AM3TÉR DAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 136$ De Met föPreyer. Een van Millet's meesterwerken, bekend als »La Femme a la Lampe", is tot l October tegen een kleinen entreeprijs tentoongesteld in het rustige zaaltje van Prerer's kunsthandel, Bokte 32. Bühet binnenkomen noodt een rijf j e stoelen n tot plaats nemen althans toen ik binnen kwam waren ze alle onbezet. Ge kont dan tegenover het schilderij gezeten even bekomen van het geroesemoes der straatdrnkte, dat complex van oog- en oorvermoeiende kleinbeden en n gewennen aan den overgang tot deze zoo gansch andere omgeving. Maar lang snit ge niet zitten voor dit doek of ge zult de macht gevoelen die er van uitgaat; vóór ge 't weet, zqt ge weggevoerd uit het kleine kringetje, waarin even te voren uw gedachten ronddoolden; ge voelt een heerlijke verruiming in ? opkomen, die u tevens stemt tot vromen eerbied en u deemoedig maakt. En eenmaal vereenzelvigd met het tafereel, dat u zoo on weerstaanbaar geboeid houdt, zult ge de om geving vergeten, wordt het schilderij de wer kelijkheid en het u omringende verbeelding. Het schilderij wie denkt hier aan schil deren, aan stoffelijk menschen-maakwerk? Zoo overwegend is het geestelijk element in dit kunstwerk, dat het n is, als hoordet ge een zachte muziek,' als rees een schoone droom in n, of de heugenis aan een vertelling, die eens n verrukte in uw kinderjaren. We z|jn allengs zoo gewoon geworden te trachten ons zelve rekenschap te geven van het schoone, dat uit kunstwerken tot ons spreekt; maar hier ontvliedt deinst tot analyse, tot critisch zien; ge kunt niet besluiten tot nadere beschouwing van onderdeelen over te gaan, jammer als ge bet vinden zoudt de stemming te verstoren, waarin de zachte dwang eener bedwelming u gebracht heeft. En als ge later op straat zfjt, als menschen, dingen en geluiden niet tot uw bewustzijn door dringen, doordat het pas geziene heel uw geestesleven nog omvangen houdt tien tegen een dat ge een goed vriend dan zonder groeten voorbijgaat. Dagen daarna, als te midden uwer dagelyksche besognes soms plotseling dat beeld weer voor u opleefr, zult ge u zelf mogelijk met verbazing gaan afvragen, welke magische kracht toch huisde in dat doek. 6e herinnert u dan hoe alles zoo heel gewoon was: een jonge boerenvrouw, die by een lampje een oude schapenvacht verstelde aan het bedje van haar slapend kind. Dergelijke tooneeltjes, die we tot ' beu wordens toe zagen, mochten soms bizondere gevoelens van medelijden of belang stelling opwekken door tragische omstandig heden van dood of ziekte of mhère, maar hier de vrouw is een jonge flinke vrouw, met, ik zon haast zeggen alledaagsch gezicht, geen madonna-gelijkenis, geen kommervolle j uitdrukking, noch gelukzalige moeder-glimlach i . op haar gelaat, die vrouw gaat geheel op in haar bezigheid : het verstellen van de vacht; kalm en blozend slaapt daarbij het kind in den zachten schijn van 't lamplicht. En dat alles werd geschilderd zoo kinderlijk eenvoudig, zonder eenig vertoon van virtuositeit in een klenrgamma zoo sober als men maar denken kan. MÜdunkt niemand, niet de meest sceptisch aangelegde, kan dit grootsche werk onbewogen aanschouwen; het moet verstaanbaar zijn, zoo wel voor den schilder, den kunstkenner als voor den leek en beklagenswaardig zon het met den wansmaak moeten zijn van hem, bij wien geen greintje zuiver gevoel overbleef om voor deze schoonheid ontvankelijk te kunnen zijn. Als gezelschap voor Millet's meesterwerk heeft de heer Preyer een kleine doch uitgezochte collectie werken uit den Barbizon tijd mede hier geëxposeerd. We zagen er vier Corot's uit zeer uiteenloopende perioden, eindigende met een delicieus, levendig landschapje, een Diaz zoo forsch als een Delacroiz, n uitstekende studie van Van Marcke, een groote Danbiirny, een maan effect, dat ik niet onvoorwaardelijk bewonderen kan, een Ziem, een Du préen last not least nog een heerlijke pastei van Millet. Een zeer vroege, preciense Mauve misstond ie deze omgeving niet. Heeft de heer Prey'er dan nog de vrien delijkheid n een groote olieverfstudie van Termeulen te laten zien, zoo ry'p en rijk van kleur als ik nimmer (en schilderij van dien meester zag, dan twijfel ik niet of ge zult heengaan met het dankbare gevoel een hoog kunstgenot te hebben gesmaakt. J. W. N. Panl M. t Het portret van Paul Rink geeft mij, by verzuim van de vorige week, alsnog gelegenheid eenige regelen »ter nagedachtenis" over hem te kunnen geven. Niet alleen dat ik me daar door op plichtgetrouwe wijze van mijn verslaggeverstaak kwijt, maar vooral wijl ik vind, dat ook aan dezen afgestorvene een woordje van hulde wel verschuldigd is. Het is al haast twee weken geleden, dat de ? kranten den dood van Rink vermeldden en dus is het geven van biographische bijzonderheden nu minder op zijn plaats. Ik zou ze ook bijna niet kunnen geven; zyn persoon was me vol komen onbekend en is me alleen van belang om zijn arbeid. We hebben meermalen gele genheid gehad critiek daarop te geven, gunstig en afkeurend, maar nagenoeg altijd viel zijn werk voor bespreking in de termen. En nu, de herinneringen daaraan in totaal vergaderend kan ik met overtuiging uitspreken: wat jam mer dat deze zoo vroegtijdig by zyn werken door den dood voor altijd onderbroken werd. Want een, die nog met volle kracht en wel gemeend arbeidende is aan de ontwikkeling van eigen gaven, geleid in vast besloten rich ting, kan gerekend worden tot de jongeren, al is hij dan ook reeds een veertigjarige. Daarbij '8 'n onzen lyd van onzekerheid een talent niet zoo spoedig uitgegroeid. De verwisselingen gaan zeer sne) tegenwoordig, richtingen veranderen spoediger dan vroeger; maar de individuen ondervinden daardoor belemmering in hun beweging, die zich, weife lend richtend in zoo bewogen strooming, de ei pen koers moet trachten te behouden. Rink was niet een dergenen, wier werken 't een na het ander, als uit een vasten verm gegoten zijn. H\j was niet een dier gemakzuchtigen of onmachtigen, die een veilig honk hebben gevonden en daarvan niet meer los komen. Hij gaf op tentoonstellingen wel eens teleur stellingen, maar zijn werk hield toch altijd het vertrouwen levendig, dat verrassingen by zijn inzendingen eiken keer te wachten waren. Hij was nog volop in de studie, zocht rog PAUL RINK f. (Naar een potloodteekening van Joh. Braakensiek). steeds, met overtuiging en wil, zoodat een eigene kant aan zyn streven duidelijk onderkenbaar was. Tot zijne eer moet van Rink worden nage zegd, dat hij nooit de ontwikkeling van zijn talenten heeft aangewend om in navolgingskunst te schijnen wat h\j niet was. Hy had te grondig besef ook zeker van de kunstuiting die onzen tijd gedenkwaardig zal doen blijven, om met het hulsel ervan zijn eigen producten te tooien. Toch was hij met zyn aangeboren vaardigheid, best in staat geweest zijn hand er toe te zetten naar dezen of genen kant uit van de kunst der groote modernen, werken voort te brengen, die den banalen schilderij-smaak in 't gevlei kwamen. Maar van al de beroemdheden, die de algemeene vereering genieten, is er geen spoor van navolging ia zijn werk te vinden. Z\j a streven was beslist een anderen kant uit l en hij had daarbij de drift tot doorzetten. Hij zag de natuur vooral in haar kleurigheid; kleuren in het licht, om haar klare zelf standigheid, ieder in de eigene waarde nagespeurd en dan gerangschikt tot een helder, luid uitklinkend geheel. Zijn schilderijen waren als zoovele studio's, met ernstige volharding herhaalde proeven in dat streven. Ik herinner me dan wel werken : oude vrouwen met haar scherp belijnde gezichten, of kleine meisjes met vlasblond haar en bloswangen, scherp contrasteerend met het helle groen van gras velden, zoo kernachtig van uitdrukking en levendig van uitzien, dat in Rink duidelijk een der belangwekkendste vertegenwoordigers der jongere generatie kon worden gezien. En al hebben we dan ook nog niet zijn doelen in voldragen uiting bereikt mogen zien, kan toch ook het karaktervolle werk van dezen Ook Dit de natuur. Afgescheiden van elke uitvoering van het geziene in teekening of schilderij, wat is het zien zelf dan nog een wonder en tegelijk kostelijke kunst. We beklimmen den top van een heuvel, en de vlakte breidt zich onafzienbaar ver uit. Ons gezicht bestrijkt een grens van zooveel mylen, als ons oog nauwelijks strepen bedraagt. En in dat kleine oog weerkaatst, helder als in een spiegel, al wat binnen dien omtrek ligt, en teekent zich daar nauwkeurig af tot in miljoenste deeltjes. Een mijl op een streep... voelt of begrijpt ge, wat dat wil zeggen ? Dat wonder, latend voor hetgeen het is, als zijnde de eerste, natuurlijke, eigenlijk dier lijke gewaarwording want ook de dieren zien en aanschouwen, en. ... onderscheiden soms vlugger dan wij maar ondervindt ge na die eerste, primaire inwerking nog niet vele andere 1 Kwam de vraag nooit eens boven, waarom die kring rondom u, die horizon, noodwendig een cirkel dat uitspansel boven u, een zuivere overkoepeling moet vertoonen ? Viel hat nooit eens op, hoe onder het stijgen de gezichteinder langzaam met u oprees; zoodat het onderzoek overweging verdienen zou, of dat altijd, ook bij sneller en hooger vlucht zou gebeuren, in een ballon bijv. ? Dat schijnbaar ry'ztn van de vlakte met alles daarop, het dalen van het luchtruim daar boven, dat convergeeren en concentreeren der ganse h e omgeving, kortom een latge reeks van ziensverschijnselen zou dan worden onthuld. Doch er is nog zooveel. AU contrast of protest tegenover die machtig horizontale, staat al dadelijk de niet minder krachtig verticale beweging in het landschap zich uitsprekend in de menschgestalte, in bouwwerk en plantengroei in het strekkend vergezicht domineerend als mijlpaal of molen wiek, torenspits of populier. En tusschen beide in buigt, schuivelt en kromt ah overgang en verzoening, als transactie, de loopende zigzag of bewegelijk rankende lijn, als golving van slingerpad, oever en vliet, over akker en heuvel beweeg, langs boomomtrek en boschI silhouet, naar het immer vormwisselend wolken contour. Zoo groeit uit overzicht, inzicht, in het groot lijnen plan der natuur, van den bodem naar het zenith ; van welk schema de horizon de belangwekkendste blijft. Eindigt de vlakte daar, de lucht, de wolkverschijning begint er, opdoemend of wegtrekkend. Het landschap staat stil het wolkenheir wordt, worstelt en vergaat. Het leeft, actievol en dramatisch, en schept de stemming der aarde meermalen per dag om. Het vergoedt den bewoner der laagvlakte soms zij a gemis aan bergen en deelt zijn grond een trek van grootschheid, van gezelligheid mee. Verheffend glijden de vlietende wolkschadnwen over zijn diep groen verzadigde weiden en stille vaarten. Door lieflyke en bevallige lichtspeling en sehaduwval worden zy'n eenzame hoeven spraakzaam, leren zijn verre steden en dorpen, met het grijs en rood van muren en daken in de kleursymfoniën van morgen- of avondgloor. De wolken regeeren het licht, houden het vast, laten het uitstroomen of doen het weerkaatsen. Ze geven het lar dschap zijn grondstemrning. En nu moge de visie voor lijn, vorm en kleur, toon en concentratie van licht - dat vermooid zien van de natuur bij enkelen 't gevolg zyn van beslisten aanleg, by weer anderen de vrucht van langdurige studie, het zich van ty'd tot ty'd inlaten met, of zich over geven aaa een dergelijk optisch onderricht moet ieder ten goede komen. Laat ons nemen een stadsgezicht in vogel vlucht. Waarom na de moeite van het torenklimmen, alleen in 't eerst zoo verbijsterend complex slechts een paar overbekende punten opge diept, om dan verder te constateeren, dat het daar boven luchtig aanvoelt, maar... het uitzicht er prachtig is 1 Waarom niet getracht in die zee van huizen en daken de voornaamste punten, in <iat weefsel van loopgraven en gangen de hoofdaderen te ontwarren ? Niet beproefd van enkele gebouwen en monumenten de groote massa's, omtrekken, profielen en afmetingen goed te onderkennen ? Niet ge probeerd verdeeling of partijen te onderschei den, groepeering of plan, in groote trekken, van stad en environs te snappen ? Of waarom niet stil gestaan, om in het breede lichtspelingen en kleurcontrasten te bestndeeren, ten einde een ruw beeld, een algemeen silhouet te vatten en althans een indruk van 't ge heel mee te nemen ? Aanschouwen is goed, komt bijna vanzelf, maar daarna volge het beschouwen, waarbij het om opnemen en onthouden te doen is, onverschillig of het kunstwerk of natuur geldt. De leek aanschouwt het geheel, wat voor oogen is. De liefhebber, kenner of kunstenaar begint waar de andere eindigt, om vervolgens door analyse en synthese, door zoeken naar evenwicht tusschen opgave en vertolking, door vergelijking met analoge en al vroeger geziene uitingen te komen tot een nieuw ensemblegezicht een vollediger, dieper en rijker aanblik des geheels. Al klimmend trekt hij den berg rond, om op zijn spiraaltocht niet alleen een verhoogd, maar tevens hooger standpunt in te nemen. Weer een andermaal zijn we aan zee. Dwalend en klauterend over strand en duin, valt het beurtelings met ona dalen en rijzen van de kim nog gemakkelijker onder observatie en conhóle. De golvende lijn der deining vindt haar opvolgster in de rollende, weldra werve lende en spiraallijn der opgezweepte baren, storm- en onweerswolken. Terwijl door de beide bedrijvige en woelzieke elementen lucht en water de horizontale lijn verbannen wordt, blijft in rust de strekkende gezichteinder domineeren. Zeker, het lustige spel der golven, de aardige tooneeltjes aan 't strand en tegen 't duin, het uitstevenen of binnenloopen van de visschersvloot hebben als gebeurtenissen u meermalen vermaakt: met niets te doen dan maar te k ij keu, trekt en boeit de zee altoos. Doch met haar alleen, waar zy uit den grauwen horizon, op u afkomt, in al haar grootheid, zonder paden of wegen hebt güdan de mogelijkheid verondersteld, in dien baaierd de algemeene beweging, den grooten polsslag, het regelmatig verloop zelfs te kunnen benaderen ? Stellig ontging by kalm getij, het flikkerend zonlicht en de wisselende kleurwerking op de breed gespreide watervlakte u niet. Honderd maal gaaft ge uw verwondering lucht l Zocht of speurde uw oog ook wederzydsch verband, daar wolken en water van nature al verwant beide het licht weerkaatsen in uitermate verscheiden aard, en intenser dan op de vlakte ? Doorliep uw blik nooit de ruimte om overeenstemming tusschen omhoog en omlaag, om samenhang te vorgchen tusschen het met stippen bezaaide strand en verwijderde punten op zee ? Weer anders doen de door den nacht verzadigde morgenkleuren aan, dan de door den dag gerijpte, warmere avondtinten. Wat kan een doodeenvoudig moment: het uit komen van een groep tegen het zand of tegen den oceaan, van een silhouet tegen de lucht, al een aandoening wekken. Maar niet aanstonds wordt het oog gelokt door het schouwspel van lijn en kleur, of is de geest vaardig voor toon en stemming. Het accoord van het Hollandsche landschap en zeegezicht is intiem en diepliggend, misschien moeilijk te vatten. De natuur vermooid te zien, als samengesteld uit louter schilderontroerin gen, als beeldde zy zich zei re af als een schil derij, waarvan men deel uitmaakte daar begint men niet mee. Er is gradatie en er zijn trappen. En reikt de laader ver, optisch onderricht zal er ons moeten brengen. begaafden schilder, al is 't ook minder direkt, van heilzamen invloed zijn op het streven van alle recht-willenden. W. S. ii n in iini iini ui imiiiiiiiimii in in in in ui i u iiiiiiiiiniiiiin C H O O O L A T-V EEN AIMISTNtli: LE PLUS DÉLICIEUX CHOCOLAT POUB CROQUER. Panorama-GreTDou'w. Amsterdam, Plantage. Antieke Meubelen, Porceleinen, Schil derijen, Perzische Tapijten. Vast e prijzen. Toegang vrij. DE PHOENIX. 234 Spuistraat, Amsterdam. Meubileeringen. Geïll. prijscourantea en begroetingen gratis. Levering onder volledige garantie franco geplaatst door geheel Nederland. L BINNEN-: INRICHTING TOT MEUBELEERING EN- VERSIERING SDER-WONINGH 12O-ROKIN-12O 12 Etsen van WILM STEELINK. Met Tekst van J. F. VAN SOMEREN, Bibliothecaris te Utrecht. Gedrukt op zeer fraai papier, de tekst in rood kader met vele vignetten en handteekeningen, kost dit prachtwerb (groot folio fonn.) gebonden slechts - ?12.50.