DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR N E D E tl I, A N D. Mo. 1005 gebruik van een onjuist woord, door de Nederlander ondoordacht neergeschreven, en dus ten slotte toch ook een zaak van geen gewicht ? Van meer gewicht dan het schijnt, gelooven wij. Immers, vervangt men sociaal democratie door socialisme, dan is het, ja, geen onzin meer wat er staat, maar dan is het... een onwaarheid. Een onwaarheid, die de Nederlander niet heeft willen zeggen, maar die een goed verstaander toch op den bodem zijner woorden terugvindt. Want wanneer de Nederlander zegt, dat de sociaal democratie vóór alles een wijsbegeerte is. dan kan hij daarmede niets anders bedoeld hebben dan dit, dat de leer dei» sociaal democratie vóór alles een wijsbegeerte is. En de leer der sociaal-democratie zal toch wel vóór alles zijn .,. het socialisme ? Welnu, dat het socialisme vóór alles een -wijsbegeerte en wel een met de christelijke beginselen strijdige, immers materialistische wijsbegeerte zou zijn, de tastbare onwaar heid dezer bewering behoeft haast geen nader betoog. Eerst in het laatst der achttiende eeuw is het materialistisch element met het socialisme in verband ge bracht, door Eobert O wen vooral en Fourier. Vóór dien tijd moeten dus, volgers de Nederlander^ geen socialisten hebben be staan. En Plato dan, en de Engelsche Puriteinen uit het midden der zeventiende eeuw, en de auteurs der staatsromans? Wat waren zy allen, indien niet socialist? En dat zij materialisten waren, zal toch wel niemand willen beweren. En de Esseëers in Palestina vóór en tijdens het leven van Christus, de Esseëers, van wie Quack zegt, dat bij hen het socialisme als het ware omgeven is door den heiligen glans der religie, ja soms haast wordt tot een soort van theocratie ? En de eerste Christen gemeente ? waarvan het heet in de Hande lingen II, vers 44-45: En allen die ge loofden waren bijeen en hadden alle dingen gemeen. En zij verkochten hunne goederen en have, en verdeelden dezelve aan allen, naar dat elk van noode had; en in Hande lingen IV, vers 32-35: En de menigte van degenen die geloofden, was n hart en ne ziel; en niemand zeide, dat iets van hetgeen hij had zijn eigen ware, maar alle dingen waren hun gemeen. En de Apostelen gaven met groote kracht getuigenis van de op standing van den Heer Jezus; en er was groote genade over hen allen. Want er was ook niemand onder hen, die gebrek had: want zoovelen als er bezitters waren van landen of huizen, die verkochten zij en brachten den prijs der verkochte goe deren en leiden dien aan de voeten der Apostelen. En aan een iegelijk werd uit gedeeld naar dat elk van noode had. Wel verre van eene bepaalde filosofie als wezen van het socialisme te vinden, zien wij, naar gelang van de heerschende geeste lijke stroomingen, het socialisme nu idea listisch, ja diep-godsdienstig, dan van mate rialistische bijmengselen doortrokken. Door en door religieus bij de eerste Christenen en in de middeneeuwen, komt het in de achttiende eeuw onder den alles overheerschenden invloed van de materialistische Aufklarungsfilosofie; door Marx wordt het krachtiger dan ooit te voren. van het materialistisch stempel voorzien, en zijn invloed heeft zich tot op onzen tijd bewaard. Thans wijzen velerlei teekenen op een naderenden ommekeer en wij onderschrijven volkomen de woorden van Mr. Treub: De religiositeit en het idealisme in de moderne socialistische beweging, beginnen zich in de latere jaren weer te ontworstelen aan het materialistische keurslijf, waarin zij omstreeks het midden der negentiende eeuw voorgoed schenen ingesloten te zullen worden. Het is niet toevallig, dat de toe neming in kracht van de moderne beweging tot emancipatie der arbeidersklasse en de opbloei van religie en mysticisme hand aan hand gaan. Het eene gaat niet naast het andere; de beide bewegingen doorkruisen elkander en geven elkander wederkeerig voedsel en kracht. Het korte tijdperk, waarin het materialisme hoogtij vierde, waarin bij ons een Multatuli uiting gaf aan hetgeen er omging in de hoofden der denkenden onder de bevolking, ligt achter ons. De arbeidersbeweging in de laatste jaren der negentiende en het begin der twintigste eeuw, is allesbehalve materia listisch." (Slot volgt.) K. VAX KETWICH VERSCHUUR. Weer een rapport over drinkwater. Allen die, met meer of minder kennis van zaken, zich in den laatsten tijd, in en buiten ons parlement, hebben uitgelaten over de werkzaamheden van het jeugdige Staats toezicht op de Volksgezondheid en in het bijzonder over zijn opperste bestuurscollege, den Centralen Gezondheidsraad, zijn het er over eens, dat deze nieuwe regeeringsbemoeiïng nog veel te wenschen overlaat niet alleen, maar volstrekt niet beantwoordt aan hetgeen daarvan door velen verwacht werd, en bij alle besef van de moeilijkheden die overwonnen moesten worden, ook met reden verwacht mocht worden; want het gaat niet aan alles waarover geklaagd wordt nog langer te verontschuldigen met het wijzen op het nieuwe der toestanden. De gezondheids- en woningwetten werden in werking gesteld op 2 Augustus 1902 en thans schrij ven wij reeds een paar maanden 1906. Ligt het aan de organisatie, die van den beginne af te veel gebreken aankleven, aan de per sonen, waarop de keus der vorige regee ring is gevallen of hebben wij, wat deze laatste betreft, misschien te doen met eene omstandigheid of eene geestesrichting, die dikwijls in het huwelijk het samenleven en vruchtbaar samenwerken verstoren van op zichzelf en ieder voor zich niet on geschikte individuen, eene zoogenaamde incompatibilitéd'humeur. De een moge meer de schuld aan deze, de andere aan gene oorzaak geven, over n punt zijn allen het eens, namelijk de ontzaglijk lang zame gang Van zaken, die eerstdaags in een adjectief omgezet als een epitheton non-ornans dezen Centralen Raad zal blijven aankleven als wijlen den Komeinschen Fabius. Een merkwaardig nieuw staaltje geeft aanleiding tot bovenstaande opmerking en toont meteen de nadeelen, aan zulk een gebrek aan voortvarendheid verbonden. De Naamlooze Vennootschap Electriciteits- en Waterleidingmaatschappij" te Grinneken, had, bij adres van 25 Maart 1904, aan den Minister van B. Z.. hare installatie ter beschikking der Regeering gesteld, ten einde de deugdelijkheid van de daar ge volgde methode van regeeringswege te laten onderzoeken. Dit onderzoek werd door den Minister opgedragen aan den Centralen Gezondheidsraad ;*) dat het gold eene zaak van algemeen belang en rakende de volks gezondheid werd reeds daardoor erkend en was trouwens voor ieder duidelijk, die wist dat het betrof de eerste praktische toepas sing op groote schaal van een nieuw systeem van waterzuivering door middel van ozonisatie. De maximum hoeveelheid water per jaar, waarvoor de aanwezige installatie ontworpen is, bedraagt volgens mededeeling 100.000 M3" zegt het thans eindelijk verschenen verslag en voegt er aan toe: deze waterleiding is de eerste installatie hier te lande, die op ruimer schaal onzuiver oppervlaktewater in rein drink water door filtratie en ozonisatie omzet. De Maatschappij, die de waterleiding ex ploiteert, voorziet de gemeente niet alleen van water, maar ook van licht en kracht. Deze combinatie heeft het groote voordeel, dat de hoeveelheid energie, aan de electrische centrale onttrokken, meer regel matig is. De uren toch, dat verbruik van energie en licht door de gemeente een minimum is, zet]men de werktuigen der waterleiding aan." Ginneken is slechts een kleine plattelands gemeente, met 5000 inwoners waarvan nauwelijks V'» in de kom woonachtig; in tegenstelling met tal van andere gemeenten, die gretig uitzien naar een bron van goed drinkwater en zich daarvoor niet zelden aanzienlijke financieele opofferingen zouden willen getroosten, voelde het gemeente bestuur niets voor de zaak en was niet genegen eenige subsidie te verleenen of de onderneming op eenige bijzondere wijze te steunen; integendeel in den beginne werden allerlei bezwaren breed uitgemeten en de concessievoorwaarden zoo gesteld, dat de levering van water zoowel als van electriciteit ten behoeve der gemeente als der gemeentenaren zou moeten geschieden beneden den prijs in de meeste andere gemeenten van ons land. Van den beginne af' was het dan ook voor ieder duidelijk, dat de zaak alleen werd op touw gesteld om door deze inrich ting een model-installatie te grondvesten, ten einde de nieuwe uitvinding bekend te maken en daardoor aan te bevelen bij andere gemeenten in binnen- en buiten land, waar behoefte aan betere zuivering van drinkwater bestond en die groot ge noeg waren om door ruim waterverbruik dergelijke inrichtingen ook met geldelijk voordeel in exploitatie te brengen. Het is genoeg bekend dat allerlei zooge naamde deskundige verklaringen dikwijls dienst moeten doen om twijfelachtige onder nemingen te steunen en voor te stellen als iets nieuws of als zaken van algemeen be lang. Voor deze uitvinding, die ongetwij feld van groot nut zou zijn voor de volks gezondheid, was het dus van het hoogste gewicht officieel te doen vaststellen, dat zij nieuw en dat zij deugdelijk was. Vandaar het verzoek aan de Regeering om de methode te doen onderzoeken. Het rapport door den Centralen Raad thans uitgebracht, komt tot de volgende conclusiën : L Indien de aanleg van een waterleiding, volgens het te Ginneken toegepaste systeem, zoodanig is geschied dat van alle deelen steeds een deel in reserve is, om het ge regeld schoonmaken, herstellen en nazien van alle onderdeelen gedurende het bedrijf mogelijk te maken, dan kan de zuivering afdoende en de watervoorziening betrouw baar zijn. II. De waterzuivering door ozon eischt een voortdurend deskundig toezicht. Van controle- en meetinrichtingen, zooveel doen lijk automatische, dient gebruik te worden gemaakt. III. Bij deugdelijken aanleg en goede exploitatie zijn de volledige kosten voor het ozoniseeren van het water (met inbegrip van rente, afschrijving, onderhoud, enz.) voor kleine installaties bij een zuinige ex ploitatie vermoedelijk niet lager dan 3.5 et. per M3, te stellen. Uit den aard der zaak zal voor groote installaties dit bedrag iets lager kunnen zijn. Men ziet, van onpartijdige en geheel bevoegde zijde derhalve, een alleszins be vredigend resultaat, wiens vermelding on getwijfeld ter aanbeveling kan dienen der nieuwe methode om rivierwater geschikt te maken tot goed, vertrouwbaar drinkwater. Twee jaren lang heeft het echter geduurd om dit rapport uit te brengen; in dien tusschentijd is de voorziening van drinkwater der twee volkrijkste gemeenten van ons land, Amsterdam en Rotterdam, herhaalde lijk ter sprake gekomen; door geen van *) !)e/.e had daarvoor eene Commissie benoemd. bestaande uit de heercn W. de Man, civicl-ingenieur, gewoon lid van den Centralen Gezondheidsraad en Prut'. Dr. C. Eijkman, buitengewoon lid van dien raad, welke wederom werd bijgestaan door Dr. G. Komijn, pharmacentisch Inspecteur van de Volksgezondheid, P. G. Viervant Tukker, werktuigkundig 'ingenieur en Dr. W. Middelveld Vierssen, assistent van het hygiëniseh Instituut te Utrecht. beide is aan deze belangrijke nieuwe onder neming eenige aandacht geschonken; door het talmen van den Centralen Raad konden zelfs speciaal ter bestudeering be noemde Commissiën haar bestaan eenvoudig negeeren. Waarschijnlijk zal dit in de toe komst niet meer plaats vinden, maar intusschen zijn ongeneeslijke wonden geslagen. De uitvinder en al wie hem steunden, zijn finantieel ten gronde gericht of failliet verklaard; de Maatschappij van wie de aanvraag tot onderzoek is uitgegaan, is eveneens failliet en schatten zijn reddeloos verloren. Wel heeft de grootste hypotheek houder de zaak bij verkoop overgenomen, heeft van het gemeentebestuur gunstiger voorwaarden bedongen, het" tarief van leve ring verhoogd en zal de zaak misschien daar door in stand blijven, maar dit neemt niet weg, dat de hoofdpersonen met al hun hebben en houden" van het tooneel zijn weggevaagd en verdienstelijke mannen zijn ten gronde gericht. Het rapport moge ter voorlicnting kunnen dienen voor toekom stige ondernemers eener waterleiding, voor de energieke personen, die het initiatief namen en het ijs hebben gebroken, is het zonder waarde. Misschien, het zij hier erkend, hadden de uitvinder en de zijnen zich toch te veel illusie gemaakt en zouden toch hun hoop en verwachting om, gesteund door zulk een officieel onderzoek, elders onder meer gun stige gemeentelijke omstandigheden te sla gen, zijn teleurgesteld, dit neemt niet weg, dat alle initiatief bij voorbaat wordt gedood, indien de hu]p der Regeering, bij een zaak als de mogelijkheid van betere voorziening der bevolking met goed drinkwater zoo bij uitstek op haar plaats, ook in een gunstig geval zoo traag in beweging geraakt. Bis dat, qui cito dat is dikwijls waar gebleken, maar niet minder zeker is het, en nu weder opnieuw bewezen, wiens steun al te lang onder weg is, helpt in 't geheel niet. B. P.S. Na het afdrukken van het boven staande komt mij in handen een pas ver schenen brochuretje: Het staatstoezicht op de volksgezondheid, door Dio^tcr. Daarin staat op blz. 6: De commissie die over ozonwaterleidingen rapport zou uitbrengen werd ingesteld 21 Juni 1904, leidde de onderzoekingen, zegge van 2 installaties en wel aan de een van 28 Oct. 1904?17 Nov. 1904 en aan de andere van 10 Dec. 1904?20 Jan. 1905. Toen het rapport in het voorjaar 1905 nog niet verscheen, ontving de Centrale (!ezondheidsraad in Maart 1905 een brandbrief van den minister, waarop in Mei 1905 het ontwerp-rapport haastje, rep-je klaar was. Doch van publiceeren wordt alsnog door den minister niet gedacht. De kosten die dit onderzoek medebracht waren een ? 1000, doch deze zijn dan toch ook in het water geworpen." Over de juistheid dezer feiten kan ik niet oordeelen, ik vermeld ze alleen, omdat zij hetzelfde onderwerp raken en het allen schijn heeft, alsof in dit vlugschrift iemand aan het woord is, die door zijn positie pre cies op de hoogte is. In allen geval is ten minste wat n der hier genoemde onderzoekingen aangaat de publicatie van het rapport thans geschied, echter, zooals uit het bovenstaande blijkt, voor hen, die het hebben uitgelokt, zonder eenig nut. B. NIEUWE UITGAVEN. Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsen Genootschap voor munt- en penningkunde, 14e jaarg., 2e art. Amsterdam, Joh. Muller. Raslands fincmcieele toestand, door 8. F. VAK Oss Groningen, P. Noordhofl'. Prijs/050. Sociale studiën. Eigendomsrecht, door J. D. J. AENGEMENT, hoogk-oiaar te Warmond. Leiden, Uitgev. A'ennootschap Futura" Kegeling van den Postdienst". Rapporten der vergaderingen gehouden op 15 en 10 Juli 1904 en 5 Februari 1900 door afgevaardigden van Kamers van Koophandel en Fabrieken. Amsterdam, voorh. Ellerman, Harms & Co. HUIJRY-MENOS, Ames cévenolet. Paris, Librairie Armand Colin. De wettelijke rcyettng der ziekteverzekering, dooi J. J. HOFMAN. Amsterdam, D. B. Centen. Verslag Liefdadigheid naar Vermogen over 1905. liet vrijzinnige miniiterie-De Meester en de wtrkende klasse, door J. E. W. DUYS. Amster dam, J. J. Bos K.Azn. Controle op naamlooze vennootschappen, door mr. J. H.VALCKBNIEK KIPS. Haarlem, De Erven F. Bohn. Politieke Studiën". Administratieve recht spraak, door mr. dr. D. A. P. N. KOOLEN. Dievensc.hool, door SAMUEL GOUDSMIT. Am sterdam, Van Holkema & Warendorf. Uitgave van den Algemeenen Nederlandschen Boni van Handels- en Kantoorbedien den. Gevestigd te Amsterdam. Vervroegde winkeliluiting, door K. P. W. BESUI.JEN. Rotter dam, H. A. Wakker «.t Co. De Architect, 17e jaargang, a8. 3. Uitgave II. K einman &, Co. ie Haarlem. Neder andsch Oost- en West-Indie. Geographisch, ethnographisch en Economisch be schreven door dr. H. BLINK. Heden verscheen au. 11, 12 en 13. Uitgave Boekhandel en Drukkery voorheen E. J. Bril, Leiden. KUNSTVEILING. Directie C. L. C. VOSKUIL & C°. ixx 33e Brakke OroxicL" te .AmstercLsLin. Op DINSDAG l MEfl9O6, ten overstaan van de Notarissen F. C. P.BOTERHOVEN DE HAAN en W. H. VOSKUIL, der hoogst belangrijke verzamelingen MODERNE SCHILDERIJEN, AQUARELLEN, TEEKENINGJEN, ETSEN enz., waarbij voor komen fraaie werken van : APOL, BASTERT, BLOMMERS, DE BOCK, BOSBOOM, BREITNER, DU CHATTEL, EERELMAN, GABRIËL, HART?NIBBRIG, JOZEF ISRAËLS, E. KARSEN, KEVER, KLINKENBERG, W. en J. MARIS, A. MAUVE, H. W. MESDAG, ALB. NEUHUIJS, POGGENBEEK, W. en A. ROELOFS, ROLAND HOLST, RONNER, SADÉE, J. v. d. SANDE BAKHUIZEN, VAN SOEST, Th. SCHWARTZE, TOOROP, VERSCHUUR Sr., Fl. VERSTER, VAN DER WEELE, J. H. WEISSENBRUCH, WIJSMULLER, DE ZWART enz., een en ander afkomstig van: Atelier MARIE VOS, te Oosterbeek. K"llflwi"WAT<li"ATl van ^en Bazaar ten bate der Russische slachtoffers ll_UIlolmt5J. KtJIJ. en de Nalatenschap van wijlen den WelEd. Heer J. I. A. S., te Amsterdam. Geïllustreerde Catalogus u ? 1.?, ongeïllustreerd gratis, intijds verkrijgbaar bij de Directie der Veiling, Sarphatistraat '£O, Amsterdam. J.J.BIKSING, Kunsthandel. ?B-ORAVENHA.GE, Maatraat 65,65* a M. ??(Urat Schilderij»!, Aquarellen ea firavnrM. Deensche Kunst. Groote collectie van Kunstvoorwerpen uit de onderstaande fabrieken: Koninklijke Porceleinfabriek, Faiencefabriek Aluminia", Terralit" Fabrieken, Koninkl. Hof Terracotta Fabriek P. Ipsens Enke, alle'te Kopenhagen. Onze kunstzalen zijn dagelijks geopend van g?5. CHABOT & ALBERS, Interc. Telefoon 6519. Singel 164. Panorama Amsterdam, Plantage in de Kun*!saai. Antieke Meubelen, Porceleinen, Schil derijen, Oostersche Tapijten. Vaste prijzen. Toegang vrij. Het Panorama Jemsalem is dagelijks geopend. MODERNE MEUBILEERING APARTE MODELLEN ?*? _ ontwerpen, eigen fabrikaat, bij onze ensembles wordt steeds op artistiek* kleur en combinatie gelet. Billyke prijzen.-t- -t--t--t-4--t-*--*--i-+Stalen en Teekeningen op aanvrage. Levering franco met garantie. -*- *Vraagt onze speciale prijscourant voor Kantoor-Meubelen. Meubileer-lnrichting 234 Spuistraat,76Damrak, Amsterdam CUCQ13 E OP KOPER EM ZINK. GtB°WHPELIX MERITI5" KEIZER5GRACHT32<f TEL. 2SO7 Js. VAN G1NKEL == ZEIST = FABRIKANT VAN KUNST-KOPER WERKEN IN OUD-HOLLANDSCHE MODEKNE- EN ANDERE STIJLEN Alp. Kist- en KüMnijwlieiilsliaiÉl Sierkunst". TV. Aardewerk, Koperwerk, Batik en Borduurwerk. Schilderijen, Lithografleën. Antiquiteiten. Beeldhouwwerk. EUJDOLF ELION & Co. YASEN ,*,JAfiDlNIERE8 TEGKL8CHILDERIJKN ENZ, MUSEUM QBISANTI, BOKIS M>, (Stitie cyd«A AMSTERDAM, Toegang vrij. 5TEENDRÜKKERIJ ETIKETTEMFABR1EK ARNHEM TtltPHOON $70 NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP ZEISTER FABRIEK ___VAN KOPERWERKEN 2 MINUTEN VAN STATION DRIEBERGEN MODERN EN ANTIEK KOPERWERK GIETERIJ VOOR FIJN KOPER EN BRONS AARDWERK EM MAttMEREN SCHOORSTEENANTELS '.'??/. :;; -/V?/)/ ??"?' t/« * C/C/C/fc» AMSTERDAM. ROTTERDAM. -UTRECHT. BLOEMGRACHT// flEi.FT5CHESTRAAT6l r BIJ.TSTR9 AT 30