groot is haar succns geweest. Tüana telt ty 2l!) af deelingen met 3500 leden. Buitendien "zyn er vele koren die de beginselen der Gregorius- Vereeniging toepassen, zonder by haar aacgesloten te zyn. Hat is zeer zeker te betreuren dat in de groote steden de G:egorins-Vereeniging nog zoo weinig vasten voet heeft kannen kryjer. D£& ; meer dan in kleine plaatsen en op het platteland, verkiest men kerkmuziek in cor.cfrtstyl boren de heerlyke Qregoriaansche melodieën of de Palestrynsche polyphonie. Moge het spoedig anders worden; wanneer de groote koren onzer hoofdsteden het voorbeeld der Matropolitaankerk te U.recht gingen volgen, dan eerst zon de GrregoriusVereeniging haar succes voltooid zien. Inderdaad de Utrechtsche Matropolitaan kerk verdient aan hst hoof! te staan -der beweging in de kerkelijke muzikale kunst Wat door het koor dezer kerk is ge presteerd op Donderdag 10 dezer mag ia e t den grootsten lof worden genoemd. Het glanspnnt voor mij vormden de voordrachten van het Gregoriaansch. Wanneer er nog ietwat meer rby hmische levendigheid in geweest ware en wanneer het zonder orgelbegeleiding sou zyn gezongen, dan zou men zelfs de uit voering als het ideaal naby hebben kunnen bestempelen; want zoowel wat aangaat duidelyke en zuivere uitspraak, als juiste phraseering en goed gescandeerde accentuatie, gepaard aan smaakvolle nuanceeriog, liet de wyze waarop het Gregoriaansch gezongen werd niets te wenschen over. Dit acht ik niet alleen van toe passing op de gezangen, die 's middags uitge voerd werden, doch ook op de meloditëa (ïntröUB, G.-aduale, Off trtorium en Cjmmnnio) die 's morgens onder de Mis werden gezongen. Op nieuw is te Ucrecht gebleken dat die eeuwenoude melodieën, mits met een fijnen zin voor haar schoonheid uitgevoerd, aen verheffenden en sticbtenden indruk maken. De heer P. J. Jos. Vranken, directeur van het koor der Matropolitaan-kerk, had een Mis gecomponeerd op motieven van den Vesperaotiphoon >Haec Dies" en deze opgedragen aan de zilveren jubilaresse; het was dus een plicht der dankbaarheid van de GregoriusVereeniging deza Mis 's ochtends onder den pontifhalen dienst ten uitvoer te brengen. Da heer Vranken heeft zyn Mis vyfetemmig voor sopraan, alt, tenor en twee bassen en met orgel begeleiding gecomponeerd. De componist heeft met de motieven van >Haec dies" een gelukkigen greep gedaan; hy heeft er schoone expressieve melodiën aan te danken, waarvan hy op menige plaats een goed gebruik heeft gemaakt; zoo is b.v. het »Kyrië", het »qii t o! l i B", het >Sinctus en Bjnedictus" en het »Agnns Dei", vooral in de aanvangsmaten, mooi van klank en stemming. De groo tere fragmenten Gloria en Creio schynen den componist te machtig geweest te zyn; ten minste daar was de indruk mat en kreeg de toehoorder het gevoel van monotonie. Het koor der Metropolitaankerk is tegen woordig voortreffelijk saamgesteld, veel beter dan toen in September 1894 het Gregoriusfeest aldaar werd gevierd. De mannenstemmen zyn mooi en ook de jongensstemmen zyn zeer goed; zy klinken zuiver en de nuances worden voortreffelijk in acht genomen. Dit bleek ook bjj de namiddag-uitvoering, toen aen aantal oude meesters en eenige hedendaag sche componisten van katholieke kerkmuziek aan het woord waren. De oude meesters waren Anerio, die met n en Orlando en Palestrina, die elk met twee werken vertegenwoordigd waren. De twee koren van Orlando en ook het Begina coeli van Palestrina werden zeer schoon gezongen; het Alma Rsdemptoris van Anerio, hetwelk door de daarop volgende meesters volkomen in de schaduw werd ge steld, had in een levendiger en elastischer tempo zeker meer indruk gemaakt. Na deze zestiende-eeuwsche klassieken, kwamen aan het woord de Nederlandsche componisten Anton en J. S. Ponten, v. d. Eisen, Franssen, Haagb, Bots, Lins, Basonwen, Van Sïhaik en Jansen. Verreweg den meesten indruk maakte het onlangs door my gerecenseerde Te Deum van den eerwaarden heer Van Schalk. Zie hier nu een modern werk op het gebied der kerkmuziek, dat een belangrijke kunst waarde vertegenwoordigt. Nadat ik voor een paar weken uitvoerig over het werk heb ge schreven, kan ik thans volstaan met de opmer king, dat na de uitvoering myn gunstige indruk volkomen bevestigd werd. Het werk is echter zeer zwaar, veel moeilyker dan de andere werken welke tot uitvoering kwamen; en daar bet vry achteraan op het programma stond, was het niet te verwonderen dat de leden van het koor, met name de jongens, een weinig te vermoeid waren om geheel aan de «hooge" eischen van het werk te kunnen vol doen. Ook de solopartyen hadden, wat de knapen aangaat, beter bezet kunnen zyn, hoe veel lof men overigens mag.hebben voor de zekere en muzikale wyze, waarop de jonge zangers zich van hun taak kweten. Maar het is bjjna niet mogelyk van kinderen te verlangen dat zy solopartyen vervullen op een wy'ze, zooais wy dat in onzen tyd gewend zyn. Het jongenskoor h, ik zeide het reeds, dit jaar voortrtffelyk saamgesteld; nochthans op n ding wil ik met nadruk wy'zen en dat is op de open, vlakke vocaliseering van den klinker a. Zoowel 's morgens als 's avonds heeft my dit bepaald gehinderd. Ztl een koor zoodanig geschoold zyn dat zy'ne «Lsistungen" het recht hebben aanspraak te maken op den naam van kunstgezang, dan dienen dergelijke naturalis tische uitingen met kracht tegen gegaan. Bahalve by de jongens trof men het euvel ook aan by de hooge tenoren. Bshoudens deze opmerking, sloten de mannenstemmen zich zeer goed nan by het knapenkoor, zoodat herhaaldelyk een zeer schoon ensemble werd ver kregen. My rest nog te spreken over de andere compositiën van Nederlandsche toondichters. Ik kan hierover kort zyn. Bjschouwt men ze van een liturgisch standpunt, dan is er zeker niets op aan te merken. Zjj zyn goed gedecla meerd en hebben in melodisch opzicht niets gemeen met de soort kerkmuziek, die in coneeit9t\j\ gecomponeerd wordt. Dat nu &Ue walken als gevolg van een hooge inspiratie of een onweerstaanbaren scheppingsdrang zyn ontstaan, zou ik toch niet durven beweren. Het komt my voor dat z\j, ten minste het meerendeel daarvan, zyn saamgesteld meer uit vromen kerkelyken zin; doch daarmede alleen verkrygt men nog geen compodtiën van hooge kunst waarde. Niettemin ia het my volkomen begrypely'k dat deze werken op het programma geplaatst zyn; want de G .-egorius-Vereeniging wilde een beeld geven van haren werkkring en daarin is zy volkomen geslaagd. Allen die de uitvoeringen hebben bijgewoond zullen den indruk hebben gekregen dat de Gregorius-Vereeniging een grootsche taak ver vult en dat by haar de beoefening; onzer oude Gregoriaansche melodie a en der Pdlestrynsche kerkely'ke kunst in de waardigste handen berust. De stichter der Gregorius- Vereeniging, Mgr. M. J. A Ltns, zal terecht een groote vol doening gesmaakt hebben, by de viering van bet zilveren feest zy'rier pleegdochter. Voldoening mogan zeker ook hebben de directeuren J. A. S van S ihaik en P. J. Jos. Vranken, over de voortrtttVy'k geslaagde uit voeringen. ANT. AVERKAMP. miniiiiiitiiiiiiiiiHiiiii Het sidle Qestarnle, door HERMAX TEIRLINCK. Uitgave van C. A. J. vau Dishoak, te BusEum. Ik heb reeds herhaaldelijk prit eehad met Hollanders, die, op een uitstapje door Vlaanderen, de schrijftaal van Teirliuck en van Sireuvels in hun e'sprekken met b Deren trachten toe (e passsn. Zij pra'en er mair op los vaa een »»ezap'.g wegeltje" of vau e-mdslijke boome i", of vaa beesten die »poo^e!ea", of van deu*d dosn" ei »leute hebban"; en zeer verwonderd zijn ze als de boer hen met verbazing aangaapt, of plotseling bsgint te schaterlachen, geen woord begrijp:nd van al wat ze verteld liebbea. D-in moet ik dat helpen opklaren. Ik moet hun aan 'i verstand brengen, dat die eeae uit drukking, die zij zoo aardij vinden, absoluut nergens gebruikt wordt, dat die tweeda zoo of zoo moet worden uit gesproker-, dat die derde eckel iu dit of dat heel speciaal geval zal worden aar ge wend, I'a i probeeren ze 't nog eens, trachten »eendelijk" uit te spreken als ,ijnliek" en ,pootelen" als ,pwoite'en" (de oi-klank als b.v. in het Frausch word voix) en komen toch niet verder. Zij eindigen doorgaans met gewoon goed Neder. landsch te spreken (aiet met een speciaal Hollandsch accent) en worden daa ook over 'c alge meen begrepen. 't Ia dat Streuvels en Teirlinck, talentvolle schrijvers, gevaarlijke taaimeesters zijo. De taal, zooals zij die schrijven, bestaat alleen in hun boeken en wordt nergens gesproken. Het is hun eigen taal, samengesteld uit een verwerking van oud-Nsderlandscb, modern-Naderlandsch, en geschreven (niet gesproker.) gewestelijk dialect, alles door elkaar. Vermeijlen hreft het nog onlangs in zijn knap artikel over Particularisme gezegd: »0p enkele uitzonderingen na is de taal van Teirlinck, evenals dis van S'reurels, geen uauwkeurigtrouwe weerspiegeling der gesproken taal." Er is iets frisch en na'üfs, en toch ook weer iets deftigs, ie's stijfs, in die gemaakte taal. En vreesde ik niet te kort te schieten aan eerbied voor deze auteurs waar?an ik het talent zeer waardeer, dan zou ik haast dur?en zeggen dat hun manier van schrijven mij af en toe doet denken aan die van den Vlaamschen boeren jongen, die, to'daat geworden, in deftigen stijl een brief »naar huis" schrijft. De b:ereojongen, die een brief voor zijn ouders of vojr zijn beminde opstelt, gebruikt een h?el andere taal dan deze waarin hij zich dagelijks uitdrukt; en zoo doen ook dan, als artisten S;reuveb en Tcirlicck in hun boeken. Dit procédéheeft succJs gehad, vo>ral'in Holland, waar dit eigenaardig soort Viaamsch veel beter schijnt begrepen te worden dm in Vlaanderen zelf. Het was iets nieuws, het had zijn eigenaardige bekoring. Het bailde hovend,en vele pittoreske uitdrukkingen uit't vergeetboek, en smeedde er ook enkele nieuwe, di>. goed de dingen teekenden en deden leven. Van daar, geloof ik, da vele Streuvels-en-Teirlinck imitaten re, die zoo wat overal begonnen op te dagen. Verschillende jonge Vlaamtc'ie schrijvers, en zelfs enkele Hollaudscte, gebruiken nu maar raak het «gezapig" en het eendelijk" het zij 't te pas komt of niet, het zij 't al of niet natuurlijk klinkt in de gewestelijke taal ven hun perso nages. Want, en dit is hoofdzaak hit Viaamsch heeft niet slechts vier of vijf ver schillende dialekten, zooals b.v. Ooit-Viaamsch en West-VIaamscb, Antwerp ch, Limburgscli of Brabantscb; het heeft er wel veertig, wel vijftig, wel zestig, met a. w. tot in 't ontelbare, en op sommige punten zóó sterk van elkaar ver schillend, dat een uitdrukking, op de eerx plaa's algemeen gebezigd, een uur of twee daar van daan, heelemaal geen beteekenis meer heeft. Slechts een paar trifLnde voorbeelden: In enkele Vlaamsehe dorpen heet een kruiwagen »kortewagen" ; in andere //kerlevei"; in nog andere ,p:epegoale". Spreek nu maar eens van een piepegoale" tegen een boer die een dorp be woont waar dit voorwerp //kerlevei" of *kortewagen" heet. Hij zal u in de verste verte niet begrijpen. Niet lang geleden kwam bij mij een. boer uit de omstreken van Oudenaarde. Hij giag met mij in de velden, en drukte zijn ver wondering uit, in de streek waar ik woon nergens ^schokkeloeu" te zien. ySchokkelo;n ! wat is dat voor iets?", vroeg ik. Hij kon het mij niet duidelijk maken. Ik noemde nagenoeg al de veldgewassen op die in de streek groeien, maar in geen van alle herkende hij schokkeloen", tot wij eindelijk aau een partij gerst kwamen. Dat was nu ,schokkeloen" in zijn streek, en van gerst, het-ec'ate woord, had hij nooit gehoord. *** Ik voel mij eenigszins in den toestand van den boer met de schokkeloen", of van dien met de pifpegoale", EU ik dit nieuwe werk van Teirlinck te begrijpsn en te beoordeelen heb. Ik lees b.v, bladf. 6: *Een wijle later was.'t of ze weelen zou lijk een zatte bolle." Wat wil dat zeggen P Ik vermoed, dat het beteekent: zich duizelig voelen worden; maar bet kan ook brst gebeuren, dat hst heel iets anders betee kent. Ik weet het niet, en daar ik op 't oogenblik geen Idioticon (waaruit dat woord u weelen" wellicht geput is) tot mijn besch kking heb, moet ik mij bij de vage veronderstelling blijven bepalen. Verder, bl. 18, treft me het mij onbe kende woord »roteleere." Alweer, (tiet komt zeker door mijn diepe onwetendheid, of nog eens omdat ik dat liioticon mis) begrijp ik absoluut niet wat dat beteekent. Nog verdtr, bl. 38, s'aan ejn heele reeks zinnen die mij, als het mogelijk is, nog duisterder voorkomen. ,/Oe pngea zegt aUijd: als ik de zoane maar zag, en den okere, den okere, zegt hij." »Is dat 'n wonderlijke okere, Mele f" /t Is er eeu die op 't voorhof staat, er waarin hij den wind hoort spjlen, 's aroad^ ab hij te bedde ligt." Dat is aardig." Zekerlijk." Wat ia dat: den okere ? Zou bier soms be doeld worden: aker (jmmer) ?.. . missciien een koperen emmer waar de zon in schijnt en waar de wind-in zingt P... Ik weet het niet. Ojk dezs zia lijkt mïzeer vreemd en duister. »Verzenie was bekend voor eene die proakig vertellen kan, en ze was seff)t:s bezig. Z; lud een bijzondere manier van woorden hier en daar met een. drukking aan haar stem te zetten, en ze woog erop omiat het van gewichte was, en dat deed heimelijk en vi-s in den nekke, een jeukte die onuitlegbaar daar pootelde." (de cursiveering is van mij) E'i va mag wel beteekenen, spreekt van een liedje: 't Was eenthoerlj ;ntji geworden?... Ik zal het maar by deze enkele aanhalingen laten. Het zou een bundel op zich'.elf worden moest ik ze allen famenle/en. Ik heb hït hier reeds imer g'zegd, en ie moet het nog eens herla'en : het h, m. i. zeer jammer dat schrijvers als Teirlinck en S reuveïs ons niet de zoo noodige uitleggingen van hun eeweito'.ijke termen in uoVs onderaan zetten. Dan zouden wij er misschien h'erlijk van kunnen genieten. Zooals ze daar EU in hun raadselachtigheid of volkomen duisterheid staan, verwtkkm zij eerder wrevel en ergernis, want het is loch n et van een lezer te ve 'gen dat hij elk oogeub ik een Idinticon zal raa (plegen, of uitlegg'ngen vragen aan een vriend in Holland, om te begrijpen v. a' hij leest: en aangaande het bewonderen van wat men niet begrijpt, zooa'.s ik eens hoorde beweren, dit is natnuriijk voor-de-gek-houderij of verregaand snob:sme. Doch, aangelaten de kwestie van duidelijk heid, vraag ik mij ook nog af vele van die uitdrukkingen ei zins: e din^ei wel een aan winst of een s eraid zija voor de taal. Zou b. v. »onverkennelijkt geronksel" zooveel mooier en beter klinken dan ^onduidelijk gegons"; en »ommendomme" mooijjr dan alom"; in »overhand" mooier dan ,om de beun,"; en //zonaesching" mooier dan ^zonneschijn"; en ,voedeiiag" juister dan //voering"; ea «-gesleuter" juuter dan ygesleur"; en //wisselvallige bloemen1' juister dan ^afwisseling in bloemen"? Ik ge loof er niets van. Zeker moet een taal groote vrijheid en ruimte gene'en wil ze niet dood blijven liggen in een woordenboek ; en daarom ook is 't zoo wemchelijk dat er soma nieuwe woorden ontstaan om het jonge, frissch?, nieuwe leven uit te drukken; maar ik betwijfel of het, wel eren wemchelijk is zooveel oule woorden uit het dood verleden op te graven. Die zijn van zelf verdwenen, omdat ze uitge leefd waren, en in de oude boeken en de Idioticons zijn hun gedenktekens bewaard gebleven. Van velen begrijpen wij de beteekenis niet meer, omdat die beteekenis niet meer past hij wat wij nu in dicorrespondeerende dingen zien. Mtn schudt gean dooien wakker. E-n 'aal, in baat voor'durende vervorming, werkt niet met doode, maar met levende eletnenter. En alleen deze woorden uit den ouden tijd, die nog in den mond des volks zijn blijven leren, 'c is te zeggen dx voortdurend, in den dagelijkschen omgang gebru kt worden, dienen zorgvuldi;, a!s fc'iatten bewaard, zoolang ze leven küinen. * s * Het verhaal zelf maakt een vreemden en verwarden indruk. Het is een eigenaardig meng. sel van na'isme en faatasmagoric, waarbij de lezer meer dan een^ de kluts kwijt raakt. Lote, haar man Petrus en haar schoonbroer Teunis wonen samen op een boerd rijtje. Er wordt zonde in dat huisgezin gepleegd. Welie zonde? De lezer begrijpt vaag dat Lote in schuld:ge verhouding leeft nut luar schoonbroeder Teunis, of, ten minste, dat zij m er vaa dezsn houdt dan van haar eigen man. Wat van beiie is, laat de auteur ons raden. Petrus, van zijn kant, p'eegt overspel met een andere vnuw, Auneken, en al dat slechte leven sciijnt straf en boetedoening op het huisgezin en zelfs op heel het dorp te doen neerkomen. Heksen en E^fen zwerven rond, Lote's kind sterft en zij zelve wordt blind, Teunis sterft, Anneken sterft, het halve dorp sterft uit. Maar met Teunis' dood is de zocds geweken, en weer komt rust en vrede in 't gemoed van Lote, die ook van haar kortstondige blindheid geneest. Dit eenigsiirs onsamenhangend, half rea'istisch, ha'f fantastisch verhaal, heeft in elk ge val Teirlinck gediend om hem enkele bizonder mooie bladzijden te laten schijven. Hij is de man, die alles tot in di al!e'li;uste c'éiails uit werkt, en al wordt dat procéJó wel eens ergerlijk-vei velend door al te overdadig uitgesponnen langdradigheid, zoodat men soms geneigd is hoopen pagina's te gelijk om te keerer, toch zal ieder, die gevoel" voor echte kunst heeft, menige kleine beschrijving en stemming diep bedonderen, B. v. dit tafereeltje ,/Ze lag cp haren ? rugge, plat te gronde. Ze beloerde de teekening der lindeblaren tegen den maanklaren hemel, speurde onwillekeurig na hoe schoon een kantewerk het daarscheen, hoe soms ook een sterre er tuaschen 11 kkerde, en hoe ze dan weg dook als de wind zoetekens de twijgen verschoof." Of wel deze korte beschrijving van de be wegingen eener musch: »Een viel er op straat vóór den drempel en trippelde een endeken vooruit en zat daar nu hare vlerken op)n te breiden. Zij snuffelde met haar trillende koppeken er onder, schartte waar 't kittelde, sloeg haren steert in djente manier op en neer, en keek daarna vernuft'g naar den schoonen dag." Ea daa ook vai dat kivcr'ji: ,Teur.is voelde ten kriebeling over zijne hand en daar vond bij een rood Lieve-Vrouwe beestje pootelen vlifgensgereed. 't Was liefelijk met zwarte puntjes ge spikkeld en 'i had een koppeken ebbenzwart en glanzend, of het droop. Zijn fijne hoornkeos wuifden stille en zija bovenste vlerken schaal den om me, zoodat de onderste vrij waren en rilden om zich los te voeho. 't Reker.de bij zijn eigen den tijd die verstreek, en't schoot daarna zijlings weg, in den dag." Dit zijn zuivere pareltjes, en hier heeft Teir linck bovendien geen gezochte taal gebruikt om zijn stemming weer te geven. Zoo komen er meer voor in dit eigenaardig boek. Jammer dat het als compositie, als eenheid, als p ychclogie, en ook als waarheid van taal zooveel te wenschtn overlaat. Hoe valsch en onnatuurlijk klinkt K v. dit gesprek tusschen Teunis en Lote; Zij de boos? M"g ik mijne oogen niet toenijpen en raden, bij u, wat mijn geluk mocht geweest zijn? Zwijg.... zwij?. ... Mag ik de stilte niet weten, die ons danig heil ware geworden tu, n", nu, zegge 'k?" Die boer en die boerin, door den schrijver ons in volle werkelijkheid voorgesteld, téaben zoo niet gesproken, kii nen zoo i ist spreken. Dat is een taal voor chimerische Maeterlinckpersonage!>. Maar uit dit lijvig boek zou te putten zijn een kleine bloemlezing van korte beschrijvingen en stemmingen zooals ik Li ;rboven citeerde, eeii kleine bloemlezing, zoo mooi eu eigecaardig, dat ze wellicht in geen litteratuur door iets beters van dien aard zou ovtrtrcffjn worden. Waarom het boek den titel draagt van Hei stille Gesternte, is mij niet duidelijk kunnen worden. CïKIEL BUYSSE. P. NoordHoff, t Voor de loopbaan van den voor enkele dagen op 70 jarigen leeftyd overleden, welbeketden en algemeen geachten Gioninger boek handelaar en uitgqver P. Njordhoff, is bet zeker niet zonder bataekaiis gatverst, dat hy, veertig jiren geleden, eene dosnter vaa den directeur der Groninger Kweekschool voor Oadarwyzers, C. Brugsma, tot vrouw verkreeg Want in 't by zonder door zijn uitgaven op het gebied van onderwys, beeft Noordh. ff zich naam gemaakt en hy beeft er groot succes mede gehad. Aan hem en aan zijn Groninger collega B. B. ter Horst (fi'ma J B. Wolters), is htt hoofdzakely'k te danken, dat de bjeKen, uit welke de jaugd van onze lagere en middelbare scholen bare wijsheid moet putten, een welverzorgd uiterlyk hebben en dikwyls fraaie illustratiën bevatten. Noordhcffs groote vrijgevigheid in het zenden van present exemplaren zijner uit gaven aan de verscbilende onderwyzers, heeft veel tot het succes dier uitgaven medegewerkt; ook van bet beste geldt het: onbekend maakt onbemind. Sedert 1863 gaf Noordhoff het tydschrift Waarhtid en Lltfde uit, destyds het orgaan der zgn. Groninger Schojl. Hierdoor kwam hy in aanraking met een aantal godgeleerden, wier werken by hem het licht zagen. Van de andere door ham uitgegeven ty'dschriften verdient in de eerste plaats genoemd te worden het School blad voor lager , mddtlbaar- (n gymnasiaal onderwi/js, H<.t Paleis van Justitie en Ve Nieuwe Finartcter en Kupitulnt. Vaa 1872?1888 was Noordhoffgeassocieerd met de nVuia M Sant, doch in dit laatste jaar werd de firma Noorduiff en Smit ontbonden en nam Noordiuff dd geheele zaak over, waarbij hem een zy'ner zoons ter zy'de stond. Het spreekt van zelf, dat een rusteloos y'verig man als Noordhoff zich niet kon ont trekken aan het lidmaatschap van velerlei commissiëa en daarin zoowel aan zyn vakgenooten als aan zyn stadgenooten groote diensten bewees. Toen hy' op l September 1898 zyn veertigjarige loopboan als boekverkooper her dacht, vielen hem van alle zy den welverdiende bewijzen van waardeering ten deel. En hy heeft het voorrecht gehad, na dit jubilénog vyf jaren met onverzwakte kracht ie kunnen werken. CORRESPONDENTIE. Judtth, door mevr. JEANNE KLOOS?REYNEKB VAN STUWE. Niet, zooals in een bespreking van dit drama vermeld werd, de Kon. Ver. Het Ned. Tooneel zal »Judith" vertooren, maar het «Brondgeestensembla" van de Tivoli-Schouivburg te Rot terdam, dit het uitsluitend opvoeringsrecht van dit stuk heeft verkregen. NIEUWE UITGAVEK. Di, blik onzer oogen, Pjpulair-watenschappelyke verhandeling, door E. HILDESIIÏIM. Gronirgen, II L. van der Klei. Ver j mkahnder met illustraties naar Nederlandsone schildars. Amterdam, C. Bredeé. Het biste van alles, van F. HKDBERO. No. 1G5 van «VVirendorf'a Novellen B.Dliolhaek.' Amsterdam, Van Holkema & Warendorf. GUSTAV FRENSSEN, De Zandgravin. Vertaling van OTIO KNAAP. Amsterdam, C. L G Veldt. Ken kleine luonderwereld. Afl. . Biarn, Hjilandia-Drukiery. Vakorganisatie naar christelijke biginselen. Toelichting by de stellingen o?er >de patroons en de vakorganisatie", ten beste gegeven op den landdag der Nederlandsche vereeniging van patroons «Baas", gehouden te Utrecht den 17a Juni 1903, door J. C SIKKEL. 0/ergedrukt uit Biaz, orgaan van de vereeniging van Neder landsche patroons Bjaz. Amsterdam en Pretoria, boekhandel voorheen Hö/eker & Wormser. Da Structuur der Stmenleving, door j hr. C. E. BLOYS VAN TKB LONG. 's-Gravenhage, T. C. B. ten Hagen. Darwinisia: in de Taal, door jhr. C E. BLOYS VAN TRESLONG. 's- Gravenhage, T. C. B. ten Hagen. ? Hygiënische Vlugschriften", No. 5. Dr. H. PINKHOJ?, Gezonde Longen. Dr. J. HOOYKAAS, Bevolkingsleer en Gezimbiperking. Amsterdam, F. van Rossen. Het. Staatsncht van Nederl. InACé, begin selen en beschouwingen, door mr.Pii. KLEINTJES, 2 deelen. Amsterdam, J. H. de Bussy. Onze Zmtuigen, lessen gegeven aan leerling verpleegsters, door dr. R. BIJLSMA. Amsterdam, F. van Rossen. Inhoud van Tijdschriften. Eigen Haard, No. 38: Janneke, de pionierster!, door Louise B. B., (Slot) Jan van Schaffelaar voor het licht, door Jei°. de Vries, met af b. Nationale Bond voor vreemdelingen-verkeer in Nederland, door P. de Graaff, met afb Hoogeveen, met afb. raar opnamen van den heer J. Amerika, fotograaf te Hoogeveen, I. Da Toren van Ransdorp, met af b. naar teekeningen van W. O. J. Nieuwenkamp. Naar den Angopoero en de hoogvlakten van het Jauggebergte, door J. Oorver, met afb, II. Feuilleton. La, Recue, No. IS: Léon Séché, Les Amies de Sainte-Benve: Madame d'Arbouville. Moncure D. Conway, Le Prestige de la Guerre. Mariug-Ary Liblond, J H Rosny; L'Epopée volutionniste de l'énergie hnmaine. Dr. R. Romme, Normaux, Nains et Géants (3 grav.) G. Savitch, Vladimir Korolenko. Adolphe Retté, Souvenirs sur les Symbolisme. Jean Canora. Sa Libertéon Ie Réve d'Eraste (conte.) Dr. Caze, La Rébabilitatipn du Tabac. Comte de Larmandie, Un Essai de Résuriection, II, (fio ) Collaborateurs de La Revue, Mou vement scientifique et littéraire en France. Ons Huis". E-*n nieuw reglement maakt het reizen gedurende n of meer dagen, ook voor personen, die slechts weinig kunnen sparen, mogelyk. Reipjes. I. van n dag naar Haarlem, Alk maar, Sandvoort, Wy'k aan Zae, het Gooi enz., spaargeld 5 cent per week; II. van twee dagen naar genoemde plaatsen, spaargeld 12K cent per week; 111 van drie dagen naar den Haag, Middelburg, Arnhem; Maastricht, Groningen, spaargeld 25 cent per week; IV. van vier dagen (Zondag tot Woensdag) naar Balgië, Duitse Mand of in het binnenland, spaargeld 35 cent per wee-t; V. van vy'f dagen (Zaterdag tot Woensdag) als IV, spaargeld 40 cent per week. Vereiscbte leeftyd van 18?50 jaar. Aantal weken van sparirg 52, de l e week valt begin Augustus. Afdracht van het spaargeld op Zaterdagavond, 9?l O'/o uur, van af heden Zaterdag 19 September. Inleggetd ter bestrijding van administratie kosten en zaalhuur, voor I 10 et., II 20 et., III 30 et, IV 40 et, V 50 et. Op reis worden uit de gespaarde gelden betaald de kosten van tracspttt, logies en voeding. Vertering buiten de genomen maaltylen wordt niet vergoed. Alle clubleden hebben toegang tot de 5 k 6 gezellige by eer komsten in de groote zaal, waar onderwerper, op het reizen betrekkelijk, worden besproken, reisliederen ingestudeerd en gezelschapsspelen uitgevoerd. * * * In de bovenzaal zal gehouden worien een kleine >keurtentoonstelling" van r'otogrpfiëa naar schilderyen in hoofdzaak uit de musea van Dresden en Barly'n, werk van Jan van Eyck, Hugo v. d. Goes, Rimbrandt, Riisdael. -Frans Hils, Vermeer, Jan Steen, Wouwerman, Teniers, Albert Cuyp, Van Dy'ck enz. Bg' da fotografie,! worden mededeelingen neergelegd omtrent de gchiliers en aanwijzin gen omtrent de schilderyen, zoodat het genieten ervan, ook voor hen, die zich nog geheel vreenjd voelen staan tegenorer de oude mees terg, er gemakkelijker door wordt. De tentoonstelling zal geopend zyn op Za terdag 19, Zondag 2), Woensdag 23, Zaterdag 26 en Zondag 27 Saptember, telkens van 12-4 uur. Toegangsprijs 2X cent. Vrya toegang voor schoolleerlingen oodej geleide, ook onder schooltijden. Vry'a toegang voor ieder op Woensdag 23 en Vrydag 25 September, des avonds van 8 10 uur. aHtllIIlIIllllltlllIllllltMIIIIMflftlllllllllIIIHIIUCl 40 cents per r »gtl. lltff IHIIIIIIIIII tot fl 11.35 p. Met?Franco en'vrU van Invoerrechten toegezonden! Stalen ommegaand; evenzoo van zwarte, witte en gekleurde Hcniieberg-K(|de", van 6O cent tot H 11,3% per Meter. G. Henneberg, Zijde Fabr. (k. & k. Hofl.), ZUrich. Hoofd-Depöt V AS Dr. JAEGER'S ORIS, II Normaal-HartilÉi. E. F. DEUSCHLK-BBNSM, Amsterdam, Kaherstr. ISt Eenig specialiteit in du* artikelen in geheel Nederl Zeker en zonder pijn werkt het Echte lïadlauersche EksleroofrcmnMdel, ? O f.0 Alleen echt met de fi-ma KRONENA PO TIIEEK B -rlin. Depot by CLÉBAN & O>., Apoth. POLAK, PHARMAC1E Piano-, Orpl- en MFYKOOS «fe KALSHOVKtf, Arnhem, Koningsplein. VLEUGELS en PIANIXO'S in Koop en in Huur. Repareeren Stemmen Ruüen. Naar het eiland Marken M .. >* n a a» t de Hcttin^lioot, tem tfi Aislfirflam 'siÉgsciU.30. Dl HATENSTOOMBOOTfflST.