Hfc.ua?» BK: AM S;TiE Ui) AM M E R W JE EX B L A D y O O R H E D K R:L A N D, O U W U N Sf T. *? De Incassobank te-Amsterdam. Het beschouwen van hedendaagsche stadsgezichten wil den indruk geven als zou over het algemeen nog bij'het ont werpen van nieuwe gebouwen lang niet genoeg rekening gehouden worden met Wie is de ware gentleman"? Toch niet hij, die door ieders belangstelling op te wekken voor zijn kleurige vesten en dassen, en door de opvallende smaak van zijn kostuum, zich een reputatie verwerft van chic" te wezen? Integen deel, de ware gentleman kan zonder aan Schinkel heeft eens en volkomen te recht geschreven: Das Urtheil ber ein Bauwerk von bedeutendem Umfange erhalt erst dann einen festen Grund, wenn man die Uebersicht der Bedingungen hat, aus denen die inneren und ausseren Formen hervorgegangen sind." guitige drukfoutjes! onlangs in het Handelsblad waargenomen, en dat den kritikus met betrekking tot den kunste naar abusievelijk doet schrijven: ,.Veel en hard heeft hij gewerkt, doch zér groot en welverdiend was '/wijn succes." Dien indruk zou deze beschouwing aantal bezwaren dat hierbij met groote moeite, zorg en kosten moet worden opgelost, is ontegenzeggelijk al ziet de leek zulks vaak niet in veel grooter dan bij het stichten van nieuwe ge bouwen. Alle bestaande gemakken, opk die Voorgevel aan de Heerengracht. Hoofdingang. de omgeving, in dien zin, dat gestreefd werd in harmonieuze aansluiting daarbij een zoo homogeen geheel te verkrijgen als slechts mogelijk was. Het is integendeel vaak alsóf in den konkurrentie-strijd,dienlevensverzekerinfen, banken, winkels onderling voeren, de ouwkunst een der voornaamste wapens moet wezen, de architekt een reclame kunstenaar en de door hem ontworpen gevel een reusachtig reclameschild met tot eenige, althans ;hoofdzakelijkste be stemming de taak aller aandacht op zich saam te trekken. De bouwkunst in dienst der reclame" zou van eene amusant-interessante studie in moderne architektuur den titel kunnen wezen. Het eene kantoorgebouw moet het andere overbluffen; de eene winkel de andere overtreffen; geen wonder dan ook, dat in dien drang gegrepen wordt naar middelen steeds bizarder en barokker, middelen nu eens van de meest protzige" overlading blijkgevend, dan weer gehoorzamend aan pretentieuze mode grillen. Nieuwe gebouwen verscheuren en ver moorden aldus vaak de eenheid van een stadsgezicht, maken het onrustig en doen het rammelen. En omgekeerd, menig gebouw, dat op zich zelf beschouwd, slecht noch leelijk is, wordt, indien het ge plaatst is of met den loop der tijden geplaatst raakt in eene er niet; bij passende omgeving in artistieken [zin doodgeknepen. Weinige milieu's maken het den archi tekt moeilijker, stellen aan zijn zin en gevoel voor harmonie hooger eischen dan de deftige oude wijken van vele onzer steden, van Amsterdam vooral. Zij immers bezitten eene mate van waar digheid en distinctie, die elke poging tot overbluffing verre van zich wijst en wier superioriteit onmiddellijk elke niet serieuze kunstuiting in al hare naaktheid als aan de schandpaal tentoonstelt. Tien, twintig gebouwen zijn daar ten bewijze hoe menig ontwerper zich aan deze moeilijkheid reeds, de kruin gestooten heeft. Niet alzoo de ontwerper van de Incassobank aan de Heerengracht, de heer J. P. H. de Man. Een der grootste verdiensten van dit gebouw is zijne kalme waardigheid en rust. Wanneer zijn gevel over eenige weinige jaren door de groote stadslucht zal zijn gepatineerd, o vertogen met een laagje neerslag, aangegrepen door de atmosfeer, en niet meer door zijne frissche kleuren uit het antieke kader springt, zal hij evenveel of even weinig, al naar men het wenscht uit te drukken, de aan dacht trekken als zijne buren. iemand aanleiding tot eene bijzondere bemerking te geven, zonder zelfs maar. in het oog te vallen, een middag achter een in de Kalverstraat te wandelen om aan het prigineele gezegde van den vorigen prins van Wales, thans koning Edward, een Amsterdamsch-lokaal kleurtje te geven. Aan zulk een gentleman wil het ge bouw der Incassd-bank mij wel eens doen denken. Dat men niet eenige opmerking zou kunnen plaatsen en motiveeren ? ' Maar laat ons niet naar foutjes speuren, waarvan dit bouwwerk in allen gevalle getuigd dient te worden, dat het goede: er onbetwistbaar in domineert. Bovendien, wees voorzichtig met uwe aanmerkingen !| Deze woorden hebben niet uitsluitend ten aanzien van gebouwen van beduidenden omvang aan de beoordeeling tot grondslag te leggen, zij gelden onver minderd van kracht, met betrekking tot alle architektonische scheppingen zonder onderscheid. Van hoe menige kritiek, die er geene rekening mede hield, is het weefsel van argumentjes dan ook zóó dun, dat het on verstand of de onvolledige kennis van den beoordeelaar er doorheen schemert. Trou wens dit is nogeen relatief gunstig geval als we ook in aanmerking nemen dat er eene kritiek tiert, die den indruk maakt van tot basis te nebben de stelling: Ik, kritikus, ben toch maar de knapste. Hoe aardig is die methode eens gekarakteri seerd door een drukfoutje ? Oh! die niet in de verste verte willen maken; lees haar dus als beschrijving, niet bij wijze van beoordeeling. Hoe licht leidt vooral in een geval als dit niet kritiek tot onbillijkheid. Was de architekt vrij geweest, had hij al zijne wenschen zich zien vervullen, dan zou hij het een of ander mogelijk zelf anders gemaakt en onze aanmerkingen den bodem onder de voeten weggegraven hebben. De Incassobank immers is geen nieuw gebouw. De samentrekking van twee eertijds gescheiden perceelen, die nu bovendien achter n gevel gebracht moesten worden, bond op honderd punten den architekt aan bestaande toestanden. Verbouwen is in het algemeen een moeilijk en weinig dankbaar onderdeel van den archjtekten-werkkring. Het Beneden vestibule. welke berusten op eene in het gebruik ontstane usance, wil men na de verbou wing liefst terugvinden; eventueele ge breken dienen dan tevens te zijn weg genomen. Dit is volkomen verklaarbaar. Men pleegt evenwel dikwijls te vergeten dat de ontwerpers van een verbouwingsplan in hooge mate gebonden zijn door het bestaande. Tenzij door hen het begrip van overbodige uitgaven ruim wordt op gevat, kan zich bovendien vaak het geval voordoen, dat zij bij oplossingen zich neerleggen, die in een volkomen nieuw gebouw nog zouden worden verbeterd. Hoeveel overleg deze verbouwing in het bijzonder aan de uitvoerders stelde, kan men zich denken, want het bedrijf der Bank, die een honderd tachtigtal geemployeerden heeft, moest ongestoord zijn gang gaan. Ik wil geen rondgang ondernemen door de reeks van lokaliteiten van de meest uiteenloopende bestemming, be ginnend met de kelders en kluizen, voort gezet in de kamers van de direktie en de publieke diensten ter begane grond en eerste verdieping, eindigend met de bureaux voor het meer in het bijzonder inwendige beheer der zaken, als bijv. de boekhouderij, ter tweede verdieping. Er zou menigmaal op te wijzen zijn voor hoe vele en onderscheiden eischen van dienst, controle en veiligheid de ontwerper eene oplossing moest vinden en hoe hij er in geslaagd is, ondanks het ingewikkelde dezer opgave, het geheel niettemin over zichtelijk te houden. AVaar de hoofdruimte van het gebouw, de groote hal, op de afbeeldingen beter tot haar recht komt dan de gevel, die achter het gebladerte bijna geheel schuil gaat juist op zijne meest karakteristieke punten, zij met betrekking tot dezen er in het bijzonder op gewezen, hoe even eens degelijkheid en waardigheid zijne echt-Nederlandsche grondtrekken zijn. Dat hij zich zoo goed, beter dan zoo menig ander nieuw bouwwerk in onze oude stadsgedeelten, bij zijne buren aanvlijt mij schiet thans geen beter Hollandsch woord te binnen dat aan het Duitsche anschmiegen" beantwoordt vindt ten deele oorzaak of althans ver sterking in eene kleinigheid", indien dit woord gepast is waar het een zoo belang rijk resultaat betreft. Men moet weten dat de meeste oude gevels, zoo niet alle, zoogenaamd ,,op de vlucht", d. w. z. eenigermate voorover hellend, gebouwd werden. Het is moeilijk uit te maken in hoeverre dit systeem zijn oorzaak vond in practische overwegin gen en tot doel had het water, dat bij regen tegen den gevel sloeg, te beletten, er tot beneden aan toe langs te drup pelen. Tevens echter had het een belang