8 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1500 KathoMe Moderne Literatuur. En zoo is langzamerhand in ons Solland gaan groeien en beginnen te bloeien een Katholieke Letterkunde." A. M. J. I. BrNNEWIBRTZ. Met deze woorden besloot kapelaan Binne wiertz in April van het vorige jaar, in het maandschrift De Katholiek, een merkwaardige revue over de Nederlandsche literatuur der laatste vijf-en-twintig jaren, hiermede even aanstippend wat hij gaarne uit roerig zou hebben behandeld, doch uit vrees voor par ty d igheid wie durft zich vermeten, over harte-dingen schrijvend, onpartijdig te z\jn ?" achterwege liet. Toch verdient de beweging, waarorer Bi nnewiertz in zyn uitvoerig literair overzicht slechts terloops sprak, de beweging der katho lieke modernen in de literatuur, alleszins de aandacht van allen, die niet meer met het dwaze idee behept zijn als zou van die zijde niets goeds kunnen komen. Het valt een voudig niet meer te ontkennen, dat er in ons land een katholieke moderne literatuur bestaat, meer en meer baan breekt, veld wint en de aandacht van andersdenkenden op zich te vestigen weet. Voornamelijk in den laatsten tijd lieten de katholieken meer dan ooit van zich hooren en waar nu dit Week blad prijzenswaardige uitzondering onder vele l z\jn niet-katholieke lezers geregeld op de hoogte hield van hetgeen in het Boomsche rflk der letteren belangrijks voorviel, acht ik het nu en hier de geschikte plaats, eenigszins uitvoeriger de .nieuwere strooming onder de katholieke letterkundigen te beschrijven. De katholieke moderne literatuur dateert niet van het tydstip, waarop in ons land voor het eerst de nieuwere strooming in de lite ratuur doorbrak, toen Kloos c.s. den oor log verklaarde aan de oude en verouderde wanbegrippen, welke onze literatuur beheerschten. De tachtigers hadden reeds heel wat vervallen kasteelen afgebroken en nieuwe paleizen opgebouwd, vóór de katholieken er aan dachten, óók eeng een fundament te leggen voor hun kunststempel, maar dan be kroond met een stralend oomsche krui?." Toen het eerste bundeltje katholieke mo derne poëzie verscheen, konden de tachtigers reeds op reeksen van dicht-en prozawerken wijzen. Begrepen de katholieken in '80 dan nog niet, dat de nieuwe leer, welke in de litera tuur zoo luidruchtig verkondigd werd, de leer der toekomst zynzou? Of leed de katho lieke literatuur in die dagen niet evenals de niet-katholieke aan de algemeene verslapping, welke een vernieuwing noodzakelijk maakte ? Zoowel het een als het ander kenden en beseften zij. De katholieke literatuur stond in '80 zoo goed als de niet-katholieke in het teeken van sterk verval en ook daar was eene vernieuwing zeer gewenscht. Zelfs ouderen hebben dit later eerlijk erkend. Zoo schreef P. M. Bots in de Katholiek van 1901: Zonder nog aan te nemen, dat de katho lieke letterkundigen in de negentiende eeuw allen een povere figuur hebben gemaakt, en zonder nog lieden als Ten Kate of Bilderdijk, in hun geheel, te verwerpen als verzenmakers zonder bezieling, erkennen wij toch ander zijds, bij het herlezen van vele, eenmaal hooggevierde producten onzer letterkunde, dat daarin reeksen van loei communes en van prulachtige of stroeve verzen voorkomen, welke nimmer gedicht, maar nog veel minder als goede, gangbare melodieën hadden mogen aanvaard worden door de kunstkenners. Want een kunstenaar, die zich met zulke bastaardij afgeeft, gaat, volgens Vondel, uit de hoogste klasse henen om weer plaats te nemen op de A.B.-bank." 1) Tevens werd wél begrepen, dat de kunst theorieën, die de modernen predikten, als gebaseerd op natuur en waarheid, levens vatbaar zouden zijn. Maar mét de kunsttheorieën waren andere grondbeginselen de literatuur binnengeslopen, welke nimmer de katholieke konden worden. Op moreel en godsdienstig gebied werden dingen gepredikt en in de literatuur toegepast, welke onwille keurig den katholiek moesten afschrikken van die grondbeginselen en die literatuur, welke, behalve mooi en zuiver, goddeloos en losbandig tevens zijn zou. Van zelf kwamen er de katholieken daarom niet aanstonds toe, de baanbrekers op het nieuwe pad der kunst te volgen; men had een afkeer van de modernen, die een zóó brutaal nihilisme ten toon spreiden in gevoel, geloof en zeden, dat zij ieder die de ware hartverheffende kunst liefheeft van zich afkeeren", zooals in een katholiek handboek der letterkunde te lezen staat. Was dus van katholiek standpunt het negeeren der modernen zeer verklaarbaar, te rechtvaardigen was deze handelwijze zeer zeker niet. Hier toch was eene bedenkelijke begripsverwarring oorzaak der negatie. 2) Of was het ongodsdienstige, het immoreele dat veel nieuwere literatuur kenmerkte, iets essentieels, dus onafgcheidelijks, van die literatuur? Moesten de kunst-theorieën der tachtigers per-se tegenstrijdig zijn aan de aesthetica, zooals die eeuwen her den katho liek geleerd was? Gelukkig neen! Dit be gonnen de katholieken in te zien, wel lang zaam, o zoo langzaam! en lang niet algemeen, zelfs nu nog niet, maar die eerste erkenning zou toch het begin eener roomsche moderne literatuur worden. Niet in ons zelven", zegt Binnewiertz waar zonde is en strijd en zoo bitter weinig schoonheid, maar daar buiten, waar de schoonheid lacht en jubi leert, maar daarboven, waar zij ontspringt uit God, daar moeten wy zoeken de ge dachten, voor ons lied. Bij de modernen echter gaan we luisteren naar de melodie, als voor een lied, dat moet gezongen worden. De modernen hebben waarachtige muziek, en die misten grootendeels de anderen van vóór '80. Zij hebben klanken en rhythmen gevon den, vroeger onbekend. Welnu, we nemen hun noten, maar zetten daaronder onze eigen woorden." Dit gebeurde niet ineens en plotseling vrij algemeen zooals in '80, toen Kloos c. s. voor het eerst optraden, en wanneer dr. Everts nog eene Geschiedenis der Nederlandsche Let teren" schrijven kon,, zou hij van de moderne beweging onder de katholieken niet van trommelslag en bazuingeschetter" kunnen reppen, gelijk hij wél' bij de tachtigers doen mocht. In tegenstelling met de revolutie van '80, was de revolutie die de katholieke jongeren in het literaire rijk aandurfden, eene hél vreedzame. Eerst tien jaren later zou er rumor in casa ontstaan. Nu en dan slechts klonk er een enkel zwak stemmetje tusschen het luidruchtige koor der zangers van het nieuwe lied. Thijm's Jaarboekje", De Katho liek", Het Centrum", -de Katholieke Gids" en de Katholieke Illustratie" verleenden om beurte gastvrijheid aan de katholieke jongeren. Vooral het dagblad Vet Centrum was in het begin der beweging hét orgaan. Behalve mo derne verzen, werden in dat blad artikelen gepubliceerd, welke geheel andere kunst theorieën predikten dan tot dusverre voor de katholieken de nig-geldende geweest waren. De beste krachten onder de jongeren, zij die zich later meer openlijk aan de spits zouden stellen, zochten in hunne eerste opkomst hun toevlucht hij Het Centrum. Van Het Centrum ging een groote kracht ten goede in die richting uit, en ook later, toen de jongeren sterk genoeg bleken om op eigen beenen te staan en de beweging t grooten omvang genomen had, dan dat de bescheiden kolommen van een katholiek dagblad nog over voldoende plaatsruimte voor de ideeën en voortbrengselen der nieuwe generatie beschikken konden, bleef Het Cen trum een warm verdediger van die katholieke jongeren. Volgens mijne meening ij Het Cen trum dan ook het nige blad in gansch katho liek Nederland, dat zich van den beginne af geheel gelijk bleef, en waar thans gelukkig ook nog andere katholieke bladen de katho lieke moderne literatuur niet meer zoo vij andig gezind blijken als geruimen tijd wél het ge?al was, zijn deze laatste slechts noodgedrongen en schoorvoetend het pad opgegaan, door Het Centrum reeds jaren bewandeld. In 1892 verscheen eindelijk het eerste bundeltje katholieke moderne poëzie, Felice" van Eduard Brom. Groote kunstwaarde mag er niet aan worden gehecht, maar wél heeft het zijne beteekenis als eerste uiting eener nieu were kunstbeschouwing, welke, op het voor beeld der tachtigers, bij sommige katholieke jongeren ingang had gevonden. Met Felice" werd voor het eerst openlijk afstand gedaan van een in vele opzichten verouderd en waardeloos kunststelsel, waarbij ook de katho lieken tot dan toe gezworen hadden. Felice" van Eduard Brom luidde de moderne litera tuur bij de katholieken in. De groote om mekeer, die in de literatuur had plaats ge vonden, werd nu spoedig meer en meer zichtbaar. Overal ontstond beweging, wrij ving, opstand tegen het oude, aanneming van het nieuwe. In 1895 kwam Eduard Brom ander maal met een bundel poëzie, welke in waarheid een Opgang" mocht heeten naar de schoon heid der nieuwere literatuur. Kapelaan Binnewiertz publiceerde terzelfder tijd meer dan n merkwaardig modern vers, tot in 1898 zijn bundelije Verzen" het overtuigend bewijs leverde, dat ook hij met hart en ziel de moderne richting was toegedaan. (Jndertusschen had M. A. P. C. Poelhekke her haaldelijk in De Katholiek de aandacht ge vraagd voor een reeks zeer interessante opstellen over Modernen" in de literatuur, als Willem Kloos, August Strindberg, Verlaine e. a., totdat hij deze artikelen, vermeerderd met een zeer uitgebreide studie over den dichter Van Eeden, in 1898 onder den titel Modernen" uitgaf. Albertine Smulders zong vele moderne liedjes in De Katholiek", C. K. de Klerk luisterde hetzelfde tijdschrift met machtige verzen op, terwijl Maria Viola hare moderne kritieken in Het Nieuwe Dompertje" ten beste gaf. Het bestaan eener katholieke moderne literatuur viel thans niet meer te loochenen. ( Wordt vervolgd.) HENKI H. VAN CALKER. Hilversum, 18 Maart '06. 1) Wat zou er veel minder stryd zyn ge weest, als alle ouderen eens zoo ruiterlijk voor den dag waren gekomen ! H. v. C, 2) Dat zelfs nu nog veel begripsverwarring omtrent de moderne literatuur in sommige kringen heerscht, hiervan gaf ons pater W. L. de Veer S. J. een merkwaardig voor beeld, toen Z. E., 6 Maart jl., te Delft als spreker optrad voor de R.-K. StudentenVereeniging Sanctus Virgilius". Volgens het verslag in De Tijd van 8 Maart, betreurde spreker het feit, dat de modernen in hun uitingen steeds ongodsdienstig zijn, en is van meening dat de moderne beginselen ongelooviy zijn, daar ze strekking in de kunst uit den booze achten." Zonderlinge begripsverwarring! Het verband tusschen ongeloovig-zijn en het verwerpen der tendenz ontgaat mij ge heel. De moderne literatoren versmaden de tendenz, maar zijn zij daardoor, ipso facto, ongeloovig ? Hier moet begripsverwarring in het spel zijn. Blijkbaar verstaat pater de Veer onder tendenz iets anders dan de modernen. Tendenz, zoodat te pas en te onpas propa ganda gemaakt wordt voor een of andere idee, speciaal godsdienstige idee, is uit den booze. Maar sluit dit princiep nu uit, dat b.v. een katholiek dichter zijn aard zou moeten verloochenen, zoodra hij verzen gaat maken ? Dat zijn verzen volstrekt geen katholieken geest zouden mogen ademen ? In 't geheel niet, gesteld dat het mogelijk ware. Zóó de tendenz opgevat, zal deze door geen enkel moderne bestreden worden. Immers allén dan zal een dichter waar zijn, als hij zich zul f geeft, zonder een verloochening of achteruitzetting zijner beginselen. Hoe zou Guido Gezelle, die toch allerminst zijn innig-katholiek gtvoel in zijne verzen verloochent, zóó unaniem en uitbundig juist door ongeloovige modernen hebben zij Gezelle niet het eerst in ons land bekend gemaakt ? kunnen geprezen worden, als zij onder tendenz ver stonden, hetgeen pater W. de Veer S. J. verkeerdelijk meent dat de modernen er onder begrijpen? Zóó blijkt, zelfs in 1906, nog veel begrips verwarring omtrent de moderne beginselen in sommige kringen te bestaan. H. v. C. A. LUBBERS, G. HEÜVELINK c.s., Makelaars, zullen op Maan dag "A April I9OO, des avonds na zes uur, in het Verkooplokaal -.Frascati", ten overstaan van de Notarissen KEMPERS & EVENBLIJ .en PO UW & 8CHULTZ, in Veiling brengen: Een HEEREJVHT1IS met Onderliuis, Tuin en ERVE, te Amsterdam, aan de tusschen de Utrechtschestraat en den Amstel, groot l Are 3O Cen tiaren. Te bezichtigen, op vertoon van een Bewijs van Toegang, Dinsdag, Donderdag en op den Verkoopdag van 2 tot 4 uur. Veilconditiën, enz. bij de Nota rissen KEMPERS & EVENBLIJ, Reguliersgracht 32 en Copie der Veilconditiën bij de Notarissen POUW & SCHULTZ, Heeren gracht 160. Op Maandag 9 April 19O6, des avonds na Zes Uur, zal in het Yerkooplokaal Frascati", ten overstaan van de Notarissen POUW & CHTLTZ, worden in veiling gebracht: Het voor weinige jaren ge bouwde en geheel naar de eisehen des tyds ingerichte HEERENHUIS, met Open plaatsen, Achterhuis, Tuin en Erve, te Amsterrhim, aan de Sarphatistraat 1D, onmiddellyk aan het Frederikspl. groot 2 Aren 20 Gentianen, met uit- en toegang aan de Maarten Janszoon Kosterstraat. Te bezichtigen Dinsdag. Don derdag en op den Verkoopdag van 2 tot 4 uur. Jos.A.NAMIAS c.s., Makelaars. P. VAN EXTER, L. C. APPELS, c.s , Makelaars, zullen op Maandag 26 Maart I9O6, des avonds na zes uur in het Verkooplokaal FrascaU", ten overstaan van den Notaris L. M. P. G. HOORN, in veiling brengen : 18 bjj uitstek solied gebouwde en uitstekend onderhouden BEERENKUIZEN, waarvan met een of meer Bovenhuizen en Tuin alle met hunne Erven, staande en gelegen te Amsterdam aan de STADHOUDERSKADE 120, nabjj de Van Wonstraat, groot 98 CEINTUURBAAN No. 388 groet l Are 64 Centiaren. 290 l 6» 293 294 29« 298 ,, 3OO 303 , 3O4 306 3O8 - «S l ., 61 l 59 l 57 l 55 l 55 l 51 l 50 l 49 l 48 , 103 l ., 53 1O5 ., AMSTELVEENSGHEWEG BTo. 15O groot 3 Aren l Ceiitiare. 153 ,, l Are 96 Centiaren. if^üSS 154 l 90 De perceelen zyn alsnog te bezichtigen, op vertoon van een Bewijs van Toegang, op den Yerkoopdag run 2 tot 4 uur. Veilconditiën enz. ten Kantore van den Notaris L. M. P. U. HOOKN, Stadhouderskade 134. N.B. Perceel Ceintuurbaan 286 is uit de hand verkocht. L. GANTVOORT, Broodfabriek, Deventer. Brood, Beschuit, Eiwitmeel OL voor Suikerzieken. CMialto Aanbevolen door H.H. Dokteren. m_M?+?w.. .) Brood en Beschuit W pCt» Hwitetoffen:p(X HEYSTEE VOOR ALLE EOELEIHLEN AMSTERDAM REMBRAMDTPLEIMSS BAKKERIJ ||| MELKINRICHTING. Groote Knust- en Antiquiteiten-Veiling, uitsluitend op het gebied vari Scheepvaart en Handel in het Verkooplokaal van H, G. BOM,; f apmoesstraat 35, Amstepdam. van Woensdag 2-S tot Vrijdag 30 Maart a.s., telkens 's morgens te half elf en 's avonds te zeven uren. Als No. 2 van de He serie van ,,Pro eii Contra" verscheen zoo juist: Homoeopathie. (Pro: Dr. A. C. A. Hoffman: Contra: Dr. H. Pinkhof). Prijs 4O cents. Uitgave Hollandia Drukkerij, Baarn. Kostbare Oude en Moderne Schilderijen. Prachtige Antieke en Moderne Sclieepsmodellen. Antiquiteiten en Curiositeiten. Een hoogst precieuse collectie Instrumenten voor Zeevaart- en Nterrekimde. Eene bepaald unieke historische verzameling Maten en Gewichten enz. enz. Collecties van wijlen de H eer en : H. F. GROEN VAN WAARDER, H. E. VAN DER B..., VAN K..., J. en G. KNOL en H. MOLENPAGE, allen te Amsterdam. K ij k d a g e n : Maandag en Dinsdag 20 en 27 Maart van tien tot drie uren. De Catalogus van ruim 1000 NOS. is 50 Cent aan het Lokaal verkrijgbaar. E'M'jAARSMAl VENTl LEERENDE H.AARbEft Z. DEENIK, c.s, Makelaars, zullen op Maandag 2 April 19O6. des avonds na zes uur, in het Verkooplokaal ,.Frascati", j ten overstaan van de Notarissen J. C. U. POLLONES en J. P. SMITS te Amsterdam en J. F. ME1NERS te Leiden, in veiling brengen: Het Winkelhuis en Erve, waarin meer dan 50 jaar met goed succes eeneJTabaks- en Sigarenaffaire wordt uitgeoefend, te Arasterdam, aan de Kalverstraat liork Singel. Groot 35 CentiareD. Het Winkellmis is gelegen op een der eerste standen van Amsterdam en uitstekend ge schikt voor reclame. Te bezichtigen, op vertoon van een bewjjs van toegang, Dinsdag, Donderdag en op den Verkoopdag, van tot 4 uur. VGravenhage, 20 Maart 190(5, 's morgens 11 uur 30 minuten: S T (.) F K O P E R, Vlissingen, Twintig JJlille,Nummer5457, LOTISICO." Uitliet bovenstaande blijkt, dat geadresseerde, vertegen woordiger van DE EERSTE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPLI tot VERZEKERING van RISI CO i n LOTERIJEN, Lange Vijverberg No. 2 te 's-GRAVENHAGE, de polis IVo. 5457 onder zijne administratie heeft, waarop eene uitkeering van ?849.35 verschul digd is, omdat op hetzelfde nummer in de Ie klasse van de thans trekkende StaatsI loterij de prijs van nominaal SO mille gevallen is. KINADRUPPELS van Dr. DE VRIJ. Het krachtigst werkend middel tegen Malaria (binnenkoortsen) algemeene zwakte, bloedarmoede en bleekzucht. Prijs per fiacon /'0.75. Men eiscbe steeds mijn naam buiten op de roode doos, daar goedkoope namaaksels in omloop zijn. Bij overmaking van een postwissel a /"0.75 volgt franco toezending door de Chemische Fabriek van H. NANNING, DEN HAAG. Vraagt NANNISG's Eitcitstaal a f 1.25 per literflesch en /'0.70 per 1/2 liter. Verschenen de 'ie druk van: Atlas van voor bevattende elf Kaarten, dus van elke provincie, met aanwijzing der afstanden van plaats tot plaats in Kilometers en vermelding der soort van wegen. Deze Atlas zenden wij franco per post (na ontvangst van liet bedrag in postzegels of per postwissel aan ons adres) voor slechts Vijf en Dertig Cent. Amsterdam, v. Holkema & Warendorf. IW '?VI Op schriftelijk verzoek aan het adres van L.OTISICO, Lange Vijverberg Blo. a te's-Gravenhage, worden prospectussen met bijbehoorende documenten en eenige proefnummers van het Maandblad der Vennootschap franco per post toegezonden. Juist verscheen: Jerome Iü. .Terome. Kijkjes door een beslagen bril. Met oorspr. penteekeningen van G. J. STAT.T.ER. In oblong form. ? O 90; geb. ? 1.30. (Blijde Kunst No. 3). In dezen bundel vindt men geheel den schrijver van Drie man in een boot" terug.Zijn grappige, averechtsche beschouwingen over Holland en dellollanders b v. tin telen v. geest. Uitgave Hollandia Drukkerij, Baarn. AMSTE.RDAM. PORTORICO BB 12C per pakje jjnniettepverfreFfen '3*--* - ? T'' ? ??'?'? Ifoor Fijnere soorten zie de prijscourant in eik pakje