DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND. No. 1520 HET BOEK ALS KUNSTWERK. Het Drukkersgaarboek",uitgave der firma Ipenbuur & van Seldam. OE verschillend is het boek" door de tijden heen al niet beoordeeld; we zien waardeering en mis kenning, eerbiedige ver zorging als van een kost baar kleinood, en verre gaande verwaarloozing, wanneer we hare Historie nagaan. boek ging hechten, ze werden te goed koop, en wat nu eenmaal weinig geld kost, daarmede is men gewend niet zoo angstvallig om te springen. Wellicht kwam hierbij, dat het meerendeel der boeken om der inhoudwille niet de moeite van bewaren loonde, terwijl ook de concurentie in de hand werkte, dat uit gevers, drukkers en binders hoe langer hoe minder zorg aan hun werk besteedden. Het een met het andere was dus oorzaak dat ons» boek langzaam maar zeker degra deerde, dat het een ding werd waarvoor geen smaak, geen gevoel voor schoonheid of voor verhouding, geen begrip van Naar een houtsnede (verkleind) vaa Dirk de Bray, Haarlem 1664. Toen baeken nog geschreven werden en zeldzaam waren, was het een schat ze te bezitten en hij die er meerdere in eigendom had, gold voor zeer rijk, maar versiering meer noodig geacht werd. Het boek werd een nijverheidsproduct, en hoe meer er, bij manier van spreken, per uur gemaakt konden worden hoe beter. Albert Gdiger, Roman Werners Jugend. Boekversiering van F. W. Kleukens. ?de zoo prijzenswaardige uitvinding der ?drukkunst en de vervolmaking dezer techniek leidde er zelve toe, dat men langzamerhand minder waarde aan een De gevolgen bleven niet uit; van boek kunst" kon men dra niet meer spreken, en de zetter zoowel als de drukker werden menschen, die hun vak opvatten FESTSCHRIFT ZUR FEIER DES EINHUNDERTJAHRIGEN BE= STANDES DER K. K. HOF= UND STAATSDRUCKEREI 1804-1904 Folio, 110 Seiten mit in den Text gedruckten Originalholzschn. und Zinkographien nebst 10 Tafeln PREIS BROSCHIERT 20 KRONEN als een louter technisch bedrijf, dat met schoonheid niets uitstaande had. Zoo is helaas de loop van het typographisch bedrijf gelijksoortig aan die van zoo menig ander, dat eens aan kunst zeer nauw verwant was. Het einde der negentiende eeuw bracht echter herleving in de slapende ambach ten en het een voor, het andere na, ontwaakte uit den dommel, en, hoewel nog zeer onbewust welke richting gevolgd moest worden, kwam er eenige beweging die op een betere toekomst deed hopen. Wel meenden nieuw-lichters aanvanke lijk met hun artistieken zin de dufheid te kunnen verdrijven, alsof dit zonder degelijke kennis van zaken mogelijk ware, maar na hen kwamen de mannen, die doorkneed in het vak of grondig hier mede bekend de ambachten in nieuwen baan stuurden. Zoo zien wij dan ook in het bouwvak zoowel als in dat van den meubelmaker, den glasschilder, den wanddecorateur, in dat van den metaal verwerker, den aardewerkfabrikant, den wever,rietvlechteren nogin zoo veel andere, teekenen van wedergeboorte. Al gaan die verbeteringen nu nog niet uit van den werkman zelf, toch zal het zien van betere, meer-begrepen vormen in zijn ambacht, hem een aansporing zijn, hem doen zien, wat bij goede leiding moge lijk is. Dat ook het boek, noodwendig eenige aesthetische wijziging behoefde, werd even eens spoedig door de voormannen der reactie ingezien en men toog aan. het werk om het weer de schoonheid van vroeger dagen terug te geven. Te veel zag men hierbij misschien wel naar de dagen van voorheen terug; zoo ook Morris, de groote voorvechter, de man die in alles de Gothiek als uitgangspunt nam, hij gaf ons in zijn Kelmscott drukken voorbeelden, hoe schoon een boek weer zijn kan, voorbeelden die ten volle onze bewondering verdienen, maar toch te weinig een boek uit onzen tijd" zijn. Zijn aanpakken en zijn beginselen wekten echter anderen op in die rich ting voort te gaan en de uitingen van het drukkersvak weer te verheffen tot proeven van drukkunst. Dat men in deze niet alleen volstaan kan met een artis tieke leider in een drukkers-zaak, be grijpt zich van zelf; ontwikkeling van de typografen en van hen die door hun werkkring met het drukkersbedrijf te maken hebben, is hierbij noodzakelijk, Morris zelf had dit gevoeld en hield dan ook zij-ne bekende lezingen over boekkunst, die later in druk verschenen. Maar de belangstelling moest gaande gehouden worden ook onder de vaklieden, en tal van organen spanden zich er voor, het boek-bedrijf weder in eere te herstellen, drukkers en uitgevers zij trachten hunnerzijds er 'toe bij te brengen door het doen verschijnen van jaaruitgaven die naast een specimen van wat hunne zaak vermag, een proeve van herleving der boekkunst waren, voorbeelden, die deden zien, dat er samenwerking en een heid noodig is tusschen illustrateur, ver sierder, zetter en drukker, want zonder dat, al is iedereen nog zóó meester op zijn terrein, is het onmogelijk, waarlijk iets goeds tot stand te brengen. Van al deze noodzakelijke voorwaar den moet echter de zetter zoowel als de teekenaar op de hoogte zijn, maar bovendien voor leeken is het niet onnoodig eens een nadere blik te krijgen in het wezen der boekdrukkunst. Daarom besloot de firma Ipenbuur & v. Seldam, die hare ernst in deze zaken door de uitgave van boekjes als: De boekletter in Nederland" en de Grassetletter" had Drukkeramerk van Wald. Zachrisson te Góteberg. doen kennen, tot de geregelde publi catie van een Drukkers-jaarboek." Het is niet de techniek van het vak, de nieuwste vindingen op haar terrein, waar mede genoemde firma de lezers in het drukkersjaarboek wil bezig houden, hier voor zijn de speciale vakbladen, maar de aesthetische zijden van het bedrijf, datgene waar juist uit blijken kan of de zetter en drukker smaak heeft, of hij zich zijn vak als een kunstvak bewust is, dit was noodig eens onder de oogen van het publiek te brengen. En de uit gevers, zij wisten medewerkers te vinden, die ieder op hun terrein zich met de aesthethetiek der drukkunst vertrouwd hadden gemaakt, hetzij als drukker, hetzij als teekenaar voor typografische doeleinden, hetzij als wetenschappelijk navorscher, die de drukkunst hare schoonheid weer wil hergeven. De heer J. W. Enschedéopent de rei der bijdragen in dit jaarboek met een artikel over Drukwerk en Drukkunst", dat reeds in hoofdtrekken des Pudels Kern" weergeeft. Immers: Niets mag daarom (zegt de heer E.) aan het toeval zijn overgelaten; de verhouding tusschen bladzijde, bladspiegel, corpus en eventueele interlinie moet wel overwogen zijn; aan de witverdeeling en opvulling mag niets ontbreken; titels en hoofdncoraendaellibfonominatobarach. Cu I T qfte fono Ie parolc del libio lequale fcriflèBaruchfiliolode neria fighblodemaafajafiglio' lodefcdechia figliolode jedei figlïolo de elchia eflèndo in ba bylorna nel quinto ano nel (è* Ipamodidelmefeneltépoche licaldei piglïorono iheiu&léK abruforonla col fo coJJche Baruch legette Ie parole de qfto libto a Ie orechie de lechonias filiolo de loacbim re de i'uda: & a Ie orechie del uniuerfo populo che uenia al li bro&ale orechie de poten figliolidi re:8fale ore* chïe di preri:& ale orechie del populo dal minïroo ifinoal magiore:deturi habitati babyloniat&eg tedectc al fïume liql udcdo piageuano:& ieiunauano&orauanonelcófpeaodelfignore.EtlorKCQf Initiaal uit de Biblia vulgare istoriata. Tradotto per Niccolo de Mallermi. (Mallermi-Bybel) gedrukt door Giovanni Ragazzo, Venetië1490. regels, koplijsten, sluitstukken en ander siermateriaal, alles moet op hun behoor lijke plaats staan en door de druktechniek en papierkeuze in de best bereikbare volkomenheid zijn overgezet." De kundige Vlaamsche drukker Paul Buschman vertelt ons van de waarde der houtsnede, waarvoor als boekver siering nog eene schoone toekomst open staat." De toekomst der houtsnede," gaat geschikt is voor boekversiering en of niet eens, indien zij wil, de houtsneekunst in de boekenwereld de heerschappij zal heroveren die de werktuigelij ke gravuur haar tijdelijk betwist." Op de belangrijkheid van den Amerikaanschen drukkerij-chef Theodore Low de Vinne wijst ons voorts weder de heer Enschedé; terwijl Jean Loubier te Berlijn onze aandacht vraagt voor de nieuwe Stefan George, Der Teppich dos Lebona. Boekversiering van Melchior Lechter. hij voort, ziedaar een woord waarover wel eens hier iets meer mag gezegd worden," waarna de heer B. eene verge lijking maakt tusschen de houtsnede en de meer en meer veldwinnende photogravure, om te eindigen met: De ver gelijking van eene houtsnede met eene photogravuur en hunnen min of meer samenhang met drukletter zal het best uitschijnen welk van beiden het meest boekkunst zijner landgenooten en ons toont de schoonheden in het werk van Sattler, Melchior Lechter, Otto Eckmann, Heinrich Vogeler, Peter Behrens, Joh. Vinc Cissarz, Otto Hupp, E. R. Weiss e.a. voor het meerendeel ten onzent geen onbekenden. R. W. P. de Vries Jr. zet hierna de waarde van de initiaal uiteen, om na een historisch overzicht te komen tot de fterebegynnetbtbe bolteinritu(ed?racles,andj alaoof Godefreyof Boloyne.thewbicbe epeh- l etb of the conqueet of the holy londe of Iberusalem.conteynyng diuerec warree and noblc l f aytee of flrmee made in tbe eame royamme, l and in the conrreee adiacent, and also many l meruaylloue werhee bapped and f allen, ae wel l on thie eyde, ae in tho parryea thie ryme du-1 ryng, and bow tbe valyant dut OodefVry of j Boloyne conqucrd witb tbe ewerd tbe eayd J royamme, and wae hynge tbcrc. Che firet cbapitre rreatctb bow Gracle» con- i querd peree&8leweCoedroe,& brougbt in to l IheruBalcm tbe very croese, capitulo primo & l 56 aimcyentbyetoryefl sa-1 ye that Braclee wae a good l cryeten man, ^ gouemour l of tbempyre of Rome, but l in hie ryme jVIacbomet had l ben, whiche waa meaeager l of the dcuiU and made the f pepte to vnderetonde tbat l I be wae a prophete een te from our lorde. In tbe f J ryme of feraclee was tbe f als Uwe of jviacbo-1 j met BOWCTI and eprad abrode in many parryee l j of tboryem, & namely in flrabye. in eo mocbe l l tbat the pryncee of the lomke yct wotd notj j gyue f aitb to bie secte tbat hèprecrnd & taugbt j l whicbe ie cureed and euyU but hèconetraynedl l tbem by forte and by ewerd to, and alle tbor l ] eubgete toobrye to bie commandemene, and t Pagina met initiaal uit Godefrey of Bologne", gedrukt door de Kelmscott Press.