DE A M i T E R D A M M K 11 W K K K IJ L A D V OOR N E I) K U L A N D. No. 1448 Nederlandschen ondernemingsgeest op wekken ! hare vruchten schijnt af te werpen. Dat, gelijk de heer Pool mede deelde, deze filiale haar beste afnemers vindt in de kringen van de intellectuels" en industrieelen is eene getuigenis te meer voor den indruk van ernst en degelijkheid, welke van onze vaderlandsche kunstnij verheid in het algemeen uitgaat.' Maar ook in dit opzicht was voort durend vooruitgang te bespeuren. Eene vergelijking tusschen de vroege specimen van Onder de St. Maarten" 's kunst met de laatste modellen is leerzaam. Het tijdperk van het tasten" behoort thans tot het verleden. Het verraadt eene vaste leiding dat de ontwikkeling van het fabrikaat van Onder den St. Maarten" het geval, dan meestal van geestelijke armoede tevens. Men verkeerde, en dit niet alleen in Duitschland, in het hart van een tijdperk dat Hermann Muthesius in zijne lezens waardige studie over Stilarchitektur und Baukunst" (Mühlheiman derRuhr. 1903. Zweite Auflage. Verlag von K. Schimmelpfeng) als volgt karakteriseert. En deze afwezigheid van smaak in de beschaafde kringen is juist eene der kenmerken van de samenleving der negen tiende eeuw. Wendde de rijk geworden burger zich tot de kunst, dan tastte hij in het duister en kon hij niet meer het edele van het onedele onderscheiden. En in den regel verviel hij als de barbaar tot hetgeen schitterde en plomp in het Woonkamer-interieur in het monsterhuis, Maarten ?an Heemskerkstraat, Haarlem. in ne doorgaande richting geschiedde en niet met horten en stooten en spron gen. Zoo is ontstaan een eigen type en kenmerken de fabrikaten van Onder den St. Maarten" xich, ondanks alle verschei denheid in vormen onderling, doorgaans toch door een allen gemeenschappelijk je ne sais quoi", door eene zekere lokale tint". Zij vertoonen eene wel te onderscheiden schakeering: van de algemeene kleur der moderne richting. Men moet thans reeds zich als het ware op historisch standpunt plaatsen om zich de groote waardeering te ver klaren, waarmede luttele jaren geleden de eerste produkten zijn ontvangen. En dat niettegenstaande de verhooging van peil van den algemeenen smaak steeds zwaarder proeven eischt. Zoo vaak reeds werden de hoedanig heden van Onder den St. Maarten" besproken, dat het een onbegonnen werk wil schijnen het nogmaals in oorspronkelijken vorm te beproeven. Liever dan uitsluitend over de afbeeldingen te schrij ven, wil ik dan ook naar aanleiding er van, het bijschrift in een ruimer vorm kleeden, aldus den lezer uitnoodigend zijne konklusies over de beteekenis van Onder den St. Maarten" als eene uiting van het moderne streven bij de huisinrichting, zelf op te maken door figuren en tekst in verband te brengen, het bijzondere aan het algemeene te toetsen. Was wollen alle unsere Kunstbestrebungen sagen, wen n sie nicht schlieszlich dem deutschen Bürgerhaus, dem besten oog sprong, waarbij natuurlijk dikwijls genoeg de wensch medesprak met zijne kunstliefde te pronken en zijn rijkdom te toonen. Aldus ontstond het onzen tijd in het bijzonder kenteekenende verschijnsel van poenen- en parvenuensmaak, er trad eene barbaarschheid op als sedert den laat-romeinschen tijd van het onder de soldatenkeizers ondergaande keizerrijk niet meer was voorgekomen." Aangenomen dat dit oordeel van den tijdgenoot, staande midden in den strijd der meeningen en beginsels evenals datgeen, dat ik zoo straks zal ontleenen aan den aanhef van H. P. Berlage's korte lings verschenen Over stijl in bouw-en meubelkunst" (uitgave van A. B. Soep Amsterdam), aangenomen dat dit vonnis algemeener en scherper is dan eens door den geschiedschrijver objectief zal worden vastgelegd, dan toch kan thans wel reeds grif worden toegegeven dat althans ten aanzien van den bouw en de inrichting der woning de wansmaak schier onbe perkt heerschte. Eene schets te geven van dit tijdperk, welks naweeën nog heden zich doen ge voelen, is zeker de beste weg om te doen uitkomen hoe grooten vooruitgang de laatste tien a vijftien jaren brachten op het gebied van huis- en meubelkunst en, al is het duizendjarig rijk nog niet aan gebroken, hoe aanmerkelijk de verdienste is der kunstenaars, die dezen ommekeer uitlokten. Dat overzicht zij gegeven aan de hand van eenige citaten. Berlage dan schreef ter boven aange geven plaatse: Het is voor de nu levende kunsteHeerenkamer-interieur in het monsterhuis, Maarten van Heemskerkstraat, Haarlem. Hort unserer Tugenden zu gute kommen ?" Met deze vraag ppende Georg Hirth zijn boek Das deutsches Zimmer", dat indertijd grooten opgang maakte, blijkens eenige oplagen, welke gepaard gingen met eene vermeerdering van den inhoud, die aanvankelijk zich bepaalde tot Das deutsche Zimmer der Renaissance" en laatstelijk door Rosner is afgerond met Das deutsche Zimmer iin neunzehnten Jahrhundert". En wat hier gezegd wordt in de vraag immers ligt het door den steller gewenschte antwoord be sloten met betrekking tot het duitsche burgerhuis meer in het bijzonder, geldt evenzeer in het algemeen. Toen Hirth ongeveer een kwarteeuw geleden de aangehaalde zinsnede, die ook tot motto dezer regels als geknipt zou wezen, schreef, was het met het burgerhuis, als men dit van een artistiek stand punt beschouwde, alles behalve fleurig gesteld. Het getuigde in een gunstig geval misschien van materieelen wel stand, van rijkdom zelfs; maar was dit naars niet alleen, maar zelfs meer nog voor hen, wier onderscheidingsvermogen voldoende is gescherpt en wier gevoel nog niet geheel is afgestompt, omdat nu eenmaal niet te miskennen valt dat alles went, en dat zelfs het allerleelijkste in staat is op den duur geen ergernis meer te wekken; het moet voor die alle a wel smartelijk zijn te erkennen, dat zij in een tijd leefden, welke niet vermocht te naderen tot het begin eener levensvermooiing, of ter nauwernood tot een poging hun omgeving, d. i. hun woning, hun meubels, hun huisraad, volgens een vast kunstbeginsel saam te stellen ; integen deel slechts in staat is geweest die om geving van een bedenkelijke nuchterheid eenerzijds, en van een ergerlijk prullige, tot ploeiterigheid stijgende blufferigheid anderzijds te doen zijn. En het smartgevoel dezer erkenning, 't welk eerst langzamerhand levendig wordt, maar dan ook te heviger wordt gevoeld, moet wel tot wanhoop stijgeu, bij hen die begrijpen wat het zeggen wil zulk een omgeving te hebben moeten missen; die weten wat het is, niet te hebben mogen leven binnen de grenzen eener kunstvolle wereld; die tot het besef zijn gekomen hoeveel geluk .zij hebben moeten derven, hoeveel levensvreugd zij hebben moeten ontberen, omdat niet schoonheid, maar leelijkheid is de eigenschap der nu voorbij gaande tijden." Hetzelfde denkbeeld treffen wij ook aan in de brochure H. P. Berlage Gedanken ber Stil in der Baukunst" (Julius Zeitler Verlag Leipzig 1905), waarin de auteur zich echter niet tot de bouwkunst beperkt uitgegeven ter her innering aan des schrijvers voordrachten te Krefeld (22 en 23 Februari 1904), sedert als ik wel heb, herhaald te Dusseldorf, Leipzig en Dresden. Daar heet het, een citaat welks overname gewettigd is, wijl het voorgaande er door wordt aan gevuld : Denn alle die Riesenfortschritte auf technischem und industriellem Gebiet haben nicht vermocht, uns auch nur anniiherend etwas zu geben, was in einer Beziehung auch nur ira entferntesten mit dem Früheren zu vergleichen wiire; ich meine in Beziehung zur Schönheit, und von dieser Schönheit will ich reden. Wir könneu doch wohl ganz ruhig konstatieren, sogar unter Zuerkennung mildernder Uinstande, dasz das neunzehnte Jahrhundert das Jahrhundert der Hiiszlichkeit gewesen, und diese musz wohl als eine der schlimtnsten Eigen schaften einer Zeit bezeichnet werden. Man bat, um zu einem solchen, wahrhaftig nicht erheiternden Ausspruch zu kommen, alles ruhig, d. h. nüchtern, vergleichenden Blickes zu betrachten, darf sich nicht befcïuben lassen durch fragliohe Schönheiten, wozu in unserer kunstlosen Zeit allerdings einige verfiihrung vorhanden sein diirfte, d. h. darf sie nicht berschatzen. Das ueunzehnte Jahrhundert is das Jahrhundert der Hiiszlichkeit gewesen; unsere Groszeltern, unsere Eltern, und wir selber, haben gelebt und leben in einer Umgebung so hiiszlich als keine früher . gewesen. Tch wiederhole noch einmal: man betrachte nüchternen Blick es ; und wenn man dann alle Dinge vergleicht mit denjenigen aus früheren Zeiten, dan kommt man zu der Ueberzeugung, dass nichts, aber auch nichts von alledem, was unsere Eltern und wir zum Gebrauch betiutzten schön genannt werden kann, und dasz dasjenige, was noch hübsch aussieht, aus einem vorhergangenen Jahrhundert zu stam men ptlegt." Het besef der tekortkomingen eenmaal doorgedrongen zijnde in steeds zich ver wijdenden kring, gaf eene krachtige aansporing verbetering te beproeven. Een juist tijdstip te noemen voor den aan vang dezer kunstrevolutie is moeilijk. Het eene land bovendien was het andere verre voor. Ten aanzien van Duitschland geven de eerste regels van Herman n Muthesius' bundel Kultur und Kunst, gesammelte Aufsiitze ber künstlerische Kragen der Gegenwart" (verlegt bei Eugen Diederichs Jena und Leipzis: 1904) eene zeer be knopte samenvatting, die ook zou kunnen slaan op den ontwikkelingsgang, welke de moderne kunst van ons land in de laatste jaren doormaakte. ITm die Mitte der neunziger Jahre wandte sich die deutsche Geistesrichtung der Kunst zu. Xoch wenige Jahre früher liatte dies niemand fiir rnüglich GEBEELDHOUWDE MEUBELS. imaJ.OEGRAAFHILVERSÜM Ouden Engweg 18. KUNSTNUVER: HEID-WONING INRICHTINGEN REGULIER S: GRACHT48-E AMSTERDAM JpPPM*M*M.M*l.M.W.M.Ti MARMEREN SCHOORSTEENMANTELS G. & J. COOL. AMSTERDAM. BLOEMGRACHT 77 ROTTERDAM. DELFT5CHESTB«AT6I UTRECHT. BILTiTR A AT 30 J. J. BIESING, Muttiftttatulel* 'S-QRAVENHA.GE, Molenstraat 65, B^enCT. Utoderne Sehilderijw, Aquartlltn en Drame*. Laat Uwe woning inrichten door Nieuwe ontwerpen. Smaakvolle, ensembles. Zeer billijke noteering. Foto's en Prijscouranten en Begrootingen gratis. Plaatsing door eigen personeel onder volledige garantie. Vele attesten. MEUBEL-BAZAR Singel 263 283, t>tJ d Kantoor-Meubelen J. MEIJERINE MEIJER. Telefo«a Prijs. . ? 3O. TELEGRAM ADRE5 LJTH©"TBLEPOeN«IMT>GQAW»70 tBINNENHUIS ROKlNlZO-AtlSTERDAM MEUBELEN EN-HU1SRAAD NAAR-ONTWERPEN-VAN BEKENDE-AM BACHTSEN 51ER-KLJN5TENAARS MATIGE-PRUZEN-MEUBELCN VAN-EIGEN-WERKPLAATS COMPLETE WONING-IN «RICMTINGEN, AfflSTERDAm AARDEWERK EU TEGELS Bl FAIENCE T* l EN TEGEL f J FABRIEK b MOLLAND l NAAML-VENN-CEV-TE l k. UTf^BCHT ^A AARD WJ WERK : UIT -DE -FABRIEK .' ZU D-HOIL AND DÊPOT'KALVER5TRAAT-I4-I i: r L Meubeleerinricliting EIGEN HAARD", Spuistraat 171, hoek Paleisstraat, Amsterdam, meest geschikt adres tot het practisch, degelijk en met smaak inrichten uwer woning. Prij.*roui'ant op aanvrage. Begrootingen gi-atis. Int. Telefoon O14O. n j