8 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1465 het strand, eengroot aantal jongens die baden of baadden, hun hemd aantrekkend, uitdoend, verder een stille vloot, als een silhouet tegen de lucht, van een bruinpaars haast, brik of schoener of kotter, waarvan er een uit zeilen gaat. De zee zeer glad, zonder rimpeling, gelig-goud van de zon, glad tot aan de kim, met nog op de wye ruimte een paar schepen, De zon tegen de kim. Bechts een wolkenbank en hooger rafels wolken en blauw. Een groot schilderij maar niet alleen door oppervlak. Een merkwaardig schilderij niet alleen door zyn grootte : door zyn grootheid. Jongkind de leerling van Schelf hout; met Kuitenbrouwer een tijd pensionnaire was eenige jaren in Parijs. Er zijn nog overbl\jfielelen van Schelfhout's invloed hierin; het bruine huis bij de voorgrond doet dit nog zien. Het is m' altijd merkwaardig te be speuren, hoe hij in later leven, toen zijn schilderijen niet beter werden (hoewel zyn waterverf levend en levend bleef) weer zich neigde naar vorm, naar vulling van het doek die Schelfhout je doet herinneren. Maar er is in dit schilderij ?eel meer. Matthijs Maris was toen dertien jaar, in '52. En er zijn in dit werk van Jongkind, den leerling van Isabey eenige van die qualiteiten die ons in Matthijs later zoo dierbaar zouden zijn. Hij heeft in enkele bijna het onwezen lijke en geheimzinnig levende van de figuren. Hij heeft in een hoofddoek van een hoofd, een gekleurd goed om een romp wat van de even aangeduide hoekige Torm die de schetsen van Matthijs soms zoo typeert. Die zelfde droome-volheid is in de figuurtjes op de binnenplaats die onmogelijke kleuren en toch zoo mogelyke kleuren hebben en en er is een wondre rust in de dorpshuizen. Een enkele nok is verlicht van de zon maar om de rest van de roodbruine daken wemelt een zich verspreidende, verdeeldstljgenderook in de windstille lucht. Van voren ook tegen het geel en paars van de avondzee stijgt een rook op, die meer als panache bleef, zich niet verspreidde in een grijze uitbreiding en die, hoe goed geschilderd, volkomen onaf hankelijk is van de zee er achter, volkomen los. Een buitengewoon iets is in de figuren op het strand. Er is niets meer waargenomen van de baders dan in het al late licht waar neembaar kan zijn. Een lichtstreep langs een arm, een lichtkant aan een romp, de rest vorm-verloren maar zuiver. Geeft Isaac Israëls later altijd het acute van zoo'n houding, het voorbijgaande, het oogenblik, Jongkind kwam hier stelliger dichter bij de schoonheid doordat hij het eeuwige in zoo'n stand zuiverder uitduidde en fijner vasthield. Men dunken deze iiguren van een voortreffelijker! figuurteekenaar en van een vooral bizonderen fijnzienden schil der die zich, in de houding, alleen stoorde aan wat hij zelf, en misschien door de ruimte van dien grooten avond zooveel eeuwigs, ik meen zooveel schoons bracht in de figuurtjes. De zee die tot den horizont zich soms niet gelijkelijk genoeg uitbreidt (het is of er twee horizonten zijn) is paarsch van den avond met in de baaien vol andere gloeden, gou i. Hij is altijd een bizonder schilder van het water gebleven. Vooral van het tremoleerende water, waarin hy met die kleine snelle toetsen in zijn later en later werk, een zoo groot behagen had. Maar dit is een stilte van water onder de grootsche avondlucht. Mis schien zaagt ge dit zelf ook wel, De schepen worden dan zooals hij ze hier zag. Fijne silhouetten soms haast transparant. Een enkle kleur omdat de zon verder achter ze is. Een paars en toch nog een bruin. Ook is zoo'n avond eigen het als ronddwalen van de enkele zeilen over de vlakken wateren, en het droomig zijn zeilen stekend in de lucht van de eene sloep die weggaat ze zijn wonder van observatie. Het heele schilderij : De groep op den voorgrond voor ons hinderlijk omdat wij acuter intree in de gedachte van den schilder gewoon ; de kaap niet het meest frappeerende van dit werk maar het overige om de schoonheid, om de weidschheid, om de werkelijke grootheid, merkwaardig. Hoe wei nigen waren er die toen hier iets vermochten. En wat een eigenaardig schoon is het tusschen het andere werk van dezen schilder dat we hier kennen. Grootsch tusacheu zoo veel nerveus en fijns. PLASSCHAERT. Efire-tenstoonstelliBg C. Bisschop. Pulchri Studio. Hoewel de meeste schilders niet zonder kleerscheuren komen uit zulke tentoonstel lingen, zijn deze te waardeeren, omdat ze een overzicht geven, dikwijls vrij zuiver, van het werk. Ik vrees dat ook dit werk, dat ook deze schilder eenige veeren van zijn pluimage hier zal hebben gelaten. Bisschop's werk heeft een soliden naam, even solide als de makelij van zijn onderwerp maar het is een naam toch, die niet slaat op wer kelijkheid. Ik kan het nog altijd niet eens zijn niettegenstaande mijn verlangen naar vastheid dat de technische kwaliteiten, de zoogenaamde technische kwaliteiten (maar wordt daarmede niet de schoolache factuur bedoeld) de blijvende zouden zijn wanneer een andere tijd met andre begeerten onver schillig zou staan voor hetgeen we nu maakten als geestesneiging. Is dit zoo dan staat Bisschop er niet kwaad voor maar het is niet zoo. De nieuwe technieken zijn altijd het gevolg van de nieuwe gevoelens. Er bestaat niet iets wat absoluut is de techniek waarom anders weer en telkens de wanhopige beweringen der academie ? dat de ver nieuwers der kunst niet kunnen schilderen, niet kunnen teekenen zoo ze in later leeftijd alles zetten naar de kleur? Zoo dikwijls een nieuwe vorm van schoonheid voorkomt, is dit het altijd nieuwe, immer oud beweren. ?Jr De techniek dan van Bisschop is gedegen. De kleuren staan in vaste brokken naast elkaar. Ze is niet tonalistisch. Eer is ze in haar gebrek aan atmosferische werking (zie alle interieurs zonder uitzondering) het tegen deel. Ge zult zeggen: in interieurs! Om nu te noemen die vaste coloraties zochten en toch streefden naar atmosferische vibraties zie de Oyens. Ze is, de kunst, ik zou dit geen kunst willen noemen, van Bisschop een merk waardige uiting van een verre en diepe geest ? Ze mist daarvan het kenmerk, de trilling der kleur die de trilling der gedachte uitdrukt. De figuren staan kloek en vrij groot gezien in de kamer-ruimten (niet rondom omvloten van licht) maar er is geen geestelijk signale ment van te geven. Ze zijn altijd hetzelfde model wat niks is maar ze zijn tevens allen d'een na d'aêr het lichaam dat uitdrukkingloos is, het oog dat niet leeft, de hand die niets doet, de brauw die niet trilt, ze zyn altijd de hersenen zonder woeling. Er had een niets zeggende mannekijn kunnen staan waar de mensch, de vrouw staat. Bisschop is ten laatste als zoovelen de leverancier ge worden van een eigenaardig iets dat'n Bisschop heet. Een interieur, Hinlopensche meubelen, quasi zonnelicht, een figuur, lezend of schaat sen bekijkend; met een spiegel in't vertrek. Ik herinner me als de nog meest levende schil deringen het portret van Stortenbeker, dat van zijn moeder, een paar keer de handen van mevr. Bisschop, een Scheveningster in een ovaal geschilderd. Deze ook geen wonderen. PL. De Javaan en de handel. In het bekende alhier verschijnende Maleische weekblad de Bintang Hindia kwam on langs een artikeltje voor, van de hand van een Javaansch koopman, waarin de vraag: is de Javaan geschikt voor den handel?" bevestigend beantwoord werd. Wij meenen, dat op deze bewering nog wel iets valt af te dingen. Misschien is de inlander geschikt voor den handel, misschien zal hij zelf eene onderneming kunnen drijven, maar zeker is 't niet. De bewijzen in ieder geval ontbre ken tot op heden ten eenenmale. Een eigen lijke Javaausshe middenstand bestaat niet, dus is het wel wat boud om nu maar zoo opeens aan den Javaan het brevet van geschikt heid uit te reiken. Integendeel er zijn wel degelijk vele redenen, waarom men kan mee nen, dat de inlander tot hedtn daarvoor ge heel ongeschikt is gebleken en dat er nog veel, heel veel zal moeten gebeuren, voordat we zoover zijn. Uit de geschiedenis leeren wij hoe de Javaansche staat steeds, sedert eeuwen en eeuwen, zoodanig is ingericht geweest, dat alles er op aangelegd was om zelfs maar 't kleinste sprankje ondernemingsgeest en ini tiatief reeds in den aanvang te fnuiken. Dat verandert men zoo maar niet in eens. Het wanbestuur, het absolute despotisme der vor sten, maakten het voor den eenvoudigen man geheel onmogelijk iets in dien geest uit te voeren. Zoodra de inlander maar iets bezat was de vorst er bij om dat kleine beetje zich toe te eigenen. Ook de Compagnie ver anderde aan dien toestand niet veel. Zij trok zich het lot van den Javaan allerminst aan. Heeft ons bestuur in de l'Jde eeuw zoo veel gedaan om handelsgeest, die er abso luut niet was, aan te kweeken ? Wij gelooven het niet. De Javaan is steeds onderdrukt en tegen gewerkt, dat is ook de reden, die de schrij ver van het artikel'je aanhaalt. Juist daarom heeft hij niets gepresteerd op 't gebied van handel. Maar als die verdrukking en tegen werking nu ophouden of reeds opgehouden zijn, en veranderd in medewerking, zou dan de Javaan nu plotseling een eigenschap toonen te bezitten, die vroeger nooit gebleken is ? De Chinees b.v. is toch ook tegenge werkt. Zag de Compagnie de Chineezen zoo graag en bevoordeelde zij hare gele onder danen meer dan de bruinen? De namen van Valckenier en van zoovele anderen kunnen het tegendeel bewijzen. En toch zijn er Chinee zen, die millioenen verdiend hebben. Waarom? Waarom de Javaan niet en de Chinees wel ? Omdat de Chinees nu eenmaal een Chinees is, en het gele ras ondernemingsgeest en andere eigenschappen heeft, die het hem mogelijk maken, ondanks alle verdrukking en tegenwerking, er bovenop te komen. De Chinees is geboren handelsman, de Javaan niet. De Javaan zal eerst die zoo noodige eigenschappen verkrijgen, wanneer lang zamerhand vele economische verbeteringen zijn aangebracht. Dan is 't zelfs nog de vraag of er een flinke Javaansche koopmans stand zal kunnen ontstaan. Ware men met de in voering dier economische verbeteringen reeds in de tijden der Compagnie begonnen, wellicht dat thans een gedeelte van die millioenen der Chineezen in de Javaanschel geldbuindels waren gevloeid. Niemand zou het meer toejuichen dan wij, maar helaas, 't is niet zoo. Het is wel hard voor een volk, dat in zijn eigen land alle handel, zelfs de kleinhandel, aan vreemdelingen moet overlaten. Voorloopig valt er weinig aan te veranderen. Een middenstand komt zoo maar niet een, twee, drie voor den dag. Handelsgeest bezitten niet alle volkeren, nemen we b.v. Turkije. Ook daar is de handel bijna geheel in handen van vreem delingen. Alleen een gedeelte van den klein handel hebben de Turken zelf. De Javaan heeft zelfs dat niet. We kunnen tenminste de ongelukkige waronghouders en-houdsters niet als zoodanig beschouwen. Wil er verbetering komen en willen de idealen verwezenlijkt worden, dan dient er dus veel gedaan te wordeu en moeten we vooral geduld hebben Er moet kracht!// een eind worden gemaakt aan het uitleenenran gel<l tegen woekerrente Een arme waronghonder betaalt b.v. voor n gulden, gedurende n -g, vijf of tien cent, en met grootere be dragen is het wel niet zoo erg, maar tien of twintig percent per maand is heel gewoon voor den Chineeschen geldschieter. 0/>rif]itin</ van vele credielbankcn en spaarkassen is dus noodzakelijk. De Javaan heeft getoond in aanleg voor kunst en wetenschap bij de Westerlingen niet achter te staan. Laten we ook trachten hem in staat te stellen te toonen, dat hij op handelsgebied wat presteeren kan. Maar ook al blijkt het, zooals wij vreezen, dat hij nooit die hoogte zal bereiken, die wij wenschen, dan zullen toch onze pogingen in ieder geval bijgedragen hebben om zijn stoffelijke wel vaart te verbeteren. F. B. NIEUWE UITGAVEN. Vondels lyriek. Bloemlezing, met een voor woord van VAN ELRING. Amsterdam, L.J.Veen. F. A. Buis, Veteranen. Amsterdam, P. N. van Kam pen & Zn. SELMA LAGEKLÖF, Elsa, door MARGAKETHA MEYBOOM. Geautoriseerde uitgave.Ainsterdam, H. J. W. Becht. Novellen imd Erzahlungen, herausgegeben von J. J. H. LAMBEBMON, J. W. KUIPER und M. EIKELENBOOM. No. 2, Oottfried Keiler, Drei No vellen, mit einer Einleitung und erlauternden Bemerkungen versehen, von M. EIKELENBOOM. Groningen, P. Noordhoff. 't Ouderhuis, Kinder-cantate, muziek van KICHAKD HOL, woorden van A. F. J. REIGER, cijferzetting van P. LAGERWÈIJ. Groningen, P. Noordhoff. Uit den kinderkring, Een leesboek voor de lagere school, door R. BOOSMAN en R. Bos. Ge llustreerd door F. EK GEL JBZIÏ. Ie deeltje, 3e leerjaar, 3e deeltje 5e leerjaar, 2e 4e 4e 6e Groningen, P. Noordhoff. Het zuiver schrijven der werkwoordelijke vor men, door M. B. H OOGEVEEN. Groningen, P. Noordhoff. Van ouder tijden tot heden, Geschiedenis van ons vaderland, door JACS. M. Vos, zevende, herziene druk. Groningen, P. Noordhoff. Leerboek voor de theorie en de practijk voor het boekhouden, door L. VAN ZANTEN Jzn., tweede druk. Groningen, P Noordhotf. Leidsche Herdrukken", No. l, J. J. CRÈMES, 't Pauweveerke, 't Kriekende kriekske, Kruizemuntje. Leiden, A. W. Sijthofl'. WarendorfsNovellen-bibliotheek",No.lSö, Een strijd tegen domheid, door Chr. VAN ABKOUDK. Amsterdam, Van Ilolkema & Warendorf. De Duwkracht van A. A. E. B KLINK ANTE. Van Dijk & Allan, Westzaan. 1905. Inhoud van Tijdschriften. Onze Kunst."S o. 7: Tekst: A. lleins, Oude Vlaamsche haarden. C. E. Daniels, Andreas Vesalius. Kunstberichten. Boeken en tijdschriften. Platen: A. Heins, 27 teekeningen van verschillende Vlaamsche haarden. J. van Calcar, Portret van Andreas Vesalius. Onbekend meester (J. van Calcar ?), Portret van Andreas Vesalius. P. Bruegel de Oude, Kinderspelen, Dansende boeren, Herfstland schap. Tekstversiering en omslag van Ch. Doudelet. De Aarde en linar Volken, No. 33 : Uoof<lbl<id : Bij de wilde stammen in het zuiden van Annam, naar het Fransch van kapitein Cupet. Bijblad : Oproer en ellende in /nid-Rusland. Onze eerste biologische tentoonstelling. Overzicht van het Zuidpoolonderzoek der laatste jaren. Amerikanen in Cherboursr. Het Hollandsch in de Kaapkolouie. Feuil leton. Jwjen Haard No. 21): De bloesem, door J. Eigenhuis. II. Het 100-jarig bestaan der synagoge te Leeuwarden, door i. de Vries, met portretten en afb. Mientje, door S. S. van Beyma. Onder den gashouder, met afb. Juf, door Daisy E. A. Junius. Het roode graniet der Egyptenaren te Leiden en te Amsterdam, door GOS. de V oogt, inet afb. L Ken kunstwerk uit de plateelbakkerij De Distel", met afb. Feuilleton. ?MwitiiiiiiHimiiHiiimimiimiimiikNiiiiMimiiiiimi IHIIIIIIMIHHMI BEEIiDEfl, VASEN »%JARDINIÈRES TEGELSCHILDERIJEN ENZ. MUSEUM GftlSANTI, ROKIN 95, (Stille zijde), AMSTERDAM. Toegang GEBEELDHOUWDE IEUBEL& H? J. W. EE GBÜFF-fflwstt Ouden Engweg l*. Js. VAN G l NHEL ===== ZEIST ===== FABRIKANT VAN KUNST-KOPERWERKEN IN OUD-HOLLANDSCHE MODERNE- EN ANDERE STIJLEN LARENSCHE KUNSTHANDEL VILLA MAUVE" BIJ DEN MOLEN LAREN (N.H.) WlE HET LAND VAN MAUVE" BEZOEKT, VERZUIME NIET EEN BEZOEK TE BRENGEN AAN DE TENTOONSTELLING VAN LARENSCHE KUNSTWERKEN VAN : VAN BLAADEREN, VAN BEEVER, CO BREMAN, BROEDELET, BRIËT, DOOYEWAARD, GEBHARD, HART NIBBRIG, HUGENHOLTZ, DE JONG, KEVER, LAGUNA, LANGEVELD, ANTON MAUVE Sr., MELIS, WALLY MOES, VAN DER VEN, V. D. WALL BAKE, WOLTER ENZ. ENZ. DB KUNSTZAAL is GRATIS TOEGANKELIJK, OOK ZONDAGS. MARMEREN SCHOORSTEENMANTELS G. & J. COOL, AMSTERDAM. ROTTERDAM. UTRECHT. BLOEMGRACHT// DELFT5CHE5TPflAT6l BIlTiTBAATjO J.J.BTESING, Kunsthandel. '8-GRAVENHA.OE, Molenstraat M4 GB 61 lodtrn* Schilderijei, Aquarellen M BravurM. Panorama in de Amsterdam, Plantage Antieke Meubelen, Porceleinen, Schil derijen, Oostersche Tapijten. Vaste prijzen. Toegang vrij. Het Panorama Jerusalem is dagelijks geopeni Laat Uwe woning inrichten door Nieuwe ontwerpen. Smaakvolle ensemble*. Zeer billijke noteering. Foto'* en Prijscouranten en Begrootingen gratis. Plaatsing door eigen personeel onder volledige garantie. Vele attesten. tBINNENHUlS ROKlN120AnSTERDAM MEUBELEN EN-HU15RAAD NAAR-ONTWE R PEN-VAN BEKENDE-AMBACHT5-EN ^IER-KUNSTENAARS MATIGE-PRUZEN-MEUBELEN VAN-EIGEN-WERKPLAATS COMPLETE WONING-IN .RICHTINGEN, AfflSTERDAm AARDEWERK EN TEGELS PABH? mem*. DIRIVSCHMflBEL 6tB°CIW.,FELIX MERITIS" KEIZER5GRACttT32<r TEL. ze>07 Meubileerinrichting Eig-eii Haard".] RjËISR *='*F" JTer bezichtiging gereed: '~ *^'"J Oud Hollandsche Meubelen. ^Gaarnëjvêrstrekken wij" nlichtingenfzondereenige vêrplichting.fifc »JEJ} || i 37" Spüistpaat'171 hoek" PaleisstpIaC Amsterdam. % TELEFOON 614O. * * * # TELCQR A^ ?kt AARD DER WERK -IOEFH IT -DE -FABRIEK ZU D-HOLAND DEPOTPKALVER5TRAAT'I4I ? B