. . . .. . . UK A M i T E II D A M N K II WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. N o. 140-1 stuk: Atie's Huwelijk. Anders ware: de moraal ziekgeaaid, als 'n malsche poes,' die graag sluipt en kruipt op het zachte veerenBed -van de jonge juffer. Wat met de Bchouwburggaande jonge j uffers zelf gebeurd ware, vaft ook met 'n ervaringrijktennisclubverleden, bezwaarlijk- te prognosticeeren. Zelfs Herman Heijermans kwam persoonlijk in 't geweer, en verkondigde, (in Het Volk) dat mevrouw Simons geen spek voor onzen bek" schreef. Hij had het klappen gehoord, en het lipgetrokken Kunst", dat 's Dins dagsmorgens hand aan hand de critische voorlinie slaakte, en kwam nu bedenkelijk met z'n arbitreerende handjes te schommelen, opgeloopen. Dat hand-schommelen moest meer 't milieu, dan het stuk gelden. Het stuk De Veroveraar, is trots alles, iets gaafs, een brok artistieke teekening, met kleur erin, en warm-geretoucheerde karakters. Met 'n duidelijke handeling welbewust er-in tot ont wikkeling gebracht; niet geheel onzuiver van ziening; technisch, wél-verdeeld ; goed gegroepeerd nergens te gerekt van dialoog; en van een taal, die tegelijk gedistingueerd en in hooge mate tooneelvlöt is. Mevrouw Simons?Mees heeft beslist de talenten van 'n tooneel auteur, die niet pp allemans-weg als lichte meibloesemblaadjes neerdwarrelen. Ook niet, waar vuisten nijdig in de hagen wrikken. Dat is op zichzelf al 'n zeldzaamheid bij 'a vrouw. Voor het tooneel scheppen?is immers geen klienk-klank-novelle schrijven, met smeer erin en woordkunst. Voor 't tooneel schep pen, is zien en beelden kort zijn, en eenvoudig doen; laten doen den juisten toon, de preciese nuance stemming, zonder veel woorden zoeken en vinden. Rhetorica gedijt maar matig op de planken!... Mevrouw Simons levert specifiek-vrou welijk werk, dapper-sensueel, en vernuftigingespeld met allemaal kleine trucs en vrouwen-vouwtjes. Een zin van het gevoel en van de intuïtie ligt in haar stukken, als alleen bij vrouwen is te vinden. Mannen hebben dat niet. En toch zijn mannen de voorbestemde scheppers van het drama. Een vrouw kan geen machtig drama, breed van bouw, snijdend van emotiegang, tech nisch knap geconstrueerd, en welopgetrokken van handeling, scheppen. Heeft tenminste nog niets van dien aard voortgebracht, en zal het in de hooge vormen (Strindberg) ook nooit tot het overzichtelijk- en welbewust-tragisch-gebouwde van het werk der beste en grootste mannen brengen. Om in het drama groot te zijn, is een actieve, heerschende geest noodig. Waar die geest woont, is de vrouwelijkheid gracieus w ggefladderd ! Twee levenskringen een drama, vol van bouw, is het ook eigenlijk niet. Vrouwenwerk,wat doezelhalen in schemer; de mannen er in zijn geen mannen. Mannen weet mevrouw Simons trouwens niet te teekenen. Een vijftiger als van Eoessem van kalme ervaring behoeft toch zóó'n sukkel niet te wezen. Mevr. Simons kent maar t wee mannentypen: het sukkeltype of het sensueele type. Haar mannen, ook als ze ze levenskrachtig en groot wil teekenen, zijn bal-masqu figuren ;? echte Lohengrin-riddêrs uit kostschoolmeisjesdroomen-. In Van Hoogten en Vlakten" wil ze in Dick 'n zelf made-man krabbelen. Maar 'n zes-en-twintiger van rijpe zelfgeworstelde ervaring is nuchterder; en speelt niet met 'n zijig salonpoesje, gelijk Dick dat doet in het eerste bedrijf. Die weet zich beter te beheerschen, en geeft zich niet als zoo'n ongebreidelde droomer. Ja, als de jongen achttien was, en niet in Amerika in den grimmigen bestaanstijd z'n zieleveeren had gelaten !... Twee levenskringen een spel van de verboden vrucht, van aaien met woorden en stemmingen. Van Koessem, een dorre vijftiger, zoetelijk en naief, is hertrouwd met Betty, 'n jong vrouwtje maar ver staat haar liefdevragende vrouwennatuur niet; werkt dor en droog met z'n dochter Aagje, 'n verzuurde pop. Dan komt de vol wassen zoon thuis uit den vreemde, 'n schilder, een die van mooie dingen, zachte levens verguld, en lieve vrouwenharten houdt. Even later Clara, de dochter die haar natuur heeft uitgeleefd, zoo heel anders dan pa en zuster Aagje. En dat alles samen en opeens is dan voldoende, om de jonge Betty, die in haar ouden echtvriend niet dat vindt, waaraan haar sensueele vrouwelijkheid be hoefte heeft het evenwicht te doen ver liezen. Ze wordt op Frans verliefd; hij op haar. Smoor. En de oude van Eoessem, die niets ziet, wil ze samen voor 'n maand in de bergen sturen. Dat is zoo echt kras iets voor I. N. A. Zij heeft er 'n wreed plezier in om den nuchteren en weinig-seksueelen man, als een sukkel te portretteeren, die met z'n oogleden toegeknepen door 't leven loopt. In De Veroveraar had ze inWillem weer zoo'n kras type geschapen. Een jongo man, sociaal-econoom en privaatgeleerde een kerel, met jeugdbloed, die vijf uren met z'n meisje over de hei dwaalt, en ... niets doet! Misschien dat het leven af en toe zoo'n type voortbrengt. Zonder psycho pathologie komen we er niet meer in den modernen tijd. Maar I. N. A. beeldt den man in-het-algemeen in 'n overdreven on zuivere ziening Tegenover dien Willem staat dan zijn broer Free; een zwabber, die er in n jaar tijds dertig mille heeft doorgelapt, laatstelijk in Parijs met een getrouwde vrouw, 15jaar ouder dan hij op kamer no. 44 in een boulevard-hötel logeerde. Zóó'n jongen beschikt ongetwijfeld over levenservaring, is geen kalf en geen kind. Toch teekent mevr. Simons hem als een misdadige kwa jongen, die zich laat drijven op 'n gauwgepassionneerd temperament, en op een geraffineerde diplomatie. Moedwillig en systematisch trekt hij zijn broers meisje van dezen af, en naar zich zelf toe. Kinder spel! We hebben hier een analogie in het geval met Robbers' Annie de Boogh. Alleen met Annie konden we vrede hebben. De broer, de 'schilder, was de nobele, de gelijkgestemde figuur, en de bruigom was zooveel zachte lieve vrouwelijkheid, als die van Annie, niet waardig. Bij mevr. Simons zit het geval glad anders. Free is 'n geraffineerde hartenbreker; een, die zelfs tegenover Atie nog praat van ontrouw in de toekomst, quand-même. Een onsympa thiek heer! Willem is in niets onsympathiek, behalve in zijn koele schuchterheid. De liefde houdt nu eenmaal van aanpakken, en kan geen knullen gebruiken! Met De Veroveraar kan niemand vrede hebben. Het leven mag niet zulke- ver wende weeldekinderen kweeken, die alleen luisteren naar de muziek van het moment en de trekkende walsstrijkingen van voorbijglijdende passies en die daarvoor al het andere op de wereld vergeten. Alleen menschen, die nog te weinig in maatschappij en strijd en leven stonden, heel jonge droomers en droomsters, kunnen hun contri butie dokken aan het sensueele oogenblik zooals mevr. Simons?Mees- tot _ zelfs veertigjarige vrouwen in haar drama's laat betalen. Een gevaarlijke avondles voor sentimenteel-aangelegde schouwburggeitjes! In het spel ^Zijn Evenbeeld" heeft I. N. A. veel inniger leveuswaar, en veel kuischer gegrepen. De strijd om het kind! Jeanne, de moeder, die lijdt dóór en in de liefde, en die haar kind verdedigt tegen den vader, 'n Don Juan, 'n luchthartige lever van wien ze gesepareerd leeft. Dat vechten van die stille, rijke vrouwen natuur, tegen datzelfde van hém, in haar kind; dat hopelooze, moeilijke vechten tegen die dingen, waar ze bang voor is, en die ze voelt, dat ze niet aan kan. Van Heerle is een mannenfiguur uft mevr. Simons' spelen, waar meer dan in elk harer andere jonge of oude heeren, geziens mag leven. Zulke typen creëert het leven. Bloot zijn ze vaak bruter, is Van Heerle in z'n ver fijnde gevoelssmaak nog niet zoo onsympa thiek, als Eiviera, Trouville enzoovoorts ze bij schepnetten vol laten leven. In Dora is weer de vrouw" geteekend, die het leven droeg, zóó droeg, dat ze, tot op 'n betamelijken leeftijd, de naieve lievigheid en ver liefdheid van het jonge meisje wist te houden. Een lieve bijpersoon,om dit gezins-" spel vol te maken. Zijn Evenbeeld" lijkt mij 't best gecom poneerde, 't zuiverst in mekaar-gezette harer stukken. Speelbaar, beter dan een _ van de andere. Alleen met <Je rol van 't' jongetje Paul zou men zitten. Travesti be derft den indruk, zou de atmosfeer van strijd en smart en liefde brutaal onder 'n goor theaterparfum zetten. En 'n jongetje, dat zoo'n rol met gevoel en verbeelding zou weten te spelen, is maar zoo niet uit Hollands vlakte op te drijven. Van Hooyfeti en Vlakten" is het zwakste spel van mevrouw Simons. Gedeeltelijk geinspireerd door haar groote liefde voor de bergen zegt de heer L. Simons in z'n introductie. Maar die groote liefde voor de bergen, uit zich litterair maar zwak. Men moet man wezen om de kolosmacht van hemelgrijpend graniet, de strakke blin king der sneeuwen-tuinen, de daken en breuken van hemel-ijs, in den bouw van sobere zinnen te leggen. De Zwitsersche auteur, Heer, schoon litterair niet een der eerst-potenten brengt daar oneindig meer van terecht. Ook het spel zelf is onzuiver. Onzuiver van conceptie, onzuiver van uitwer king. Het zijn geen menschen meer, die hier met menschenbewogenheden voor ons leven, genieten en lijden. Het zijn opgeschroefde marionettenpoppen. Alleen mevr. Heerman heeft iets stemmigs, iets menschenechts. De andere figuren zijn bonte klazige poppen onbegrijpelijke wezens. Die Frieda, n kalme, koude vrouw, die praat van dat ze den moordenaar van haar hond had neer willen schieten. Die Dick, die 'n business-man en ontdekker moet wezen, en als 'n patholo gische schooljongen uit hysterischen huize zijn ballonplannen droomt. Die Elze, dat huisprinsesje, dat zijige poesje, dat niets doet, behalve dat ze 'r eigen velletje opslikt. Die Hans, die domme schutterige kerel, die meetings sjokt, S. D. A. P.-man speelt. vegetarisch leeft en zichzelf 'n last is en n bedrukking, en die bij dat alles nog zoo weinig ontnuchterd wordt, dat ie voor den eersten besten schooier, die zich komt melden, de portemonnaie trekt! Dit hier is 't meest symbolische, 't minst levemechte spel". Ofschoon je er ook weinig symbo liek uit kunt hengelen; toch heeft het mooie brokken en beelden in zijn taal. Die vaas-' vergelijking van Elze, dat tweegesprek van Elze en Frieda. Een gevoelig vrouwenhart en een potente kunstenares krassen hier een paar proefstrepen. Een vinger slaat voormuziek aan voor 'n schitterende com positie, waarop wij voorloopig... wachten. Mevrouw Sirnon's talent komt nu tot het licht en de waardeering, na een obscuren opgang van bijna 15 jaren. Jammer, dat een sterk talent, eerst zoo laat erkenning oogstte. Mevrouw Simons moest in Weenen geboren wezen. Zij is niet van het bloed en de kunst van Holland. Daarginder in de litteraire wereld van de Donaustad, zou ze tot 'n figuur, een gestalte gegroeid wezen. Zij past bij een Arthur Scnhitzler, met z'n weemoedige erotie'k. De kunstenaars van het Burgtheater prestoeren meer dan de Leidscheplein<ers;# zouden haar rder en beter naar den roem hebben gedragen. Maar voor alles, het publiek" is een ander daarginder. Mevrouw Simons?Mees vindt in Holland niet genoeg publiek, dat haar en haar kunst verstaat;'vermag met volle uitproeving van het genot te savoureeren. Wij zijn te burgerlijk en te nuchter, eu zien naar haar composities, luistren haar woordmuziek, als naar een product van exotischen bodem. Wat 'n publiek, dat zich aan de scène n>et juffrouw Lütte ergert! Men mag hier gevoelsverfijning achterzoeken, In Weenen zouden ze juist de scène met juffrouw Lütte 't hardste beklappen. Niet om de scène zelf, en nog minder om het erotische mouvement. Maar omdat het tooneelmatig 'n zuivere actie is, die Fiederiks karakter beter dan twintig scher mende redenaties in 'n geziene beelding stelt. Met zulke .trucs weten Bahr en Sehnitzler nog hoogere effecten in het dra matisch exposédat de handeling bege leidt of preludeert te bereiken. I. N. A.'s taal is knap. In de dialoog heeft ze af en toe nog wel een gewilde wending. De beeldluchtigheid, die ze nóódig heeft, die bij haar talent moet wezen, wat 'n bloem is aan 'n frisschen groenen struik heeft ze nog niet sterk genoeg in de hand. Hier en daar is sp haar stukken gestreden. Na 'n opgang van jaren, staag werken in schemer in den schemer der ongewaardeerdheid, en in den schemer van 'n fijnvoelende ontledende vrouwenziel?ein delijk na haar bundel, en na De Veroveraar: Arrivée! Dat woord yerpli«ht. I. N. A. heeft talent, 'n diepe blik in het vrouwejijk voelen, idee van stemming, zorg voor milieu, beeldingskracht in haar concepties. Zij kan ons nog heel wat lieve muziek voor-tokkelen. Zachte, gemaniereerde, maar daarom geen kunst matige of zwakke. Want lief is haar geluid, en lief is haar werk; meer lief, dan het sterk, groot, breédgedragen of hoog is... RUU FEESSTRA. A m s t., 6 Febr. hri)N5T UITVCXRinG PLAFODD - si UlARDKSCHIUXRinG ? QÏL. OnTW?RP?R ? VOOR RKLAdtë'S fflL IKRUMSAEROT5I DROVOT <+ WKSSEK A Co. 4- 4» LANGE HOUTSTRAAT 7 & 2 * - - TKI,EFOO\ IKTEBC. S74 - GROOTSTE INRICHTING VOOB COMPLETE MEUBILEERING = IN ALLE STIJLEN = = = = ANTIQUITEITEN = = = EIGEN MEUBELFABRIEK Deensche Kunst. Groote collectie van Kunstvoorwerpen uit de onderstaande fabrieken: Koninklijke Porceleiiifabrïek, Faiencefabriek Aluminia", Terralit" fabrieken, Kouiiüd. Hof Terracotta Fabriek P. Ipsens Eiike, alle te Kopenhagen. Onze kunstzalen zijn dagelijks geopend van g 5. loterw Telefoon 6519. CHABOT & ALBERS. Singel 164. J.J.BIKSING, Kunsthandel. '8-GRA.VENHAOE, Molenstraat 65,65* en 61 rtoderne Schilderijen, Aquarellen en Gravures. MODERNE MEUBILEERING APARTE MODELLEN ,?,?,,, -_ ontwerpen, eigen fabrikaat, bij onze ensembles wordt steeds op artistieke kleur en combinatie gelet. Billijke prijzen.-i- -t-H-H-H-.t--i--i-.j-.»Stalen en Teekeningen op aanvrage. Levering franco met garantie. H- 4Vraagt onze speciale prijscourant voor Kantoor-Meubelen, PHOENIX Meubileer-lnrichting 234 Spuistraat,76Damrak, Amsterdam MEUBEL-BAZAR, Singel 263 283, t>U de Paleiwstraat. Kantoor-Meubelen enz. i. JIEIJERINK MEIJER. Telefoon SOOS. Prijs. /3O. dlaazd". >ij c-nse aitnc-nce 5 cjeve-n. een- -julol' fvefb -vo^v v» eMt, baat, ^z*:fve vu. o-n*» ateftct» s&ijit. cip<$e^\c\\\ew. -flccpt aaiiccf- meet vn«t . ban op cvcicjcviomew ?pfaatje». ©löeve'Hjg acnt.ee Safcvi Xcul» XVI, ?wasaie^ 3ta(. \\o\nv\. t-ncfu vif fe-n cw «\vate ovetqoïiij-ne-M/ t. boot, etac-M $e& ?pewo-ncef ejcpfaafot 12 505. <£l'afe-n bei atc^fan ei/i qtcct'cte |ctc'» op pui$liaak 111, fict& J/a/eiWtaa/: cfaibfoon 61 A-O. Ftnu J. W. Ouden Engweg 18. BEELiDEfl, VABEN ,», JARDINIERES TEGELSCHILDERIJEN ENZ. ? MUSEUM «RISAHTI, ROKIN 95, fStiOe tijdf), AMSTERDAM. ? Toegang vrij. AfngTERDAm AARDÊUJERK TEGELS VOLDOET AAN ALLE E15CHEN MARMEREN SCHOORSTEENMANTELS G. & J. COOL AMSTERDAM. ROTTE«DAIVI. -UTRECHT. BLOEMGRACHT77 OELFTSCHESTRA/JTfil -' BUTiTR^AT30 OP DE is populair, zijnde HET aangewezen Tijdschrift voor het beschaafd publiek. De zeer goedkoope pi-ijs van slechts ? 5.?per jaar maakt voor dit Tijdschrift het gebruik van circuleerende portefeuilles overbodig". Een complete jaargang vormt een Standaardwerk van den meest veelzijdigen inhoud. Per jaar 1200 pagina's; pi. m. 1200 Reproductiën, Portretten en Illustratiën, prachtige Kunstbijlagen, enz. enz. Abonneert U op het Tijdschrift ,,OP DU HOOUTK" bij den Boekhandel of bij de Administratie te Amsterdam.