No. 1440 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD YOüR NEDERLAND. Hoe kan de Dam goed worden? De Dam in zijn tegenwoor digen toestand. Het Damplein in zijnen tegenwoordigen toestand vertoont in hoofdvorm eenen onregelmatigen vierhoek, welke, aan drie zijden (ten Noorden, Westen en Zuiden) ?door gebouwen afgesloten, aan de vierde .zijde (ten Oosten) ligt aan den verkeers weg Damrak?Rokin. dige plaats (pi. m. 50 M. uit het Paleis) door zijne hoogte, de bezichtiging van het Paleis in den weg en vestigt op deze plaats, in het hart van het gebouw, nog meer de aandacht op het scheeve van het plein. 2. De toegang van de Paleisstraat is te gering en de verbreeding van 8 M. op 12 M. zal den Dam ten goede komen, daar de rooilijn dan getrokken kan wor den evenwijdig aan Zeemanshoop", het welk het Plein regelmatiger zal maken. De zware kosten van onteigening echter, lengte van ongeveer 220 M. (gemeten tot aan den Dam) tot 70 M., welke breedte gelijk is aan de lijn Hajenius-Bisschop". Door de wegneming van het Comman dantshuis wordt deze lengte 270 M. om plotseling van 70 M. breedte over te gaan in de 18.5 M. tot 18 M. breede Beurssteeg, toegang gevende tot het Rokin. Blijft het Damrak op deze breedte be staan, m. a. w. wordt het terrein van de oude Beurs niet bebouwd, zoo zal de Dam den indruk maken van hot einde eener 70 M. breede boulevard, welke, bij de D E:-DAM-LM-ZIJNE. OMGEVING-. TEGENWOORDIGE- TOESTAND. BESTAAN DEI GtBOUWE^N . . _ TRAMLIJN _. ' ' ' T ' O E. NIEUWE. GE.BOUWEN MET" STIPPELLIJN AArNGtGEVEfC P.VOKKIN.K EN JAC . Pu. WOHM 5E.R ARC M l T E1C.TE.N De Westzijde is schoon afgesloten door ?den 80 M. langen gevel van het Voorma lige Raadhuis, thans Koniaklijk Paleis. Aan weerszijden van dit gebouw geven de Paleisstraat (8 M.) en de Mozes-enAaronstraat (12 M.) toegang tot het plein. De Kalverstraat (7.40) en de Nieuwendijk (8 M.) monden ten Zuiden en ten Noorden op den Dam uit. Trekken wij eene rechte lijn van den hoek Dam-Rokin (Hajenius) tot den hoek Dam-Damrak (de Bisschop) zoo zien wij ?dat de Dam de volgende afmetingen heeft : Westzijde (Paleis)....'. 100 M. Noordzijde (Nieuwendijk). 90 Zuidzijde (Kalverstraat). . 70 Oostzijde (Rokin-Damrak) 70 Staande aan de Oostzijde (in het hart van de lijn Hajenius-Bisschop) en het plein overziende, zoo maakt de Dam, niettegenstaande zijnen onregelmatigen vorm den bevredigenden indruk van een .afgesloten geheel. De op het plein uitkomende straten zijn te gering van breedte om dezen indruk te verstoren. Verder kunnen wij wijzen op het vol gende : 1. Het monument 1830, de Nederlandsche Maagd, staat op zijne tegenwoorzullen deze verbreeding wel in den weg staan. 8. De Nieuwe Kerk behoort zoo spoedig mogelijk ontdaan te worden van hare wan staltige aanbouwsels. Slechts op het eerste, punt, de plaatsing van het monument 1880, zullen we in dit stuk terugkomen, omdat onze be doeling was den aandacht te vestigen op de Oostzijde van den Dam, en op de regelmatige vergrooting van den Dain, welke door uitvoering van ons plan, ontstaan zou. O o s t z ij d e van den Dam. Gaan wij wederom staan in het hart van de lijn Hajenius-Bisschop, met den rug naar het oude Raadhuis (Paleis), zoo valt ons vóór alles in het oog, dat het Commandantshuis, met zijn 28 M. langen gevel, door zijne geringe afmeting en zijne scheeve plaatsing geene vol doende afsluiting geeft aan het Damplein. De Vijgendam, door de oude Beurs nog eenigszins afgesloten, is nu, door het wegbreken van dit gebouw geworden tot eene zeer onaesthetische 29 M. breede ver lenging van het Damrak. Het Damrak, naast de Nieuwe Beurs, 80 M. breed, verbreedt zich over eene Nieuwe Beurs beginnende, in eenen rech ten hoek zwenkende, naar het Paleis tot 100 M. zich verbreedende, dood loopt op het Koninklijk Paleis. Daardoor verliest de Dam als plein zijne waarde. Afsluiting van den Dam ten oosten is daarom eisch. Vergeten we echter niet dat het Dam rak ter breedte als naast de Nieuwe Beurs, dus 80 M. breed, op den Dam uitmondende, ons stelt voor eene moeilijke zaak; n.l. den breeden verkeersweg te behouden zonder schade toe te brengen aan het plein. Ons plan geeft hiervoor, eene, onzes inziens, bevredigende oplossing: n.l. Een plein, doorsneden door een breederi verkeersweg, welke het plein verdeelt in twee, op zichzelf afgesloten, gedeel ten, elk met zijn centrum, tezamen vor mende n goed afgesloten geheel. T o e l i c h t i n g tot ons plan. Alle pleinverbetering moet uitgaan van ons oude Raadhuis, het Koninklijk Paleis. Na ernstige bestudeering /,ijn wij tot constructie gekomen van vierkant en vijfhoek, van twee rakende cirkels, welker toepassing gegeven wordt op bijgaande systeemteekening. Op het oude Damplein bepaalt de cirkel met zijne in- en omgeschreven vierkanten (zoo goed als bij den be staanden toestand mogelijk is) de in richting van het plein (trottoirs, plaat sing der monumenten, plaatsing der booglampen, kiosken, wachthuisjes etc.) De verbindingslijn der middelpunten van de cirkels bepaalt de as van het nieuwe-pleingedeelte. Het Damrak en het Rokin loopen nagenoeg rechthoekig op de zijden van den vijfhoek. Het middelpunt van het nieuwe plein gedeelte ligt nu n in het hart van het nieuwe gebouw aan het Damrak, n in het hart van het nieuwe gebouw aan de Warmoesstraat-zijde, terwijl het nieuwe gebouw aan de Rokinzijde alzoo ge plaatst is, dat het oude stukje architec tuur, met zijn poortje naar het Rokin, behouden blijft. Onnoodig oude interessante gebouwtjes slopen zou onverdedigbaar zijn: goed gerestaureerd en ontdaan van zijne onoogelijke reclameborden, is dit oude Renaissance-groepje te merkwaardig om het niet te behouden. I. Door de plaatsing van een gefa ouwen-complex op de plaats van de Oude Beurs wordt de Dam afgesloten; blijft de 80 M. breede verkeersweg naast de Nieuwe Beurs behouden, en ontstaat een plein van 75 M. lengte voor den 80 M. breeden Beursgevel, waardoor dit gebouw óók meer tot zijn recht komt. De schutting op de plaats van de oude Beurs bewijst dat B. en W. óók van van dit gevoelen zijn. Door twee passages te maken onder het nieuwe gebouw door naar de stille zijde van het Damrak wordt de, bijkans 180 M. lange gevel, aangenaam in drieën verdeeld, wint de achterstraat aan waarde en kunnen in de passages winkels gevestigd worden. De rechthoekige vorm geeft vol doenden waarborg voor schoone geveloplossingen. 11. Door de plaatsing van het gebouw aan de Warmoesstraat-zijde wordt de Dainstraat verbreed van 8.70 op 15 M. en de verlegde Vischsteeg, welke thans 4 M is, verkrijgt eene breedte van 12 M., waardoor eene betere toegang naar de Warmoesstraat ontstaat. III. Door de plaatsing van het nieuwe gebouw aan de Rokinzijde wordt de onhoudbare roestand van het Beurspleiiitje aan het Rokin opgelost, ver krijgt hot Rokin een schoone afsluiting, wordt de Beurssteeg van gemiddeld 1(3 M. breedte, 20 M. breed en wordt de onoogelijke rcclamevlakte vervangen door eenen 84 M. langen gevel. Het middelpunt van het nieuwe plein gedeelte is aangewezen voor een grootsch monument tegenover het Oude Raadhuis, terwijl op het Oude Damplein twee monuTnenten van geringer afmeting geprojecteerd /ijn, alzóó dat, over liet gansche plein de middenpartij van dit gebouw te overzien is. Op het breede trottoir kan bij feeste lijke gelegenheden het volk zich ver zamelen, en van af het gebouw kan de | blik ongehinderd over het gansche plein gaan. Verder zijn op het plan eenige punten aangegeven voor de plaatsing van tramweghuisjes, kiosken, electrische booglampen (welke tevens kunnen dienen voor trampalen) etc. etc. Aldus zal een plein ontstaan van 140 M., doorsneden dooreen breeden verkeersweg Damrak?Rokin, welke het plein ver deelt in twee, op zichzelf afgesloten ge deelten, ieder met zijn centrum, tezamen vormende n goed afgesloten geheel. Aldus zal ontstaan een centrum, Am sterdam waardig, een plein van 140 M. lengte en gemiddeld 70 M. breed (verhou ding van 2 : 1) waarvan het Koninklijk Paleis, wederom tot Raadhuis verheven, immer het schoonste monument zal blijven. T r a m v e r k e e r. Het tramverkeer zal eveneens ver beteren. Door de tramlijnen om het Monument heen te leiden, wordt het inen uitstappen op de trottoirs zeer ver gemakkelijkt en is het mogelijk eenigen tijd halt te houden buiten het verkeer. Waar het noodig is voor het rechts in- en uitstappen op de trottoirs, zijn de tramlijnen over de trottoirs geleid. De voordeelen van ons plan. Het door B. en W. met eene schutting omgeven terrein beslaat eene oppervlakte van 3000 M2. Door slooping van het blok aan bet Rokin ter oppervlakte van 6pereeelen komt vrij pl.m 464 Door slooping van de blokken aan de Warmoesstraatzijde ter op pervlakte van pl.m. 22 perceelen komt vrij pl.m 1200 Door slooping van het Commandanthuis komt vrij een terrein van 12 X 23 M. = 27(> 4940 M7. Het volgens dit plan geprojec teerde bouwterrein van de Oude Beurs beslaat eene oppervlakte van 150 X 130 M. = 3'JOO M-. Door bebouwing volgens dit plan wordt bebouwd aan het Rokin . . 630 ., Door regelmatige bebouwing vol gens dit plan wordt bebouwd aan de Warmoesstraatzijde 810 5340 M'. Volgens ons plan wordt dus meer bebouwd eene oppervlakte van 5340 M-'. 4940 M^. = 400 M-'. Door deze betere bebouwing worden de straten verbreed als volgt: De Darnstraat thans breed 8.70 M. zou worden 15 M. De Beurssteeg thans breed 13.5?18 M., gemiddeld 16 M., zou worden 20 M. De Vischsteeg thans breed 4 M., wordt verlengd en krijgt de breedte van 12 M. Door de meerdere breedte der straten, vooral van de Vischsteeg, en doordat de gebouwen van den Vijgendam direct aan het hoofdplein komen te liggen, winnen deze gebouwen aan waarde. De finantieele zijde van het plan behoeft dus onzes-inziens geen zorg te wekken. Conclusie. Met het oog op de vele bezwaren welke zullen ontstaan, en de vele moeilijkheden welke moeten worden opgelost, alvorens de Dam den, door ons voorgestelden, vorm zou bekomen, zofcden we wenschen, dat de Gemeenteraad van Amsterdam besloot: 1. Het Commandantshuis te sloopen; 2. De plaats van de Oude Beurs te bestemmen vooreen monumentaal gebouw van pl.m. 30 M. breedte en pi. m. 130 M. lengte volgens dit plan; 3. Wanneer er vooralsnog bezwaar bestaat voor het onteigenen der perceelen op de plaats van de nieuwe geprojecteerde gebouwen, de rooilijn van het nieuwe pleingedeelte vast te stellen en geleidelijk te komen tot den nieuwen pleinvorm. Wanneer wij met de/e studie de beDE-DAM-EN-ZIJNE OMGEVING- SCHAAL. NIEUW ? PLAN. _ BE.STAANDE. (y1, MONUMENT. ||([~~ WATER. GEBOUWEN. GEBOUWEN. O- BOOGLAM PEN, TJLVEN5 TRAMP/VU PVORKINK F N JAC .(=n. WORM5LR . ARCHITECTEN. NIEUWE, te-LU R;