Historisch Archief 1877-1940
DE AM-TÉRDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND.
No. 1498
de tentoonstelling te Luik, hebben de retro
gpectieve en andere tentoonstellingen elders
in Belgiëgetoond, in de dagen van her
denking en viering van het 75-jarig eigen
volksbestaan.
Juist de wetenschap van wat Belgiëis
en was, wat de bewoner kon en kan,
dwingt en dringt er, om meer dan ooit de
handen in elkaar te slaan ten einde hen, die
verstoken zjjn van onderwijs, vreemd aan be
schaving en aan zelfbewuste kracht, in de
voorrechten van onderwijs en ontwikkeling
te doen deelen.
Yeel van wat er op gebied van onderwijs
en opvoeding goed is in België, heeft hét
te danken aan De Onderwijsbond"
La Ligue de l'Enseignement." Zegenrijk
heeft deze bond gewerkt.
Vóór ruim veertig jaar werd hij opgericht
met het doel eene navolging te zijn der Maat
schappij tot Nut van 't Algemeen" in
NoordNederland, om het volk te verlichten, om
het volk het voorrecht te schenken, als een
eer Conscience toegekend: Hij leerde het
volk lezen". Onderwijs en opvoeding voor
de jeugd, onderwijs en opvoeding voor
de manschappen in de kazerne, en voor
ouderen; oprichten van modelscfeolen;
stichten van bibliotheken en het houden
van voorlezingen.
Gemeentebesturen op het belang er van
gewezen, begrepen dit en steunden.
De waarlijk vrije mensen" zeiden
de leden van De Onderwijsbond" is
hjj, die gaat in het volle licht, hij,
die, verlost van de vooroordeelen der
on wetenheid, zijn eigen weg kan gaan
en een gids kan ontberen. De onwetende
leeft onder de voortdurende voogdijschap
van hen die weten: niet pp zich zelf dur
vende vertrouwen, nederig, onderworpen,
schuchter, heeft hij het gevoel van slaaf,
niet van vrjje burger."
Het geheele pogen van den Onderwijs
bond is daarom gericht geweest om vrije
burgers te vormen, door onderwijs voorge
licht, wetende wat hunne rechten en wat
hunne plichten zijn.
Welke is thans, na 42 jaar de staat der
ontwikkeling in België; wat moet van het
programma uit 1864 behouden, wat er aan
toegevoegd worden, om te zijn en te blijven
op de hoogte van onzen maatschappelijken
vooruitgang ? vraagt de oud-Burgemeester
van Brussel, de voorzitter van den Onder
wijsbond, de heer Buis in een zeer lezens
waard vlugschrift.
De statistiek duidt aan, dat de uitgaven
voor onderwijs in die veertig jaar voor
namelijk gedragen zijn door gemeenten en
de godsdienstscholen. Verder, dat het aantal
leerlingen der gemeente-scholen onrust
barend verminderd en dat der godsdienst
scholen toegenomen en de hoedanigheid van
het lager onderwijs naar evenredigheid ver
minderd is.
"Wat het geven van onderwijs aanbelangt,
gebleken is, dat 30 pCt. van het personeel
niet in het bezit is van eenig diploma.
Met beschaming op de kaken schrijft
de heer Buis moeten wij erkennen,
steunende op de statistiek, dat 14 pCt. van
de bevolking, op den leeftijd dat zij school
moest gaan, van alle onderwijs verstoken
bjijft, dat van hen, die in den militairen
dienst treden 25 pCt. der jonge mannen
van 20 jaar, geen onderwijs heeft genoten.
Hieruit kan men afleiden, dat er m Belgi
175.000 jonge mannen van 20 jaar geen
onderwijs hebben gehad.
Om deze schande te niet te doen, is er
maar n middel: verplicht onderwijs.
Duizenden kinderen in Belgiëgroeien anders
in onwetendheid op; de krachten, gaven en
talenten in hen sluimerende, worden niet ten
leven gewekt.
Hebben wij niet roept Oud-Burge
meester Buis uit meer zorg voor onze
ossen en paarden !
De Onderwijsbond heeft daarom besloten
een krachtige campagne te openen ter ver
krijging van verplicht onderwijs. Onnoodig
te zeggen, dat ieder niet-onderwezen Belg
een verloren kracht voor het land is. Getoond
moet thans worden, na gewezen te hebben
op het kwaad, dat men kracht en moed zal
hebben om het geneesmiddel toe te passen.
Eene tweede zorg voor het volksonder
wijs is: dit onderwijs zoo goed mogelijk te
doen zijn, en het belang van de gemeente
besturen te wekken voor eene goede oplei
ding der onderwijzers en een goed leerplan.
Het herhalingsonderwijs, het onderwijs
verstrekt na het verlaten der school, is
vruchtdragend geweest. Enkele Universi
teiten hebben hierin gesteund, en door
openbare lezing en cursorische voordrachten
veel nut gesticht.
Met het middelbaar onderwijs blijft het
slecht gesteld, het is achterlijk. Bovendien
heeft het nog de schaduwzijde, dat de leeraar
er met den leerling minder in aanraking
komt dan de lagere onderwijzer. De leeraars
bij het middelbaar onderwijs hebben al te
zeer de moreele en aesthetische opvoeding
der leerlingen verwaarloosd.
Mr. Daxhelet doet daarom in de Revue
de Belgique" van 15 Aug. 1905 een beroep
op zijne collega's, dat de heer Buis toe
juicht : II appartient a ceux qui sont
chargés de l'enseignement secondaire de
contribuer pour leur part a ce réveil de
notre génie, a la montée des cerveaux,
d'allumer par une culture désinteressée au
cerveau des jeunes gens l'enthousiasme du
beau et du bon. Donnons leur la soif de
eet au dela d'eux meines qui les gardera
des déchéances et les moralisera.
Apprenonsleur a mettre leur vie dans les idees, selon
Ie mot de Fichte, c'est-a-dire a inspirer
toutes leurs actions d'un idéal: Excitons
en eux Fadmiration de tout ce qui
est grand et généreux: l'admiration est
féconde. Leur faire entretenir commerce
avec les penseurs illustrés de tous les temps
et de tous les pays sera toujours, répétons-le,
Ie moyen Ie plus sur d'arriver acesfins-la.
Faisons a nos enfants, oui, des esprits clairs,
aiguisées et méthodiques, autant que
largement ouverts; mais faisons-leur aussi de
belles ames, des ames harmonieuses,
unissant l'amour du vrai, du gout des nobles
rêves, la reflexion a la spontanité, la raison
a la chaleur du coeur, des ames auxquelles
rien de ce qui touche a la grande familie
humaine ne soit tranger, en inême temps
qu'imbues a fond du sentiment national et
prêtes a tous les nobles dévouements qu'il
inspire."
Hejaas! verzucht de heer Buis
wij zijn verre van het ideaal, gedroomd
door Mr. Daxhelet, want laten wij den moed
hebben het te zeggen : onze burgerij is even
dom als ons volk. Bijna uitsluitend bezig
met stoffelijke belangen, blijft zij onver
schillig voor voortbrengselen van den geest
en bizonder voor die van onze schrijvers.
Zoekende naar de oorzaken van dat kwaad,
vindt de heer Buis er zoo vele, dat hij ze
in vier groepen rangschikt.
1. De enge grenzen van het grondgebied
van België.
2. Het tijdperk, voorafgaande aan België's
nationale eenheid.
3. De afwezigheid eener hoogere be
schaving.
4. Het bestaan van twee landstalen.
De heer Buis gaat in den breede de oor
zaken na, en vindt voor alle deze groepen
schier dezelfde oorzaak: het misverstand,
laten we het zoo eens noemen tusschen
de talen, die in Belgiëgesproken worden :
Het Vlaamsch, het Waalsch, het Fransch.
Eigen taal is iets anders dan een mantel
die men zoo omhangt. Eigen taal is eigen
leven, eigen wezen, eigen karakter. Eigen
taal f-taat in verband met afstamming, met
den grond waarop, en de lucht waarin men
leeft. Waar eigen taal is, is eigen kunst,
ja heeft er alles, iets eigens. Eigen taal
wortelt diep in het wezen van het volk.
Het volk, dat zijn wezen, ondanks vreemde
invloeden, weet te bewaren, en ondanks
onderdrukking, toch dat wezen niet verloren
laat gaan, zal steeds een eigen taal spreken,
al ware het alleen de taal der kunst.
Tot nadenken stemt in dit opzicht het
resultaat der Retrospectieve tentoonstel
ling van het vorig jaar, te Brussel, be
treffende de schilder- en beeldhouwkunst
in België, sedert 1830. Van de 173 schilders
en beeldhouwers, die ingezonden hadden,
waren er 102 Vlamingen, en hunne werken
de treflijkste. De Vlaamsche geest is de
krachtigste.
Moeten nu de Walen Vlaamsch en de
Vlamingen Fransch loeren; moet er n
taal, een Fransche of' een Ylaamsche, de
algemeen heersuhende worden ?
Mer. lette op de afstamming, op de
volkengroepen. De landstreken en de afstamming
wijzen de groepen aan. Daar lette men op,
en late ieder zijn eigen taal: de machtigere,
meer ontwikkelde zal de toekomst zijn.
De heer Buis verzuimt niet te wijzen op
het feit, dat jongelui, door-en-door Vlaamsche
jongelui, hoogere ontwikkeling slechts kun
nen verkrijgen, op Hoogescholen waar alles
Fransch is, en klem te leggen op den
eisch van een Vlaamsche Hoogeschool voor
de Vlamingen.
Maar wat den onderwijsbond boven alles
en voor alles moet bezighouden, is het
kind, het beeld der toekomst. De Belgen
hebben gezien wat zij na 1830 zijn en ver
mogen, wat hun ontbreekt, wat hen dreigt
h(j louter oog-hebben voor het stoffelijke,
bij verlies van eigen-wezen. ? Wat hun
thans te doen staat, is dit eene: Werken"
voor de toekomst, niet alleen voor het stof
felijke, maar bovenal voor ontwikkeling van
het intellectueelele ven.G eestes-ont wikkeling
ga voor !
Laboremus !" roept daarom de heer Buis
uit en hij stelt, in de Fransche taal, zeven
stellingen, en verdedigt die in 't kort.
I. Le seul moyen de mettre en valeur
les forces intellectuelles de notre
population est de décréter l obligation legale, pour
les parents, de donner linstruction et
l'éducation a leurs enfants. Une sanetion
pénale devra garantir raccomplissement de
ce devoir.
II. L'enseignement primaire a pour
objet de fortner des tres humains sains,
vigoureux de corps et d'esprit, conscients
de leurs droits, aptes a remplii leurs devoirs
de travailleur, de citoyen,de père et de mère
de familie.
III. L'éducation populaire doit tre
organisée en vue d'empêcher la formation
de non-valeurs; elles constituent les déchets
de la population que la société, soit par
humanité, soit par les nécessités de sa s
curité, doit envoyer dans lesécolesd'anormaux,
dans les tablissements de réforme, les
depots de mendicité, les hospices, les asiles
d'aliénés, les prisons.
IV. Tout Ie monde s'accorde a
reconnaltre que Ie temps consacréa l'enseigne
ment primaire est insuffisant pour en
consolider les résultats obtenus a la sortie de
l'école. L'éducation physique, intellectuelle
et morale doit tre continuée et développée
a l'école d'adultes, a l'école d'appreritissage,
a l'école industrielle, <ïl'école moyenne, ii
l'athénée, suivant les carrières auxiiuelles
se destinent les jeunes geus et les moyens
Deensche Kunst.
Groote collectie van Kunstvoorwerpen
uit de onderstaande fabrieken:
Koninklijke Porceleinfabriek,
Faiencefabriek Aluminia",
Terralit" Fabrieken,
Koninkl. Hof Terracotta Fabriek
P.
Ipsens
alle te Kopenhagen.
Onze kunstzalen zijn dagelijks geopend van g?5
Interc. Telefoon 6519.
CHABOT * ALBER&
Singel 164.
dont disposent leurs parenta.
V. Les oeuvres post-scolaires forment
Ie corollaire indispensable de ces
enseignements spéciaux, en fixant les
connaiseances acquises k l'école, en en montrant
les applications pratiques, en développant
cbez leurs participants Ie gout des
jouissances levées qui découlent de l'étude des
arts, des sciences et des littératures. En
faisant apprécier la sécuritéque procurent
la prudence, la prévoyance, a l'homme qui
suit les régies de l'hygiène et participe a
des institutions de mutualité, d'assurance,
d'épargne, ces ceuvres enveloppent leurs
adhérents d'une atmosphère de coneorde,
de fraternité, de dignité. Elles consolident
les sentiment» d' honneur, de politesse, de
self-respect qui sont les conditions de
relations agréables et policées entre gens
associés en vue de s'instruire et de s'amuser
intelligemmeut.
VI. L'enseignement supérieur doit non
seulement avoir pour ohjet de conduire aux
professions libérales, mais encore de préparer
une elite capable d'études approfondies d'o
sortiront les chercheurs, les rudits, les
savants, les littérateurs, les artistes formant
Ie sel de la nation et dont la mission est de
lui donner un idéal levé, d'imprimer une
large envergure a sa pensee, afin de lui
permettre d'apporter a l'huraanitésa part
de découvertes, de vérités, de pens
esmaitresses.
VIL La question des langues a en
Belgique une importance spéciale au point
de vue de la conservation de l'originalit
de notre caractère national. Les difficultés
qu'elle présente, l'apretédes discussions
qu'elle soulève, ne doivent pas nousempêcher
de chercher a la résoudre dans l'intérêt. de
tous les Belges.
Alzoo: LABOREMUS!
LABOREMUS! heeft ook Björnson gezegd,
en er aan toegevoegd : Arbeid doodt kwade
instincten !'' J. H. K.
llltllllllllllHllllllllMIIIIIIIIIIIÜIHIIII
FiEancieele en oecoBomiscIie
Wat zegt ge nu omtrent het voorstel der
directie van de Moeai Ilirf Dat behoeft niet
gevraagd te worden. Immers om te oordeelen,
om te decideeren ia nauwkeurige bekendheid
met het pro en contra noodig. Deze is even
wel nog steeds niet gegeven. Hoogstens kau
men dus gelooven dat het voorstel, dat pl.m.
2/:t kapitaalverlies berokkent, het beste is z. a.
de voorstellers wederom verklaren, maar in
zulke materieele zaken gaat weten boven
gelooven. Niet te verwonderen, dat enkele
groot-aandeelhouders hun afwachtende hou
ding voortzetten. In verband met het ver
langen van aandeelhouders der Moesi Ilir
om, in elk geval, 'n extraatje te verkrijgen
als de toekomst door de bestuurders-oprich
ters voorspeld, waardoor zij tot deelnemen
aan de onderneming zijn overreed geworden,
nog eens werkelijkheid mocht worden, 'n op
merking. De Moeara Enim heeft in 1004 hare
activa en passiva ook tegen Koninklijke"
aandeelen verkocht maar daarbij 'n royalty
\an de oliepro'ductie geconditioneerd, die
voor 1905 meer dan 'n half millioen gulden
zal opbrengen. Me dunkt een overeenkomst in
deze richting zou door 'n vergadering van
aandeelhouders, diévoorstellen van verschil
lende zijden gedaan, nauwkeurig kan
beoordeelen, tenslotte goedgekeurd kunnen worden.
De ScheepvaartpapieTen over 't algemeen
zwakker. Dat geldt voor de Java China Japan
lijn, voor de Paketvaart, voor de
WestIndische maildienst, voor de Holland-Am.
lijn, voor de Nederland en niet 't minst
voor de Ifdamsche Lloyd, waarvan de aand.
van 128 tot 122 verminderden.
Dinsdag a.s. kan op 4000 aand. van ? 500
tegen l L2 pCt. ingeschreven worden. Aandeel
houders in het bezit van drie aandeelen
hebben recht van voorkeur op n nieuw.
Het verleden van deze onderneming wekt
vertrouwen op. De directie droeg voor af
schrijving, ook in minder goede jaren, steeds
zorg. De mpij is opgericht in 1883 en keerde
over de laatste 10 jaren achtereenvolgens
6, 3X, »%, 93i, 10%, 3.1, 3, 3.5, 4}i en
6 pCt. Het dividend over 1905 is bepaald
op 'J pCt. Over de laatste jaren is de uit
keering derhalve gemiddeld ongeveer 6 pCt.
De koers van uitgifte schijnt daarom wel
aanlokkelijk, mede in verband met den prijs
der oude aandeelen, waarin 'J pCt. dividend
begrepen is; maar toch mag het risico van
het bedrijf niet vergeten worden. Ue resul
taten waren, blijkens de bovenstaande
dividendenlijst nog al eens afwisselend.
De Ned. Am. Stoomvaartmpij verblijdt de
aandeelhouders met 15 pCt. tegen 2/ïpCt.
verleden jaar. Het aantal en de verhoogde
prijs van het vervoer van 3e klas passagiers
droegen niet onbelangrijk tot de betere
resultaten bij. Ook voor het pas begonnen
jaar zouden de vooruitzichten zeer bevre
digend zijn. Dat zal ook ten goede komen
aan de Int. Mercantile Marine Cy die vele
aandeelen Holland-Amerika-lijn bezitten zou.
Het bericht van de ontbinding van het syn
dicaat, dat zich met den verkoop van 4X pOt.
marine bonds belasten zou, bracht nog al
wat beweging ter beurze. Al wordt daardoor
de prijs der stukken wellicht ietwat gewij
zigd, op de werkelijke waarde kan dat, geen
invloed hebben. Die hangt ai van de uit
komsten en de vooruitzichten van het bedrijf.
En daaromtrent zijn de berichten
bemoe15"-".B
OnTU)?RPQJ ? T?KQ2in«n ? UITVOÉRIIW
PLAFOHD - en WAI2DB?SCHILD?RinG ? «2Z.
ORTWÉRPÉR ? VOOR MJnSTnAALDUKRK
R?CLA(D?'S ? BO?r\BARD?n ? 121.
T. J. BI KSING,
Kunsthandel.
3-GRAVENHA.GE,
olenstraaU5_654en6l
'oderoe Schilderijen,
Aquarellen en Gravures.
MODERNE MEUBILEERING
APARTE MODELLEN *_ +.
ontwerpen, eigen fabrikaat, bij onze ensembles wordt steeds op artistieke
kleur en combinatie gelet. Billijke prezen.-t-
.«-.i--t-.i-.t-.t--t-.»-.»Stalen en Teekeningen op aanvrage. Levering franco met garantie. ?+-
?*Vraagt onze speciale prijscourant voor Kantoor-Meubelen.
PHOENIX
Meubileer-lnrichting
234Spuistraat,76Damrak, Amsterdam
MEUBEL-BAZAR
Singel 263 283,
l»|j de Ptilelwstraa.t.
Kantoor-Meubelen enz.
J. Mlil.IEIClNK JIF.UK.lt,
Telefoon 39 B 8.
Prijs. . f 3O.
DROVOT
-l- ?* WKSSER A Co. ?«- -H
* LANGE HÜDTSTRAAT 7 A 8 »
- - - Den Haag1 - -
. . TELEFOON INTEKC. «74 -
GROOTSTE INRICHTING VOOR
COMPLETE MEÜBILEERING =
IN ALLE STIJLEN = = = =
ANTIQUITEITEN
EIGEN MEUBELFABRIEK
AfflSTERDAm
AARDEWERK
h TEGELS
n? J. W. DE GRMFF-Hilversii.
- Ouden Enirw««r 18.
NIJYEKIIEIDSKINST
KEIZERSGRACHT 304
STATIONSTRAAT
TE HILVERSUM.
5TEENDRÜKKERIJ
ETIKETTENFABRIEK
ARNHEM
TÉlfPHOON 970
BEEliDEJSl,
VABEN »«, JARDINIÈRE8
TEGELSCHILDERIJEN ENZ.
MUSEUM QBISANTI,
ROKIN 96, (KtUle tijdt),
_ AMSTERDAM.
Toegang vrij.
MARMEREN SeHOORSTEEHMAnULS
"'"% l Plini AMSTERDAM. ROTTERDAM. OTffEC
.ÖC l/* UUt/lLf BUJEMGRACMT77 PÖ.FT3CHE5TBAAT6I 8IJ.T4THJÏIP
Neêrlands Oude Kunst.
12 Etsen van WILM STEELINK.
Met Tekst van J. F. VAN SOMEREN,
Bibliothecaris te Utrecht.
Gedrukt op zeer fraiii papier, de tekst
in rood kader met vele vignetten en
handteekenin<jen, kost dit prachtwerk
(groot folio form.) gebonden slechts
Alp Kist- 8D KistDijvertóilsliaiÊl
Sierkunst
IV.
"
Aardewerk, Koperwerk, Batik
en Borduurwerk.
Schilderijen, Lithografieën.
Antiquiteiten. Beeldhouwwerk.
BODOLF ELION & Co.