8 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1517 In den ouden ty'd moge het stom lang zaam leven zijn geweest, maar was men er toen tevens niet stom veilig aan toe? Ja destjjds leidde die langzaamheid tot stramme jicht. Maar nu is Blende zenuwoverspanning het algemeene euvel I Hoe velen zoude deze willen inruilen voor die jicht van weleer Maar, helaas, zenuwaandoeningen laten zich evenmin te Nieuw-York verhandelen als verdrij ven. Langzaam vervoer is uit den t\jd, maar ziel eens, hoe onze automobeesten te werk gaan Niet alleen worden daardoor pluim- en ander vee b\j tallen gedood, maar millionairs en plutokraten elke week bij het dozijn! Wat moet er van de Yankees worden en van de Yankee-pers, zonder deze afgoden ? Vinden dezen niet zoo veelvuldig tegenwoordig den dood, dat het in de anarchistenwereld noodeloos zal worden verder bommen voor hen te bereiden? Wetenschappelijke inrichtingen, toestellen en samenstellingen zijn ons moderne leven in zulke mate binnengetreden, dat wij inder daad den drempel zullen gaan overschrijden van de kunstmatige toebereiding van het genus homo sapieus". Nauwelijks kan er aan worden getwijfeld, dat incnbatoren in een volgende eeuw niet even algemeen zullen voorkomen als refrigeratoren. Het zal alleen wenschelijk wezen alsdan op een blauwen of rooden knop te drukken, naarmate men een jongen of een meisje verlangt en voorts de kraan open te zetten. Verwekt in haast; afgeleverd in allerijl. Buiten kyf zal tegen dien tijd Oslerisme, 1) onder eene meer wetenschappelijke benaming algemeen ingang hebben gevonden. Wet of on we t zal onze nazaten zeer zeker gelegenheid bieden, zich bijtijds te ontslaan van verarmde betrekkingen, van brutaal oud wordende erf ooms, onder begeleiding van de verleidelijkste toekomstmuziek en bekoorlijk riekende bedwelmingsmiddelen. Dit alles zal natuurlijk uiterst geriefelijk worden, maar tevens werktuigelijk tot onge legen wordens toe. Tot dusver zijn vooreen groot deel onze genegenheden, goede manieren en zedelijkheid op huichelarij gegrond, met die onmiskenbare geslepenheid en onbeBchaamdheid, die aan trustwetgeving en ont duikingspraktijken doet denken. Weet men dan niet vooral hier te lande bij uitstek De Schrift" aan te halen, oin zich te rechtvaar digen en het overleven der levenswaardigsten te verdedigen, zelfs nadat men zijn over grootmoeder zou hebben laten hemelen? Hoe weeker onze beschaving wordt, des te wreeder worden onze manieren. Zekere begaafdheden worden daarentegen meer en meer als ondeugden aangemerkt. Voorheen was het binnen Nieuw Nederland's voormalige gren zen geoorloofd 's Zondaga croquet te spelen, picnics onder schoolkinderen te houden, te gaan roeien en ruikers waterleliën te ver zamelen. Thans wordt naar Puriteinschen trant de Zondag binnenshuis doorgehuicheld. Als aflei ding in de hoogere" kringen ia niettemin cartéof ander hazardspel vergund. Dames sigaretten worden aangeboden bij middagg-thee. Nog hooger strevenden zetten luchtvaartuitstappen op touw. En velen, luierende op het Zondagache duivelsoorkuasen, doen erger. Echter wordt het tenzij men naar de wolken opstijgt aanhoudend moeilijker hier een» ongestoord, uit zijnde, te kunnen minnekoozen. Men moge nog zoo praktisch Yankee-businessman" wezen, als men een ganschen dag hard voor vrouw en kroost heeft geploeterd..., nu dan..., terwijls men eene verleidelijke stenografe of zoo iets eens wat wil aandoen, in plutokratischen stjjl, wordt dit hier eene lastige onderneming. Voormalig Nieuw Amsterdam is zeker groot genoeg en er zijn van die z.g. particuliere kabinetten" in overvloed, maar, dan is er elk oogenblik een of andere stoornis, telefoongebel of iets anders. En dan die ergelijke toestellen, zooals graphophonen, spiegelin richtingen enz., om niet te spreken van de pers, die onze minnelijke genietingen, als we ons in een tingeltangel of op een daktuin met een 01 ander snoesje" vertoonen, waar van een of andere wijsneus terstond weet te vertellen, dat het geen nichtje van je is. Weldra zet men u voor het feit eener gedachtenmachine; die aan de buitenwereld uwe overwegingen mededeelt, of ge wilt of niet. Hypnotisme moge ons kannen genezen, maar evenzeer (verkeeidelijk aangewend) kan het ons doen verhuizen naar de andere wereld, waar, zoover bekend, geen modern comfort heerscht. De motorlijkwagen voert dan ons gebeente naar een crematorium en we worden een deel van het stof der eeuwen. Wat spoedvervoer betreft, belooft men ons nadrukkelijk eerlang naar de Oude Wereld over te stoomen in drie dagen tij ds. Over morgen en u zult landen te Liverpool. In hyperplutokratische kringen zal men zijne luchtvaartjachten hebben, met wed vaarten natuurlijk daarnevens. Wetenschap onthult van alles voor ons, dat gisteren moe; de bekoring had geheimzinnig te wezen. We staan versteld van verbazing, maar we verlangen nu ook oplossing van alles om ons heen zonder grenzen. Met dat al worden we overdreven op allerlei gebied. We hebben geene waardeering meer voor ouderwetsche kennissen, maar bezoeken met duizenden de amusementperken, waar in plaats van draaimolens, hemelhooge schom mels, enz. velen onzer ongelukken berokkenen, die nauwelijks waren te beloopen bij een val van een draaimolenleeuw, of iets dergelijks. Weinige dagen geleden verschenen in een gerechtszaal te Boston, ten teeken, dat er niet veel valt te verbergen, een phonograaf, een photometer en een oscillometer. Een luchtspoorwegmaatschappij werd gedagvaard voor schadevergoeding, benoodigd wegens den last van voorbij rijdende treinen. De phonograaf gaf het geraas weder; de photometer toonde de onderschepping van licht aan, terwijl de treinen langs reden en de oscillometer bewees de luchtgol ?ingsverstoringen. De welberaden Boston-jury, Puriteinsche gezworenen, bracht een vonnis uit, dat den lijder 45,000 dollar toeweest, met den interest bedragende 58,267 dollar schadevergoeding l In de toekomst zal natuurlijk op wetsgebied de wetenschap er op ingericht worden, om zaken te bewijzen, die met alle begrippen van ongeschreven wetten en rechten en leeken rechtsgevoel onbestaanbaar zijn. Er zullen wetenschappelijke en mechanieke advokaten komen, die wit zwart praten en een schurk tot een engel vervormen. Heden ten dage wordt er in v. m. Nieuw-Amsterdam alleen nog maar onnaspeurlijk gegoocheld met stembussen en worden telegrafische en tele fonische berichten onderschept. De toekomst zal inbrekers opleveren, die elektrische bat terijen zullen meevoeren in plaats van breek ijzers, zoowel als een tasch met chemicaliën in stede van den gereedschapszak. Mettertijd gaan onze gewaarwordingen ten opzichte van den goddelijken waanzin, die dichters liefde" noemen, te loor. In romans en in dagbladen wordt het minste gevoel reeds nu uitgespeeld als een troefkaart, om lezers te winnen, aangezien gevoel reeds een zeldzaamheid wordt in het werkelijke leven. Wetenschaps voortgang heeft gevoel bereids terechtgesteld. Minnezangen, voortgebracht door het te Nieuw-York overheerschende instrument (?) de grammofoon, klinken u toe in een snorktoon als van een dronken man. De pianola, het Yankee-salondraaiorgel, geeft ongeveer evenveel inspiratie als een hydrau lische pomp. Gaat eens na, hoevele schilders bij voorkeur een wenteltrap of eenige traptreden in beeld brachten. De bruid en bruigom, de prinses, de ridder, de huisheer, die het kameniertje in hare wangen knijpt, waren zij' niet voor schilderachtige opvattingen aU geschapen ? Hoe kwamen die personen daaruit. Voldoet Pruisen's koningin Louise niet veel meer op die treden van Sans Souci dan onder een troonhemel ? In v. m. Nieuw-Amsterdam zullen trappen eerlang tot de geschiedenis behooren. Wij dienen op Manhattan-eiland allerlei ruimtesparingsontwerpen door te voeren. Een daar van is de hetfer (lift) in plaats van de trap. Wij leven in een huis vol machinerie van 's ochtends tot 's avonds hier ter stede, of, als wüdaarbuiten zijn, rennen wij naar een trein of uit een tram. Wie praat er hier bij sr. nog over een zons ondergang, 't Is hier (in Nieuw-York's Tenderloin-wijk vooral) immer licht immers? Alleen zeepzieders en andere fabrikanten voelen iets voor een zonsondergang, om die als reclameplaat te bezigen. Wij modernisten van Nieuw-York gaan een dalende zon te langzaam vinden en zelfs te opzichtig, te duidelijk in vergelijking met impressionisti sche kunst, wier bedoeling niet is te raden. Men acht de zon a. h. w. minder, aigaande op haren hoogen leeftijd, die haar reden schijnt te geven zich de wangen rood te verven en de oogen bij te tinten. Nog een wijl en we zullen kunnen ontbijten met koelooze melk en kiplooze eieren, voor afgegaan door een of andere meelspijs, bereid uit houtwol, omdat onze magen en ingewan den dien kost als hygiënisch zullen dienen te verwerken. Dit moge minder goed smaken wellicht, maar wij dienen vóór alles te ver zaken de verderfelijke microben en verfoeilijke bacillen, om van ptomaïnen niet te spreken. Een of andere veldblom aan een beekoever, is dat nog iets begeerlijk»? Wel neen iets vervaarlijkgch. Bedenk eens hoeveel chemi sche samenstellingen er in voorkomen l Houdt zoo'n bloem eens in uw kamer 's nachts. Uw huisarts zal uwe aandoening weldra als floritis of iets dergelijks brandmerken. Bloe men dient ge te mijden en zijn alleen dienstig voor dooden, voor wie echter een bloemkusSen antiseptische immortellen deugdelijker zijn te achten, met een lijfspreuk in donkere letters, als: Liever sterven dan vooruitgang verzaken!" Tegen den tyd, als men zich rekenschap gaat geven van de voordeelen der gangbare levenswijs in deze tweede stad der wereld, worden velen aangegrepen door zucht naar natuurlijker levensregelen. Charles Wagner's Eenvoudsleven" maakt proselieten. Anderen verdiepen zich in Lombroso, be speuren dat zij verdachte ooren hebben, of zoo iets. Erfelijkheid" klinkt het in hun binnenste, alsof zij bespeuren ongeneeslijk melaatsch te wezen. Zij zoeken beterschap in het leven buiten, zonder telefoon of torenhuis. Dan lijken de echte runderen, behoorende tot een diersoort, die te Nieuw-York schijnt uitgestorven, niet half zoo fier, als die men daar op sommige tooneele van schouwburgen of op Oscar Hammerstein's daktuin ziet. Helaas, menigeen beseft te laat, dat hij zich dient los te wringen uit de omstrengelingen van de elektrische slangen, welke den Nieuw-Yorker meer en meer gaan be knellen, die doodelijke hygiëne dient men ook vaak tijdig te ontvluchten. Zij heeft zich in den laatsten tijd zóó gehaat gemaakt, dat wij ons aan voeiselvervalsching ten prooi geven. De vleeschtrust geeft genezing tegen hygiëne. Wdirom den kruidenier aangevallen over zijn waren, terwijl oesters ons typhusbacillen, eieren ons lintwormen doen inzwelgen ? O, als wij eens bedenken, hoe onze weten schap omtrent dat alles voorheen rustig en vreedzaam sluimerde l Heden ten dage is zelfs in 't slapen de klad gekomen. Hoe menig Gothamiet 2), die oververmoeid neerzijgt op zijn uitgeslagen vouwbed, die unieke uitvin ding, om plaats te winnen in een salon eetkamer-slaapkamer van Gotham, vindt geen rust, door zijn lijden aan insomnia. Is niet deze slapeloosheid een voortbrengsel van afgunst op hem, die wellicht een nieuwe goudmijn zou kunnen uitvinden door te wa ken, als men zelf slaapt? Intusschen sloepen wij hier ter stede ker ken, historische landmerken, liefelijke woon huizen (nog geen kwart eeuw levens tellende), om daarvoor in de plaats torenhooge kantoor gebouwen op te richten. Als we trachten eene steekhoudende verklaring ineen te zetten van den bouw van modern Gotham, geraken we verward, evenzeer als de vrachtwagens dag aan dag in het straatgewoel. Alles vaart hier onder de vlag van den vooruitgang, een rooskleurig getint delirium, dat ook in de schouwburgen hoogtij houdt, o. a. in de kookboek voorschriften op de pro grams, naast de opsomming van 101 nieuwe meeltoebereidselen, die zonder koken zijn te verorberen. Dat alles gepaard met nare tingel tangel vertooningen, zonder eenigen zin of smaak, zoogenaamde muziek (?) door een kwalijk samengeraapt orkest, compositiën (?) uitbrakende van Mozessohn, in plaats van Mendelssohn. Yankees mogen zijden voering dragen, maar te Gotham laten ze die bij voorkeur zoodanig ruischen, dat elkeen het dient te hooren. Men kan hier niet buiten lawaai; vooral daarom voelen Joden zich hier aanstonds thuis. Maar, nemen wüniet machinerie aan te Nieuw York als valsche munt voor bescha ving en wervelstormachtige rondwentelingen voor vooruitgang? Nut, haast, geld zijn hier hooger goden dan kunst, schoonheid en ge voelsleven. Hetgeen waar leven en waar genot biedt, wordt verworpen, om uit alle macht geld na te jagen, in een voor Yankees nooit eindi gende jacht, die geen gelegenheid laat fortuin naar eisch te benutten en vooral te waar deeren. Alom stuit men op die tegenheden van den Yankee. Tijdschriften Lijn meerendeels gevuld met aankondigingen en reklatnes. Schrob-alzeep", Eet maar raak-ontbijtspijs", Eotsharde-matrassen", Nasleephaar-groei middel"; enz. zulke preparaten vervullen den Gotha miet meer dan de ware schoonheden van het leven. Op het vrouwelijk altaar vindt men koopjes en toiletmiddelen als voornaamste aanbiddelijkheden, op het mannelijke quick lunch" en whiskey-merken. Deze passen ter dege in ons werktuigelijk Gotham-leven. Somtijds doet er zich bij ons een pauze voor, dat wij verlangen naar de nabijzijnde, wonderschoone zee, naar Nieuw York's bijna immer azuren hemel, tot dusver beide nog vrijgebleven van de alles ontsierende reklames van allerlei aard. Als we eenmaal op de luchtschepen der toekomst de wolken doorklieven, zullen deze, helaas, wellicht reeds dienstbaar zijn gemaakt aan reklame-middelen voor wolkenziekte en wie weet wat niet al. Maar voor die wonderen verwezenlijkt wor den, zuilen nog vele Gothamieten neergelaten worden in oud modische ongezonde graven, ten hemel of ter helle varen, als hunne vade ren. Elk dezer laatste reizen zal echter rust opleveren in tegenstelling met het Gothamsche leven boven een dynamo, met motors, die een lijkzang van vooruitgang, brommen, als doodendans voor de ziel. A. E. M. S. TE LAEE. 1) Eene bewerking door dr. Osler, aanbovolen ter oprui ining van o veroude nietsnutsels, tot dusver alleen toegepast op afgeleefde Fidellen, Minetjes, of andere huislie velingen. 2) Inwoner van Gotham, Nieuw-York's bijnaam, gebezigd door Washington Irving, die ook den bijnaam Knickerbocker", voor afstammeling van Nederlandsche kolonisten, deed ontstaan. TENTOONSTELLING (I0 JULI?15 AUGUSTUS) VAN EEN 250.-TAL REPRODUCTIEËN NAAR SCHILDERIJ EN EN ETSEN VAN REMBRANDT f t f Wed. G. DORENS & ZN., KUNSTHANDEL fff ROKIN 56 t t t f t DB WONING LEIDSCHESTRAAT13 HART's Ramie-stoffen, geschikt voor Gordijnen, Vitrage, Hand werken, Bekleeding, Bespanning. Cornplete collectie te bezichtigen. DE WONING LEIDSCHESTRAAT 13 K1STUAL PANORAMA. Panoramagebouw, Plantage Middenlaan. TENTOONSTELLING der WERKEN van J. ZÜRCHER. Toegang vrij. J. J. BIESING, Kunsthandel» 's-GRA.VENHA.GE, Molenstraat 65.65* en 67. Moderne Schilderijen, Aquarellen en Gravures. ^ 1606 - Rembrandt-Jubileum 1906 TENTOONSTELLING VAN OUD HOLLANDSCHE KUNST FRBDBRIK MULLER & Co., DOELENSTRAAT 16-18 AMSTERDAM. Dagelijks, behalve Zondags van l O Juli tot 15 September. 1-5 0.10 MODERNE MEUBILEERING APARTE MODELLEN ,-_.*. ontwerpen, eigen fabrikaat, bij onze ensembles wordt steeds op artistiek» klear en combinatie gelet. Billijke prijzen.-*- -t--*-+-*-+-*~+-*-+Btalen en Teekeningen op aanvrage. Levering franco met garantie. *- *Vraagt orux special* prijscourant voor Kantoor-Meubelt». Meubileer-lnrichting 234Spuistraat,76Damrak, Amsterdam PHOENIX Magazijn Oud-Holland Damrak 75 AMSTERDAM TELEFOON 7261. Imitatie- en Antiek Kunstsnijwerk, :'9, Koperwerk, Oude Perzische tapijten, enz., ATELIER VOOE HET VERVAARDIGEN VAN OUD-HOLLANDSCH SNIJWERK. _____ OP KOPER EN ZINtS GtöW?PELIX MERITIS" Js. VAN G1NKEL ===== ZEIST ===== FABRIKANT VAN KUNST-KOPEBWERKEN IN OUD-HOLLANDSCHE MODEENE- EN ANDERE STIJLEN 5TEENDRUKKER1J ETIKETTENFABRIEK ARNHEM + GR1SAMT1 * Kalwstraat 111, Amsterdam. Kunatnijverheidaartikelen» BeeldTverken» Tegelachilderijen. Alp. KistSierkunst". IV. Spieg-elstraat 33. Aardewerk, Koperwerk, Batik en Borduurwerk. Schilderyen, Lithografleën. Antiquiteiten. Beeldhouwwerk. EüDOLF ELION & Co. AmSTERDAffl AARDEÏERK 'E< ^ v NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP ZEISTER FABRIEK VAN KOPERWERKEN 8 MINUTEN VAN STATION DRIEBEBGUar MODERN EN ANTIEK KOPERWERK. GIETERIJ VOOR FIJN KOPER KM BRON8 MARMEREN SCHOORSTEENMANTELS G. & J. COOL, AMSTERDAM. ROTTERDAM. ?UTRECHT. BLOEMGRACHT 77 DELFTSCMESTR«^T6I BltTiTRIJAT 30 .