D K A M i T K R D A M M K H .W K E K U LA D VOOR NEDERLAND. 1515 Versieringen, aangebracht aan en tegenover het huis van den heer Begeer Sr., ontworpen door den heer Begeer Jr., bij gelegenheid der Utrecbtsche luatrnmfeesten. omhangen. Ik bedoel mevrouw Sbnja Kowaleneka, die in 1887 aan de Stoékholmeche académie de stoel voor hoogere wiskunde kreeg; Maar mevrouw Kowalenska was van 't Anita-Augspnrg-spoft. Ik zag dit vrouwelijk wezen eenmaal in Berlijn optreden, en kan me levendig de Polizigten-verirrung begrijpen, die het" tweemaal als verkleed jongheer in de wacht dorst sleepen. Bovendien was Stockholm 'n jong en jongdoend reclameuniversiteite; onbelast met tradities. Curie ra" niet alleen 'n echte vrouw; ze is ook moeder. J)e rndiumstoel ig geen vrijplaats voor 4e vorsching, geen gratia-laboratorium zonder meer.?er kleven -heel nuchter voorlerjngen over theoretische physica aan vastjf inét drukke, bezette uren; terwijl er ook een dissertatie-fabriek aan de affaire is verbonden.' Men kan het beste wenechen, wat betreft den afloop van het koene experement van faculteit en mi ister n voor de wetenschap, n voor het dochtertje van den'ongelukkige Pierre Curie, welken laatsten 'n sleepersknol knak mocht trappen, 'n ordinaire last wagen mocht verbrijzelen, juist toen hjj in den schoonsten volsten dag van een arbeidzaam leven opging maar bet blijft toch 'n bedenkelijk verschijnsel een jong moedertje een plaats te zien innemen op het gestoelte der wetenschap, tot welke plaats zij zonder de snijdende scherpe logica van haar echtvriend zich nimmer (ik durf dat gerust neerschreven) had doorgesneden. Ik beooor niet tot nen, die de vrouw een alogiech wezen noemen, en geloof, dat juist de vrouwelyke intelligentie met, haar fijnen speurzin, 'r onvermoeide wurmlust in de experimenteele natuurwetenschap te waar deeren arbeid kan leveren. Maar hier, bij het echtpaar lijkt het mij toe, dat Pierre was de geniale, de drjjvende, de indraaiende kracht. Madame Carie mag het radium uit zichzelf gevonden hebben; eerst toen ze met haar man samenwerkte, kwamen de klare verhandelingen werden de emanatieproblemen aangepast met 'n hand, die gevoelig was voor de minste afwijking; nooit beefde. Het is natuurlijk altijd moeilijk te zeggen, wanneer een echtpaar samenwerkt: dat is van haar, en dat ia van hém. Bij een literaircoöperatief echtpaar tast je al in de troebeling; snuflelt aan de zinnen, raadt, ver moedt, ruikt onraad, en her vermoedt; bij een w etenschappeljj k-coöperatief stel is er geen uitkomen meer aan. Carie en zy u vrouw hebben sstèrngewerkt. En ho'e madame de erfenis draagt, dat mag de toekomst leeren ... Nu Curie dood is, kan je hoogstens schryven dat je in hem geloofde; dat het jammer is, dat ie niet de gelegenheid heeft gehad, te toonen van welke kracht ie -was. Dat ie in 'n laboratorium, beter dan z'n keuken" waarin ie der wereld bet eerste centigram radium isoleerde heeft mogen beginnen, en niet eindigen. Dat 'n gore hoef z'n edele sche del moest knaktrappen juist toen de gedaohtea daarin op hooger-grjjpende hypothe sen, op stoutere experimenten broeiden. Juist nu h\j t^jd, geld en hulpmiddelen had en boven z'n eigen ploetert^jd was uit-geklom men ... De wereld weet van het echtpaar Curie en van het radium. Elk krantenlezer weet er van, elk ;echoolnuffle. Curie en z'n vrouw nochtans hebben deze goedkoope wereldroem nimmer gewild. Zij waren van 't bescheiden soort, dat rustig kon pluizen, zoeken, theoretiseeïen; wien 't vinden alleen voldoening genoeg was. Wat zij per slot van rekening gepresteerd hebben is ook niet zoo geweldig dat het den wereldluister, die om. hun dubbelnaam wolkt, rechtvaardigt. Het is de mystieke lichtemanatie van het radium, die hun aureolen brandt. Het is de belangstel ling v.eor dat paradoxale element die de wereld-bij het hopren van hufa namen, doet toehooren en zwögen. De groote maatschappij heeft wanneer zy ook het contact met de wetenschap en haar diepere zijn heeft verloren altijd belangstelling getoond voor de anarchie tegen de wetenschappelijke staatsorde. Een element, dat bestaande wetten breekt; zich tegen de systematisch-gestelde orde verzet kan op pu blieke belangstelling rekenen. En welk een verduiveld-'ónhegrijpbare stof had men wel in het radinm derCurie's! Het straalde jaren energie uit, zonder dat het merkbaar ver anderde. Was het radium een energieverwekker, e^i> schogpende materie ?, Uan was het princiep yobf,ve£Beper£etniWttjoïjobile,ge-. vonden. De droom, vajj $euwen ver wezen l\j kt; eindelijk licht! Moest'de wet van het behoud van arbeidsvermogen, de basis der moderne physiek, daa nu niet vallen ? Er waren lieden die 't in den eersten roes profeteerden. Curie zelf heeft dan, met, vrij groote zekerheid, uitgemaakt, dat in verloop van een jaar zich een minimaal deel van het element radium in helium omzet, een deV indifferente edelgassen het zonnegas by machtsquantiteit. Alzoo een omschepping van atomen in atomen. Een onverwoed wisselspel, . waarbügroote hoeveelheden interatomare energieën vrij komen. Volgens allerjongste publicaties zou het heliumin lood om te scheppen wezen. M. a. w. wy staan heden de droom der alchimisten, de transmutatie van het eene metaal in 't andere, en de conste om goudt te maeckea", theoretisch veel nader dan sinds de moderne chemie op het onver anderlijke systeem van Lothar Meijer en Mendeléjeff heipalen richtte, en de vreemdsoortigste moleculengebouwen met de bouw stof barer onveranderlijke atomen schiep. Niet van den weg keek. Het radium heeft al onze voorstellingswijzen gerevolutionneerd. Eu reeds doemt, juist ook met het oog op de intervallen in het natuurlijke systeem der elementen een koene hypothese op. De chemische grondstoffen hebben zich ontwik keld, goortgelyk als het leven. Wanneer ons de elementaire materialen, waarmee wy wer ken, waarvan wij zelf zgn, waartusschen wij leven, van onveranderlijke stabiliteit schij nen zoo zyn dit oude elementen", de fossiliën, ons uit een vroegeren scheppingschaos gebleven. Diep in het binnen van onze aarde en op andere sterren vuren léven de jonge chemische elementen. Leven, miiteeren, en vormen ze lieh; misschien naar een schema soortgelijk als dat van Darwin voor het biologische leven. En de systematiek in de elementen, die van het Mendeléjeff systeem, is misschien een indeeling, gelijk ook plant kunde ea zoölogie ze als van zelf, gebaseerd op de natuurlijke afstamming, hebben getrof fen. D. w. z. een systeem naar de onderlinge verwantschap en de vorming. Zoo kan de theorie der oer-materie herleven. Juist het zeldzame voorkomen van het radium bevestigt een dergelijke stoute hy pothese. In bepaalde infiltratie-schichten, die met het binnenste der aarde communiceeren, in bepaalde ertsen, -en wel voornamelijk in het Uraanpik uit de foej^werfcen van Bohème wordt radium spoorsgewy's gevonden. Met trouw in zijn begeleiding een paar andere heël-zeldzame metalen, als daar zijn: Polononium, Actinium en dergelijke ge tuigen van binnen in, en uit den wor<ling«ty<i van «ea zi«h, verdichtend planeetvuur, dat bekorst onw&airde'zou worden en waarop, met de fossielen der elementenschepping als bouwmateriaal, dan «laan het leren zij u .(wonderen, gewrocht heeft. Het echtpaar Curfte rJaeeft samen kuappfc arbeid geleverd.. In -18,96 vonden ze mekaar, zaten ze samen bij jüerthelot op 't tweede bankje '96 trouwde» z». Eenvoudige nobelsoorts menseben. Jü; was docent aan de Ecole de ebimle, een technisch schooltje, had op krïstallogrïghjisch gebie$ al knappen arbeid geleverd; $j tóftlèPorsche licenci g-sciencee, die vaft-zestlgToebelindemaand moest rondkomen, en vlak voor d'r doctoraat stond., Toen ze afgestudeerd was, snapte ze 'n leerares-betrekking aan een soort meisjeshoogerburger Rive-gauche bleef dus in de laboratoriuuibuurt huizen. Z\j waren beide donder groote ambities. Pierre bad geen zin vooruit te spurten, te schooien, bedelhandjes te reiken, klapvisites te loopen, den archevêques de la science in d'r quisqilienzielen te krimpen. Hij voelde meer voor 'n gelukkig beseheiden bestaan en had de wetenschap lief om haar zelve. En zij zag 'r man ook liever gróót in studies van hun samen, in d&den dan dat hij naar mantel en rrijlab ging wurmen. Zoo begon het huwelijk vol zoete idylliek. En ook het miserabele laboratoriumsluchtje van hun gemeenschappelijke werkplaats een slecht-geventileerd, matig-ingericht keukenhok van de Ecole de chimie et de physique verstoorde niet het vreedzame in de ont wikkeling hunner chemisch-pbysische Arcadia. vijfjaren hebben-deze twee menschen in duister, voor hun geluk, enkel om de voldoening van te vinden, gewerkt. En nog in 1900, tijdens de wereldtentoonstelling, toen er in Parijs eea interaatioaas) congres van physici werd gehouden waren ze niet uit dat stadium. Ze hadden toen al lang hun hel dere verhandelingen over het radium ge schreven; de vernuftige pbysiscbe en chemische methodes uitgeprntst, waardoor 't alleen mogelijk was uit halvp wagonladingen erts een paar onnoozele- millegramroea radiumbromide te isoleeren. Pierre Curie Jiep in die dagen met 2 m.gr. radium in zijn vestzak, gooide overal waar hy met vaklui samen kwam z'n vondst op tafel. Hij bad bij gelegenheid van dat congres toegezegd een radiumreferaat 4e zullen houden. Wie 'm gehoord hebben, hebben gegeeuwd, ge schoten dat hier een hoekige bescheiden man stond, die ;"illes had van den echten vorscher, den zoeker; niets van een reclamegrootheid; hoogepriester der wetenschap, die EERSTDAAGS OPENING VAN HET Magazijn OUD-HOLLAND" Damrak 75 AMSTERDAM. TELEFOON 7261. Imitatie- en Antiek Kunst snij werk, Koperwerk, Oude Perzische tapijten, enz,} enz. ATELIEB VOOR HET VERVAARDIGEN VAN OUD-HOLLANDSCH SNIJWERK. __ _-_ J.J.BIESING, Kunsthandel, 'S-GRA.VENHA.GE, Motelraat 6U54 en 61 Moderne Schilderijen, Aquarellen en Gravures. 1606 - Rembrandt-Jubileum 1906 TENTOONSTELLING VAN OUD HOLLANDSCHE KUNST FEEDERIK MULLER & Co., DOfcLENSTttAAT 16-18 AMSTERDAM. Dagelijks, behalve Zondags -(?**?*&*. J 1Q?l uur / 1van 10 Juli tot 15 September. intree { 1?5 ^ ó.lO DE WONING LEIDSCHESTRAAT 13 IHGTAAl.WEKK VAW JAN EISENI.OKFFEI, KISTZAAL PANORAMA. Panoramagebouw, Plantage Middenlaan. TENTOONSTELLING der WERKEN van J. ZÜRCHER. Toegang- vrij. MODERNE MEUBILEERING AP ARTE MODELLEN TO,^^ ontwerpen, eigen fabrikaat, bij onze ensemble» wordt steeds op artistiek* kleur en oombinaö* gelet. Billijke prijzen.-*- ->~-t~+~-t-+-4~+-*-*Btalen en Teokeningen op aanvrage. Levering franco met garantfo. +? iVrongt onze tptciob prijscourant voor Kantoor-MeubtUn. rteubileer-lnrtchtiiig 234Spul8traat,76Damrak, Imstordfen PHOENIX * GR1SANT1 * Kalverstraat 111, Amsterdam. Knnatnijverbeida_ artikelen» Beeldwerken, Tegelaohilderijen. STEENDRÜKKERU ETIKETTEMFABRIEK, TfclfcPHDOH 970 Js. VAM GIMKEL FABRIKANT VAN KUJVST-KOPEK WERKEN IN OÜD-HOLLANDSCHE MODERNE- EN ANDERE STIJLEN CLICHÉS REMBRANDTPORTRET (met de baret) in elk fortnaat voorradig ter Zincografie van DIHX SCHNABEL, Amsterdam, Keizersgracht 324. Alp, Kist- en Kinstflii wMisteÉl Sierhunst". 33. Aardewerk, Koperwerk, Batik en Borduurwerk. Schilderyen, Lithografleén, Antiquiteiten. Beeldhouwwerk. EUDOLF EUON & Co. NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP ZEISTER FABRIEK _ VAN-KOPERWERKEN 8 MINUTEN VAN STATION DRIEBEBÖB» MODERN EN - - ANTIEK KOPERWERK GIETERIJ VOOR KOPER KH BRONS AmSTEROAfn MARMEREN SCHOORSTEENMANTELS G. & J. COOL, AMSTERDAM. ROTTERDAM. UTRECHT.