DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1481 I E IR TD S -A.-3VC E JD 3L, JE. Keerzijde. Voorzijde. Pieter Pander te Rome heeft het modelévoor deze medaille geboetseerd, tijdens hij. onlanus, in ons land toefde. Zij is vereerd aan den heer Wierdsma. President-Directeur van de Holland-Arnerika lijn te Rotterdam, door hoofdambtenaren, ambtenaren, gezagvoerders en olliciere.ii 'lier stooaivaartlijn, ter blijvende herinnering aan zijn 25 jarig jubileum. Deze medaille, voor ons land, van bij zondere grootte, 100 m.M , is vervaardigd op de Koninklijke Utrecbtscbe fabriek van C. J. Begeer. Medailleerkunst. Binnen twee maanden tijds zijn drie nieuwe medailles geslagen : de Wicrdsrnamedaille, de Lisboa-medaille en de Koloniaal-Museum-medaille, terwijl van de Tilanus-medaille door uitreiking aan pro fessor Bolk het bestaan opnieuw in her innering werd gebracht. De Wierdsnut-medaille, uitgereikt aan den heer Wierdsma, ter gelegenheid van zijn 25-jarige werkzaamheid in dienst der Holland-Amerika-lijn, is buitengewoon groot, 100 millimeter, en van bijzondere kunstwaarde. De Lisboa-medaille is geslagen ter heri nnering aan het 30-jarig bestaan van het aardrijkskundig genootschap te Lissabon. Vereerders en correspondenten in Neder land, leden van het aardrij kskundi g genoot schap te Lissabon, hadden zich vereenigd tot een comité, ten einde van hunne belang stelling in dezen gedenkdag blijk te geven, onder eere-voorzitterschap van graaf de Selir, minister van Portugal te 's Gravenhage en onder voorzitterschap van Joh. Storn te Haarlem. Van de Lisboa-medaille zijn, 10 Nov. IL, drie exemplaren, in goud, zilver en brons LISBOA-MEDAILLE. Stempels en medailles zoowel als het geheele ontwerp, door C. .T. Begeer te Utrecht. Voorzijde. Zeilschip uit den tijd van Fasco de Gama; er onder: het Portugeesche wapen, gedekt door de koningskroon; verrekijker; opengeslagen landkaart ; wereldbol, enz. ; verzinlijken de ontdekkingsreizen der Portugeezen. Keerzijde. Het randschrift, in het Holland-ch, ver meldt de opdracht. Aardbol, dierenriem en lauwertak zijn zinnebeelden. De dara, 10 Nov. ]Sr,ïen 'iti Nov. l'.Hin, vermelden den tijd i van oprichting en van het O-jarig bestaan van bet Aardrijkskundig Genootschap te Lissabon : Sociedade de (leographia de Lisboa. aan den eero-president v:ni het genoot schap, in casu aan koningCarlos van Portugal,overliiindigd,terwijlat)iihetdirectoriinn van het genootschap zilveren exemplaren gezonden werden. Bij het geschenk aan /. M. den Koning v ui I'ortuiral isirovooird een album van geciseleerd leder, door «T. Merckelbach, hof'ciselour te l'trecht. Dit album bevat de namen der leden van het comitéen de deelnemers. De ealligraphie der opdracht is vervaardigd in de ateliers van (Irevenstuk. De nieuwe medaille van het Koloniaal Museum te Haarlem heeft veel hoofd brekens gekost. De museum-commissie is twee jaar doende geweest, aleer /ij ein delijk hare goedkeuring aan een ontwerp kon hechten. De moeilijkheid: een ontwerp voor een medaille te scheppen, met sierlijke en wel overwogen groepeering, bleek opnieuw. Het ontwerp-Kamp werd goedgekeurd, nadat een bevoegd beoordeelaar te 's Gravenhage had verklaard : Tot dusver heb ik mij verzet tegen de ons voorgelegde symbolische voorstellingen, aan het Boeddisme ontleend, omdat ze leelijk waren en de symboliek gezocht, of geheel zonder zin. Hier daarentegen hebben wij eene fraaie voorstelling met duidelijke en passende beteekenis. De mannen op den voorgrond verzinlijken, in den ruwsten zin des woords de winning der producten van den grond. Biddend zien zij op naar Boeddha, den wijze", den drager bij uit nemendheid van wijsheid, wetenschapen kennis, want daarvan verwachten zij het licht der toekomst de rijzende zon , dat hen in hun streven helpen, steunen en leiden moet. Ik weet niet of de teeken aar dit alles bedoeld heeft, maar ik zie het er in, en ik vind het mooi en passend vo >r ons Koloniaal Museum." De medaille van het Koloniaal-Museum is bestemd voor de bekroning der Koloniale-prijsvragen, die telken jare door het Museum worden uitgeschreven. Weldra zal de uitreiking in goud. verguld-zilver, zilver en brons plaats hebben voor de beantwoording der Sirihprijsvraag in 1904. De uitreiking is vertraagd door de moeilijkheid een goed ontwerp te kunnen bekronen. De Tilanus-medaille wordt door liet Genootschap ter bevordering der Natuur-, Genees- en Heelkunde", te Amsterdam, uitgereikt om de vijf jaren, aan den Nederlandschen schrijver op het gebied der heelkunde in haren meest uitgebreiden omvang, die daarvoor naar het oordeel van het Genootschap het meest in aan merking komt en die hoogstens gedurende 14 jaren den titel van Arts of Doctor draagt, te rekenen van den datum van den eerstverkregen titel. De gouden Tilanus-medaille werd ditmaal, Woensdag 8 November 1.1., aan dr. L. Bolk, Hoogleeraar in de genees kunde aan de Universiteit te Amsterdam. uitgereikt door Professor Rotgans na de uiteenzetting van Professor Bolk's buitengewone verdienste ton opzichte der medische wetenschap. * * Hoe wordt een medaille gemaakt? Met deze vraag richtte ik mij tot den heer (J. ?). Bezeer, medailleur te l'trecht, den maker der \Yierdsma-medaille, der medaille, den koning van Portugal, iristor. li) November, aangeboden bij hetoO-jarig bestaan van het Aardrijkskundig Genoot schap aldaar, der medaille van het Kolo niaal Museum te Haarlem, enz. Uit de inlichtingen, verstrekt door den heer C. .1. Begeer, die van 1M4 -1N7 werkzaam was aan 's Kijks Munt te Utrecht, eerst als leerling en daarna als hulp-stempelsiiijdor. blijkt hoeveel er «rebeuron moet. aleer een medaille ge reed is. Kr zijn twee verschillende wijzen van werken : 1. Medailles, welke gemaakt worden op stempels, welke direct gegraveerd worden, en II. Medailles, waarvan de stempels naar een model «remaakt zij a. Over de eerste methode valt \\einig te zeugen. Bij medailles met een oenvoudiiren krans, inscriptie ot' wapens wor den do stempels, na in profiel «redraaid te zijn, direct <;e<rraveerd. daarna irohard. om Lceschikt te zijn voor de modaillofabricairo. \Vnrdt evenwel op eene medaille eene voorstelling met figuren of een portret verhuurd, dan is diroct-irravooren. hoewel niet ondoenlijk, toch hoogst moeilijk. Bij de tweede wijze van werken, na melijk het maken van do stempels naar een model, doorloopt het werk de vol gende phasen : a. Het teekenen van het ontwerp, of het maken van de photo van den per soon, die afgebeeld moet worden, b. Het modelleeron. r. Het gieten in metaal voor de reduc tie-machine. </. De reductie zelve. f. Het retoucheeren. f. Het harden. ij. Het indrukken en proh'eidraaien van den dienststempel. li. Het slaan der medaille. i. Het opbrengen van de patine. Dus in het geheel : negen phasen van bewerking. Vooraf zij opgemerkt, dat het resultaat slechts goed kan zijn, wanneer allen, die aan de vervaardiging der medaille mede werken, dit niet geheele toewijding doen. Het maken van een medaille is als een ketting, waar geen schakel aan ontbreken mag, of minder hecht van kan zijn. Voor het teekenen van een ontwerp, hetgeen bij voorkeur door den modelleur zelven gebeurt, doch ook dikwerf door anderen gedaan wordt, is eene groote kennis van symboliek, heraldiek, plan tenkunde, ja, ik zou haast zeggen, eene uitgebreide algemeeno kennis noodig. Hoe meer naar de natuur gewerkt wordt, hoe beter het ontwerp uit zal vallen. Is eenmaal het ontwerp gereed, dan begint het werk van den modelleur, die naar het ontwerp in was, of bij por tretten gewoonlijk in plasteline model leert. De diameter van het model is meestal 25 a 30 centimeter. De verhou ding van het model tot de te maken medaille is van f> tot 1. Op het model wordt vervolgens ge maakt een vorm van gips en in dezen vorm worden de letters gesneden. In vroegere jaren deed men zulks niet, toen werd alleen het beeld gemaakt, en later, in den dienststempel, werden de letters met ponsen ingeklopt. I let spreekt van zelf, dat, waar de kunstenaar het karakter van de letters in de omgeving van zijn beeld kan maken, dit een veel beter geheel vormt. Het gebeurt ook wel, dat de letters iu de stempels irogravoerd worden ; edoch i deze methode is om de mindere zuiver heid niet te verkiezen. Is de holle gipsen vorm gereed, dan .... ' . wordt hierin een opwaartsche vorm geiroton. Hiertoe wordt de vorm ooniiren tijd in water gelegd, totdat de vorm vol| komen gedrenkt is. liet op deze wijze ; «remaakto opwaartsche beeld, voorzien \ van inscriptie;, is na geretoucheerd te zijn. voor verdere bewerking gereed. i Ik moet no«r opmerken. vervolgde de heer Begeer -- (lat voor liet maken van een sroed portret een zeer juiste profiel-fotoirratie noodzakelijk is. l h>t is wenschelijk, dat de modelleur zelve zijne opname doet. daar er slechts woiniir foioir raten zijn. die een juist profiel i stellen, moenoii'lo dat het er niet op aankomt of een hoofd wel precies recht staat, of die het mooier \iuden, als ; van hof tweede ooi: ook noir iets te zien komt. Di' photo. waarnaar irewerkt wordt. ma:r absoluut met geretoucheerd worden en zelfs dan is het poseeren van den gefotografeerde niet allén hooirst wonscholijk, maar zelfs noodzakelijk. Ik heririal hoc moer natuur, hoe mooier werk. 'Thans komen we aan de derde phase : het «rieten. Hiertoe neemt men het irip-en model en drenkt dit met eene oplossing van schellak m spiritus. Moestal neemt men hiervoor de bruine schellak. liet gieten ireschiedt in bronzen ramen en Brussel's aarde. Deze ramen passen met pennen /,oo nauwsluitend mogelijk in elkaar. liet model wordt ireh'inj op een houten plank en daaronder zooveel zand i_re*>to|>t. dat de loud j/i'lijk komt met dot! ho\enrand van bet eene raam. Nadat rondom met zand alles vastgestampt is, wordt het andere raam er opgelegd. Ten einde te voorkomen, dat hot zand der beide ramen aan elkaar kleeft, wordt het model bestrooid met een poeder van fijne houts kool. Hierop komt eerst fijne gezeefde aarde, dan grovere aarde en ten slotte wordt alles Hink vast aancengostampt. Wanneer na deze bewerking het tweede raam afgenomen wordt, staat het model in 'net zand afgebeeld. Met een derde raam wordt deze bewerking herhaald. Met raam nummer n wordt een zandvorm gemaakt in raam nummer 2, waar door men een opwaartsch beeld in zand verkrijgt. Legt men deze beide ramen op elkaar, dan is het duidelijk dat ze volkomen in elkaar passen, en er dus geen metaal tusschen kan. Wat wordt daarom gedaan '<? Van den opwaartschen zandvorm wordt een laag /and afge sneden en wel juist zooveel als men liet te maken bronzen afgietsel dik wil heb ben. Do beide ramen passen dus nog altijd volkomen op elkaar; doch allén daar, waar het holle en liet opwaartsche model op elkaar zouden komen, is door het afsnijden van het laagje zand, een ruimte ontstaan. De reden waarom drie ramen gemaakt zijn, dus twee holle vormen, is, omdat door het maken van het opwaartsche zandmodel, de vorm te veel van zijne scherpte verloren heeft om daarin metaal te gieten. De ramen welke gebruikt worden zijn langwerpig vierkant en hebben aan hunne korte zijde drie openingen : de middelste, tevens de grootste, dient om het metaal in te gieten; de beide kleinere openingen om de lucht te laten ontsnappen. Leidende naar deze openingen, worden in het zand gootjes gesneden, ledere vormer heeft hiervoor zijn eigen methode. De vormen worden daarna in droogkasten langzaam gedroogd, om het water, dat in het zand is, te laten ontsnappen, daar de minste aanwezigheid van vocht aanleiding tot scheuren zou «reven. Vervolgens worden de vormen gerookt, hetgeen gebeurt door den walm van brandende hars tegen de vormen te laten spelen. Als op deze wijze de vormen bewerkt zijn, worden . ze op elkaar srezet. vastgeschroefd, en het gesmolten metaal erin «jegoten. Sommigen l irobruiken daarvoor brons, anderen ijzer. < Ik heb ook in een atelier te l'arijs <ralvanoplastieke afdrukken irezien. Xooals terecht iedere medaille een voor- en een tegenzijde heeft, zoo hebben ook de vorschillende methoden hun voor- en hun nadeel. Ik ireof de voorkeur aan brons. i omdat dit metaal het beste geciseleerd l kan worden. Thans komt de beurt aan de reduceermachine: eene machine, welke in den laatsten tijd hare volmaking nabij gakomen is. Voor vijftig jaar was deze machine, die thans algemeen verbreid is, bijna niet bekend en waren er slechts enkelen, welke zulk eene machine in hun bezit hadden. Er zijn verschillende soorten. De eerste machines werden met den voet getrapt en menig dagje heb ik aan 's Rijks Munt mij met deze voetbeweging beziggehouden, een alles behalve benij denswaardige arbeid! Het hoofdbeginsel bij al deze machines berust daarop, dat het model en de te graveeren, of juister, de te boren stempel even snel rond draaien. Verder op een hefboom, die een horizontale en een verticale beweging maken kan. Bij de eerste machines werd gebruik gemaakt van een beitel, terwijl thans bij alle methoden een boor in ge bruik is. De voornaamste methoden zijn van Janvier te Parijs, van Ledru te Parijs en van de Klectrogravure te Leipzig. Volgens mijne meening is de beste. maar ook de duurste methode, die van Janvier te Parijs. 'Twee machines van deze firma zijn in mijne ateliers in werking;. Deze machine heeft een zwaren stalen hefboom, waaraan TILANUS-MEDAILLE. l'itvoering van A. Bonebakker &. Zoon. Voorzijde. Beeltenis van Prof. C. B. TILANUK, geb. 1796 gest. f883. keerzijde. Naam van den bekroonde, Prof. L. BOLK, en datum van uitreiking met randversiering. rechts een vast punt en links een dubbel draaipunt. Het vaste punt, dat zich van j het middenpunt van het model verticaal j naar beneden beweegt, raakt alle punten | van bet model aan, niet door zich zelve te bewegen, maar door alle punten van het model onder zich door te laten gaan. Dus liet model draait rond, de punt gaat verticaal naar beneden, waardoor een spiraal gevormd wordt. De hef boom, die j door een contragewicht in balans gehou[ den wordt, volgt alle hoogten en laagten j van het relief, daar er geen kracht noodig is om den hefboom weg te duwen of in te laten vallen, ()p een vooraf berekenden afstand van | het vaste punt is deze boor aangebracht, > die met een snelheid van circa 2000 toeren in de minuut loopt, /e draa.it zóó snel, dat 'net den schijn heeft, alsof zo stilstaat. Als het werk begint, staat do hefboom horizontaal, en staan heide, de boor, zoowel als het vaste punt, precies in het midden van den stempel en van het model. De boor wordt door eeti zich i automatisch bewegende schroef-zondereind naar beneden Betrokken, zoodat als het vaste punt aan den buitcncirkel uekomen is. de boor den stempel gedraaid heeft. Het is niet goed doenlijk om een MEDAILLE VAN HET KOLONIAAL MUSEUM TE HAARLEM. Ontworpen en geboetseerd door .1. P>. Kamp te Haarlem; in met;:al uitgevoerd door <'. .1. Begeer te l'treelit. ?Pf\ ^fP) ;,u-,1.'.' «W' < '!->\ ff§- ^ //tAv^Y ' '\ %J^H ,',M x i\; -V»/' L', saande op het van bamboe-motief. uk van hel .Museum: en." SJVM Keerzijde. ] >(. cirkel vormi ie ruimte bovenaan, is bestemd voor den naam van den bekroonde. )),. vergier; n s stelt voor : b 'oei en de en v nicht diaken ie twijgen van eeni<:e koloniale <;e was sen. nl. koffie, thee. kina. kruidnairel, mu^kaatnoot en peper. Onderaan in het midden: het wapen van Nederland tusschen de wapens van N'ederlandsch oost- en West-Indiü.