DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1454 DAMEjl Die MYilnalitat fles KMes". Voorlezing gehouden d^or Ellen Key voor de Ve.reeniging Erasmus" 28 April 1905. In den aanvang scheen het of zou de lezing van Ellen Key teleurstelling geven Wel was al dadelijk het rustig optreden van deze een voudige vrouw zeer sympathiek en deed het onwillekeurig terugdenken aan die andere vrouw, Mrs Gilman Perkins . en scherp het op effect berekende, oppervlakkige van dat optreden gevoelen, maar toch in den aanvana boeide, pakte de voordracht niet. Het niet in haar eigen taal, maar in het Duitsch moeten spreken, scheen Ellen Key mojilijk te vallen, nu en dan zocht ze haar woorden of raakte in den zin verward. Hier door belemmerd ia de volkomen vrije uiting, werkte dit verslappend op de voordracht, die daardoor eenigszins den indruk van een tonigheid gaf. Daarbij gaf zij voor wie haar boeken, bovenal de Eeuw van het Kind" kent, niets nieuws. Dit was, het onderwerp in aanmerking genomen, ook wel niet moge lijk en niemand zal dit ook verwacht hebben, maar juist hierdoor kwam te sterker het gemis uit, dat ze in haar wijze van uitdrukken niet volkomen vrij stond. Want wat de lezing van Ellen Key zou gemaakt hebben tot dat wat we er van verwachtten was de toon, de ziel. Zooals zij, Ellen Key, over dit onder werp zou 'spreken, dat had haar gedachten en ideeën opnieuw in al hun diepte en ernst aan ons. gegaven. Zooals ze nu de dingen zeide, wisten we wel dat het waar en. zeer goed was, maar het deed ons niet in nieuwen ijver en enthou-iasme onlbranden. En zoo scheen de avond teleurstelling te Tvorden. Tot na de pauzeer iets anders kwam. Toen klonk hier en daar even door het echte accent, de ziel van Ellen Key. En die toon bleef aanhouden, werd sterker en raakte, voor wie onder hen er gevoelig voor was het d'.epst van de toehoorders. En toen gebeurde het zeer eigenaardige, dat door de aanwe zigheid van dien toon, eigenlijk nog maar een flauwe schaduw van wat ze in haar volheid zal zijn, plotseling de voordracht in haar geheel in een gansch ander, diep licht kwam te staan. De ziel van de vrouw gaf diepte en leven aan wat ons eerst slechts uiterlijk en verstandelijk had aangedaan en we ge voelden hoe we hier in diepen, wezenlijken zin in aanraking werden gebracht met de ernstigste en moeilijkste dingen. Wat die ziel zelf had geleefd en door te levfn had gewonnen om deze dingen zoo bewust en zeker te. kunnen zeggen en de groote, edele liefde, die dit alles droeg. Ka de avond kwam te staan in het teeken der ernst en het verantwoordeljjkheidsbesef was gewekt. En dit was een volkomen triomf voor Ellen Key, of liever niet voor haar, maar voor de zedelyke macht van haar ideeën. Want ik zeg het nog eens de voordracht was uiterlyk niet boeiend en wat ze zeide trof niet als iets nieuws, iets zeer bijzonders, maar de echtheid en de zuiverheid ervan zat in het leven er achter. Daardoor wekten haar woorden volkomen vertrouwen, men gevoelde het groote voorrecht, helaas zoo bitter weinig te ervaren, dat men hier te doen had met iemand, die in de eerste plaats zelf was de ernstige ziel, die van de opvoeders, die haar ideeën in praktijk willen brengen, wordt geischt. En het deed zoo weldadig aan, hier eene bejaarde vrouw, iemand, die geleefd had, voor zich te zien. In onzen tijd is men, daartoe door allerlei goedkoope excerpten van groote wijsgeeren gemakkelijk in de gelegen heid gesteld, dadelijk gereed dingen van hooge wijsheid luid te verkondigen, een opper vlakkig weergeven wat even in eeu moment gegrepen is, maar de zedelijke rijkdom van het geleefd hebben, die alleen volheid en ruimte geeft ontbreekt. En daardoor werkt zooveel wat met handenvol op zedelijk of sociaal gebied gegeven wordt, teleurstellend en de wereld vol met die schare van-jonge mannen en vrouwen, die maar dadelijk roekeloos de verantwoordelijkheid op zich durven nemen propaganda te maken met hun goedkoop verworven ideeën, blijft, daar ze toch, ondanks zichzelf geen diepte door schijn verkrijgt, even leelijk en slecht. Ellen Key heeft geen methode gegeven, waarvan men uitwendisj dit of dat kan over nemen. Haar voordracht in zijn geheel na gaande bemerkt men hoe haar systeem n vast, schoon geheel is, waarvan elk onder deel zijn oorsprong heeft in n zelfde ge meenschappelijke kern; hoe alles heen gaat naar het ne doel: de rnensch mensch maken, hem zijn ziel doen Iceren kennen. Het slot van haar rede, waarbij ze het leven van den echten mensch vergeleek bij het opgroeien van een boom, vrij en heerlijk in de ruimte, groeikracht en richting ontwik kelend onbelemmerd, is niet anders dan de sehoone consequentie van wat ze in den aan vang zeide, n.l. waar we de kinderen vroeg tijdig gewennen aan vaste gewoonten, die gewoonten een tweede natuur bij hen moeten worden, innerlijk leven, zoodat zij het goede volbrengen nitt uit wet van uitwendig op gelegde gewoonten, maar vrijwillig, voort komende uit drang van het eigen, innerlijk leven. Het kind zelf doen leven, het kind zede lijk bewust mensch doen worden, dat is de eisch, die Ellen Key aan de opvoeders stelt. Het aanleeren van gewoonten (in dezen hoogen zin genomen) is een van de eerste paedagogische middelen, die we al bij de zuigeling toepassen. Tusschen dien tijd en het zelfstandig leven van den mensch liggen de jaren, waarin de ouders verantwoordelijk zijn zedelijk en lichamelijk voor hunne kin deren. En wellicht is voor hen, die zich hebben voorgenomen bij de opvoeding in de eerste plaats de individualiteit van hun kind tot zijn recht te laten komen, deze het grootst. Want er kunnen zeer schadelijke, dwaze fouten begaan worden. Ellen Key heeft er ons op gewezen hoe licht de dwa ling wordt gemaakt tusschen individualiteit en unarten", kinderlijke ondeugden, ja zelfs soms streken. Wie zich zelf niet zuiver bewust is wat onder individualiteit wordt verstaan, laat het onkruid in zijn kind welig oj tieren en het middel is erger dan de kwaal.' Maar laat dit gevaar ons niet doen terug schrikken. Want het is toch zoo onzinnig, dat generaliseeren van kinderen. Men moet ze zelf hebben gi d'geslagen in hun duizend voud ge, in alljrlei kleinigheden doorgaande, verschillen. Maar juist die worden over 't hoof! gezien. Men heeft de ontwikkeling van het kind in bepaalde perioden verdeeld, en wee, de kleine deugniet als hij daar niet aan voldoet I Indien een kind niet praat op den leeftijd, die men" er nu eenmaal voor heeft aangegeven, wat een ongeluk. Of dit kind, door sterke fantasie volkomen bevrediging vindt in zijn eigen spe', alleen met zichzelf en daard or weinig acht slaat op de hem omringenden, dwaas die op zulke kleinigheden let. Of het kind door zelfstandigheid, lichaamskrachten moed zich zelf altijd zoekt te helpen in wat het hebben wil en daardoor nog weinig behoefte aan spreken gevoelt, allemaal onzin, de leeftijd is daar, dat de kinderen over 't algemeen praten, dus elk kind, wat voor andere gron den of oorzaken er ook kunnen zijn, wat wellicht voor besparing van de natuur, waar het kind zooveel kracht geeft iri zelfstandige ontwikkeling moet praten. Ja, het is niet te verwonderen, dat Ellen Key wat schamper zeide: we kennen alleen maar het kind." In een paar voorbeelden heeft Ellen Key ons doen zien, hoe ook op zedelijk gebied er een fijne paeda^ogie is, die niet dadelijk blind oordeelend naar het uitwendig symp toom, de innerlijke, diepe oorzaak tracht op te zoeken. Het was bij de behandeling van de moeilijke kwestie, hoe een untugend" in een tugend1' te veranderen. Er is ondeugd, die als grondoorzaak geen slechtheid is of liever, die door goe.de leiding in deugd kan omgezet worden. We herinneren hier aan het voorbeeld hoe de meeste ouders het symptoom koppigheid bij hun kinderen aan zien als een kwaad, dat tegen wil en dank, meest met s'aag, moet worden uitgeroeid, zonder te bedenken dat dezelfde koppigheid voort kan komen uit een sterken wil, die wijs geleid het kind tot groot nut kan we zen. Maar deze dingen fijn te onderscheiden eischt wijsheid en bovenal bewustheid bij den op-roeder. Ka dat die dikwijls ontbreken ook dat weet Ellen Key maar al te goed. En het was de bittere kennis van het leven, die haar stem diepte gaf, dat ze ons raakte, toen ze over de vele grobheiten" in de op voeding sprak. Hoe weinig fijn gevoel en eerbied is er voor de kinderen. Hoe dik wijls wordt niet in het bijzijn van anderen belachelijk gemaakt, wat voor het kind zeer heilig is. Een versje, door hem zelf gemaakt, angstvallig verborgen, wordt ontdekt en bru taal aan 't licht gebracht. Kn deze grofheden behooren werkelijk niet alleen t'huis waar we ze misschien alleen verwachten, in het gezin van de weinig ontwikkelden. De besjhaafde vrouw, die het voor en met allerlei liefdadige en wereld-^che doeleinden, ook in den goeden zin, zoo druk heeft, ook die is grof voor haar kind, beleedigt zijne ziel, door in de eerste plaats vervuld van andere dingen, zich niet meer in het wezen van haar kind te kunnen ver plaatsen door haar kind niet meer bewust te zien. Het kind niet zichzelf doen zijn. We zijn zoo haastig met onze kinderen, zooals wij IIHIIIIIIMIIIIIIIIIHIMIIIIIIII 40 eenti per r? g? i. IMfflIIIHIIIIIHIMIIIIIIIIIIIIIIIItltllltMII ECHT VICTORIAWATER. Oberlahnstein. Galliër FIJNSTE ZV/ITSERSCHE (HOCOLTIDE C R C/1O en SuiKER. UNITT RIJWIELEN met kogelfreewheel, 2 velgremmen door het stuur, stalen spatschermen, echte Westwoodvelgen, Dunlop-banden, g JAAR GARANTIE, f 05.SIMPLEI-HflwMen Yanaf f 80, N. S. U. Motor-Rijwielefl. A, DRUKKER &C°, ROKIN 126, o/d. Ned. Bank. Norinaal-Onderkleeding Prof Dr G. '/ Eenige Fabrikanten W.Benger Söhne Stuttgart Hoofddepót te AMSTERDAM: Kalverstraat ! K. F. DEUSCHLE-BENOER. Westkndsche Hypotheekbank, Kantoor: Lange Houtstraat 1O. AMSTERDAM, Kantoor: Dam rak 92. De Bank verstrekt op b:llijke voorwaarden geld op eerste hypotheek en geeft 4 pCts. Pandbrleven uit, in stukken van ? 1OOO, ? 5OO, ? 1ÓO en /5O, tot den koers van 100% %, verkrijgbaar aan bovengenoemde kantoren en bij Heeren Agenten en Correspondenten. De Directie: J. HOOFT GRAAFLAND. J. A. VAN ERPERS KOU AARDS. P. G. PAERELS ROKIN 128 over de M. Bank, Amsterdam. Complete Inrichtingen in alle stijlen. Stofvrij maken van Tapijten, jMeubelen, Gordijnen, Bedden, enz., door het luchtledig. Tarief wordt op aanvraag gaarne toegezonden. KINADRUPPELSvan Dr, DE VRIJ, Het krachtigst werkend middel tegen Malaria (binnenkoortsen) algemeene zwakte, bloedarmoede en bleekzucht. Prijs per flacon / 1.?. Men eische steeds mjjn naam buiten op de roode doos, daar goedkoope namaaksels in omloop zijn. Bij overmaking van een postwissel a ?1.00 volgt franco toezending door de Chemische Faln-iek van H. NANNING, DEN HAAG. Biljardballen Ie qoaliteit Ivoor met garantie, alsmede LaJt«u, Queuen, Pommeranten en verdere Biljard-Arti kelen. En-gro« bij A. OVERE8, 't-Hertogenbotck. Koopt etuie ballen tegen koogen prij*. Morschach aan het Vierwaldsiiillermeer, ob Brunnen. 650 Meter boven de Zee. ??T1 Electrische tandradbaan Brunuen-Morscliacli. ~9& Hotel en Pension Trohnalp". 120 bedden, modern comfort, electrisch licht. Uitstekende bediening. Pension met inbegrip van kamer vanaf 7 francs. Prospectus. Vrij entree in het park Axenstein. AMBEOS EBERLE, eigenaar. llgemeene Maatschappij van Verzekering op het Ieren en bij Ziekte. Gevestigd te Tiel. Goedgekeurd jby Koninklijk Besluit van 7 Februari 1903, No. 23. Maatschappelijk Kapitaal: AOOO.OOO Directeuren: A. GROENENDAAL C. Jzn. en Mr. C. R. A. EYSVOGEL. Alom worden behwame Agenten gevraagd» Chocolade Magazijn Hl IJIt. Galerij 44, AMSTERDAM. Oranje Galerij, SCHEVENINGES, Heden verscheen: 1. 1. R. L, de blijde boodschap van een armen zondaar, ,GÜO-HÜLU\NÜ5GHE KOFFIE en THEE D. DHOST & ZOOU, Amsterdam, Amstel 306. Telefoon 1O14. In het Geïllustreerde Weekblad is begonnen do nieuwe Roman Iiodola, Japansch?Russisch verhaal uit de j ar e u 1903?1905, Men abonneert zich op deze fraaie, actueele Illustratie door het geheele land bij eiken souden Boekhandelaar of bij de AgeEten, tegen ? 3.?per jaar voor de gewone entegen f ó.?per jaar voor de luxe-editie. Op plaatsen waur geen Boekhandelaar gevestigd is, kan men zich direct per post abonneeren tegen remise van ? 3.75 voor de gewone en ? 5.75 voor de luxe-editie, aan den Uitgever N. J. BOON, Blauwburgwal 6, Amsterdam. Men ontvangt daarvoor elke week 10 u 20 groote blz. op mooi papier met ruim 30 platen. De enorme oplage van dit blad, nagenoeg: 5O.OOO cxempl. per weck, stelt den Uitgever in staat, oorspron kelijke bijdragen van bekende Auteurs hoog te Iionoreercn. Vertaling van. Dr-, J. Her-derv-scheê. Prijs ingenaaid ? 2.9O. Gebonden ?3.25. | Uitgave van VAN HOLKKMA & WAREXDORF, te Amsterdam. RUSLAND Prins KROPOTKINE, Gedenkschriften van een Revolutionair. 2 dln. met 3 portr. (+ (HO bl.) ing. ?3.?geb. ?3.50. Een wereldberoemd boek!?Men vrage uitdrukkelijk mijn uitgave l TOLSTOY's Novellistische Meesterwerken. 6 dln. f4.50, geb. ?7.50. I Sebaslopol, II De Kozakken, III Kaukasifdic Vertellingen, IV De Jonge Landheer, V Huwelijksgeluk, VI De Sneeuwstorm. Nu worden deze novellen ons als een schat in den schoot gewor pen." Is. QuÉMDO.fia'/id en Volk} VÓÓP het Ineenstorten, Een blikin het ondergaande Czartnrijk door Dr. UU GO GANZ. ?1.50, geb. ?1.90. P. M. WINK. Uitg., Amersfoort. KOEMELK als voedingsmiddel. De behandeling op de Boerderjj, büden Melkhandelaar en bjj den Consument, DOOK H M. KROON. Prijs 30 Ct., bij getallen lager. Uitgave A. E. KLUWER, Deventer. CACAO EN CHOCOLADE is PRIMA Amersfoort. flttentie. foto-fllbuml Wüzyn begonnen in onze verpakte artikelen fotoplaatjes te verpak ken, die in ons Album, overal verkrijgbaar a 585 cent, alsmede aan onze fcfbriek en waarin 144 foto's bestaande in 544 Series, geplaatst kunnen worden en een gehoon geheel vormen. Vraag ons Albnm en onze Ontkijtkoek in carton & 3O cent en in vetvrjjpapier a SJ5 cent, en onz« ?ndere verpakte artikelen, die door het laatste onderzoek van deskundige» bewezen de beste te zijn. De dubbele foto's ruilen wy. B. J. LINDEBOOM & ZONEN, Amsterdam, Koekfabriek De Nederlander". MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL F. 1.DDQ DO * en köMte, Ie 's-Graveniutge, HEERENGRACHT 12. Goedgekeurd bij Koninklijke besluiten. Maatschappelijk Kapitaal: lén lillloan Ihldsn. Commissarissen: Mr. M. M. SCHIM VAN DER LOEFF (President^; W. B. VAN LIEFLAND; Dr. A. E. TEN OEVER; A. M. VAN EMBDEN; Dr. P. H. J. BERENDS; Mr. J. W. DE KANTER ; Mr. A. S. MIEDEMA (Seeretarit). Directeur: Mr. J. W. KONING. Tl'Mundig Adviseur: Dr. A. v. ELDIK. Geneesk. Adv.: Dr. C. M. DE JONG. Oe Haal schappij slnit alle soorten Leveng-.Werkkracht- en Ziekteverzekeringen Bij J. G. BROESE te Utrecht is verschenen: De vierde tot op l Oetober 1904 bijgewerkte druk van Het Wetboek voor Iedereen. VERZAMELING, bevattende de Grondwet, het Burgerlijk Wetboek, de Kieswet, de Gemeentewet, de Wet op de Grondbelasting, de Wet op de Personeele Belasting, de Wet op de Vermogensbelasting, de Wet op de Bedrijfsbelasting, de Wet op het recht van Vereeniging en Vergadering, de Faillissementswet, de Wet op het recht van Successie, de Zegelwet, de Wet op d Fabriekaen Handelsmerken, de Arbeidswet, de Wet op de Kamers van Arbeid, en de tweetle tot op l November 1904 bijgewerkte druk van Het Wetboek voor Iedereen VERZAMELING, bevattende het Wetboek van Koophandel, de Wet op het llooger Onderwijs, de Wet op het Middelbaar Onderwijs, de Wet op het Lager Onderwijs, de Hinderwet, de Veiligheidswet, de Stoom wet, de Gezondheidswet, de Woningwet, de Ongevallenwet, de Beroepswet, de Militiewet, de Wet op de Burgerlijke Pensioenen de Wet op de Militaire Pensioenen, de Krankzinnigenwet, de Coöperatiewet, de Jachtwet, de Drankwet, de Leerplichtwet, de Landweerwet. Beide verzamelingen uitgegeven onder toezicht van Mr. M. NAUTA, Advocaat en Procureur te Utrecht. Piijs van eiken bundel, gebonden in linnen stempelband ? 1.25. ^^«-^?^?^^^^???^^?^^^??^^^?i^Hi^^H^^Hl^^^^^^HH^^M^^^ Eerste Rotterdamsche Maatschappij van Verzekering op het Leven tegen Ongelukken en Invaliditeit. Sluit Verzekeringen op het Leven in verschillende vormen, Lijfrenten, Pensioenen enz. Eerste Rotterdamsche Maatschappij van Verzekering tegen Ongevallen. Verzekert tegen Ongevallen over de geheele wereld. Neemt het risico van werkgevers over volgens de Ongevallenwet. Beide Maatschappijen zijn gevestigd: Ottflehavetthatle J\o. 4, M* f tin C. P. R. MEES. Directeuren: J. F. WESTERBERG.